September 22, 2025

កាលបរិច្ឆេទសំខាន់ៗនៃជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីន គិតចាប់ពីផែនការពុះចែកទឹកដីឆ្នាំ១៩៤៧

14 minutes

ជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីន គឺជាជម្លោះដ៏រ៉ាំរ៉ៃអូសបន្លាយសឹងមួយសតវត្សរ៍មកហើយ។ នៅក្នុងរយៈពេលមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ គិតចាប់ពីការប្រកាសផែនការពុះចែកដែនដីប៉ាឡេស្ទីនជា២នៅឆ្នាំ១៩៤៧ អ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនបានខិតចូលចាប់ដៃគ្នាឈានទៅដោះស្រាយបញ្ហា តែពេលខ្លះ ក៏ឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នាវិញ ព្រោះតែប្រការផ្សេងៗ ដែលមករារាំង មិនឲ្យប្រជាជាតិទាំង២កសាងសន្តិភាពនឹងគ្នាបាន។ ហេតុការណ៍វាយប្រហារយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃរបស់ក្រុមហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីន កាលពីថ្ងៃទី៧តុលាឆ្នាំ២០២៣ នៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល គឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏សែនខ្លោចផ្សារបំផុត សម្រាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ហើយដែលបានធ្វើឲ្យក្តីសង្ឃឹមនៃសន្តិភាព កាន់តែរសាត់ឆ្ងាយ។

ឆ្នាំ១៩៤៧៖ បែងចែកទឹកដីប៉ាឡេស្ទីននិងអ៊ីស្រាអែល

ថ្ងៃទី២៩ វិច្ឆិកា ១៩៤៧ អង្គមហាសន្និបាតនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានបោះឆ្នោតអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តលេខ ១៨១ ដែលចែងកំណត់ពុះចែកដែនដីប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋចំនួន២។ មួយជារដ្ឋអារ៉ាប់ មានផ្ទៃដីប្រមាណ៤៥% និងមួយទៀតជារដ្ឋជ្វីហ្វ មានផ្ទៃដីប្រមាណ៥៥%។ ចំណែកទីក្រុងហ្សេរុយសាឡិម ត្រូវដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងអន្តរជាតិ។

គួររំលឹកថា ការពិតទៅគំនិតចង់បង្កើតរដ្ឋជ្វីហ្វ នៅលើដែនដីដែលធ្លាប់ជាស្រុកកំណើតរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វតាំងពីច្រើនពាន់ឆ្នាំមកហើយនោះ បានផុសផុលឡើងជាយូរមកហើយ។ គឺនៅឆ្នាំ១៨៩៥ លោក Theodor Herzl បិតានៃចលនាSionisme បានសរសេរសៀវភៅមួយ មានចំណងជើងថា “រដ្ឋជ្វីហ្វ” ដែលក្នុងសៀវភៅនោះលោកបានអំពាវនាវឲ្យប្រជាជនជ្វីហ្វទូទាំងពិភពលោក ត្រឡប់ទៅរស់នៅប៉ាឡេស្ទីន។ បន្ទាប់មកទៀត នៅឆ្នាំ១៩១៧ ក៏មានសេចក្តីប្រកាសBalfour ដែលបានបើកផ្លូវ ឲ្យមានការចាប់ផ្តើមតាំងទីលំនៅរបស់ជនជាតិជ្វីហនៅប៉ាឡេស្ទីន។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩២០ ពោលគឺក្រោយការដួលរំលំទៅនៃអាណាចក្រអូតូម៉ង់ អង្គការសង្គមប្រជាជាតិ បានចាត់តាំងឲ្យអង់គ្លេសមានតួនាទី គ្រប់ដែនដីប៉ាឡេស្ទីន។ ផែនការពុះចែកដែនដីប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋ២ ម្ខាងជ្វីហ្វ ម្ខាងអារ៉ាប់ នៅឆ្នាំ១៩៤៧ ត្រូវបានបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់នៅតំបន់ដើមបូព៌ាសឹងតែទាំងអស់ បដិសេធមិនទទួលយក។ ការបដិសេធដែលបានចិញ្ចឹមបញ្ហាជម្លោះនេះ ឲ្យនៅរ៉ាំរ៉ៃរៀងរហូតមក។

