Ra đời cách nay 4 năm, Giải thưởng Ecoprod đã được lập ra để vinh danh các bộ phim “xanh”, bên lề Liên hoan phim Cannes, nhằm nâng cao nhận thức, khuyến khích các nhà làm phim áp dụng những biện pháp thân thiện với môi trường trong quá trình sản xuất. Tại Liên hoan phim Cannes năm nay, 18 phim trong các hạng mục khác nhau, tham gia tranh giải.

Lễ trao giải Ecoprod 2025 đã diễn ra tại Cannes vào thứ Sáu, 16/05. Ban tổ chức giải thưởng cho biết vào năm 2024, có 9 phim đăng ký tham gia tranh giải, con số này đã tăng lên gấp đôi vào năm 2025 và khẳng định rằng “đây là bằng chứng cho thấy ngày càng có nhiều người trong ngành công nghiệp điện ảnh thể hiện cam kết sản xuất các bộ phim một cách có trách nhiệm với môi trường”.

Ban giám khảo do đạo diễn, biên kịch Carine Tardieu làm chủ tịch năm nay, đặc biệt chú ý đến các biện pháp được thực hiện để hạn chế tác động carbon, kiểm soát mức tiêu thụ năng lượng, bảo vệ đa dạng sinh học, giảm chất thải và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn trong quá trình sản xuất phim. Bà Émilie Kovacs, thành viên của ban giám khảo cho rằng “trách nhiệm của điện ảnh trước tình trạng khẩn cấp khí hậu là rất lớn. Với sức mạnh kể chuyện, lĩnh vực này có thể thúc đẩy quá trình chuyển đổi sinh thái, miễn là có những cam kết, hành động cụ thể ở mọi cấp độ sản xuất”, trong ngành công nghiệp thải ra 1,7 tấn carbon mỗi năm.

Giải thưởng cao quý nhất được trao cho bộ phim Jeunes Mères của hai anh em đạo diễn người Pháp Jean-Pierre và Luc Dardenne, nằm trong danh sách tranh giải chính thức, do hãng Les Films du Fleuve phụ trách sản xuất. Ban giám khảo đánh giá cao những hành động "xanh" toàn diện trong quá trình sản xuất phim, và những cam kết về môi trường của nhà sản xuất từ nhiều năm qua, cũng như phong cách điện ảnh giản dị, nhưng đầy tính nhân văn của anh em nhà Dardenne.

Đoàn phim đã áp dụng loạt biện pháp tiết kiệm năng lượng, từ việc hạn chế thiết bị, di chuyển cho đến hậu cần bền vững. Việc dựng bối cảnh nhân tạo được giảm thiểu rõ rệt, phù hợp với thẩm mỹ chân thực vốn có, theo ý tưởng của hai đạo diễn. “Lựa chọn nghệ thuật của hai đạo diễn nhà Dardenne phù hợp với logic sản xuất phim ‘xanh’, đặc biệt là mong muốn giảm thiểu tối đa việc sử dụng ánh sáng nhân tạo, vốn là một phần của tính thẩm mỹ tỉnh táo và thực tế.

Giải thưởng của Ban giám khảo (Prix du Jury) thuộc về phim Laurent dans le vent nằm trong danh sách tranh giải ACID – hiệp hội các nhà làm phim độc lập, do ba đạo diễn Anton Balekdjian, Léo Couture, Mattéo Eustacho, thực hiện. Việc sản xuất phim không sử dụng quá nhiều thiết bị kỹ thuật, ít máy móc can thiệp vào phim trường.

Bối cảnh quay phim hầu hết là tự nhiên, sẵn có, chứ không xây dựng bối cảnh giả. Trang phục, đạo cụ trong phim hầu hết là đồ cũ, tái sử dụng, không chỉ tạo ra hình ảnh “cổ kính”, “xưa cũ”, cho bộ phim, mà còn giảm thiểu chi phí, giảm tiêu dùng. Trên phim trường, không có người phụ trách trang điểm hay làm tóc để làm nổi bật vẻ ngoài tự nhiên của các diễn viên.

Và cuối cùng bộ phim Amour Apocalyse (Peak Everything) tranh giải hạng mục Hai tuần lễ đạo diễn của nhà làm phim Anne Emond, người Quebec, được trao giải Đặc biệt của ban giám khảo. Trên phim trường, một “ủy ban xanh” đã được lập ra, gồm một diễn viên và thành viên của đội ngũ sản xuất, kỹ thuật, phụ trách về “truyền thông xanh” mỗi tuần, thông báo cho toàn bộ phim trường về những hành động “xanh” trong quá trình làm phim. Bối cảnh của phim cũng được xây dựng từ những vật liệu tái chế, tái sử dụng. Đội ngũ làm phim cũng quản lý việc thu gom, phân loại, tái chế rác trên phim trường.

Ban giám khảo cũng hoan nghênh việc Amour Apocalypse là bộ phim nói về những lo lắng, quan ngại về biến đổi khí hậu. Tác động đối với môi trường đã được nêu ra ngay từ việc viết kịch bản.

Nhân dịp này RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn đạo diện Anne Emond, hôm 19/05, sau khi cô cho ra mắt bộ phim Amour Apocalypse (tạm dịch là Tình yêu tận thế) chia sẻ về bộ phim đầu tiên mà cô thực hiện song song với các cam kết về môi trường trong quá trình sản xuất. Bộ phim được lựa chọn tranh giải tại hạng mục Hai tuần lễ nghệ sĩ (Quinzaine des cinéastres).

Xin cảm ơn cô Anne Emond dành thời gian trả lời phỏng vấn của RFI Tiếng Việt. Trước tiên cô có thể chia sẻ về ý tưởng làm một bộ phim về khủng hoảng khí hậu xuất phát từ đâu ?

Trong đại dịch Covid-19, vấn đề môi trường trở nên cấp bách đối với tôi và cần phải đề cập đến. Đây là bộ phim thứ sáu của tôi, nhưng là bộ phim đầu tiên mà tôi đã tuân thủ những hướng dẫn, những tiêu chuẩn đề ra một cách tốt nhất có thể, để hướng tới thân thiện với môi trường. Nhưng việc làm một bộ phim về nỗi lo âu đối với khủng hoảng khí hậu, chỉ là một trùng hợp. Thêm vào đó, tôi có đội ngũ sản xuất phim tuyệt vời, đã dành nhiều năng lượng vào khía cạnh sinh thái khi làm phim.

Bộ phim có tựa đề bằng tiếng Pháp là Amour Apocalypse – Tình yêu tận thế, nhưng khi dịch sang tiếng Anh lại chọn lựa là Peak Everything ?

Về tựa đề bằng tiếng Anh – Peak Everything, mang hàm ý về khoa học, về “lý thuyết tạo đỉnh” (của nhà địa vật lý Marion King Hubbert). Mọi người có lẽ đã biết đến từ Peak Oil - điểm đỉnh dầu thô, tức là điểm mà sản lượng dầu thô được khai thác đạt mức tối đa. Không chỉ dầu, mà các tài nguyên khác như nước, gỗ, khoáng sản khác, đều đang ở mức khai thác tối đa. Thêm vào đó là việc muốn xâm lược quốc gia khác để tìm kiếm tài nguyên thiên nhiên. Chẳng hạn như Donald Trump muốn nước Mỹ có bang thứ 51, không phải là để mở rộng lãnh thổ, mà là để có thêm tài nguyên. Do đó với tôi, tiêu đề Peak Everything ám chỉ đến việc thiếu tài nguyên thiên nhiên trong tương lai. Và nhân vật chính trong phim của tôi, Adam, dường như đang trong cuộc phiêu lưu đó, muốn phá hủy mọi thứ, chạm đến điểm “Peak”, vượt qua mọi bức tường, và vượt qua các giới hạn của chính mình.

Làm sao cô có thể cân bằng những lựa chọn nghệ thuật và lựa chọn về cam kết môi trường trong khi làm phim ?

Tôi không phải là một chuyên gia khi nói đến việc phải lựa chọn. Nói thật là tôi không muốn đơn giản hóa, vì nếu quay phim về hai nhân vật ở trong một căn phòng thì chắc chắc sẽ ít gây ô nhiễm hơn. Nhưng như vậy, tôi nghĩ rằng đó là điều đáng buồn với điện ảnh. Vì dẫu sao, với tôi điện ảnh là một trong những thứ đẹp đẽ nhất mà nhân loại đã sáng tạo ra. Liệu chúng ta có nên làm ít phim hơn không? Liệu có nên cắt giảm ở những chỗ khác nữa? Tôi cho rằng có nhiều thứ có thể giảm bớt, chẳng hạn như loại bỏ những chiếc máy bay riêng. Điều này giống như một kiểu 'hóa đơn tổng thể' mà chúng ta cần chia sẻ lại một cách công bằng hơn.

Thành thật mà nói, nếu muốn cứu lấy hành tinh, thì lý tưởng nhất là… đừng làm phim. Vì điện ảnh gây ô nhiễm. Nhưng tôi tin nghệ thuật có vai trò đặc biệt trong việc đánh động nhận thức, truyền cảm hứng thay đổi. Tôi coi đó là một sứ mệnh, các nghệ sĩ đóng vai trò quan trọng, cần phải bắt đầu nói về khủng hoảng tài nguyên - sắp bị khai thác đến cạn kiệt.

Cô nghĩ thế nào về mối liên hệ giữa điện ảnh và trách nhiệm đối với môi trường ?

