Nowoczesny naród litewski zaczął się kształtować w drugiej połowie XIX w. Przyszła litewska elita wyrosła z warstwy bogatych chłopów. Szczególnie ważną rolę w litewskim odrodzeniu narodowym odegrał Jonas Basanavičius, który zreformował litewską ortografię, a także przyczynił się do tworzenia kultury narodowej w oparciu o tradycję ludową. Główne zagrożenie dla litewskiej kultury i tożsamości upatrywano w polskiej dominacji. Począwszy od 1905 r. litewski ruch narodowy dążył do wywalczenia autonomii i praw narodowych kosztem Polaków w ramach Imperium Rosyjskiego. I wojna światowa umożliwiała Litwinom proklamowanie w 1918 r. niepodległości. Kością niezgody pomiędzy Polakami i Litwinami było jednak Wilno. Ostateczna klęska koncepcji federacyjnych Józefa Piłsudskiego („bunt” Lucjana Żeligowskiego) sprawiła, że znalazło się ono w granicach państwa polskiego. Od drugiej połowy lat dwudziestych w Republice Litewskiej zaznaczyły się tendencje autorytarne. Od 1926 aż do 1940 r. urząd prezydenta sprawował Antanas Smetona, który poszerzał kompetencje głowy państwa. Po wybuchu II wojny światowej Litwa znalazła się w sowieckiej strefie wpływów, ale początkowo zachowała niepodległość. Dopiero w czerwcu 1940 r. znalazła się pod okupacją sowiecką, a następnie włączono ją w skład ZSRR, jako kolejną republikę. Od tego momentu następowała stopniowa sowietyzacja kraju.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Rafałem Wnukiem, dyrektorem Muzeum II Wojny Światowej i pracownikiem KUL Jana Pawła II.#litwa #aušra, #JonasBasanavičius, #wilno , #piłsudski, #LucjanŻeligowski, #LitwaŚrodkowa, #Smetona, #sowietyzacja#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Po upadku Imperium Rosyjskiego i wskutek rewolucji bolszewickiej Gruzja bardzo krótko, bo jedynie przez trzy lata (1918–1921) cieszyła się niepodległym państwem. Na następne siedemdziesiąt lat znalazła się pod dominacją sowiecką. Dopiero czasy pierostrojki pozwoliły na realne myślenie o odzyskaniu pełnej niepodległości. Jesienią 1990 r. opozycja wygrała pierwsze od 1921 r. wolne wybory do Rady Najwyższej Gruzji, co pozwoliło na odsunięcie od władzy komunistów. Po ogłoszeniu niepodległości w kwietniu 1991 r. pierwszym prezydentem Gruzji został Zwiad Gamsachurdia. Upadek ZSRR, a przede wszystkim zerwanie powiązań gospodarczych spowodowały ostry kryzys gospodarczy i bardzo szybką pauperyzację gruzińskiego społeczeństwa. Doszło do wojny domowej i obalenia prezydenta. Co gorsza wskutek wojen w latach 1991–1993 Gruzja utraciła kontrolę nad Abchazją i Osetią Południową. Stery upadłego państwa przejął niedawny minister spraw zagranicznych ZSRR, a wcześniej pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Gruzji, Edurard Szewardnadze. Był on jedną z twarzy pierestrojki i bliskim współpracownikiem Michaiła Gorbaczowa. Gruzja zmagała się z kryzysem gospodarczym i była przeżarta korupcją i nepotyzmem. W 2003 r. nastąpił kres jego władzy wskutek bezkrwawej Rewolucji Róż.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z Wojciechem Góreckim, analitykiem Ośrodka Studiów Wschodnich, autorem m.in. książek Toast za przodków (Wołowiec 2010, 2017) i Wieczne państwo. Opowieść o Kazachstanie (Wołowiec 2024).