ឆ្នាំ១៩៤៨៖ ការប្រកាសឯករាជ្យនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល

ការប្រយុទ្ធគ្នារវាងក្រុមប្រដាប់អាវុធប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល បានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង ចាប់តាំងពីការប្រកាសផែនការពុះចែកទឹកដីជា២នៅឆ្នាំ១៩៤៧។ ស្របពេលដែលក្រុមប្រទេសប្រទេសអារ៉ាប់ មិនព្រមទទួលយកផែនការនេះ ហើយមិនព្រមប្រកាសរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន អ៊ីស្រាអែលឯនោះ បានសម្រេចប្រកាសឯករាជ្យ នៅថ្ងៃទី១៤ឧសភាឆ្នាំ១៩៤៨។ គឺលោក David Ben Gourion នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលដំបូងគេបង្អស់ ដែលបានប្រកាសឯករាជ្យនៅទីក្រុងទែលអាវីវ។

សង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមប្រទេសអារ៉ាប់ បានផ្ទុះឡើងក្រោយការប្រកាសឯករាជ្យនេះ។ ជំនាន់នោះ ត្រូវគេហៅថាជាជំនាន់ Nakba ជាភាសាអារ៉ាប់ ដែលប្រែមកថា “គ្រោះមហន្តរាយ” ឬបរាជ័យដ៏ឈឺចាប់ របស់ប្រជាជនអារ៉ាប់។ យ៉ាងហោចណាស់ មានប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៨សែននាក់ក្នុងចំណោម៩សែននាក់ ដែលត្រូវបានគេបណ្តេញចេញពីផ្ទះសម្បែង ព្រោះថាចាប់ពីនេះទៅ ផ្ទះរបស់ពួកគេស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីរបស់អ៊ីស្រាអែល។ ភូមិអារ៉ាប់ប្រមាណ៤០០ទីតាំងត្រូវបានឈូសរំលើងចោល។

ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីនច្រើនម៉ឺននាក់ បានធ្វើដំណើរទៅតាំងទីលំនៅ នៅតំបន់ហ្កាហ្សា នៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី និងខ្លះទៀតបានភៀសខ្លួនទៅប្រទេសក្បែរខាង។ នៅក្នុងសង្គ្រាមទី១នេះ អ៊ីស្រាអែលប្រទេសថ្មីទើបតែប្រកាសឯករាជ្យ បានយកជ័យជំនះ លើក្រុមកងទ័ពប្រទេសអារ៉ាប់រួមគ្នា ដែលមានអេហ្ស៊ីប ស៊ីរី លីបង់ និងអ៊ីរ៉ាក់ជាដើម។ ជ័យជំនះនេះ បានធ្វើឲ្យអ៊ីស្រាអែល ឈានទៅដណ្តើមបានដែនដីមួយចំនួនធំ។ ចាប់ពីពេលនេះហើយ ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃការតស៊ូរបស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដើម្បីដណ្តើមទឹកដីមកវិញ។

ឆ្នាំ១៩៦៧៖ សង្គ្រាម៦ថ្ងៃ

អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារទៅលើអេហ្ស៊ីប នៅថ្ងៃទី៥មិថុនា១៩៦៧។ រយៈពេលតែ៦ថ្ងៃ អ៊ីស្រាអែលបានដណ្តើមបានដែនដីជាច្រើន ក្នុងនោះមាននៅតំបន់ហ្កាហ្សា ស៊ីហ្សកដានី តំបន់ខ្ពង់រាបហ្គោឡាន ហ្សេរុយសាឡិមខាងកើត ព្រមទាំងតំបន់ស៊ីណៃសឹងទាំងស្រុង។

ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តលេខ ២៤២ ថ្កោលទោសការប្រើសង្គ្រាមដើម្បីច្បាមយកទឹក។ អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមគោលនយោបាយដាក់អាណានិគម ដែលផ្ទុយនឹងច្បាប់អន្តរជាតិ។ សង្គ្រាម៦ថ្ងៃនៅឆ្នាំ១៩៦៧ បានបណ្តាលឲ្យប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ចន្លោះពី៣សែនទៅ៥សែននាក់ ត្រូវភៀសខ្លួនចោលផ្ទះសំបែង។ ថ្ងៃទី១៧មីនាឆ្នាំ១៩៦៩ លោកស្រី Golda Meir បានឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល។ លោកស្រីមានទំនោររឹងរូស ហើយបានបដិសេធមិនដកថយចេញពីដែនដី ដែលអ៊ីស្រាអែលបានគ្រប់គ្រងជាដាច់ខាត ហើយបានបន្តគោលនយោបាយដាក់អាណានិគមនៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី។

ឆ្នាំ១៩៧៣៖ សង្គ្រាមគីពួរ

សង្គ្រាមគីពួរ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ គឺជាសង្គ្រាមទី៤ រវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមប្រទេសអារ៉ាប់។ ក្រុមសម្ព័ន្ធប្រទេសអារ៉ាប់មានអេហ្ស៊ីបនិងស៊ីរីជាមេដឹកនាំ បានរួមគ្នាបើកប្រតិបត្តិការវាយឆ្មក់លើអ៊ីស្រាអែល។ តែអ៊ីស្រាអែលបានទប់ជាប់ដោយជោគជ័យ។ ក្រោយសង្គ្រាមនេះ គឺនៅឆ្នាំ១៩៧៤ អង្គការសហប្រជាជាតិបានប្រកាសទទួលស្គាល់ សិទ្ធិរបស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ក្នុងការមានស្វ័យភាពដោយខ្លួនឯង និងបានប្រកាសចាត់ទុក អង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីន ហៅកាត់ថា OLP គឺជាសមាជិកសង្កេតការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។

តែទន្ទឹមគ្នានេះ សង្គ្រាមគីពួរក៏បានញ៉ាំងឲ្យមានការចុះហត្ថលេខា ភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងគ្នាជាប្រក្រតី រវាងអេហ្ស៊ីបនិងអ៊ីស្រាអែលដែរ។ ជាថ្នូរនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ អ៊ីស្រាអែលបានសម្រេចដកថយចេញពីតំបន់ស៊ីណៃ។ តែយ៉ាងណា អ៊ីស្រាអែលមិនបានដកថយពីតំបន់ស៊ីហ្សកដានី និងតំបន់ហ្កាហ្សា ទៅតាមការសន្យាទេ។

ឆ្នាំ១៩៨៧៖ ចលនា Intifada លើកទី១

នៅឆ្នាំ១៩៨៧ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលរស់នៅក្នុងជំរុំតំបន់ហ្កាហ្សា បានងើបបះបោរឡើង ប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល បន្ទាប់ពីមានរថយន្តកាមីញ៉ុងអ៊ីស្រាអែលមួយគ្រឿង បានបើកបង្កគ្រោះថ្នាក់ស្លាប់ជនប៉ាឡេស្ទីន៤នាក់។ កងទ័ពអ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការបង្ក្រាប យ៉ាងហិង្សាទៅលើចលនាបះបោរនេះ ដែលបានផ្ទុះឡើងខ្លាំងមួយរំពេញពេញដែនដីប៉ាឡេស្ទីន។

នៅជំនាន់នោះ រូបថតជាច្រើនបង្ហាញឲ្យឃើញយុវជនប៉ាឡេស្ទីនងើបបះបោរ ដោយមានតែដុំថ្មកាន់នឹងដៃ បានធ្វើឲ្យសាធារណៈមតិអន្តរជាតិ បានយល់អំពីទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាជនអារ៉ាប់ប៉ាឡេស្ទីន នៅក្នុងតំបន់ដែលអ៊ីស្រាអែលគ្រប់គ្រង។ គឺចលនាបះបោរ Intifada ទី១នេះហើយ ដែលបានធ្វើឲ្យចលនាហាម៉ាស បានដុះឫសលេចពន្លកឡើងមក។ Intifada ទី១ បានបិទបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយបានផ្តាច់ជីវិតជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ១០០០នាក់ ជនអ៊ីស្រាអែលប្រមាណ៣០០នាក់។