Làm phim cũng rất tốn kém. Thêm vào đó, cần phải dành thêm ngân sách để có thể tạo ra một trường phim xanh nhất có thể, ví dụ như việc lựa chọn loại xe, tái chế rác, phân loại rác...

Tôi cho rằng rất khó có thể hành động nhất quán, phù hợp với cam kết về môi trường. Khi quyết định làm phim là phải biết rằng sẽ tiêu tốn nhiều nguồn tài nguyên... Để đến dự liên hoan, tôi đã đi máy bay, tôi đã mua các bộ váy, tôi tiêu xài khá nhiều và đúng là rất khó để có những hành động không gây mâu thuẫn.

Khi xem phim của mình được chiếu tại rạp trong liên hoan này, tôi đã nhận được rất nhiều tình yêu, những tiếng cười và sự ủng hộ của khán giả. Và tôi tự nhủ, tất cả những người vừa xem phim có thể sẽ cảm được thông điệp của phim, họ sẽ suy nghĩ về lựa chọn của họ, về biến đổi khí hậu, về chủ nghĩa tư bản,... Tôi tự nhủ rằng bộ phim của mình là một hành động giao tiếp, và tôi nghĩ đó cũng là một lựa chọn khi làm ra một phim phải dễ tiếp cận và hài hước. Đây không phải là một bộ phim 'kén khán giả', không phải làm ra để lấy lòng ai, cũng không lên lớp đạo đức. Phim của tôi không nhắm đến giới phê bình hay những người trong giới điện ảnh hàn lâm. Với tôi, bộ phim này dành cho khán giả đại chúng, đó là một phần trong vai trò, trong sứ mệnh của chúng tôi, những người làm phim.

RFI xin cảm ơn đạo diễn Anne Emond, đã dành thời gian chia sẻ với thính giả của RFI Tiếng Việt.

Trên các mạng xã hội, các công thức nấu ăn, các bức ảnh chụp hay video về nghệ thuật ẩm thực rất thịnh hành phổ biến, nhất là đối với giới trẻ thích Instagram và TikTok. Thế nhưng, đằng sau nét quyến rũ mê hoặc của những món ăn với lối trình bày đẹp mắt, đằng sau nét lộng lẫy hào nhoáng của những ngôi sao Michelin, là cả một quá trình rèn luyện đào tạo đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.

Theo khảo sát gần đây của cơ quan Ipsos, 58% bạn trẻ ở Pháp trong độ tuổi 15-35 đều xem thường xuyên tài khoản của các ngôi sao ẩm thực, các tiệm bánh hoặc nhà hàng trứ danh. 67% thanh niên Pháp cũng thường xuyên tham khảo công thức nấu ăn của những đầu bếp mà họ yêu thích. Ngày nay, ngành ẩm thực là một lãnh vực năng động : các bạn trẻ chọn nghề này vì họ dễ tìm được việc làm một khi tốt nghiệp ra trường. Thế nhưng, một số bạn trẻ cũng không tránh khỏi sự thất vọng : đằng sau dáng vẻ hào nhoáng, được phản ánh qua mạng xã hội hay các chương trình truyền hình, các ngành nghề ẩm thực trong thực tế đòi hỏi tính siêng năng, cần mẫn. Nghệ thuật ẩm thực là bệ phóng cho nhiều tài năng trẻ tuổi, nhưng để thành danh, tài năng mới ấy cần có thời gian đào tạo hay để trau dồi tay nghề. Đó là nhận xét của đầu bếp Anto Cocagne, tác giả chuyên viết sách dạy nấu ăn và chủ cửa hàng thực phẩm cao cấp Baraka ở Paris. 

"Tôi nhận được tin nhắn của khá nhiều bạn trẻ nói với tôi rằng họ muốn đeo đuổi ngành ẩm thực nhưng gia đình lại không muốn như vậy. Có lẽ cũng vì đây còn là những nghề chưa được coi trọng, các bạn trẻ chọn nghề này bị đánh giá là họ không có nhiều tham vọng. Quan niệm ấy khiến nhiều gia đình muốn con em mình chọn nghề « danh giá » thay vì làm đầu bếp hay làm việc trong ngành phục vụ ăn uống. Gia đình tôi cũng vậy, giờ đây bố mẹ tôi rất mừng khi nhìn thấy con mình thành đạt, nhưng thực tế là lúc đầu, chuyện làm bếp hay mở cửa hàng bán thực phẩm không phải là mong muốn của gia đình tôi. Nhiều bạn trẻ xem nhiều video trên TikTok, rồi nghĩ rằng nấu ăn cũng dễ thôi, chỉ cần học trên mạng. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, bạn không thể đơn thuần học nấu ăn trên TikTok. Bản thân tôi từng được đào tạo bài bản về cách nấu ăn, từng tham gia các chương trình ẩm thực trên đài truyền hình, nhưng tôi vẫn phải quay lại học một khóa đào tạo về cách làm bánh ngọt. Khi làm món tráng miệng, tôi không hiểu vì sao loại bánh choux của tôi lại không ngon. Khi trở lại trường lớp, tôi mới hiểu rằng, có những động tác cách làm, ta không thể học được từ xa hay trên mạng, ta cần được một chuyên gia hướng dẫn từng động tác cử chỉ và cần được giải thích lý do tại sao ta nên làm theo cách này chứ không phải cách khác". 

Đọc thêmGuillaume Gomez : Vị đại sứ mang ẩm thực Pháp đi khắp thế giới

Các video trên TikTok thường phản ánh một cách chớp nhoáng những nét lộng lẫy, ngoạn mục nhất của nghệ thuật ẩm thực. Nhưng đó thường là thành quả, chứ không phải là quá trình thực hiện, càng công phu càng đòi hỏi nhiều thời gian. Theo ông Pascal Maillou, hiệu trưởng của Lycée Bélliard, một trường trung học cấp hai chuyên dạy nghề ẩm thực tại Paris, nhiều đầu bếp nổi tiếng thường được mời đến trường để truyền đạt kinh nghiệm của họ và nhất là để giải thích về thực tế nghề nghiệp của ngành ẩm thực. 

"Trường chúng tôi thường mời những đầu bếp nổi tiếng đến tư vấn và hướng dẫn giới học sinh trong khuôn khổ chương trình « masterclass ». Gần đây, chúng tôi đã mời một số nghệ nhân xuất sắc nhất của Pháp, nhờ kinh nghiệm chuyên môn và nhiều năm tay nghề nên họ đoạt giải Meilleur Ouvrier de France (MOF). Các chuyên gia này tạo động lực cho các học sinh, nhưng đồng thời giải thích về những điều mà các em cần phải trao dồi : tính kiên nhẫn chịu khó và độ chính xác thuần thục. Cả hai đều đòi hỏi nhiều thời gian, hầu hết những đầu bếp lớn đều phải trải qua giai đoạn này mới đạt được thành công trong sự nghiệp hay uy tín của các cuộc thi quốc tế. Tuy nhiên, đa số các học sinh thường nhìn thấy các ưu điểm bề ngoài, mà lại chóng quên rằng, ở trường lớp, họ còn phải học nhiều thứ khác bị cho là khô khan, không dễ thuộc lòng. Chẳng hạn như trường Bélliard có mở lớp đào tạo về các điều kiện vệ sinh, từ chuyện lau chùi trong bếp cho đến bảo quản thực phẩm. Khóa đào tạo kéo dài trong nhiều kỳ này là một lớp học bắt buộc, nếu không học thì thí sinh sẽ không nhận được bằng cấp. Tại Pháp, để có được bằng CAP của một trường dạy nghề, bạn phải theo học một số lớp đào tạo nhất định (thường là 400 giờ trong hai năm). Vì vậy, nghề nấu ăn hay làm bánh nếu muốn có bằng cấp, cần có sự đào tạo bài bản, chứ không thể học cấp tốc từ xa hay chỉ được xem qua các video hướng dẫn trên TikTok. Một công việc càng đòi hỏi tay nghề và kỹ thuật thành thạo, lại càng cần có người tận tâm chỉ dẫn chứ không thể học từ xa. 

Khái niệm thi đua cạnh tranh rất quan trọng trong các trường đào tạo dạy nghề, vì đó là động lực nâng trình độ của toàn bộ lớp học lên một mức cao hơn. Ở đây, trường chúng tôi phân biệt ba nhóm đối tượng khác nhau : có những người chỉ giỏi nấu ăn, có người chỉ chuyên về điều hành êkíp nhân viên, còn nhóm người thứ ba giỏi về mặt kinh doanh, biết huy động vốn để làm chủ nhà hàng. Cả ba đối tượng này đều có một vai trò quan trọng, tuy vậy trường chúng tôi tập trung vào việc nhóm đầu tiên, mà thuật ngữ chuyên ngành gọi là « những bàn tay nhỏ bé », nguồn nhân viên này rất cần thiết trong tất cả các nhà hàng và khách sạn, các ngành dịch vụ này rất cần đến những nhân viên như vậy, trước khi nghĩ tới chuyện tuyển nhân viên có tay nghề chuyên môn hay cao hơn. Đối với nhiều người học việc, miễn là họ có ý chí và nỗ lực, họ có thể tiến rất xa. Họ có thể bắt đầu làm việc ở cấp bậc thấp nhất, nhưng nhờ có ý chí vươn lên mà sau đó trở thành giám đốc điều hành nhiều quán ăn trong cùng một tập đoàn". 

