EW

In podcast Elke Week bespreken host Sam Verbeek en Matthijs van Schie (chef buitenland) de escalerende spanningen tussen Israël, Hezbollah en Iran.

Dinsdagavond 1 oktober reageerde Iran met een grote raketaanval op Israëls succesvolle acties van de afgelopen weken. Zo schakelde Israël veel kopstukken uit van de Libanese terreurbeweging Hezbollah, die wordt gesteund door Iran. De recente dood van Hezbollah-leider Hassan Nasrallah geldt als één van Israëls grootste strategische successen in jaren, met grote gevolgen voor de machtsstructuren in de regio.

In de weken voor Nasrallahs dood voerde Israël al diverse succesvolle operaties uit tegen Hezbollah. Zo liet zijn militaire inlichtingendienst medio september duizenden piepers van Hezbollah-leden simultaan ontploffen. Deze geavanceerde operatie leidde voor Hezbollah tot ruim dertig doden, bijna drieduizend gewonden, en een verlies van prestige en communicatiecapaciteit.

Inmiddels is Israël begonnen met een grondoffensief in Libanon. Verdrijving van Hezbollah-strijders uit het grensgebied moet de voortdurende raketdreiging verminderen in Noord-Israël, waar steden al maanden zijn ontruimd. Het offensief is een verdere escalatie in het conflict in de regio, dat begon met de Hamas-aanslagen van 7 oktober en steeds meer betrokkenheid van Hezbollah en Iran met zich brengt.

De vraag is nu hoe Iran en Hezbollah reageren op de acties van Israël. Met de steun van de Verenigde Staten blijft Israël vastberaden om de dreiging in het noorden van het land weg te nemen, terwijl de spanningen in de regio oplopen.

Duitsland-correspondent Guy Hoeks vertelt in de podcast Elke Week over de asielproblematiek in Duitsland. Vooral de herinvoering van grenscontroles is een symptoom van een dieper liggend politiek probleem.

De grenscontroles, geïntroduceerd door de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser, zijn bedoeld om de instroom van asielzoekers te reguleren. Hoewel deze maatregelen voor veel oponthoud zorgen, wordt hiermee geprobeerd de toenemende druk op de Duitse asielopvang te verlichten. Maar de vraag rijst of deze ingrepen daadwerkelijk iets oplossen, of dat het vooral om symboolpolitiek gaat.

De huidige asielproblematiek moet gezien worden in het licht van eerdere gebeurtenissen, zoals de vluchtelingencrisis in 2015. Toen opende bondskanselier Angela Merkel de grenzen voor meer dan één miljoen vluchtelingen met haar beroemde uitspraak 'Wir schaffen das'. Dit leidde tot een periode van Willkommenskultur, waarin Duitsland zich profileerde als een land dat klaarstond om te helpen. Inmiddels is die houding aanzienlijk veranderd. Veel Duitsers voelen zich in de steek gelaten door het gebrek aan integratie en de lasten die asielzoekers op de samenleving leggen. Hierdoor komt Merkels open-deurbeleid als een boemerang terug in het huidige debat.

Het politieke klimaat in Duitsland wordt nu gekenmerkt door toenemende verdeeldheid, waarbij het verschil in opvattingen tussen Oost- en West-Duitsland prominent naar voren komt. In Oost-Duitsland is de radicaal-rechtse AfD inmiddels uitgegroeid tot een belangrijke politieke speler. De partij weet in te spelen op gevoelens van onvrede en angst voor migratie, die deels voortkomen uit de economische achterstand en het gebrek aan historische migratie in deze regio's. In het westen van Duitsland daarentegen, waar al decennia migranten wonen, zijn de inwoners gewend aan een multiculturele samenleving en is er meer steun voor een liberale benadering van asielzoekers en migratie.