ឆ្នាំ១៩៨៨៖ ការប្រកាសរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន

ថ្ងៃទី១៥ វិច្ឆិកា ១៩៨៨ អង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីន OLP ដែលស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក យ៉ាសេ អារ៉ាហ្វាត បានប្រកាសបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ដោយផ្អែកលើសេចក្តីសម្រេចចិត្តលេខ ១៨១ ២៤២ និង ៣៣៨ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ មានន័យថា ពេលនោះ លោកយ៉ាសេ អារ៉ាហ្វាត ក៏បានប្រកាសទទួលស្គាល់រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល ដោយប្រយោលដែរ។

ឆ្នាំ១៩៩៣៖ កិច្ចព្រមព្រៀងអូស្លូ

ប៉ាឡេស្ទីននិងអ៊ីស្រាអែលបានចរចាគ្នាដោយសម្ងាត់ ហើយបានហុចលទ្ធផល កើតចេញជាកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូ នៅឆ្នាំ១៩៩៣។ ភាគីទាំង២បានកំណត់ផែនការអន្តរកម្ម រយៈពេល៥ឆ្នាំ ដើម្បីឈានទៅបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនជាផ្លូវការ។ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ អង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីន បានទទួលស្គាល់រដ្ឋអ៊ីស្រាអែល ហើយអ៊ីស្រាអែលក៏ទទួលស្គាល់ស្វ័យសិទ្ធិរបស់តំបន់ហ្កាហ្សានិងតំបន់ស៊ីហ្សកដានី។ សរសេរគ្រិះនៃសំណង់សន្តិភាពរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីន កំពុងតែត្រូវធ្វើកសាងហើយ ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះ ហើយឈានទៅរៀបចំសិទ្ធិស្វយ័ត្នរបស់ប៉ាឡេស្ទីន ដោយគោរពតាមព្រំដែនឆ្នាំ១៩៦៧។ រូបថតលោកយ៉ាសេ អារ៉ាហ្វាត ចាប់ដៃគ្នាជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល Yitzhak Rabin ដោយមានលោកប៊ីលគ្លីនតុននៅឈរកណ្តាល បានក្លាយជារូបថតប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់។

ក៏ប៉ុន្តែ គឺក្រុមហាម៉ាស ដែលជាអ្នកបានបដិសេធ មិនទទួលយកកិច្ចព្រមព្រៀងអូស្លូ។ ហេតុការណ៍អកុសលមួយទៀតបានកើតឡើង គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល Yitzhak Rabin ជ័យលាភីពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាពឆ្នាំ១៩៩៤ ត្រូវបានជនស្តាំជ្រុលនិយមអ៊ីស្រាអែលម្នាក់ បាញ់សម្លាប់នៅកណ្តាលក្រុងទែលអាវីវ នៅថ្ងៃទី៤វិច្ឆិកាឆ្នាំ១៩៩៥។ ក្តីសង្ឃឹមសន្តិភាពបានរលាយសូន្យសុង នាពេលនោះ។

ឆ្នាំ២០០០៖ ចលនា Intifada ទី២

ថ្ងៃទី២០កញ្ញាឆ្នាំ២០០០ លោកអារីយែល ឆារ៉ូន មេដឹកនាំនយោបាយស្តាំជាតិនិយមអ៊ីស្រាអែល បានធ្វើដំណើរទៅទីលានមុខព្រះវិហារអ៊ីស្លាមក្រុងហ្សេរុយសាឡិម ដែលស្ថិតនៅខាងលើភ្នំ ដែលធ្លាប់ជាអតីតប្រាសាទរបស់ជនជាតិជ្វីហ្វមុនពួករ៉ូម៉ាំងវាយកម្ទេចនៅឆ្នាំ៧០នៃគ្រិស្តសករាជ្យ។ វត្តមានរបស់លោក អារីយែ ឆារ៉ូន នៅទីនោះបានបញ្ឆេះកំហឹងរបស់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ឲ្យឆេះក្លាយជាចលនាបះបោរ Intifada លើកទី២។ Intifada លើកទី២នេះ ហិង្សាខ្លាំងជាងលើកទី១ ព្រោះប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនបានប្រើកាំភ្លើង។ ជាងនេះទៀត សកម្មភាពវាយប្រហារភេរវកម្មរបស់ក្រុមហាម៉ាសនិងក្រុមជីហាតអ៊ីស្លាម ដែលបានចាប់ផ្តើមឡើងតាំងពីដើមទសវត្សរ៍ទី៩០ បានផុសផុលកាន់តែខ្លាំង ពេញដែនដីអ៊ីស្រាអែល។