Đọc thêmSách hướng dẫn miễn phí các quán ăn Pháp với giá phải chăng

Cũng theo ông Pascal Maillou, hiệu trưởng trường dạy nghề Bélliard, hàng năm trường đào tạo khoảng 600 học sinh đến từ 40 nước khác nhau. Các khóa đào tạo đều là dài hạn từ hai đến ba năm. Một khi ra trường, các học sinh tại Pháp đều nắm các kỹ thuật căn bản, nhưng sau đó họ phải còn tự trau dồi thêm vì ngay cả ở Pháp, sau khi họ được tuyển dụng, họ phải biết thích nghi, mỗi nhà hàng quán ăn đều có thực đơn riêng, cung cách phục vụ cũng khác biệt. Theo đầu bếp Lorna Boboua Do Sacramento, làm việc cho công ty Onomo, tình trạng thiếu hụt nhân viên khiến các tập đoàn quốc tế trong ngành dịch vụ khách sạn nhà hàng luôn nhức đầu với vấn đề tuyển dụng, nhất là vào những mùa cao điểm. 

"Quả thật là có một sự thiếu hụt nhân viên và ở đây tôi muốn phân biệt nhiều trường hợp khác nhau, trước hết có những bạn trẻ muốn đốt giai đoạn : họ quan tâm đến nhiều các mạng xã hội, họ ngưỡng mộ sự thành công của những đầu bếp trứ danh và họ nghĩ rằng họ cũng muốn làm như vậy, chỉ có điều là họ nhìn vào thành quả mà lại ít có ý thức về quá trình và tất cả những nỗ lực làm việc để đạt được thành quả đó. Bên cạnh đó, còn có những bạn trẻ được đào tạo bài bản qua trường lớp, nhưng một khi được tuyển dụng rồi, thì họ cần được học lại vài khóa để thích nghi với môi trường công việc. Ở trường lớp các bạn học cách nấu ăn, kỹ thuật chế biến, nhưng khi vào đời phải học thêm tính năng động, linh hoạt : từ các cú va chạm mà học thêm cách tùy cơ ứng biến".

Dù hàng năm, có khá nhiều thực tập sinh tốt nghiệp, nhưng các trường đào tạo ở Pháp vẫn chưa đủ để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân viên có tay nghề. Các trường dạy nghề chuyên về ẩm thực đều đang ở trên đà phát triển mạnh chừng nào tại Pháp vẫn còn nhiều nghịch lý trong ngành dịch vụ khách sạn nhà hàng : chỗ làm tại các hàng quán thì nhiều, nhưng nhân viên có tay nghề thực thụ dường như lúc nào cũng thiếu. 

Mỗi lần đến dịp lễ lạc hay ăn mừng sinh nhật, các hộ gia đình ở Pháp thường hay tặng cho nhau thời trang mỹ phẩm, sách in truyện tranh, smartphone hay hàng công nghệ ….. Riêng trong ngành xuất bản, một trong những món quà tặng phổ biến vẫn là các tựa sách về nghệ thuật ẩm thực và đặc biệt hơn nữa là sách dạy nấu ăn. Tại Pháp, gương mặt thành công nhất trong lãnh vực này chính là đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet.

Năm nay 58 tuổi, Jean-François Mallet sinh trưởng tại Montargis, vùng thung lũng sông Loire. Từ thời còn nhỏ, anh có hai niềm đam mê nấu ăn và chụp ảnh. Trong những năm tháng đầu đời, anh chọn nghề đầu bếp và ghi tên theo học các trường dạy nấu ăn nổi tiếng nhất. Sau khi đậu thủ khoa trường ẩm thực Ferrandi (hạng nhất trên số 2.000 thí sinh), anh bắt đầu làm việc với các đầu bếp trứ danh như Joël Robuchon, Michel Kéréver hay Michel Rostang ….. Nhớ lại giai đoạn này, anh vẫn còn giữ nguyên quyển sách của thầy Joël Robuchon với hàng chữ ký tặng dành cho cậu học trò giỏi nhất của ông.

Mặc dù có tài nấu ăn, nhưng Jean-François Mallet không nhắm tới chuyện kinh doanh nhà hàng hay nuôi mộng đoạt sao Michelin. Thục ra, anh muốn dung hòa cả hai niềm đam mê đầu đời của mình, chính cũng vì thế anh dần chuyển sang khai thác nghề chụp ảnh. Một cách tài tình, anh đã thực hiện nhiều bài phóng sự nhiếp ảnh cho các tạp chí Pháp như Saveurs, Géo hay Paris Match ….. Với thời gian, anh gầy dựng uy tín của một người giỏi nấu ăn và có tài chụp ảnh, không chỉ món ăn ở trên đĩa mà còn gợi lên được không gian văn hóa ở xung quanh.

Từ việc chụp ảnh đến chuyện xuất bản sách, chỉ có một bước nhỏ, nhưng bản thân anh cũng không thể ngờ rằng sách của anh sẽ bán chạy như thế. Quyển sách « Simplissime » gồm 100 công thức nấu ăn « Cực kỳ đơn giản » do nhà xuất bản Hachette phát hành, lập kỷ lục số bán với hơn 3 triệu bản. Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, anh Jean-François Mallet trước hết giải thích vì sao « sách ẩm thực » lại thịnh hành đến như vậy :

Theo tôi, ẩm thực luôn có một vai trò quan trọng trong xã hội Pháp. Người ta thường hay nói về nước Pháp như một cường quốc ẩm thực với nhiều đầu bếp nổi tiếng trên thế giới, nhưng bên cạnh đó còn có chuyện ăn uống thường ngày, người tiêu dùng ở Pháp thường quan tâm đến chuyện đi chợ mua thực phẩm cũng như dành một chút thời gian để nấu các món ăn gia đình. Và dĩ nhiên là khi nấu các món ăn vào những ngày cuối tuần hay khi có dịp quây quần lại với nhau, chung vui với bạn bè hay người thân, thì các hộ gia đình Pháp thường hay chọn những món đơn giản như thịt bò hầm cà rốt, cánh gà chiên hay đùi gà quay, mì sợi trộn phô mai hay khoai tây đút lò ….. Người tiêu dùng tìm thấy các món ăn này trên mạng hay trong những quyển sách chuyên về các món dễ làm.

Trong thời gian gần đây, đâu là những tựa sách chuyên về ẩm thực bán chạy nhất và các quyển sách này chủ yếu nhắm vào những thành phần độc giả nào. Tác giả Jean-François Mallet cho biết :

Nhiều độc giả không chỉ hưởng ứng sách do tôi viết, mà còn mua khá nhiều quyển sách của giới đầu bếp trứ danh. Ở đây, có thể phân biệt thành nhiều đối tượng bạn đọc khác nhau. Có người mua sách để học cách nấu ăn, có người mua sách chủ yếu để làm quà tặng. Cũng có người mua sách để làm kỷ niệm, để nhớ lại một quán ăn hay một đầu bếp nổi tiếng mà họ từng có dịp trải nghiệm. Ngoài ra, có một thành phần độc giả mà ít ai nghĩ tới, đó là những người muốn trở thành đầu bếp chuyên nghiệp, họ đang được đào tạo trong các trường dạy nấu ăn, để phục vụ trong ngành nhà hàng khách sạn. Những quyển sách của các bậc thầy trứ danh giống như những quyển cẩm nang giúp cho họ trao dồi tay nghề, tìm thêm những ý tưởng sáng tạo.

« Tủ sách » ẩm thực có đến hàng trăm tựa đủ loại, vậy thì loại nào được độc giả Pháp hưởng ứng nhiều nhất. Phải chăng đó là các loại sách hướng dẫn tiện dụng, các quyển sách minh họa của các đầu bếp có sao Michelin, hay đơn thuần hơn nữa, các quyển sách nói về các món ăn truyền thống, có từ nhiều đời qua. Đầu bếp Jean-François Mallet nhận xét :

Sau một thời gian cho phát hành nhiều quyển sách, tôi nhận thấy rằng người tiêu dùng ở Pháp thực sự có một nhu cầu khá giản dị. Họ muốn tìm những món dễ nấu ở nhà không công phu mà cũng chẳng tốn qua nhiều tiền, nhưng quan trọng hơn nữa là các thành phần chế biến không nằm ở đâu xa mà lại được bán ngoài siêu thị gần nhà. Yếu tố này giúp tiết kiệm tiền và thời gian di chuyển. Quyển sách « Simplissime » của tôi đáp ứng đúng nhu cầu này của người tiêu dùng. Một quyển sách mang tính « thực dụng » có thể được dùng thường xuyên chứ không nên để quên trên kệ sách như một vật trang trí. (4'12) Trên thị trường xuất bản Pháp, có khá nhiều tựa sách nhắm vào thành phần bạn đọc yêu thích các quyển sách tuyệt đẹp với lối in ấn công phu, cách thiết kế cầu kỳ, ảnh chụp in trên giấy bóng loáng ngoạn mục bắt mắt, lộng lẫy màu sắc. Đối tượng này mua sách ẩm thực như một tác phẩm thủ công, một vật dụng trang trí nghệ thuật. Họ mua tặng phẩm xinh xắn để làm quà biếu cho bạn bè người thân, thậm chí có nhiều bạn đọc chuyên sưu tầm các loại sách như vậy, các tựa sách đắt tiền « sang trọng » dành cho dòng ẩm thực cầu kỳ nếu không nói là cao cấp. Tôi lại có một chủ trương khác, tôi khuyến khích bạn đọc nên xem qua những quyển sách mà tôi gọi là thường ngày, đọc vài trang khi có nhu cầu chứ không cần đọc từ đầu đến cuối. Trong gia đình, mẹ tôi được bà ngoại tặng cho quyển sách « Je sais cuisiner » (Tôi biết nấu ăn) của tác giả Ginette Mathiot được in lần đầu tiên vào năm 1932. Cho tới giờ này, mẹ tôi còn dùng quyển sách này và tôi cũng thường dùng ở nhà một quyển như vậy. Có khá nhiều món ăn do tính đơn giản nên ít thay đổi so với công thức được tìm thấy trên mạng.

