Hôm nay, 30/04/2025, đúng 100 ngày tổng thống Mỹ Donald Trump cầm quyền trong nhiệm kỳ thứ hai của ông, 100 ngày mà toàn bộ đất nước Hoa Kỳ bị đảo lộn do chính sách những chính sách của tân chủ nhân Nhà Trắng, như chính sách tinh giản tối đa bộ máy nhà nước, chính sách cực kỳ gắt gao chống nhập cư bất hợp pháp…

Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, chưa bao giờ nhà nước pháp quyền của Mỹ bị thử thách như thế, thậm chí các quan chức cao cấp nhất trong chính quyền không ngần ngại kêu gọi phớt lờ những quyết định của ngành tư pháp. Nhà tỷ phú Cộng Hòa còn tấn công vào cả các trường đại học theo xu hướng cấp tiến như Harvard, bị xem là để “lan truyền tư tưởng bài Do Thái”.

Cũng trong 100 ngày qua, ông đã khiến cả thế giới chao đảo với những đòn thuế quan dồn dập, trong đó Việt Nam là một trong những nước bị nặng nhất với mức thuế “đối ứng” lên tới 46%, một cú sốc lớn đối với người dân Việt Nam nói chung và đối với giới doanh nghiệp nói riêng. 

Trả lời RFI Việt ngữ, ông Lê Quang Huy, nhân viên một công ty ở Sài Gòn, nhận xét về 100 ngày đầu tiên của tổng thống Trump trong nhiệm kỳ 2:

“Về 100 ngày đầu của ông Trump trong nhiệm kỳ thứ hai, thì ông ta đã ra nhiều quyết sách, đường lối về đối nội cũng như đối ngoại quan trọng và gây nhiều tranh cãi khiến cho tôi, trước đây là một người ủng hộ ông trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, cũng cảm thấy sửng sốt và bất ngờ. 

Những chính sách đối nội và đối ngoại đó đã gây nhiều xáo trộn trong nội tình nước Mỹ cũng như trên quốc tế. Cụ thể là chính sách đối với người nhập cư, rồi chính sách đối với trường đại học Harvard.. Còn về quốc tế thì chẳng hạn như mức thuế đối ứng quá cao đối với các quốc gia, hay những thay đổi bất ngờ đối với các đồng minh truyền thống của Mỹ.

Vì thế, theo như tôi được biết thì trong thời gian vừa qua, tỷ lệ ủng hộ ông trong nước Mỹ cũng bị giảm. Và trên thế giới thì ông cũng gây nhiều sự bất bình từ các đồng minh của truyền thống của Mỹ.

Tôi nghĩ có lẽ mong muốn của ông là để thực hiện lời hứa làm cho nước Mỹ hùng mạnh trở lại, đưa sản xuất trở về nước Mỹ và tạo nên một cái trật tự thương mại mới trên thế giới để làm giảm bớt cái thâm hụt mậu dịch của Mỹ đối với các nước. Nhưng những động thái của ông có vẻ hơi mạnh tay và quá trớn khiến cho dư luận thế giới không đồng tình với ông. Và tôi nghĩ rằng các đồng minh của ông cũng cảm thấy không an tâm.”

Về phần mình luật sư Hoàng Cao Sang, Văn phòng Luật sư Hoàng Việt Luật ở Sài Gòn, cũng bày tỏ sự thất vọng về nhiệm kỳ thứ hai của tổng thống Trump: 

“Khi ông Donald Trump đắc cử thì dân Việt Nam đa phần trông chờ vào sự lãnh đạo của ông Trump trong nhiệm kỳ mới, vì người dân Việt Nam thấy ông Trump rất là mạnh tay đối với Trung Quốc, kể cả về chiến lược quân sự, cũng như là về kinh tế thương mại.

Cho nên người Việt Nam cũng rất là trông chờ Donald Trump mạnh tay với Trung Quốc, cũng như là có những mối quan hệ, hoạt động gắn kết với Việt Nam, đặc biệt khi một số người thấy tổng bí thư Tô Lâm có một kết nối trước khi ông Donald Trump đắc cử tổng thống, đó là một dự án sân golf ở Việt Nam hơn 1 tỷ rưỡi đô la.