#Gruzja, #Kaukaz, #Abchazja, #Osetia, #MerabKostawa, #ZwiadGamsachurdia, #EduardSzewardnadze, #RewolucjaRóż, #MicheilSaakaszwili #historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Na początku lat siedemdziesiątych w Europie pojawiło się zjawisko terroryzmu lokalnego o skrajnie lewicowych korzeniach. W Niemczech Zachodnich w 1970 r. powstała Frakcja Czerwonej Armii nastawiona antykapitalistycznie i antyimperialistycznie. Na początku swojej działalności sympatyzowali z nią przedstawiciele elity społecznej, ale po zamachach bombowych, w których zginęli ludzie poparcie dla niej osłabło. Jej powstanie wiązało się ze zmianami generacyjnym, a także światowymi wydarzeniami takimi jak: dekolonizacja czy wojna w Wietnamie. Nie tylko w Niemczech, lecz także we Włoszech zorganizowali się młodzi ludzie, którzy dążyli do zmiany – jak uważali – zmurszałego europejskiego społeczeństwa. Na Półwyspie Apenińskim w równoległym czasie powstały Czerwone Brygady. Były liczniejszą organizacją niż ich niemiecki odpowiednik. Ukształtowała się ona w środowisku studenckim. Włoski lewacki terroryzm był odpowiedzią na terroryzm skrajnej prawicy, a ponadto odwoływał się do etosu włoskiego ruchu oporu z czasów wojny.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Kacprem Rękawkiem, pracownikiem Międzynarodowego Centrum Badań na rzecz Zwalczania Terroryzmu w Hadze.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

a

Komunizm w Rumunii miał inną dynamikę niż w Polsce. Na przestrzeni czterdziestu pięciu lat rządziło nią tylko dwóch liderów: Gheorghe Gheorghiu-Dej’a i Nicolae Ceaușescu, a nie siedmiu jak w PRL. Wraz z przejęciem władzy przez tego ostatniego w 1965 r., nastał okres otwarcia Rumunii na świat i rozwoju gospodarczego. Sieć kurortów nad Morzem Czarnym – wybudowanych jeszcze za czasów poprzednika – przyciągała turystów nie tylko z bloku wschodniego, lecz także z Europy Zachodniej. Po niezwykle brutalnym reżimie Gheorghiu-Dej’a elita władzy nie obawiała się liberalizacji systemu, ze względu na brak doświadczenia buntów społecznych. Nicolae Ceaușescu prowadził zdystansowaną od Moskwy politykę zagraniczną. Bez konsultacji z ZSRR w 1967 r. nawiązał stosunki dyplomatyczne z RFN, po wybuchu wojny izraelsko-arabskiej nie zerwał stosunków dyplomatycznych z Izraelem (jako jedyny przywódca państwa Układu Warszawskiego), a w 1968 r. nie wziął udziału w inwazji na Czechosłowację, ale ją potępił, czym zyskał dużą popularność w społeczeństwie. Od tego czasu jednak zaczął budować dyktaturę i zaostrzył politykę wobec społeczeństwa.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. hab. Błażejem Brzostkiem, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Książka Jana Tomasza Grossa „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka” została wydana w maju 2000 r. i okazała się szokiem narracyjnym dla społeczeństwa polskiego. W dotychczasowym dyskursie bowiem negatywne zachowania Polaków wobec Zagłady Żydów skupiały się wokół takich zachowań jak: obojętność, brak pomocy, szmalcownictwo, albo donosicielstwo. Tymczasem polsko-amerykański socjolog w swojej pracy opisał udział ludności Jedwabnego w mordowaniu – z inspiracji Niemców – swoich żydowskich sąsiadów w kilkanaście dni po napaści III Rzeszy na ZSRR. Jego ustalenia potwierdziło, a następnie poszerzyło śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Z kolei w Biurze Edukacji Publicznej tej instytucji powołano zespół historyków i prawników. Ich prace zakończyły się wydaniem dwutomowej publikacji „Wokół Jedwabnego” pod redakcją Pawła Machcewicza i Krzysztofa Persaka. Okazało się, że latem 1941 r. mieliśmy do czynienia nie z jednorazowym wydarzeniem, ale falą pogromową.