Całość TYLKO w aplikacji Onet Audio. Subskrybuj pakiet Onet Premium i słuchaj bez limitu.

W świecie, w którym samotność staje się epidemią, a technologia coraz śmielej wkracza w sferę emocji, pojawia się nowy gracz – sztuczna empatia. Czy cyfrowi towarzysze są odpowiedzią na nasze potrzeby, czy raczej zagrożeniem dla relacji, które budują społeczeństwo? Dr Ada Florentyna Pawlak, antropolożka technologii z Uniwersytetu SWPS, w rozmowie z Agatą Jankowską, kreśli obraz rewolucji, która już się dzieje – i której skutki mogą być bardziej dramatyczne niż utrata pracy przez AI.

„Jesteśmy istotami niesionymi przez użyteczne fikcje" – mówi dr Ada Florentyna Pawlak, wskazując, że nasz mózg potrafi oswoić nieprawdę, jeśli tylko jest nam wygodna. To zdanie najlepiej oddaje charakter rozmowy, która nie tylko analizuje zjawisko sztucznej empatii, ale też stawia pytania o przyszłość człowieczeństwa w świecie zdominowanym przez algorytmy.

Sztuczna empatia, choć brzmi jak oksymoron, nie jest już futurystyczną wizją. To realne narzędzie, które – jak pokazują dane – trafia do telefonów milionów użytkowników na całym świecie. Aplikacje takie jak Character AI, Replika czy Romantic AI pozwalają tworzyć cyfrowych towarzyszy, którzy nie tylko wspierają, ale też... schlebiają. Użytkownik decyduje, czy jego wirtualny przyjaciel ma być lojalny, przekorny, czy może romantyczny. Można mu nadać wygląd, osobowość, a nawet emocjonalne reakcje.

„Zaczynamy traktować tych agentów jak lustra" – zauważa gościni. To nie tylko metafora. W świecie, gdzie relacje międzyludzkie wymagają kompromisów, cyfrowy partner staje się idealnym odbiciem naszych oczekiwań. Bez sprzeciwu, bez trudnych rozmów, bez ryzyka odrzucenia.

Ale za tą wygodą kryje się niepokój. Sztuczna empatia nie podlega demokratycznej debacie. „To wielki eksperyment społeczny" – mówi dr Ada Florentyna Pawlak. I jak każdy eksperyment, niesie ryzyko. Zwłaszcza gdy trafia w ręce dzieci i młodzieży, których mózgi dopiero się rozwijają. Brak doświadczenia, krytycznego myślenia i sieci społecznej sprawia, że młodzi ludzie mogą łatwo zatracić granicę między rzeczywistością a cyfrową iluzją.

Rozmowa dotyka też aspektów ekonomicznych. W świecie, gdzie samotność jest powszechna, sztuczna empatia staje się produktem – i to bardzo dochodowym. Bo więź, choć cyfrowa, może być równie silna jak ta prawdziwa.

Czy da się to zatrzymać? Gościni nie ma złudzeń: „Dopóki będziemy cyborgicznymi rodzicami zanurzonymi w nasze urządzenia, nic się nie zmieni." Legislacja może pomóc, ale nie rozwiąże problemu. Potrzebna jest refleksja – indywidualna i społeczna.

Na koniec pojawia się pytanie o miłość i przyjaźń. Czy przetrwają w świecie, gdzie emocje można zaprogramować? Dr Ada Florentyna Pawlak odpowiada z nadzieją: „Przyjaźń ma niezwykle leczący stosunek. Badania pokazują, że posiadanie choćby jednego przyjaciela, przy którym możemy być sobą, wpływa na dobrostan bardziej niż związek".

Sztuczna empatia może być kolejną użyteczną fikcją, ale to od nas zależy, czy stanie się fundamentem nowej kultury, czy tylko cyfrowym lustrem, w którym zatracimy siebie.