Trên đà thành công này, đầu bếp kiêm nhà nhiếp ảnh Jean-François Mallet tiếp tục cho ra mắt nhiều quyển sách chủ đề khác liệt kê những công thức nấu ăn tùy theo túi tiền, theo mùa, trào lưu hoặc « trường phái » (ăn chay végétarien hay ăn thịt cá chỉ một lần trong ngày flexitarien) …. Sở dĩ tủ sách « Simplissime » (hơn 40 quyển) của Jean-François Mallet thành công, là vì anh biết đánh trúng tâm lý của độc giả ở Pháp, tiết kiệm tiền cũng như thời gian. Tác giả này trở thành một hiện tượng trong ngành xuất bản, nhờ biết cập nhật những công thức nấu ăn vô cùng dễ làm, cực kỳ đơn giản.

Nói đến Marc Riboud – nhiếp ảnh gia người Pháp, qua đời năm 2016 – giới yêu thích nhiếp ảnh đều nhớ đến bức ảnh huyền thoại « Cô gái và cành hoa ». Bức ảnh chụp năm 1967 trở thành biểu tượng của phong trào phản chiến Mỹ, chống chiến tranh Việt Nam. Trong suốt 10 năm, 1966 – 1976, Marc Riboud cùng với chiếc máy ảnh Leica, rong ruổi từ Bắc vô Nam, ghi lại những « khoảnh khắc » của cuộc chiến tàn khốc.

Đó là những hình ảnh nam nữ công nhân làm việc trong nhà xưởng ở miền bắc, những nam – nữ quân dân du kích, những góa phụ khóc thương người thân bị mất hay những đứa trẻ trên đường đi học. Rồi từ những cuộc biểu tình chống chiến tranh tại Mỹ cho đến những vùng đất ở Bắc Việt Nam, đi qua những cảnh tan hoang ở Huế.

Những « khoảnh khắc » đôi khi dung dị, bình yên, nhưng cũng có lúc đau thương, kinh hoàng, đã được nhà nhiếp ảnh người Pháp ghi lại qua những tấm ảnh trắng đen, biến ông thành một nhân chứng độc đáo và khác thường cho một cuộc chiến khốc liệt bị toàn cầu hóa.

Những âm bản này được ông thực hiện trong vòng 10 năm, 1966 – 1976 sau hơn một chục chuyến đi đến Việt Nam. Đó cũng là thời điểm tại Pháp và nhiều nơi khác, đặc biệt là Mỹ, giới văn hóa, trí thức cũng như một số nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia phản đối mạnh mẽ chiến tranh. Marc Riboud còn chịu ảnh hưởng từ người vợ đầu tiên là Barbara Chase, là một nghệ sĩ Mỹ, và do vậy ông đã có được một mối liên hệ với Mỹ, với chính sách của Mỹ.

Là một người rất ủng hộ độc lập, từng tham gia kháng chiến trong Đệ Nhị Thế Chiến, Marc Riboud có niềm tin sâu sắc là những dân tộc đấu tranh cho nền độc lập vào thời điểm đó sẽ giành được thắng lợi và do vậy, đối với cuộc chiến tranh tại Việt Nam, ông cảm thấy như « bị thôi thúc » phải làm chứng. Phản đối chiến tranh, nhưng ông cũng lên án cả chế độ chuyên chế độc tài thời kỳ hậu chiến.

2025 đánh dấu 50 năm chiến tranh Việt Nam kết thúc. Nhân dịp này, bảo tàng Nghệ thuật châu Á – Guimet tại Paris và hiệp hội Những người bạn của Marc Riboud có cuộc triển lãm « Marc Riboud – tập ảnh Việt Nam 1966 – 1976 » kéo dài đến ngày 12/05/2025.

Bà Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm Marc Riboud, đã dành cho RFI Tiếng Việt một cuộc phỏng vấn, hồi tưởng lại những suy nghĩ, tâm tư và cách thức làm việc của Marc Riboud, một trong những nhiếp ảnh gia bậc thầy trong thế kỷ XX.

RFI Tiếng Việt : Thân chào Lorène Durret. Trước hết, bà có thể cho biết vì sao Marc Riboud đã chọn đến Việt Nam giai đoạn 1966 – 1976 ?

Lorène Durret : Ông ấy biết rõ những gì đang xảy ra, đúng là trong suốt thời gian này ông ấy rất chú ý và quan tâm. Vì vậy, từ tiếng Anh chính xác hơn nhiều, người ta nói « concerned và concerned photographer ». Ông là một nhiếp ảnh gia quan tâm, có nghĩa là ông cảm thấy lo lắng về những gì đang xảy ra. Vì vậy, rõ ràng là ông đã có thông tin về Chiến tranh Việt Nam. Hơn nữa, Việt Nam cũng có mối quan hệ với Pháp trong suốt chiều dài lịch sử (…)

Marc Riboud luôn là một người cực kỳ độc lập. Khi còn trẻ, ông đã tham gia kháng chiến trong Thế chiến thứ hai tại Lyon từ năm 1942. Khi đó ông 19 tuổi, đang học trung học và cho đến năm 1944, ông đã tham gia chiến đấu với nhóm du kích quân Vercors. Vì vậy, ông tin chắc rằng những người dân đang đấu tranh giành độc lập vào thời điểm đó sẽ giành được độc lập (…)

Vào thời điểm đó, rõ ràng là họ không biết chuyện gì sẽ xảy ra, nhưng dù sao đi nữa, ông vẫn theo dõi tin tức và cảm thấy cần phải chia sẻ trải nghiệm của mình. Tất nhiên, vào thời điểm đó, vẫn còn rất ít nhà dân có vô tuyến truyền hình. Thông tin được đưa qua báo chí, tạp chí và nhiệm vụ của ông với tư cách là một nhiếp ảnh gia và phóng viên ảnh là đến đó để ghi lại những gì đang diễn ra và làm chứng.

Khi xem ảnh của Marc Riboud, người ta có cảm giác ông như người ngoài cuộc, lặng lẽ đứng nhìn, quan sát, và cũng không quan điểm chính trị ?

Lorène Durret : Đúng, chúng ta có thể cảm nhận được sự đồng cảm của ông, nhưng trước hết và quan trọng nhất là sự đồng cảm với những người ông chụp ảnh và những người trên đường phố : Đó là những thường dân, người dân, công dân. Ông là người rất khiêm tốn trong cách chụp ảnh mọi người và luôn giữ khoảng cách để có thể thể hiện và quan sát.

Và ông là người luôn tin tưởng vào những quan sát của mình do ông không bao giờ là một nhà đấu tranh không giống như những người khác xung quanh ông (…) Marc Riboud có một ý thức chính trị tốt, ông sáng suốt và không bị thu hút bởi nguy hiểm. Nhất là khi nhắc đến Việt Nam, hiển nhiên khi nghĩ đến những bức ảnh về Chiến tranh Việt Nam, người ta thường nghĩ ngay đến những bức ảnh chiến đấu.

Chúng tôi có rất nhiều ảnh về quân đội Mỹ và quả thật đó không phải là những bức ảnh về cuộc sống thường ngày của người dân, không phải lúc nào cũng vậy. Tuy nhiên, trong những bức ảnh này, điều tôi thấy thú vị là chúng ta cảm nhận được độ dài của thời gian dài. Chúng ta cũng nhận thấy thời gian cuộc xung đột là rất dài.

Trong khi ở những tác phẩm khác có đôi chút khác biệt, chúng ta chỉ thấy cao trào và bạo lực nhưng ở một thời điểm chứ không phải trong khoảng thời gian dài như thế này. Và những gì tác phẩm của ông thể hiện và ở đó ông hơi lạc lõng, tôi nghĩ so với các nhiếp ảnh gia và nhà báo khác mà ông đã trao đổi ở nơi khác, thì đó là một thế giới thu nhỏ bị thay đổi từ những luồng thông tin hạn hẹp. Thế nên, công việc của ông thực sự là cuộc sống của người dân trong thời chiến.

Ông lên án chiến tranh nhưng không bao giờ phơi bày cảnh chết chóc cũng như các chiến tuyến ?

Lorene Durret : Như tôi có nói về quá khứ của ông như một kháng chiến quân vì ông gần kề với chiến tranh, nên ông hiểu chiến tranh. Ông mất bạn bè, nên ông biết chiến tranh là như thế nào trong một bối cảnh khác. Nhưng ông đã cận kề với bạo lực và ông không muốn trở thành nhiếp ảnh gia ghi lại cảnh đó. Một người cháu họ của Marc Riboud, nhà văn Camille de Toledo, đã nói về điều này và về việc, ông đã từng chứng kiến ​​cái chết và do vậy ông hướng tới sự sống.

Và trong những bức ảnh của ông, chúng ta thấy được sự sống. Đó là điều ấn tượng nhất, và ngay cả trong những bức ảnh về đống đổ nát và hoang tàn, những bức ảnh về Huế trong đống đổ nát của ông cũng đặc biệt ấn tượng, nhưng những gì chúng ta thấy là sự sống đang trở lại và một nỗi đau nào đó nhưng cũng có một niềm hy vọng.