Deze verschillen hebben hun oorsprong in het verleden. Terwijl West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog een grondige verwerking van zijn nazi-verleden onderging, ontbrak deze reflectie in Oost-Duitsland. Bovendien zorgde de Duitse hereniging in 1990 voor het gevoel in het oosten dat zij zich daar moesten aanpassen aan de West-Duitse normen en regels. Hierdoor ontstonden een diepgewortelde frustratie en een gevoel van achterstelling, wat nu tot uiting komt in de electorale steun voor partijen als de AfD.

De politiek in Duitsland is hierdoor instabieler dan ooit. De verkeerslichtcoalitie onder leiding van Olaf Scholz (SPD), met de Groenen en de liberale FDP, wankelt. Hoewel de SPD probeert de coalitie bijeen te houden, blijven de tegenstellingen tussen de partijen over asiel en financiën groot. De vraag is of deze coalitie de komende maanden kan overleven, gezien de druk vanuit de oppositie en de dreigende electorale verliezen. Het is duidelijk dat Duitsland voor een cruciale periode staat waarin het land zijn koers ten aanzien van migratie en asiel opnieuw moet definiëren.

Lees hier de artikelen van Guy Hoeks:

Bevindt Oost-Duitsland zich op een doodlopende weg?

De Duitse welkomstcultuur is dood en begraven

In de nieuwste aflevering van de podcast 'Elke Week' gaat Sam Verbeek in gesprek met economie-redacteuren Jeroen van Wensen en Lotte Elbrink over de Miljoenennota 2025.

Politiek redacteur Carla Joosten geeft daarnaast de eerste reacties vanuit Den Haag. Het gesprek richt zich op de bestendigheid van de begroting, de fiscale maatregelen en de impact op het bedrijfsleven en het midden- en kleinbedrijf (MKB).

Hoe bestendig is de begroting?

De begroting van 2025 wordt als kwetsbaar gezien. Ondanks de huidige economische groei blijft het begrotingstekort dicht bij de 3%. Dit roept vragen op over wat er zal gebeuren bij een economische terugval. Er wordt veel gesproken over het belang van solide begrotingsbeleid, maar het tekort blijft een punt van zorg. Dit zorgt voor onzekerheid op de lange termijn, vooral als er geen structurele maatregelen worden genomen om de uitgaven te beperken.

Wat zijn de meest opvallende fiscale maatregelen?

Een van de meest opvallende maatregelen is de geplande btw-verhoging. Deze maatregel moet miljarden opbrengen, maar krijgt veel kritiek. Vooral het verschil in tarieven tussen bijvoorbeeld kamperen (laag btw-tarief) en hotels (hoog btw-tarief) wordt gezien als oneerlijk en juridisch kwetsbaar. Daarnaast blijft de complexe giftaftrekregeling voor burgers ongewijzigd, wat zorgt voor administratieve rompslomp.

Wat doet dit kabinet voor het bedrijfsleven en het MKB?

Het kabinet wil de regeldruk voor ondernemers verminderen, vooral voor het MKB. Er is meer aandacht voor de Adviesraad Toetsing Regeldruk (ATR), die een grotere rol moet krijgen in het adviseren over nieuwe wetgeving. Ook wordt geprobeerd om extra lasten en regelgeving vanuit de EU te vermijden, wat gunstig kan zijn voor ondernemers in Nederland.

Welke maatregelen treffen vooral de middeninkomens?

Er is extra aandacht voor de belastingdruk van middeninkomens. Hoewel eerdere kabinetten al stappen hebben gezet om de zogenaamde marginale druk te verlagen, blijft het probleem bestaan. Mensen die extra werken, houden vaak weinig over door de combinatie van hogere belastingen en lagere toeslagen. Het kabinet kijkt nu naar alternatieve oplossingen, zoals een meerwerkbonus.

Wat zijn de reacties vanuit Den Haag?

