December 31, 2024

តើមានព្រឹត្តិការណ៍ធំៗអ្វីខ្លះកើតឡើងនៅលើពិភពលោក ក្នុងឆ្នាំ២០២៤?

8 minutes

ឆ្នាំ២០២៤ បានបិទបញ្ចប់ទៅ ជាមួយនឹងព្រឹត្តិការណ៍គួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយចំនួន នៅលើពិភពលោក។ ពីដើមបូព៌ា ទៅអាមេរិក សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាស បានរាលដាលដល់លីបង់។ ពីការដួលរលំរបបបាស្ហារអាល់អាសាដ ទៅការវិលត្រលប់មកកាន់តំណែងជាថ្មីរបស់លោកដូណាល់ត្រាំ។ នៅអឺរ៉ុប សង្គ្រាមអ៊ុយក្រែនរុស្ស៊ីបានការលូកដៃពីកូរ៉េខាងជើង។ ឯកូរ៉េខាងត្បូងធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិនយោបាយដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ក្រោយការទម្លាក់ប្រធានាធិបតី យូន សុកយោល។ ។ល។ និង ។ល។

នៅថ្ងៃទី៥វិច្ឆិកា ដូណាល់ត្រាំ បានជាប់ឆ្នោតជាថ្មី ជាប្រធានាធិបតីអាមេរិកទី៤៧ បន្ទាប់ពីបានឆ្លងកាត់យុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតដែលបង្កប់ភាពមិនជាក់លាក់និងឧប្បត្តិហេតុជាច្រើន។ ជាដំបូង បេក្ខជនប្រធានាធិបតីបក្សសាធារណរដ្ឋត្រូវប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រធានាធិបតីផុតអាណត្តិ ចូ បៃដិន។ ប៉ុន្តែដោយមូលហេតុសុខភាព ទ្រុឌទ្រោមនិងភ្លេចភ្លាំងស្មារតីខ្លាំង លោកចូបៃដិន បានប្រកាសដកបេក្ខភាពជាប្រធានាធិបតីវិញ នៅថ្ងៃ ទី២១កក្កដា២០២៤ ហើយលោកស្រីអនុប្រធានាធិបតី ខាម៉ាឡា ហារីស បានក្លាយជាបេក្ខនារីប្រធានាធិបតីជំនួសវិញ។

ការប្រកួតប្រជែងយកតំណែងប្រធានាធិបតីអាមេរិកលើកនេះ សម្គាល់ដោយការប្រើពាក្យវាយប្រហារយ៉ាងអសុរសផង អំពើហិង្សាផង។ ក្នុងពេលកំពុងឃោសនា ខ្មាន់កាំភ្លើងម្នាក់បានបាញ់តម្រង់ធ្វើឃាតលោកត្រាំ តែសំណាងល្អ លោកបានត្រូវរបួសតែបន្តិចឆិតចំស្លឹកត្រចៀកស្តាំ។ លោកដូណាល់ត្រាំបានរងការប៉ុនប៉ងធ្វើឃាត ចំនួនពីរលើក និងធ្វើឱ្យលោកដួលដល់ដី តែមិនអាចរារាំងបំណងក្លាយជាប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសដ៏មានអំណាចបំផុតនៅលើពិភពលោកជាលើកទីពីរបានទេ។

អាមេរិកនឹងមានប្រធានាធិបតីថ្មី ជាលោកដូណាល់ត្រាំ ស្ថានភាពនយោបាយពិភពលោកក៏អាចប្រែប្រួល មានជាអាទិ៍ និងដំបូងគេ គឺសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែន។