Ông thích gặp người dân, nhưng không chỉ ở một phía. Người xem có thể thấy cả cuộc sống thường nhật ở cả hai phía vĩ tuyến 17 cũng như là những hoạt động thường nhật của quân đội Mỹ ?

Lorene Durret : Vâng, bởi vì ông ấy thích đi và chứng kiến ​​cả hai phía, và ông ấy nghĩ điều đó quan trọng, đó cũng là vị trí của ông với tư cách là một nhà báo. Chúng ta có thể nói là nhà báo vào thời điểm Chiến tranh Việt Nam vì ông cũng đã viết bài và chúng tôi trưng bày trong triển lãm hai bài báo mà ông viết cho tờ Le Monde, từng là tờ báo lớn nhất của Pháp, và vẫn chưa xuất bản ảnh vào thời điểm đó.

Tôi tin rằng ông ấy luôn phân biệt giữa những người ra quyết định, những người có quyền lực và những người dân thường, bất kể là ở miền nam, miền bắc hay và đó là những binh sĩ Mỹ trẻ tuổi mà ông lên án « sự nhồi sọ » trong bài báo, những người lính đã tin chắc vào những gì họ đang làm và những gì họ đang làm là cần thiết. Marc Riboud có một sự đồng cảm nào đó với những người ông chụp ảnh. Ông không coi tất cả mọi người là người ủng hộ hay là binh sĩ.

Nhắc đến Marc Riboud là phải nhắc đến bức ảnh « Cô gái và cành hoa ». Bức ảnh nổi tiếng phản chiến này đã cho phép ông có được tấm giấy thông hành để đến miền bắc, gặp và phỏng vấn ông Hồ Chí Minh, để rồi cho ra đời một bức ảnh khác không kém phần nổi tiếng, được đăng lại trên trang nhất nhiều tuần san quốc tế thời đó là Hồ Chí Minh và Phạm Văn Đồng bên bàn trà. Dù vậy, điều thú vị là Marc Riboud, cũng không ngần ngại lên án chế độ chuyên chế độc tài với những bức ảnh về trại cải tạo năm 1976 ?

Lorene Durret : Đúng vậy, đây là những bức ảnh đã được báo chí công bố vào thời điểm đó và có tầm quan trọng ngày nay vì chúng là dấu vết của những gì đã tồn tại và trong mọi trường hợp, điều quan trọng đối với ông là phải có khoảng cách và sự quan sát này, một lần nữa, đó là vì ông không phải là một nhà hoạt động nên điều này cho phép ông quan sát với thái độ trung lập hơn.

RFI Tiếng Việt xin cảm ơn Lorène Durret, đồng phụ trách triển lãm ảnh « Marc Riboud, Việt Nam 1966-1976 », bảo tàng Guimet, Paris.

100 công chức, nghệ nhân, chủ doanh nghiệp tham gia trùng tu Nhà thờ Đức Bà Notre-Dame de Paris được tổng thống Pháp Emmanuel Macron trao tặng huân chương ghi công ngày 15/04/2025. Họ nằm trong số hàng nghìn nhân viên, nghệ nhân tham gia vào dự án “điên rồ” trong vòng 5 năm. Năm năm cũng cho thấy sức mạnh của tập thể, tình tương ái và tay nghề, kỹ năng của những nghệ nhân Pháp.

Một trăm người thợ được trao Huân chương Bắc Đẩu Bội Tinh (Légion d’Honneur) hoặc Huân chương Công trạng (Médaille de l'Ordre du Mérites) - hai loại huy chương trang trọng nhất của Pháp. Tự hào trào dâng và họ không giấu được xúc động, như ông Philippe Mouton, người lập kế hoạch công trường, khi trả lời nhà báo RFI Tom Malki : “Nhiều lúc người ta gọi chúng tôi là những người xây nhà thờ lớn. Chúng tôi đoàn kết, gắn bó với mục tiêu và điều đó thật tuyệt. Nhưng tôi cũng nghĩ là mình chưa hoàn thiện hết điều mà chúng tôi làm”. Còn đối với Waziz Abrousse, phụ trách phòng cháy : “Đây là một ngày đặc biệt đối với chúng tôi. Khi tôi tới Nhà thờ Đức Bà Paris, ba tháng sau vụ cháy, là cả một đống tro tàn. Hiện giờ thì đó là thử thách đẹp nhất thế giới. Tôi rất tự hào, tự hào vì đã trùng tu Nhà thờ Đức Bà Paris”.

Khi thông báo quyết tâm trùng tu Nhà thờ Đức Bà Paris trong vòng 5 năm, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã khiến mọi người bất ngờ, thậm chỉ có phần chỉ trích vì quá “lạc quan” nếu nhìn vào khối lượng công việc. Nhưng mục tiêu đã hoàn thành ! Hàng nghìn nghệ nhân, đội ngũ kỹ thuật, thiết kế, thi công đã giúp Nhà Thờ Đức Bà Paris rực rỡ hơn cả trước đây. Rất nhiều ngành nghề thủ công cổ và có nguy cơ biến mất, được phục hồi và được đề cao trong công trường trùng tu.

Trả lời RFI, ông Philippe Jost, chủ tịch tổ chức công Rebâtir Notre-Dame (Tái thiết Nhà thờ Đức Bà), nhận định :

“Thành công này là thành công của người Pháp, là niềm tự hào của người Pháp. Vì thế, thật tuyệt vời khi được có mặt tại điện Élysée ngày hôm nay. Mọi người đều nói là đã sống được cuộc phiêu lưu của đời mình. Chúng tôi đã có được cuộc phiêu lưu chỉ một lần trong đời, có lẽ chúng tôi sẽ không bao giờ được trải nghiệm lại điều gì đó ý nghĩa đến như vậy. Họ đều nói như vậy, họ sống như vậy. Và điều tuyệt vời là trải nghiệm đó mang tính tập thể. Tôi nghĩ rằng tổng thống Macron muốn đó là khoảnh khắc tập thể và tất cả chúng tôi cùng trải nghiệm khoảnh khắc này như lúc cùng nhau làm việc trên công trường. Việc chúng tôi cùng nhau trải nghiệm vinh dự này, đó là lật sang một trang mới.

Nhưng cuộc phiêu lưu vẫn tiếp tục nhờ lòng hào phóng đến mức chúng tôi có thể thực hiện những công việc trùng tu khác mà nhà thờ cần bởi vì vào thời điểm xảy ra hỏa hoạn, nhà thờ Đức Bà Paris đã cần được sửa chữa, cho nên có thể tiến hành ngay bây giờ. Sẽ có ít nhân viên trên công trường hơn trước. Có nhiều ngành nghề đã dời khỏi công trường, nhưng dù sao, chúng tôi vẫn tiếp tục theo đúng tinh thần trước đây, trong không gian làm việc hài hòa và đó chính là điều mà Nhà thờ Đức Bà Paris xứng đáng được hưởng”.

Có đến 2.000 người tham gia trùng tu Nhà thờ Đức Bà Paris. Cả một “Thế hệ Nhà thờ Đức Bà - Génération Notre-Dame”, theo lời phát biểu của tổng thống Pháp, “đã cho thế giới thấy rằng không gì có thể cưỡng lại được sự táo bạo, ý chí, sự chăm chỉ và hy vọng”.

“Vào ngày 15/04/2019, Nhà thờ Đức Bà Paris đã bị tấn công, được giải cứu và kể từ ngày đó, chúng ta bắt đầu xây dựng lại nhà thờ. Và nếu chúng ta ở đây đêm nay, đó là nhờ tinh thần anh hùng của những người lính cứu hỏa, tấm lòng hào phóng của tất cả các nhà tài trợ và tổ chức đã tham gia vào nỗ lực này, nhờ tài năng và sự cống hiến của hàng nghìn nghệ nhân, bạn đồng hành, chuyên gia, cũng như rất nhiều dân biểu và công dân. Có hàng nghìn người đã tham gia công trình và tối nay có 100 người cùng gia đình và người thân mà tôi chào đón ở đây”.

Họ làm việc 24/24 giờ, 6/7 ngày. Tất cả có chung tâm nguyện : Khôi phục lại ngôi nhà tâm linh và tinh thần gắn bó với người dân Pháp, phủ đầy tro và than sau trận hỏa hoạn ngày 15/04/2029 và tưởng như sắp sập. Rất nhiều người trong số này làm những nghề hiếm hoặc ít được biết đến, như thợ mộc truyền thống, thợ xây đá, để tái thiết các mái vòm và mái vòm theo kiến trúc gothic, thợ làm kính để phục hồi các cửa sổ kính màu thế kỷ 13…, nhiều nghề như đẽo gỗ bằng rìu như được hồi sinh từ thời Trung cổ. Trước dự án này, nhiều nghề đã bị mai một do thiếu các dự án quy mô lớn. Trong bài diễn văn, tổng thống Pháp Macron đã cảm ơn từng ngành nghề tham gia công trường đặc biệt này.

“(…) Xin cảm ơn tất cả thợ mộc, thợ mộc nghệ thuật, thợ lát sàn gỗ, thợ phục chế đồ khảm, người làm nghề lâm nghiệp, thợ cưa, thợ xẻ gỗ và đá, thợ làm khung mái, thợ làm dụng cụ cắt, đôi khi đã phát minh lại chúng, đến từ thời xa xưa. Bằng cách khôi phục lại cánh rừng (khung mái nhà thờ), bằng cách dựng mũi tên hướng lên bầu trời, các bạn đã giúp định hướng lại cho rất nhiều người trong chúng ta. Cảm ơn thợ bọc ghế, họa sĩ và thợ phục chế tranh. Các bạn đã khôi phục lại vẻ huy hoàng của các nhà nguyện và đất nước chúng ta.