De eerste reacties in Den Haag zijn gemengd. Sommige politici zijn positief over de continuïteit van het beleid, terwijl anderen vinden dat er te weinig wordt gedaan om de regio’s en specifieke sectoren te ondersteunen. Ook ondernemersorganisaties geven aan dat er weliswaar liefde voor het bedrijfsleven is, maar dat het vertrouwen in daadwerkelijke verbeteringen nog moet groeien.

In podcast Elke Week gaat host Sam Verbeek in gesprek met politiek redacteur Eric Vrijsen over de terugtreding van Pieter Omtzigt.

Deze week werd bekend dat Pieter Omtzigt, leider van Nieuw Sociaal Contract (NSC), zich voor onbepaalde tijd terugtrekt uit zijn functie vanwege gezondheidsklachten, waaronder een burn-out. Voor wie Omtzigt al langer volgt, komt dit niet als een verrassing. Enkele jaren geleden had hij zijn eerst burn-out, en sindsdien heeft hij voortdurend moeten balanceren tussen zijn politieke ambities en zijn gezondheid.

Omtzigt staat bekend om zijn immense werkethiek; zelfs tijdens treinreizen werkt hij onverstoorbaar door. Hij is gepassioneerd en zeer betrokken bij zijn werk, maar deze toewijding eist ook haar tol. Sinds de oprichting van NSC is de druk op hem verder toegenomen. De partij behaalde onverwacht veel succes bij de verkiezingen in 2023, en met het toetreden tot het kabinet nam de verantwoordelijkheid alleen maar toe. Omtzigt is geen man die gas terugneemt zodra hij een doel heeft bereikt. Hij blijft zich inzetten voor zijn speerpunten, zoals bestuurlijke integriteit en burgerrechten.

De zware werkdruk en de verantwoordelijkheid die kwamen met het leiderschap van NSC, gecombineerd met zijn persoonlijke drang om overal bij betrokken te zijn, lijken hem uiteindelijk te hebben ingehaald. Zijn terugtreden komt op een moeilijk moment, aangezien het kabinet nog maar net is gevormd en het piepjonge NSC een belangrijke rol speelt in de coalitie.

Omtzigt maakte bekend dat Nicolien van Vroonhoven hem tijdelijk zal vervangen als fractievoorzitter. Hoewel Van Vroonhoven ervaring heeft, mist ze de nationale bekendheid en het aanzien van Omtzigt. Dit roept de vraag op hoe de dynamiek binnen het kabinet zal veranderen. Andere fractievoorzitters, vooral van de grotere partijen, zullen moeten omgaan met een vervangster die wellicht niet dezelfde invloed kan uitoefenen. In de komende weken zal blijken of dit tijdelijke leiderschap de stabiliteit binnen NSC kan waarborgen, of dat het een groter effect zal hebben op de koers van de partij en de coalitie.

In de nieuwste aflevering van de podcast Elke Week gaat host Sam Verbeek in gesprek met redacteur Lotte Elbrink over jonge mannen van Generatie Z: hoe conservatief zijn zij?

Terwijl de meeste jonge mannen nog steeds progressief denken over kwesties als abortus en homoseksualiteit, is een significante groep conservatiever dan hun vrouwelijke leeftijdsgenoten en zelfs oudere generaties. Dat blijkt uit onderzoek door Ipsos I&O, in opdracht van EW.

Intussen lijken radicaal-rechtse partijen steeds meer jonge mannen te trekken met kritiek op onderwerpen als genderfluïditeit en lhbti+-acceptatie. Waar komt deze conservatieve verschuiving vandaan? En wat belooft dit voor de toekomst?

In deze aflevering van Elke Week duiken Sam Verbeek en Lotte Elbrink in de cijfers, mogelijke oorzaken en gevolgen, en verrassende inzichten. Luisteren dus!

In podcast Elke Week bespreken host Sam Verbeek en gasten Geerten Waling en Laurien Onderwater de bezuinigingen op het hoger onderwijs en de staat van de academische vrijheid.