ឆ្នាំនេះ បើគិតទៅ សង្គ្រាមអ៊ុយក្រែននិងរុស្ស៊ីអូសបន្លាយរយៈពេលលើសពី១ពាន់ថ្ងៃហើយ។ ហើយសង្គ្រាមកាន់តែផុងជ្រៅ និងខ្លាំងឡើងៗ។ ខាងអ៊ុយក្រែន ជាលើកទីមួយ ក្នុងឆ្នាំនេះ យោធាបានទទួលជំនួយមីស៊ីលរយៈឆ្ងាយពីបស្ចិមលោក និងបានទទួលការអនុញ្ញាតឱ្យបាញ់មីស៊ីលនោះចូលក្នុងទឹកដីរុស្ស៊ីទៀត។ អ៊ុយក្រែនស្តួចកម្លាំង តែបំបែរយុទ្ធសាស្ត្រចូលកាន់កាប់តំបន់គួស្ក៍របស់រុស្ស៊ី។ លោកប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនហ្សេឡេនស្គី បានប្រកាសថាជាយុទ្ធសាស្ត្រលើកសមរភូមិប្រយុទ្ធទៅក្នុងទឹកដីរុស្ស៊ីវិញ។ ខាងរុស្ស៊ី ម៉ូស្គូបានទទួលជំនួយជាកងទ័ពជាច្រើនពាន់នាក់មកពីកូរ៉េខាងជើង មកជួយច្បាំងនៅសមរភូមិ ជាមួយអ៊ុយក្រែន។ ទោះមានស្លាប់អស់យ៉ាងហោចមួយពាន់នាក់បាត់ទៅក៏ដោយ ក៏ព្យុងយ៉ាងនឹងបន្តផ្តល់អាវុធនិងបញ្ជូនទ័ពមករុស្ស៊ីទៀត ដើម្បីសាមគ្គីភាព ក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃការរឹតសម្ព័ន្ធភាពយោធាជួយគ្នាទៅវិញទៅមក។ សង្គ្រាមជាមួយអ៊ុយក្រែន គ្មានឥទ្ធិពលលើនយោបាយផ្ទៃក្នុងរុស្ស៊ីទេ។ ដោយគ្មានការភ្ញាក់ផ្អើលលោកពូទីន បានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីជាថ្មី ជាលើកទី៥ សម្រាប់ដឹកនាំរុស្ស៊ី៦ឆ្នាំទៀត។ ចំណែកប្រមុខបក្សប្រឆាំងដ៏ល្បីល្បាញ អាឡិចសី ណាវ៉ានី ដែលជាគូប្រជែងចម្បងរបស់លោកពូទីន ស្រាប់តែបានស្លាប់ ក្នុងបរិបទដ៏ចម្លែក នៅក្នុងពន្ធនាគារ។

នៅដើមបូព៌ា សង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែល និងចលនាហាម៉ាសក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា កាន់តែហិង្សាខ្លាំងឡើងៗ។ មានស្លាប់យ៉ាងហោចណាស់៤ម៉ឺននាក់។ នេះបើតាមតួលេខប្រកាសដោយក្រសួងសុខាភិបាលហាម៉ាស។ ចំណាប់ថ្នូរជាច្រើននាក់បន្តជាប់ក្នុងកណ្តាប់ដៃចលនាហាម៉ាស។ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិបានចេញដីកា តាមចាប់ខ្លួនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល នេតាន់យ៉ាហ៊ូ និងអតីតរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ ដែលត្រូវខ្ទាតពី តំណែង នៅខែវិច្ឆិកា ពីបទប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមនិងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ មេខ្លោងចលនាហាម៉ាសក៏ត្រូវបានតុលាការក្រុងឡាអេចេញដីកា ដាច់ឡែកមួយទៀត តាមចាប់ខ្លួនក្នុងបទឧក្រិដ្ឋដូចគ្នា។

តែគ្មានប្រសិទ្ធភាព។ សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាស បានរាលដាលដល់លីបង់។ យោធាអ៊ីស្រាអែលបានវាយប្រហារផ្លោងចូលក្នុងទឹកដីលីបង់ ដល់ក្រុងបេរ៉ូត។ បន្ទាប់ពីបានបញ្ជាបំផ្ទុះឧបករណ៍ផ្ញើសារ (វិទ្យុទាក់ទងគ្នា) ពីចម្ងាយក្នុងពេលតែមួយធ្វើឱ្យស្លាប់មនុស្សជាច្រើននាក់ នៅលីបង់ សំដៅប្រឆាំងនឹងចលនាភេរវនិយមហេសបូឡា ដែលគាំទ្រដោយអ៊ីរ៉ង់ អ៊ីស្រាអែលបានកម្ចាត់មេកើយជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ចលនាហេសបូឡា ហាសាន់ ណាស្រាឡា។