Khi ông Trump lên thì ai cũng mong chờ một cái sự thay đổi cũng như sự kết nối với Mỹ và Việt Nam. Tuy nhiên, sau một thời gian thì người Việt Nam cũng có những thay đổi nhìn nhận 100 ngày lãnh đạo của ông Donald Trump.

Không phải là nhiệm kỳ này, mà ngay nhiệm kỳ trước, ông đã thể hiện một bản lĩnh không rõ ràng của một tổng thống Mỹ. Các đời tổng thống Mỹ khi lãnh đạo họ đều có một nguyên tắc chung: Khi họ nói vấn đề gì là vấn đề đó được đảm bảo, trên nguyên tắc là được thực hiện, cũng như có một cái giá trị, khi một tổng thống Mỹ, một người lãnh đạo thế giới, nói ra. 

Tuy nhiên đối với ông Donald Trump thì lại hoàn toàn khác. Hôm nay ông nói thế này, ngày mai ông nói thế khác, lệch pha với các nguyên tắc của các tổng thống trước đây. Ngoài những cái nguyên tắc đó, tôi nhận thấy ông Donald Trump không có một cái tính gọi là trung thực, đàng hoàng.

Khi tôi quan sát phiên tòa New York xử ông về tội liên quan tới cô người mẫu khiêu dâm, thì ông hoàn toàn bác bỏ những điều mà cô người mẫu này nêu lên là trước đây có quen biết, có chụp hình, có đi đánh golf, có đi vào khách sạn: " Tôi không biết, tôi không biết cô này, cô này nói lung tung.” 

Một cái nữa: Luật sư Cohen, coi như là luật sư gia đình của ông Trump, khi đứng ra can thiệp trong vụ này và bị cảnh sát bắt, thì Donald Trump cũng không hề xem luật sư này là người thân của mình hoặc là người mình giao công việc mà bị gặp nạn. Ông chối bỏ toàn bộ.

Như vậy, tôi thấy với tư cách của một nhà lãnh đạo mà lại - tôi dùng từ hơi nặng - có sự tráo trở như vậy, thì tôi nghĩ hành vi, tư duy của ông cũng sẽ ảnh hưởng đến những hành động, cũng như sự lãnh đạo của ông đối với nước Mỹ và toàn thế giới.”

Không chỉ thất vọng về tư cách và cung cách lãnh đạo của ông Trump trong nhiệm kỳ thứ hai, nhiều người Việt Nam còn rất bất ngờ, nếu không muốn nói là bị sốc, vì mức thuế “đối ứng” lên đến 46% mà tổng thống Trump loan báo ngày 02/04 như là một biện pháp nhằm làm giảm thặng dư mậu dịch của Việt Nam với Hoa Kỳ. Ông Lê Quang Huy cho biết về phản ứng của người dân Việt Nam trước mức thuế này: 

 “Về mức thuế suất đối ứng 46% mà ông Trump áp dụng cho Việt Nam, phản ứng của người Việt Nam ở trong nước phần lớn đều cảm thấy mức thuế suất đó cao quá và sẽ ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế và kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Nhưng một số người bình tĩnh hơn thì họ nghĩ đây là một cơ hội để cho Việt Nam định hình lại cấu trúc kinh tế trong nước, bớt đi xuất khẩu tài nguyên thô và chi phí nhân công giá rẻ, bởi vì thực sự trong một đơn vị sản phẩm xuất khẩu đi Mỹ, giá trị của phía Việt Nam không có nhiều, đó chỉ là chi phí nhân công thôi, còn giá trị sản phẩm là nằm trong sản phẩm của nước ngoài. 

Chẳng hạn như mình xuất đi một đôi giày Adidas hoặc một điện thoại thông minh Samsung, thì giá trị của Việt Nam trong đó nó đâu có bao nhiêu, toàn là giá trị của nước ngoài thôi.