Met een miljard euro aan bezuinigingen in het vooruitzicht, zien universiteiten hun toekomst somber in. Koepelorganisaties waarschuwen dat deze ingrepen gelijkstaan aan het verlies van één grote of twee kleine universiteiten, wat de academische wereld hard zal treffen.

Ook kampen universiteiten met toenemende druk op de academische vrijheid. Niet alleen activisme tegen Israël vormt een bedreiging voor onafhankelijk onderzoek, maar ook activisme rond thema's als milieu, klimaatverandering, vaccinaties en genetische modificatie. Naast de sociale en geesteswetenschappen hebben dus ook de exacte wetenschappen hiermee te maken. Wetenschappers gaan steeds vaker over tot zelfcensuur, uit angst voor de publieke opinie of zelfs ontslag – vooral als hun onderzoek over een (politiek) beladen onderwerp gaat.

Nieuwe studenten krijgen een uitdagend begin van hun studiejaar. Ze stappen een gepolitiseerde omgeving binnen, waar protesten en activisme de sfeer bepalen. Het lijkt erop dat de spanning op universiteiten de komende maanden verder zal toenemen.

Luister podcast Race naar het Witte Huis hier

In de nieuwste aflevering van podcast Elke Week bespreken misdaadjournalist Gerlof Leistra en presentator Sam Verbeek de herhaalde ernstige misdrijven door ex-tbs'ers Mark B. en Michael van H. Is het systeem nog wel houdbaar?

Mark B. pleegde in 1993 doodslag op een zestigjarige man en werd veroordeeld tot een gevangenisstraf en een tbs-maatregel. Hij kwam in 2019 vrij. In 2023 doodde hij opnieuw een vrouw, in Groningen. Deze daad heeft hij vorige week bekend.

Michael van H. kreeg in 2015 drie jaar gevangenisstraf en tbs kreeg voor een gewelddadige verkrachting. In 2022 werd zijn tbs opgeheven. Nu wordt hij verdacht van poging tot ontvoering en mishandeling van twee vrouwen in Utrecht, die hij 's nachts van hun fiets zou hebben getrokken. Vorige week werd hij opgepakt.

Deze incidenten hebben geleid tot een hernieuwde discussie over het tbs-stelsel. De nieuwe staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Ingrid Coenradie (PVV), staat nu voor een moeilijke klus. Haar partij wil het tbs-systeem afschaffen, maar daarvoor is onvoldoende politiek draagvlak. Bovendien is er al langer een tekort aan tbs-plekken, en blijft het aantal patiënten toenemen.

Ook de zware druk op het personeel in de tbs-klinieken komt aan bod in de podcast. Elke keer dat een ex-tbs'er toch weer de fout in gaat, raken medewerkers ontmoedigd. Het heeft namelijk invloed op hun werk en op de vrijheden van andere patiënten. Komende maanden moet blijken of Den Haag een oplossing weet te vinden.

In podcast Elke Week spreekt Sam Verbeek met misdaadjournalist Gerlof Leistra over de veelvuldig bedreigde Ron van Uffelen, die deze week overleed.

Loodgieter Van Uffelen stierf maandagavond 12 augustus op 45-jarige leeftijd na een hartstilstand. Zijn huis in Vlaardingen, zijn bedrijf en zelfs familieleden waren in ruim een jaar meer dan 25 keer het doelwit van vuurwerkbommen en andere vormen van intimidatie. De reden voor het intense geweld bleef onbekend. Dit leidde tot geruchten over betrokkenheid van Van Uffelen bij criminele activiteiten, zoals de aanleg van drugslaboratoria. Hijzelf ontkende elke betrokkenheid, ondersteund door zijn blanco strafblad.

De Vlaardingse burgemeester Bert Wijbenga speelde een ongemakkelijke rol in de zaak. Als verantwoordelijke voor de veiligheid in zijn gemeente, nam hij maatregelen om zowel Van Uffelen als omwonenden te beschermen. Dit leidde tot spanningen, vooral toen Wijbenga op een zeker moment het contact met Van Uffelen weigerde. Dit gaf de man het gevoel dat hij als crimineel werd behandeld, terwijl hij geen enkel idee zei te hebben waarom hij werd aangevallen.