ខាងអ៊ីស្រាអែលវិញ គេបានចាប់ផ្តើមសាងសង់ជញ្ជាំងថ្ម ពុះចែកតំបន់ស៊ីហ្សកដានី ប្រវែងប្រមាណ៧០០គីឡូម៉ែត្រ ដោយត្រង់ចំណុចខ្លះ បានកាត់យកដីប៉ាឡេស្ទីន ហើយបញ្ជូនប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលទៅតាំងទីរស់នៅ។ អង្គការសហប្រជាជាតិនិងតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡេអេ បានថ្កោលទោសផែនការរបស់អ៊ីស្រាអែលនេះ។ រវាងពីឆ្នាំ២០០០ដល់២០០៥ ការប្រយុទ្ធដោយហិង្សារវាងកងទ័ពអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមប្រដាប់អាវុធប៉ាឡេស្ទីន បានផ្តាច់ជីវិតមនុស្សប្រមាណ៥៦០០នាក់ ក្នុងនោះ៣ភាគ៤គឺជាជនប៉ាឡេស្ទីន។

ចលនា Intifada លើកទី២ បានជួយរុញឲ្យលោក អារីយែល ឆារ៉ូន ឈ្នះឆ្នោតក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលនៅឆ្នាំ២០០១។ នៅឆ្នាំ២០០២ លោកអារីយែល ឆារ៉ូន បានសម្រេចចាប់ផ្តើមសាងសង់ជញ្ជាំងព័ទ្ធជុំវិញតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលមានប្រវែងជាង៧១២គីឡូម៉ែត្រ។ ប្រឈមនឹងការជាប់គាំង នៃដំណើរការស្វែងរកសន្តិភាព អង្គការសហប្រជាជាតិ សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក និងរុស្ស៊ី បានរួមគ្នាផ្តួចផ្តើមនៅខែមេសាឆ្នាំ២០០៣ តាក់តែងបានអត្ថបទកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយ ក្នុងទិសដៅដោះស្រាយជម្លោះ។ ជាអត្ថបទតែមួយគត់ ដែលភាគីជម្លោះទាំងអស់បានសុខចិត្តទទួលយក បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងអូស្លូ ត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។

ឆ្នាំ២០០៥៖ អ៊ីស្រាអែលដកថយចេញពីតំបន់ហ្កាហ្សា

នៅថ្ងៃទី១៧សីហាឆ្នាំ២០០៥ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល អារីយែល ឆារ៉ូន បានសម្រេចឲ្យកងទ័ពអ៊ីស្រាអែល ដកថយចេញពីតំបន់ហ្កាហ្សាទាំងស្រុង បន្ទាប់ពីគ្រប់គ្រងអស់៣៨ឆ្នាំ។ ការសម្រេចនេះ ត្រូវបានគេគិតថាគឺជាការបើកទំព័រថ្មីនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ព្រោះវាជាលើកទី១ ដែលអ៊ីស្រាអែលសុខចិត្តដកថយនិងរុះរើអាណានិគមរបស់ខ្លួនចេញពីដែនដីប៉ាឡេស្ទីន។ តែទីបំផុត ការដកថយរបស់អ៊ីស្រាអែលចេញពីហ្កាហ្សានេះ នៅតែមិនបានជួយចូលរួមអ្វី នៅក្នុងដំណើរការកសាងសន្តិភាពឡើយ។