អស់ការគាំទ្រពីរុស្ស៊ីនិងអ៊ីរ៉ង់ របបផ្តាច់ការ បាស្ហា អាល់អាសាដ ដែលដឹកនាំស៊ីរីអស់ពេលជាងកន្លះសតវត្សរ៍ (៥៤ឆ្នាំ) បានដួលរលំ។ ប្រជាពលរដ្ឋស៊ីរី បានរួចរំដោះ និងកំពុងស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចលនាអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកធ្លាប់ចាត់ទុកជាក្រុមភេរវនិយម។ ថ្វីបើសហគមន៍អន្តរជាតិនាំគ្នារួសរាន់ភ្ជាប់ចំណងទូតជាមួយរដ្ឋាភិបាលស៊ីរីថ្មីមែនតែកង្វល់នៅធំជុំវិញបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។ គេនឹងអាចដឹងច្បាស់នៅឆ្នាំ២០២៥។

អាស៊ីស្ងប់ស្ងាត់នៅឆ្ងាយពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធមែន តែភាពតានតឹងបានឡើងតឹងស្ទើរប្រេះរវាងចិននិងតៃវ៉ាន់។ ចិនកំញើញកាន់តែខ្លាំងតៃវ៉ាន់ ដែលទើបមានប្រធានាធិបតី មានជំហរឯករាជ្យនិយមបំផុត គឺលោក ឡៃ ឈីនទឿ។ កូរ៉េខាងត្បូង ធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិនយោបាយយ៉ាងជ្រៅ។ បន្ទាប់ពីបានបោះឆ្នោតទម្លាក់ប្រធានាធិបតី យូន សុកយោល ដែលប៉ុនប៉ងប្រើច្បាប់អាជ្ញាសឹក និងបញ្ជូនទាហានទៅរារាំងដំណើរការសភា នៅថ្ងៃ២៧ធ្នូ សភាបានទម្លាក់ប្រធានាធិបតីស្តីទី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហាន ដុកសូទៀត។ តែជាដំណឹងល្អ សម្រាប់ត្រកូលស៊ីណាវ៉ាត់ និងក្រុមអាវក្រហមនៅប្រទេសថៃ។ ឪពុកបានត្រលប់ចូលស្រុកនិងបានទទួលការលើកលែងទោសពីព្រះមហាក្សត្រ ឯលោកស្រី ភេនថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ ជាកូនស្រីពៅរបស់លោកថាក់ស៊ីនស៊ីណាត់វ៉ាត់ បានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ភេទស្រីវ័យក្មេងជាងគេបំផុតនៅថ្ងៃទី១៦សីហា។

នៅប្រទេសបារាំង ប្រឈមនឹងអប្រជាប្រិយភាពដ៏ខ្លាំងក្លា លោកប្រធានាធិបតីអេម៉ានុយអែលម៉ាក្រុង បានប្រកាសរំលាយសភា និងរៀបចំការបោះឆ្នោតសភាឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែជាសំណាងអាក្រក់ លទ្ធផលឆ្នោតបានជំរុញបារាំងឱ្យផុងក្នុងវិបត្តិនយោបាយកាន់តែខ្លាំង ដោយគ្មានបក្សនយោបាយណាអាចប្រមូលសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតសម្រាប់បង្កើតរដ្ឋាភិបាលតែម្នាក់ឯងបាន។ ក្នុងរយៈពេលតែមួយឆ្នាំ បារាំងប្តូរផ្លាស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីដល់ទៅបួនរូប។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីបេរ៉ូ ដែលទើបឡើងមកជំនួសនាយករដ្ឋមន្ត្រីបីខែ មីស្ហែលបានីញ៉េ ទើបអាចប្រកាសសមាសភាពរដ្ឋាភិបាលថ្មីបាននៅមុនណូអែលមួយថ្ងៃ។ ដោយមានសមាសភាពទេសរដ្ឋមន្ត្រីពីរនាក់ជាអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីផង រដ្ឋាភិបាលលោកបេរ៉ូ រងការរិះគន់ពីគ្រប់ចរន្តនយោបាយ។ មិនដឹងថាតើរដ្ឋាភិបាលនេះអាចមានអាយុវែងប៉ុន្មានថ្ងៃទេ។