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Krzysztofem Persakiem, pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Wielka Brytania na początku XX w. pozostawała imperium kolonialnym, ale mierzyła się z wieloma wyzwaniami. Problemów przysparzały Brytyjskie Indie. W odpowiedzi na dążenia niepodległościowe Hindusów, stopniowo zwiększyła autonomię swojego zamorskiego terytorium. Wewnętrzne konflikty targały uzyskanym po I wojnie światowej protektoratem nad Palestyną. Osiedlanie się w nim Żydów doprowadziło w końcu lat trzydziestych do arabskiego powstania przeciwko Brytyjczykom. Jego stłumienie zajęło blisko trzy lata, a Arabów pozbawiło warstwy przywódczej i zadało poważne straty.Dzięki swoim zamorskim koloniom skutki wielkiego kryzysu gospodarczego Wielka Brytania odczuła z pewnym opóźnieniem. Bezrobocie w latach 1931–1932 sięgnęło 20 proc. Kryzys przyczynił się do wzrostu wpływów w społeczeństwie Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, a z drugiej strony spowodował większe poparcie dla skrajnej prawicy. Życie polityczne radykalizowało się, ale mechanizmy demokratyczne działały sprawnie. Rządy dzieliły między sobą Partia Pracy, Partia Konserwatywna, a także Partia Liberalna. Interesy klasy robotniczej reprezentowała Partia Pracy . Polityka appeasmentu, realizowana przez premiera Neville’a Chamberlaina w latach trzydziestych, popularna w brytyjskim społeczeństwie, nie przyczyniła się do pokoju w Europie, ale okazała się fatalna w skutkach. Dopiero po zajęciu przez III Rzeszę w marcu 1939 r. Czech i Moraw, Chamberlain zmienił dotychczasowy kurs i udzielił Polsce gwarancji pomocy militarnej w przypadku agresji ze strony jej zachodniego sąsiada.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Jackiem Tebinką, historykiem i politologiem z Uniwersytetu Gdańskiego.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Druga Rzeczpospolita skorzystała na włączeniu Górnego Śląska w swoje granice w 1922 r. Co prawda, województwo śląskie było najmniejszą jednostką administracyjną, ale na obszarze ponad 4 tys. kilometrów kwadratowych skupiało się 90 proc., a później 70 proc. całej produkcji przemysłowej ówczesnej Polski. Część Górnoślązaków rozczarowała się jednak Polską. Przemysł rozwijał się, ale brakowało rozmachu i impulsu inwestycyjnego rodem z przełomu wieków. Wobec braku wykształconej kadry najważniejsze stanowiska w administracji i szkolnictwie zajmowali ludzie napływowi. Spośród sześciu wojewodów śląskich w II RP tylko pierwszy (rządził kilka miesięcy w 1922 r.) był Górnoślązakiem. Taka polityka rodziła niechęć wśród części miejscowego społeczeństwa. Mieszkańcy byli też podzieleni politycznie. Województwo śląskie cieszyło się w dwudziestoleciu międzywojennym autonomią. Posiadało własny sejm, skarb, policję, a także szkolnictwo, które podlegało pod ustawodawstwo polskie. Po wybuchu II wojny światowej Armię „Kraków” wycofano na linię Wisły i tam kontynuowała walkę w ramach kampanii polskiej. Górny Śląsk został szybko zajęty przez III Rzeszę i włączony w jej granice. Polityka rasowa polegała tu na narzuceniu ludności Górnego Śląska listy narodowościowej. Szacuje się, że przyjęło ją ok. 90 proc. mieszkańców. Z tytułu posiadania obywatelstwa III Rzeszy Górnoślązacy służyli w Wehrmachcie..Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Ryszardem Kaczmarkiem, wicedyrektorem Biblioteki Śląskiej i historykiem z Uniwersytetu Śląskiego, autorem wielu prac o dziejach Górnego Śląska.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