Xin cảm ơn những người thợ mạ vàng, thợ đúc, thợ rèn, thợ khóa, thợ làm đồng thau, thợ làm đèn chùm, các nhà thiết kế đồ nội thất phụng vụ, nhà thiết kế ánh sáng, các bạn đã cho thấy rằng Nhà thờ Đức Bà được thể hiện trong từng chi tiết. Xin cảm ơn những người chế tạo đàn organ, thợ làm chuông, chuyên gia âm thanh, các bạn đã tái tạo sự hòa hợp giữa hữu hình và vô hình. Xin cảm ơn những bậc thầy làm thủy tinh đến từ khắp nước Pháp, các bạn đã cứu con ngươi của nhà thờ. Xin cảm ơn những người thợ lợp mái và thợ làm ngọn tháp. Các bạn đã thể hiện xứng đáng với quá khứ của đất nước chúng ta. Và tôi không quên những người thợ giàn giáo, những người vận hành cần cẩu, những người leo dây thách thức cả định luật hấp dẫn, những chuyên gia kỹ thuật và điện, những kỹ sư, thợ điện, chuyên gia về phòng cháy, cung cấp năng lượng (…)”.

Dự án đã giúp nhiều thanh niên được học nghề từ các nghệ nhân bậc thầy, theo tinh thần truyền nối giữa các thế hệ ngay trên công trường Nhà thờ Đức Bà. Alexandre Gougeon là một ví dụ, theo lời kể với RFI của người mẹ được mời dự lễ trao huân chương : “Chính cháu là người phụ trách chuông của Nhà thờ Đức Bà Paris, có tám quả chuông. Mỗi mùa hè, cháu đến làm việc ở tháp chuông cùng cha và những người công nhân. Chúng tôi vừa thăm Nhà thờ Đức Bà Paris về và tôi cùng cháu đến xem những quả chuông đó. Tôi nói với cháu : Hoan hô, thật tuyệt vời, đây chắc chắn là dự án đẹp nhất trong cuộc đời con”.

Và thành công của dự án có một không hai còn tạo “hiệu ứng Nhà thờ Đức Bà”. Theo một báo cáo được Viện Cao cấp Ngành nghề (Institut supérieur des métiers) công bố ngày 03/12/2024, số lượng người học việc trong các ngành nghề nghệ thuật di sản, ví dụ nghề mộc và thợ nề công trình cổ, đã tăng đáng kể từ năm 2018 đến năm 2023, cụ thể số lượng thợ mộc học việc tăng 44% và tăng gần gấp đôi đối với thợ xây công trình cũ hoặc thợ kẽm. Ngoài ra, những nghề chuyên biệt như thợ chế tạo đàn organ và thợ làm cửa sổ kính màu, thường có vài chục người theo học hàng năm, đã tăng lên gấp đôi, thậm chí nhiều hơn, chỉ trong vòng 5 năm.

Thực ra, ngành nghề thủ công đã có một đợt cải cách lớn vào năm 2018 và được hưởng các khoản trợ cấp tuyển dụng lớn để thu hút học viên. Số lượng học viên trong tất cả các ngành cộng lại ở Pháp đã tăng gần gấp ba lần : từ 317.000 vào năm 2017 lên 853.000 vào năm 2023. Số lượng thợ lợp mái học việc (+23% từ năm 2018 đến năm 2023), thợ làm tủ (+31%) và thợ xây đá (+40%) cũng tăng đáng kể.

Và thành công này phần nào là nhờ có thêm “hiệu ứng Notre-Dame”, khiến giới trẻ quan tâm hơn tới nghề thủ công và di sản. Công trình cũng giúp thay đổi cách công chúng nhìn nhận các hoạt động thủ công, thường bị đánh giá thấp. Trả lời AFP, bà Catherine Elie, giám đốc Viện Cao cấp Ngành nghề - một trung tâm nghiên cứu và cung cấp nguồn lực về nghề thủ công và các doanh nghiệp nhỏ do Nhà nước thành lập, cho rằng “Notre-Dame đã giúp nói rất nhiều về những nghề sáng tạo và những nghề nghệ thuật này”.

Những “người hùng văn hóa” đã để lại cho công chúng sự thán phục khi tham quan Nhà thờ Đức Bà Paris. Màu vàng óng của những viên đá được lau chùi sạch sẽ, màu sắc tươi sáng của những ô cửa sổ kính màu được phục chế một phần, ánh sáng được bài trí để tăng thêm màu sắc của những họa tiết trang trí trong các nhà nguyện, 1.500 ghế sồi được thiết kế để phục vụ từ 14 đến 15 triệu du khách hàng năm.

Công việc thầm lặng của hơn 2.000 người trong suốt 5 năm được lưu lại trong những bức ảnh, thước phim. Tổ chức Rebâtir Notre-Dame cung cấp miễn phí dưới dạng pdf cho mọi tổ chức, cơ quan, địa phương muốn tổ chức triển lãm và mở cửa miễn phí cho công chúng về công trình phục dựng Nhà thờ Đức Bà Paris qua 9 chủ đề và qua đó, khách tham quan có thể khám phá khoảng 20 ngành nghề tiêu biểu.

Trước khi có hiện tượng Lara Fabian trong làng nhạc pop quốc tế, các bang Canada nói tiếng Pháp (đi đầu vẫn là vùng Québec) luôn thu hút nhiều tài năng đến từ các nước thuộc khối Pháp ngữ : K.Maro hay Rita Tabbakh đến từ Liban, tác giả Rick Allison sinh trưởng tại Bỉ, Corneille người gốc Rwanda sinh tại Đức hay ca sĩ Claire Syril sinh tại Ý nhưng lớn lên ở Pháp.

Mỗi người một nét, giới nghệ sĩ lớn lên ở Canada hay chọn vùng đất lạnh làm nơi lập nghiệp, góp phần làm giàu thư viện âm nhạc tiếng Pháp. Chẳng hạn như trường hợp gần đây của tay đàn ghi ta Marco Callieri chuyên hòa quyện hai dòng nhạc Pháp-Ý theo phong cách acoustic, hay giọng ca soprano Giorgia Fumanti chuyên tạo dấu luyến giữa hai dòng nhạc dân ca và bán cổ điển. Về phần nữ ca sĩ Claire Syril, cô có hơn 15 năm sự nghiệp ca hát, đạt đỉnh cao vào giữa những năm 1970 với khá nhiều bản nhạc ăn khách.

Ra đời tại thành phố Cremona, vùng Lombardia, miền bắc nước Ý, Claire Syril theo bố mẹ sang Pháp sinh sống từ thời niên thiếu. Do có nhiều năng khiếu, cho nên sau khi đậu bằng tú tài, cô được gia đình cho học chuyên về âm nhạc. Tốt nghiệp nhạc viện thành phố Paris vào giữa những năm 1960, Claire Syril lúc đầu muốn tiếp tục đeo đuổi ngành nghiên cứu ở nhạc viện. Để kiếm sống, cô chọn nghề dạy nhạc lý và luyện đàn piano.

Claire Syril ghi âm sáng tác đầu tay (Tu m'as menti) vào năm 1966, nhưng đĩa nhạc phát hành lại không thành công, có lẽ cũng vì thể loại folk mà cô muốn đeo đuổi không hợp với phong trào nhạc trẻ thịnh hành ở Pháp lúc bấy giờ. Theo lời khuyên của bạn bè, Claire Syril đến Montréal vào năm 1967 tìm cơ hội thử thời vận. Ban đầu, cô nghĩ mình chỉ ở lại vài tháng, nào ngờ đất lành chim đậu : tác giả trẻ tuổi này sẽ ở lại luôn tại vùng Québec. Trong vòng hơn một thập niên, từ năm 1967 đến năm 1982, Claire Syril đã cho phát hành ba album phòng thu và hơn 20 đĩa đơn (đĩa nhạc 45 vòng).

Thành công nhờ sáng tác và biểu diễn, Claire Syril còn chuyên soạn nhạc với hai nghệ sĩ vùng Québec là André Rousseau và Michel Gallo. Sự hợp tác của ba tác giả này cho ra đời nhiều bài hát ăn khách, chẳng hạn như « C'est ça la vie » (Đời là như thế), « Tu me reviens » (Người về bên ta), «C'est le temps de partir » (Đến lúc ra đi) …. Ngoài chất giọng trong sáng, sở trường của Claire Syril còn nằm trong cái tài soạn hợp âm, làm giàu giai điệu qua việc dùng nhiều nhạc cụ (ghi ta, saxophone, dương cầm, vĩ cầm hay phong cầm) nhờ vậy mà tạo ra được những lớp âm thanh phong phú.

Sau gần 15 năm sự nghiệp sáng tác và ca hát, Claire Syril kể từ giữa những năm 1980, chuyển qua ngành xuất bản và điều hành các ấn bản (sách báo) nghệ thuật cho tập đoàn truyền thông Québecor. Tên tuổi của Claire Syril thường hay được gắn liền với những nhạc phẩm ăn khách như « Amour, amour » (Tiếng gọi tình yêu) , « Mon cœur cherche ton cœur » (Tim em đập cùng tim anh). Riêng giai điệu « Après l'orage » từng được tác giả Nhật Ngân phóng tác thành nhạc phẩm « Tình sau cơn bão » do các giọng ca Ngọc Lan, Kiều Nga hay Cao Lâm ghi âm.