Thêm một vấn đề nữa, theo những nhà chuyên môn, đây cũng là một cơ hội cho Việt Nam bỏ đi cái gian lận trong xuất xứ, nói nôm na là mình xuất khẩu dùm cho Trung Quốc để bớt thuế. Một số ý kiến khác thì nghĩ rằng đây là cơ hội để mà cho Việt Nam mình thoát Trung. Lâu nay Việt Nam mình bị ảnh hưởng Trung Quốc nhiều quá. Nhưng nói chung, ở Việt Nam người ta cảm thấy lo lắng vì mức thuế đối ứng 46% này quá cao.” 

Giới kinh doanh "hoang mang"

Về phần mình, luật sư Hoàng Cao Sang cũng nêu bật thái độ lo lắng của giới doanh nghiệp:

“Cũng rất nhiều người bất ngờ với mức thuế của ông Donald Trump đối với Việt Nam. Người ta nghĩ rằng quan hệ giữa ông Trump và những các nhà lãnh đạo Việt Nam cũng như là quan hệ giữa chính phủ Hoa Kỳ với chính phủ Việt Nam không đến nỗi căng thẳng như thế. Tuy nhiên, khi ông đánh thuế với mức thuế 46% như vậy, giới kinh doanh, doanh nghiệp hết sức là lo lắng, rất là lúng túng. Những dự án, những chương trình đã mua hàng xuất qua Mỹ mà bị áp thuế cao như vậy những doanh nghiệp Việt Nam rất lo lắng.”

Tuy nhiên, theo ông Lê Quang Huy, sau cú sốc ban đầu, các doanh nghiệp Việt Nam nay cũng cảm thấy bớt lo lắng hơn về tác động từ thuế đối ứng của Mỹ:

“Ngay khi nghe ông Trump đưa ra mức thuế suất đối ứng 46% thì đa phần ở Việt Nam người ta rất là lo lắng, vì sợ sẽ sụt giảm sản xuất và xuất khẩu, ảnh hưởng tới việc phát triển kế hoạch phát triển lâu dài của doanh nghiệp.

Nhưng sau một thời gian, sau những cam kết của chính phủ là sẽ tiến hành nhiều đợt đàm phán với phía chính phủ Mỹ và với các doanh nghiệp đối tác của Mỹ, để xin giảm bớt thuế suất đó.  Đồng thời chính phủ kêu gọi các bộ ngành tăng cường ký kết thêm các FTA, các hiệp định thương mại tự do, với những thị trường tiềm năng, để giảm bớt gánh nặng về phía Mỹ. Rồi chính phủ cam kết hỗ trợ doanh nghiệp để xúc tiến thương mại, v.v.., nói chung là để không tạo nên một cú sốc quá lớn cho các doanh nghiệp đối với cái thuế suất 46%.

Thành ra tôi cảm nhận rằng, khác với những ngày đầu, thời gian gần đây, các doanh nghiệp dần dần cũng bình tĩnh trở lại và trong thời gian tạm thời chưa áp dụng mức thuế suất cao đó, các doanh nghiệp cũng đang nghĩ ra những đối sách, những kế hoạch để tránh những thất lợi do việc áp thuế suất cao đó.”

"Tính khí bất thường" của ông Trump

Vấn đề đang được đặt ra đó là những chính sách cũng như cung cách lãnh đạo và tính khí bất thường của tổng thống Donald Trump đang khiến nhiều nước hoặc là e ngại, hoặc là xa lánh Hoa Kỳ, trong khi Trung Quốc đang lợi dụng tình hình này để tự khẳng định là một quốc gia “có trách nhiệm”, không chấp nhận những hành động hù dọa đơn phương trong thương mại. Do trùng hợp vào thời điểm, chuyến thăm Việt Nam của chủ tịch Tập Cận Bình vào giữa tháng 4, được dự trù từ lâu, đã diễn ra đúng vào lúc chiến tranh thuế quan do Trump phát động đang làm chao đảo cả thế giới. Trong bối cảnh này, liệu có nguy cơ Việt Nam bị lôi kéo về phía Trung Quốc hay không, ông Lê Quang Huy nhận định:

“Tôi nghĩ là chuyện đó cũng khó xảy ra, bởi vì kinh nghiệm về những cái bẫy nợ do “Nhất đái, Nhất lộ” ( Một vành đai, Một con đường ) của Trung Quốc vừa qua đối với một số nước, ví dụ như ở Châu Phi hoặc là ở Nam Á vừa qua là một bài học kinh nghiệm. Thành ra nếu ông Trump mà làm quá mạnh tay với thuế suất đối ứng này, thì tôi cũng không nghĩ là Việt Nam sẽ ngã vào vòng tay của Trung Quốc đâu.

Đương nhiên với đường lối ngoại giao cây tre thì chúng ta cũng phải làm như thế nào để không ngã về bên này và cũng không ngã quá bên kia.” 

Luật sự Hoàng Cao Sang cũng có ý kiến tương tự:

“Tôi theo dõi các nhà lãnh đạo Việt Nam thời gian vừa rồi thi thấy họ không có khái niệm sẽ gần Trung Quốc, mà họ đang có xu hướng thân những quốc gia phát triển, để mà từ đó đưa đất nước Việt Nam phát triển.

Tuy nhiên, ở đây cũng có một rào cản. Khi ông Trump đánh thuế cao như vậy thì đương nhiên Việt Nam phải mở ra một thị trường mới. Không đi đường này được thì mình phải đi đường khác. Và có một nguyên tắc nữa mà người ta hay nói, đó là kẻ thù của kẻ thù là bạn ta.

Tôi nghĩ rằng khi ông Donald Trump đánh thuế cao với EU, với Mêhicô, với Trung Quốc rồi với Canada, thì vô tình ông Trump đã tạo ra một mối quan hệ của những quốc gia đó lại với nhau. Vì sự sống còn của họ, họ cũng phải có một sự liên kết để xuất hàng hóa cũng như nhập hàng hóa để tránh tác động của ông Trump đến thị trường của Việt Nam, cũng như là thị trường của những quốc gia mà bị ông đánh thuế cao.

Giữa Việt Nam với Trung Quốc thì mối quan hệ này đã có từ lâu rồi. Xét về mặt chính trị thì Trung Quốc với Việt Nam cùng một hệ thống chính trị. Còn xét về quan hệ thương mại hàng hóa, thì Việt Nam ngay cạnh Trung Quốc, cho nên hàng hóa từ biên giới Trung Quốc qua Việt Nam rất là nhiều và tôi cho rằng khoảng 70, 80% hàng hóa mà người Việt Nam sử dụng trong gia đình, trong mọi hoạt động thì xem như đều của Trung Quốc. Thời gian vừa rồi thì Việt Nam muốn mở rộng mối quan hệ qua các quốc gia khác, để việc xuất khẩu hàng của mình cũng như mối quan hệ về chính trị được cởi mở hơn.

Tuy nhiên, tôi cho rằng đây là gần như là một cái gáo nước lạnh hắt vào mối quan hệ của Việt Nam, trong khi Việt Nam đang muốn mở rộng như vậy. Tất nhiên, khi cánh tay mình vươn qua bên kia không được, thì đương nhiên mình phải nối lại những cái mà mình đang có, để sự sống còn, sự phát triển của mình được tốt hơn.” 

Giới doanh nghiệp Việt Nam hiện đang trông ngóng kết quả đàm phán về thuế quan giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, bắt đầu vào ngày 23/04/2025, với cuộc điện đàm giữa bộ trưởng Công Thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên với ông Jamieson Greer, Đại diện Thương mại của Nhà Trắng, Theo thông tin từ Vụ Phát triển Thị trường nước ngoài (bộ Công Thương), hai bên chỉ mới “thảo luận về những nguyên tắc cơ bản, phạm vi và lộ trình đàm phán”. Thời gian gấp rút vì việc áp thuế đối ứng chỉ được tạm hoãn trong 90 ngày.