W Muzeum II Wojny Świtowej w Gdańsku można oglądać wystawę „Fake for Real. Historia fałszerstw i falsyfikatów” przygotowaną przez Dom Historii Europejskiej w Brukseli. Porusza ona zagadnienie używania dezinformacji, mistyfikacji, fałszerstw i kamuflażu w prowadzeniu wojny i w polityce. Przykładem takich udanych działań aliantów były zabiegi, aby zmylić III Rzeszę odnośnie do planowanego lądowania w Normandii w 1944 r. Innym przykładem sprawnej mistyfikacji opartej na teorii spiskowej są „Protokoły Mędrców Syjonu”. Ten fałszywy dokument powstały na zamówienie carskiej Ochrany mówił o rzekomym spisku żydowskim dążącym do przejęcia władzy nad światem.Jeszcze innym zagadnieniem, o którym dyskutują rozmówcy, są mity historyczne, które w prosty sposób tłumaczą rzeczywistość. Wiele z nich narosło zwłaszcza wokół kampanii polskiej 1939 r., np. szarża polskiej kawalerii na niemieckie czołgi czy mit zmotoryzowanego i zmechanizowanego Wehrmachtu. Inne mity z kolei – mimo usilnych zabiegów propagandy komunistycznej w Polsce – nigdy się nie przyjęły (kłamstwo katyńskie, mit polsko-radzieckiego braterstwa broni), ponieważ stały w jawnej sprzecznością z pamięcią poprzednich pokoleń.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Janem Szkudlińskim i Mateuszem Jasikiem, historykami z Muzeum II Wojny Światowej.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl

Historyczne granice Górnego Śląska zmieniały się w czasie i przestrzeni. W ciągu wieków region wchodził w skład różnych tworów państwowych – Polski, Czech, Austrii, a także Niemiec. Zdaniem rozmówcy trzy elementy określają historycznie ten region: etniczność językowa, katolicyzm, a także modernizacja tego regionu poprzez przemysł – jako pomysł na jego rozwój, który pojawił się w czasach pruskich. Wzmocnienie poczucia tożsamości narodowej wśród mieszkańców Górnego Śląska zapoczątkowała Wiosna Ludów w 1848 r. Dla kształtowania się odrębnej świadomości na przestrzeni kilkudziesięciu lat ważną rolę odegrali działacze społeczni w osobach ks. Józefa Szafranka, Karola Miarki (wydawca największej polskiej gazety na Górnym Śląsku do I wojny światowej), a także Adama Napieralskiego. Nowoczesny polski nacjonalizm pojawił się na Górnym Śląsku na początku XX w. Reprezentował go Wojciech Korfanty, który kładł nacisk na interesy Polaków jako narodu politycznego w parlamencie rzeszy niemieckiej. Okres I wojny przyczynił się do pauperyzacja Górnoślązaków – szczególnie warstwy robotników. Oprócz znacznych strat ludzkich, kryzys gospodarczy sprawił, że perspektywa przynależności do odradzającego się państwa polskiego stała się nagle atrakcyjna dla mieszkańców tego regionu.Na mocy traktatu wersalskiego przynależność Górnego Śląska – albo do państwa niemieckiego, albo polskiego – miał rozstrzygnąć plebiscyt. Za Polską opowiedziało się 40 proc. głosujących, podczas gdy za Niemcami 60 proc. Plebiscyt został poprzedzony wybuchem dwóch powstań śląskich. Podczas gdy do pierwszego w sierpniu 1919 r. doszło spontanicznie i nawet Wojciech Korfanty był jemu przeciwny, drugie w sierpniu 1920 r. zostało dobrze przygotowane i osiągnęło zamierzone cele. Polacy w warunkach konspiracyjnych zaczęli budować własną siłę zbrojną – Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska. Trzecie powstanie, które wybuchło po już po plebiscycie w maju 1921 r. również zakończyło się sukcesem.Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z prof. Ryszardem Kaczmarkiem, wicedyrektorem Biblioteki Śląskiej i historykiem z Uniwersytetu Śląskiego, autorem wielu prac o dziejach Górnego Śląska.#historiabezkitu Zapraszamy do wsparcia naszej działalności poprzez serwisy: Patronite.pl/historiabezkitu.pl czyBuycoffee.to/historiabezkituZajrzyjcie również na naszą stronę internetową: https://historiabezkitu.pl