Thầm cầu mong cho mưa tạnh, hết rồi tháng ngày hiu quạnh. Bất hạnh rồi cũng qua nhanh, điềm lành những mãnh trời xanh. Thầm cầu mong cho giông bão, trên đường tình sớm qua mau. Cho đôi mình gặp lại nhau, yêu thương như thuở ban đầu.

Một hoàng đế Việt Nam bộ hành đến đàn Nam Giao làm lễ tế trời. Một phái bộ Pháp được triều Nguyễn đón tiếp. Chân dung từng thành viên của phái bộ do chánh sứ Phan Thanh Giản dẫn đầu đến Paris đàm phán chuộc lại ba tỉnh miền Tây... Tác giả những hình ảnh quý hiếm này là các họa sĩ và nhiếp ảnh gia người Việt, Pháp và được giới thiệu trong triển lãm “Cái nhìn giao thoa về triều đình Huế” (Regards croisés sur la Cour impériale de Huế), Bảo tàng Quai Branly - Jacques Chirac từ ngày 06/03 đến 30/06/2025.

Không có quy mô lớn, triển lãm giới thiệu đến công chúng bối cảnh sáng tác những tác phẩm đó trong môi trường thuộc địa và triều đình Huế không ngừng thu hút sự tò mò của người Pháp. Được thể hiện qua lăng kính của các nghệ sĩ Pháp, Việt, các tác phẩm được đặt cạnh nhau mà không đối lập nhau để người xem có thể hiểu rõ hơn về động lực, mục đích của từng tác giả. Và đặc biệt hơn nữa, họ đều là những người vô danh.

Caroline Herbelin, tiến sĩ lịch sử nghệ thuật, giảng viên Đại học Albany, Mỹ, đồng phụ trách triển lãm với Sarah Ligner - quản lý di sản Bảo tàng Quai Branly - Jacques Chirac, giải thích với RFI Tiếng Việt :  

“Mục đích của chúng tôi là trưng bày các tác phẩm có từ trước khi Trường Mỹ thuật Đông Dương thành lập vào năm 1924 đánh dấu sự khởi đầu cho nghệ thuật hiện đại ở Đông Dương. Qua triển lãm nhỏ này, chúng tôi hy vọng người xem sẽ khám phá ra những họa sĩ ít được biết đến như Nguyễn Văn Nhân, Tôn Thất Sa hay Nguyễn Thứ. Chúng tôi biết được đôi chút thông tin về tiểu sử vì họ tham gia vào Hội Những người bạn Cố đô Huế, được thành lập năm 1913 để đề cao di sản văn hóa Huế.

Tuy nhiên, hầu hết các tác phẩm được trưng bày đều vô danh. Điều này là do tính chất công việc ban đầu. Những tác phẩm này không phải do các nghệ sĩ - theo định nghĩa phương Tây - tạo ra mà là các công chức hoặc viên chức cấp cao. Họ được đào tạo bài bản về quan chức triều đình, kể cả việc thành thạo thư pháp, hội họa và họ thực hiện những tác phẩm này song song với công việc. Ngoài ra còn có một số tác phẩm có thể được thực hiện bởi các nghệ nhân từ các xưởng chế tác hoàng gia”.

Về phía các nghệ sĩ hoặc người Pháp đặt hàng, khó có thể tách bạch sự say mê với nghi lễ quân chủ, sự trân trọng về văn hóa và vẻ đẹp, sự quan tâm tìm tòi tài liệu và mục đích tuyên truyền. Còn người nghệ sĩ Việt Nam đáp ứng mong đợi của người đặt hàng, nhưng không để bị phục tùng. Họ đưa vào đó cách nhìn riêng, diễn giải lại văn hóa của họ thông qua các quy tắc và phong tục mới. Có thể thấy điều này, cũng như sự khác biệt của hội họa truyền thống Việt Nam, trong tác phẩm khổ lớn Lễ tiếp đón quan chức Pháp ở triều đình Huế (Réception de personnalités françaises à la cour de Huế), theo giải thích của Caroline Herbelin :

“Điều thú vị là với những tác phẩm có hai kiểu khổ này, người ta thấy được những yếu tố vẫn có trong hội họa dân gian Việt Nam, ví dụ tranh khắc dân gian, khắc chữ phổ biến ở xứ Huế, và đáng chú ý là các vùng phẳng có màu sắc tươi sáng. Tác phẩm “Lễ tiếp đón quan chức Pháp ở triều đình Huế” không sử dụng bóng và hầu như không tạo khối, trái với những gì người ta thấy có trong hội họa châu Âu.

Nhưng thú vị nữa là cũng có thể thấy những yếu tố trong hội họa Trung Quốc thời bấy giờ, đặc biệt là cảm hứng từ tranh xuất khẩu của Trung Quốc, từ cuối thế kỷ 18 và được làm riêng cho thị hiếu châu Âu. Do đó có thể thấy trong những tác phẩm ở Việt Nam có điểm tương đồng phần nào, đặc biệt là việc sử dụng phối cảnh, phẳng, khổ hình chữ nhật, vuông dễ vận chuyển, thường được đóng khung để treo cố định trên tường. Những điểm này khác hẳn với những bức tranh cổ điển ở Việt Nam, thường là tranh cuộn theo chiều dọc và chiều ngang, không treo hoặc trưng bày cố định được”.

Các tác phẩm được chia ra làm ba chủ đề trong triển lãm : Nghi lễ và nghi thức ; Quyền lực và phô trương ; Tiếp xúc và hợp tác. Lễ tế trời ở đàn Nam Giao được tái hiện trong tác phẩm “Đoàn rước đến đàn Nam Giao” do Nguyễn Thiện Thủ, đội trưởng lính canh hộ thành, vẽ màu nước, mực Tàu trên giấy vào cuối thế kỷ 19 - đầu thế kỷ 20 là tác phẩm hiếm hoi phác họa cuộc sống, hoạt động của triều đình, một trong những chủ đề thu hút sự hiếu kỳ của người Pháp khi mới tới Việt Nam. Sau này, nhiếp ảnh làm đảo lộn hoàn toàn mối quan hệ giữa thường dân và hoàng đế, triều đình. Theo giải thích của Caroline Herbelin, sự thay đổi này phần nào là do người Pháp sắp đặt :

“Cần phải hình dung rằng các buổi lễ, nghi thức là những thời khắc rất quan trọng để khẳng định quyền lực của triều Nguyễn. Đó là thời điểm duy nhất mà một bộ phận dân chúng có thể tiếp xúc, dù là từ rất xa, với hoàng đế và triều đình và phải làm một cách cực kỳ kín đáo, không được phép lại gần, nhất là không được nhìn thẳng.

Với những bức ảnh này, điều cấm kỵ bị phá vỡ theo một cách nào đó, nhất là người Pháp cho thấy rõ là họ tìm cách kiểm soát hình ảnh của chế độ quân chủ. Cụ thể là vào năm 1886, Pháp gửi tới Bộ Lễ yêu cầu được chụp bức ảnh đầu tiên của hoàng đế, lúc đó là vua Đồng Khánh. Chúng ta thấy là người Pháp khuyến khích giảm mức độ thiêng liêng về hình ảnh của hoàng đế như thế nào. Mục đích là hiện đại hóa hình ảnh của hoàng đế, đồng thời để Pháp thể hiện rằng họ là người bảo vệ các vị vua nhà Nguyễn”.

Khoảng cách giữa hoàng đế và thần dân trong các dịp lễ hội được thu hẹp hơn. Điều này được thấy rõ trong album ảnh “Lễ tế Nam Giao do Bảo Đại, hoàng đế An Nam, chủ trì” của Tang-Vinh năm 1933.

“Lễ tế trời ở đàn Nam Giao, một trong những nghi lễ thiêng liêng nhất thời nhà Nguyễn. Qua các bức ảnh, người ta thấy vua Bảo Đại trong từng bước tiến hành buổi lễ này. Điều ngạc nhiên là có thể thấy vua Bảo Đại đi bộ và gần như đứng giữa đám đông, lại là với người châu Âu đi cùng với con nhỏ, v.v. Chúng ta thấy có sự thay đổi thực sự giữa hình tượng một vị vua gần như không bao giờ nhìn thấy được và hình ảnh cho thấy sự giảm mức thiêng liêng về vị thế của hoàng đế, cũng như hình ảnh hiện đại của chế độ quân chủ.

Điều thú vị hơn nữa là bộ ảnh này do một nhiếp ảnh gia người Việt, tên là Tang-Vinh (tên được ghi trên sách), thực hiện. Ông là một trong số ít nhiếp ảnh gia người Việt có mặt tại Huế. Vào thời điểm đó, trong những năm 1930, chỉ có ba nhiếp ảnh gia. Và đó cũng là điều chúng tôi muốn thể hiện trong triển lãm nhỏ này, rằng có sự tiếp thu các kỹ thuật châu Âu, nhưng hoàn toàn không phải là thụ động. Người Việt Nam thực sự tiếp thu các kỹ thuật của châu Âu một cách tự nguyện và biến chúng thành của mình”.

Ngay từ thế kỷ 17, Việt Nam và Pháp đã có những tiếp xúc nghệ thuật đầu tiên nhờ công sức phổ biến kỹ thuật vẽ tranh phương Tây của các nhà truyền giáo. Khách tham quan có thể khám phá một bất ngờ về một vị quan thời Gia Long nhưng là người Pháp Jean-Baptiste Chaigneau (1769-1832). Ông đến Việt Nam năm 1794, tham gia quân đội của vua Gia Long, lấy tên Việt là Nguyễn Văn Thắng và lập gia đình ở Việt Nam. Năm 1805 đã có một bức tranh về vị quan gốc Pháp này. Tranh gốc bị thất lạc nhưng một bản sao được họa sĩ Paul Sarrut tái bản năm 1923 trong Tập san Những người bạn cố đô Huế (Bulletin des Amis du Vieux Huế).