Woensdag 14 augustus werd de zaak nog vreemder, toen opnieuw explosieven werden gevonden in de buurt van Van Uffelens huis. Twee verdachten zijn opgepakt. Sam Verbeek spreek met misdaadjournalist Gerlof Leistra over de bizarre gebeurtenissen, die voor de nabestaanden een voortdurende nachtmerrie blijken.

Vragen of reacties? Mail dan naar [email protected]

In de nieuwste aflevering van podcast Elke Week bespreekt Sam Verbeek met chef buitenland Matthijs van Schie de escalerende spanningen tussen Iran en Israël.

De liquidatie van Hamas-leider Ismail Haniyeh in Teheran heeft de spanningen op scherp gezet. Een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukt dat stabiliteit in de regio alleen mogelijk is door Israël te straffen en afschrikking te creëren.

Wraak blijkt moeilijker dan Iran op voorhand dacht. Omringende landen roepen op tot de-escalatie. Maar het regime lijkt vastbesloten om Israël snel te straffen. Teheran wil een herhaling van zijn weinig effectieve raket- en droneaanval in april voorkomen. Toen hielpen diverse Arabische landen bij de verdediging van Israël. De schaamte in Iran was groot toen Arabische leiders de westerse coalitie stilzwijgend steunden.

Deze verdeeldheid tussen de sjiitische en soennitische landen, versterkt door de Abraham-akkoorden tussen Israël en vier Arabische staten in 2020, vormt een belangrijke achtergrond bij de huidige spanningen. Iran probeerde deze week de islamitische landen te overtuigen van de noodzaak van een aanval op Israël, door de Organisatie voor Islamitische Samenwerking bijeen te roepen. Of deze diplomatieke inspanning succesvol was, is onduidelijk.

Intussen vuurt Hezbollah raketten af vanuit Zuid-Libanon op Noord-Israël. Gebruikt Teheran Hezbollah als proxy-leger om zijn wraak uit te voeren? Matthijs van Schie legt het uit in podcast Elke Week.

Podcast Elke Week besteedt aandacht aan de moord op Ismail Haniyeh (Hamas) en Fuad Shukr (Hezbollah). Wie waren zij, en wat zijn de gevolgen van hun dood voor de oorlog met Israël?

Haniyeh vervulde een cruciale rol binnen Hamas, vooral na de aanslagen in Israël van 7 oktober. De politiek leider bepaalde de Hamas-strategie en woonde sinds 2017 voornamelijk in Qatar. Zijn dood, dinsdag 30 juli in Teheran, kan de druk op Hamas verhogen om in te stemmen met een staakt-het-vuren onder Israëlische voorwaarden.

Kort vóór Haniyeh werd Fuad Shukr, als hoge Hezbollah-commandant betrokken bij aanvallen op Israël, gedood bij een droneaanval in Beirut. Een deel van de internationale gemeenschap, vooral islamitische landen, reageert met woede en verontwaardiging op beide liquidaties.

Israël voert strijd tegen zowel Hamas in Gaza, Hezbollah in Libanon als de Houthi's in Jemen, die allen de Joodse staat willen vernietigen. De moord op Haniyeh en Shukr is een voorbeeld van hoe Israël zijn veiligheid probeert te waarborgen door sleutelspelers van terroristische organisaties uit te schakelen. Ook geeft Israël hiermee een signaal af aan zijn vijanden dat het overal kan toeslaan, ook diep in vijandig gebied.

Wat nu? Hun dood kan leiden tot meer voorzichtigheid bij deze vijandige groepen, maar ook tot escalatie van het conflict in het Midden-Oosten. Sam Verbeek spreekt erover met Geerten Waling en EW's buitenlandchef Matthijs van Schie.