ក្រៅអំពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធនិងនយោបាយឡើងកម្តៅស្ទើរគ្រប់ទិសទី ២០២៤ក៏ជាឆ្នាំដ៏ក្តៅជាងគេបើនិយាយអំពីសីតុណ្ហភាព ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងការឡើងកម្តៅ នៃភពផែនដី។ ជាផលវិបាក ភ្លើងឆេះព្រៃ ដ៏កំណាចនៅអាមេរិក ភាពរាំងស្ងួតដ៏ចម្លែកនៅអាម៉ាហ្សូន។ ទឹកជំនន់ និងការហូរបាក់ដី យ៉ាងចម្លែក នៅអេស្ប៉ាញ កាលពីខែតុលា ស្លាប់មនុស្សអស់ជាង២៣០នាក់ ព្រមទាំងការខូចខាតជាសម្ភារៈយ៉ាងច្រើន។ គ្រោះធម្មជាតិកំណាចៗបែបនេះ អាចនឹងមានកើតច្រើន និងកាន់ញឹក នាពេលអនាគត។ ហ្វីលីពីនក្លាយជាប្រទេសរងគ្រោះព្យុះទីហ្វុងច្រើននិងកំណាចជាងគេបំផុត។ ប៉ុន្តែនៅCopអាកាសធាតុ Copជីវៈចម្រុះ Copប្លាស្ទិក ឆ្នាំនេះសន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិជុំវិញអាកាសធាតុគ្មានសម្រេចលទ្ធផលអ្វីជាដុំកំភូនទេ។ COP២៩ បានត្រឹម សន្យាផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុអាកាសធាតុ៣០០ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗរហូតដល់ឆ្នាំ២០៣៥ សម្រាប់ឱ្យក្រុមប្រទេសងាយរងគ្រោះចាត់ចែងដោះស្រាយគ្រោះមហន្តរាយ និងអភិវឌ្ឍការសម្របខ្លួនតាមអាកាសធាតុ។ ពាក្យសន្យាជារឿងមួយ ការព្រមព្រៀងនិងបញ្ចេញសកម្មភាពជាក់ស្តែងជារឿងមួយផ្សេងទៀត និងមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ សម្រាប់មតិភាគច្រើន បើយោលទៅលើល្បឿននៃការប្រែប្រួល។

ក្នុងវិស័យអវកាស អឺរ៉ុបកំពុងមានក្តីសង្ឃឹមថ្មី ជាមួយនឹងការបាញ់បង្ហោះដោយជោគជ័យយាន អារីយ៉ាន៦ ពាំកូនផ្កាយរណបជាច្រើនទៅក្នុងគន្លងតារាវិថី។ អំណើះតទៅ អឺរ៉ុបអាចនឹងមានស្វ័យភាពក្នុងផ្នែកអវកាស។ ចំណែកអវកាសអាមេរិក យានSpaceX បានបញ្ជូនអវកាសយានិកមិនមែនអាជីពពីររូប ជាលើកទីមួយ ទៅក្នុងលំហ។

ជាចុងក្រោយ ២០២៤មិនអាក្រក់ទាំងស្រុងឡើយ។ ២០២៤ ក៏បានបន្សល់ទុកនូវអនុស្សាវរីយ៍ល្អ និងភាពរីករាយនៃកីឡាអូឡាំពិកក្រុងប៉ារីស។ ១០០ឆ្នាំក្រោយ បារាំងបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំអូឡាំពិកជាលើកទីពីរ។ ការបើកកម្មវិធីកីឡាអូឡាំពិកនៅតាមដងទន្លេសែន ក្រោមតំណក់ទឹកភ្លៀងរលឹម បានទទួលការសាទរនិងតាមដានទស្សនាក្នុងចំនួនច្រើនបំផុត បំបែកឯតទគ្គកម្មពិភពលោក។ កម្មវិធីបិទ ក៏អធិកអធមនិងបង្កប់ដោយភាពភ្ញាក់ផ្អើលមួយ តាមរយៈវត្តមានរបស់អ្នកចម្រៀងរ៉ាប់ខ្មែរ វ៉ាន់ដា លើឆាក៕

...more