ឆ្នាំ២០០៧៖ អ៊ីស្រាអែលបិទខ្ទប់តំបន់ហ្កាហ្សា

ការបោះឆ្នោតប៉ាឡេស្ទីននៅឆ្នាំ២០០៦ បានប្រគល់ជ័យជំនះទៅឲ្យក្រុមអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយមហាម៉ាស។ ក្រុមហា្វតាប៉ាឡេស្ទីន ដែលចាញ់ បានបង្ខំចិត្តដកខ្លួនចេញពីតំបន់ហ្កាហ្សា ទុកឲ្យតំបន់នេះស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់ក្រុមហាម៉ាសទាំងស្រុង។ ចាប់ពីពេលនោះមក អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន គ្រប់គ្រងតែតំបន់ស៊ីហ្សកដានីតែប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ាឡេស្ទីនបានចាប់ផ្តើមបាក់បែកនយោបាយ ម្ខាងហ្វាតា ម្ខាងហាម៉ាស ហើយចាប់ពីពេលនោះមក មិនដែលមានការបោះឆ្នោតម្តងណាទៀតឡើយ។

អ៊ីស្រាអែល និងដោយបានការសហការពីអាជ្ញាធរអេហ្ស៊ីបផង បានបិទខ្ទប់តំបន់ហ្កាហ្សាទាំងស្រង់ មិនឲ្យមានទំនាក់ទំនងខាងក្រៅ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៥មក ការផ្ទុះអាវុធហិង្សាស្លាប់មនុស្ស បានកើតមានជារឿយៗ រវាងក្រុមប្រដាប់អាវុធហាម៉ាស និងកងទ័ពអ៊ីស្រាអែល។

៧តុលា២០២៣៖ ការវាយប្រហារភេរវកម្មរបស់ក្រុមហាម៉ាស

សេចក្តីតក់ស្លុតបានជ្រួតជ្រាបក្នុងជម្រៅចិត្តប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលទូទាំងពិភពលោក បន្ទាប់ពីបានដឹងដំណឹង នៃការវាយប្រហារយ៉ាងសាហាវព្រៃផ្សៃ របស់ក្រុមហាម៉ាសនៅថ្ងៃទី៧តុលាឆ្នាំ២០២៣។ ក្រុមជ្រុលនិយមនេះ បានចូលមកសម្លាប់ប្រជាជនស៊ីវីលអ៊ីស្រាអែល ចំនួន១២០០នាក់ និងបានចាប់ចំណាប់ខ្មាំងចំនួន២៥០នាក់។ អ៊ីស្រាអែលក្រោមការដឹកនាំនៃរដ្ឋាភិបាលស្តាំនិយមជ្រុល របស់លោកនេតាន់យ៉ាហ៊ូ បានចាប់ផ្តើមសង្គ្រាមនៅហ្កាហ្សា ដោយប្តេជ្ញាកម្ទេចក្រុមហាម៉ាសឲ្យវិនាស។

សង្គ្រាម២៣ខែមកនេះ បានបណ្តាលឲ្យស្លាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ជាង៦៥០០០នាក់ ៩០%សុទ្ធសឹងជាជនស៊ីវីល។ អង្គការសហប្រជាជាតិបានប្រកាសអាសន្នស្តីពីគ្រោះទុរ្ភឹក្ស នៅតំបន់ហ្កាហ្សា ខណៈរបាយការណ៍នៃក្រុមស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យ អះអាងថាអ៊ីស្រាអែលកំពុងធ្វើអំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ នៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានីឯនោះវិញ អ៊ីស្រាអែលបន្តផែនការពង្រីកអណានិគមលើដីប៉ាឡេស្ទីន។ គិតពីថ្ងៃទី៧តុលា២០២៣មក យ៉ាងហោចមានជនប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់ស៊ីហ្សកដានី ចំនួន១០០០នាក់ ដែលបានស្លាប់។

ស្របពេលដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ មានបារាំងជាអ្នកផ្តួចផ្តើមគំនិត កំពុងតែចាប់ផ្តើមប្រជុំជជែកគ្នា ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយរដ្ឋពីរ លោកនេតាន់យ៉ាហ៊ូ នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសនៅថ្ងៃទី១១កញ្ញាថ្មីៗនេះថា “គ្មានថ្ងៃដែលរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន អាចនឹងកកើតឡើងបានជាដាច់ខាត ព្រោះទីនេះជារបស់អ៊ីស្រាអែល”៕

...more