Một tài liệu hiếm khác là bộ ảnh về phái đoàn Phan Thanh Giản ở Paris. Theo Caroline Herbelin, tập ảnh do Jacques-Philippe Potteau, thành viên Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Pháp, thực hiện theo yêu cầu của hoàng đế Napoleon III.

“Năm 1863, phái đoàn Việt Nam do Phan Thanh Giản dẫn đầu đến Pháp để đàm phán lại Hòa ước Nhâm Tuất (Hiệp ước Sài Gòn 1862). Những bức ảnh này vẫn được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên, nhờ đó mà có Bảo tàng Quai Branly có nhiều bản sao. Đó là lần đầu tiên người ta chụp ảnh các quan triều đình Việt Nam nhằm mục đích về nhân chủng học. Những bức ảnh đó được lan truyền rộng rãi ở cả châu Âu và Việt Nam”.

Cho đến thời điểm đó, chân dung của hoàng đế và các chức sắc cấp cao đều có chức năng đặc biệt và không được phép trưng bày trước công chúng. Nhờ nhiếp ảnh, cảnh vật và cuộc sống trong hoàng cung - vốn không thể hình dung được đối với dân thường - có thể được các nghệ sĩ tái hiện bên ngoài hoàng cung. Nhiếp ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển hình ảnh về triều đình.

Tất cả những tác phẩm trưng bày trong triển lãm “Cái nhìn giao thoa về triều đình Huế” có từ đâu ? Caroline Herbelin giải thích :

“Tất cả các tác phẩm đều đến từ bộ sưu tập của Bảo tàng Quai Branly. Chúng đến từ nhiều nguồn khác nhau, từ bộ sưu tập của Bảo tàng Con người (Musée de l’Homme), quỹ triển lãm thuộc địa, bộ sưu tập của Trường Viễn Đông Bác Cổ Pháp. Nhưng điều thú vị là hầu hết các các tác phẩm này có một điểm chung là yếu tố quân sự. Các họa sĩ Pháp, họa sĩ nghiệp dư Bolliand hay Paul Sarrut đều là quân nhân. Còn về phía các tác phẩm Việt Nam, phần lớn chúng đến từ các bộ sưu tập cá nhân của các quân nhân, bởi vì những tác phẩm đó được làm riêng cho người châu Âu”.

Tất cả những tác phẩm được trưng bày đều được thống kê trong cơ sở dữ liệu của Bảo tàng Quai Branly và trang web về triển lãm cùng với lời giới thiệu. Người xem có thể truy cập và có thể tìm thấy dưới dạng ảnh số. Triển lãm là bước đầu của một dự án đang được thực hiện. Hai nhà đồng phụ trách Sarah Ligner và Caroline Herbelin hy vọng có thể kết hợp với đồng nghiệp để tổ chức một triển lãm tương tự ở Việt Nam, nơi cũng lưu trữ rất nhiều hình ảnh và để hình về triều đình Huế được lan truyền.

Mặc dù chỉ giành được hai giải César trên tổng số 14 đề cử, nhưng bộ phim Pháp thắng lớn trong năm vừa qua vẫn là « Bá tước Monte Cristo », phóng tác từ truyện của văn hào Dumas. Nam diễn viên Pierre Niney đã không lầm khi đăng tin nhắn trên mạng xã hội Instagram : phần thưởng lớn nhất vẫn là tình cảm ưu ái của khán giả. Về điểm này, bộ phim đã lập kỷ lục với hơn 9 triệu lượt người xem.

Thành công tột bậc của « Bá tước Monte Cristo » (Le Comte de Monte Cristo) đã tạo thêm cơ hội cho các nhà sản xuất lao vào khai thác kho truyện kinh điển của Pháp. Sau loạt phim truyền hình « Nautilus » phóng tác từ bộ tiểu thuyết « Hai vạn dặm dưới đáy biển » (20.000 lieues sous les mers) của Jules Verne, đã có hai tập « Ba chàng lính ngự lâm » (Les trois mousquetaires) trên màn ảnh rộng. Năm nay, có nhiều dự án sắp được cho ra mắt. Đầu tiên hết là bản điện ảnh mới của Những người khốn khổ (Les Misérables) dựa theo kiệt tác của văn hào Victor Hugo, với Vincent Lindon trong vai chính. Đây sẽ là phiên bản phóng tác thứ 32 trong gần một thế kỷ qua.

Kế đến có dự án « Truy lùng Fantômas », dựa theo bộ truyện nhiều kỳ đăng trên báo vào những năm 1910 của hai tác giả Pierre Souvestre và Marcel Allain. Phiên bản nổi tiếng trước đây là vào giữa những năm 1960, với vua hề Louis de Funès và tài tử Jean Marais trong vai chính. Còn bản mới được giao cho đạo diễn Frédéric Tellier (Vụ án SK1) và có khả năng Vincent Cassel sẽ đảm nhận vai chính.

Cuối cùng và quan trọng không kém là dự án quay phim « Bóng ma trong nhà hát » (Le Fantôme de l'Opéra) dựa theo quyển tiểu thuyết nhiều kỳ đăng trên báo của Gaston Leroux vào năm 1909. Tác phẩm nổi tiếng này đã trở thành nguồn cảm hứng cho hàng chục phiên bản chuyển thể kể cả điện ảnh, truyền hình và nhạc kịch. Tuy nhiên, điều đáng ghi nhận là hầu hết các bản phóng tác đều do các đạo diễn nước ngoài thực hiện (Anh, Mỹ hay Ý). Đây là lần đầu tiên bộ phim sẽ được quay bằng tiếng Pháp với dàn diễn viên trẻ như Deva Cassel, Julien de Saint Jean (từng thành công trong Monte Cristo) và Romain Duris (vai chính trong phim tiểu sử về Gustave Eiffel). Phiên bản điện ảnh mới lấy cảm hứng từ câu chuyện tình bí ẩn trong nhà hát Opéra Garnier của Paris lộng lẫy xa hoa vào cuối thế kỷ XIX, kết hợp hai thể loại tâm lý hồi hộp với phim huyền ảo theo kiểu « Twilight ».

Theo Trung tâm Điện ảnh Quốc gia CNC, trong gần một thập niên vừa qua, đã có hơn 1.400 bộ phim điện ảnh cũng như truyền hình là các bản phóng tác từ tiểu thuyết, tính trung bình có khoảng 70 tác phẩm được chuyển thể mỗi năm. Theo cô Jessy Neau, giáo sư khoa Văn học so sánh tại trường đại học Poitiers, hiện tượng chuyển thể sách thành phim đã có từ lâu, nhưng lại đặc biệt tăng mạnh trong những năm gần đây, nhờ vào sự hợp tác chặt chẽ giữa ngành xuất bản và các nhà làm phim. Trào lưu này vừa giúp công chúng khám phá lại các tác phẩm văn học nhưng đồng thời là động lực kinh tế đẩy nền điện ảnh ra khỏi vòng khủng hoảng.

« Theo khảo sát gần đây của Trung tâm Điện ảnh Quốc gia, ta có thể nhận thấy, 20% các bộ phim được cho ra mắt ở Pháp, tức 1/5 đều được chuyển thể từ sách in. Mặc dù các kịch bản gốc, không dựa vào tiểu thuyết hay truyện ngắn vẫn còn giành ưu thế, nhưng rõ ràng là kịch bản phóng tác đang dần lớn mạnh, đóng một vai trò quan trọng hơn. Điều này chủ yếu là do sự thành công tại các rạp chiếu phim của các tác phẩm điện ảnh phóng tác từ các quyển tiểu thuyết nổi tiếng. Sở dĩ có nhiều tựa sách được chuyển thể lên màn ảnh rộng là vì kể từ hơn một thập niên qua, hai ngành xuất bản sách và sản xuất phim đã xích lại gần nhau để hợp tác chặt chẽ hơn nữa.

Bằng chứng là kể từ 10 năm nay, trong khuôn khổ liên hoan Cannes, hội chợ phim đã cho ra đời sự kiện « Shoot the Book ». Chương trình này tuyển chọn kỹ lưỡng rồi giới thiệu với giới sản xuất những tựa sách có cốt truyện hấp dẫn, có nội dung phù hợp để chuyển thể thành phim. Đằng sau chương trình « Shoot the Book », có sự tham gia của Hiệp hội SCELF (Société civile des Éditeurs de Langue Françaises) bao gồm hơn 300 nhà xuất bản tiếng Pháp. Ngoài liên hoan phim Cannes, tổ chức này còn hiện diện tại Hội chợ sách Paris. Điều đó cho thấy nỗ lực chuyên nghiệp hóa của ngành xuất bản, một mặt tạo cơ hội chuyển thế một số tiểu thuyết mới lên màn ảnh lớn, đồng thời khai thác lại những tác phẩm kinh điển. Có thể nói là các kịch bản phóng tác đang dần lớn mạnh trở lại một phần là cũng nhờ vào chương trình này, tạo thêm sự kết nối giữa văn học và điện ảnh ».

Vao lúc các rạp chiếu phim vẫn chưa tìm lại được mức hoạt động bình thường như vào năm 2019, ngành sản xuất hơn bao giờ hết vẫn cần có những tác phẩm điện ảnh có đủ sức lôi kéo khán giả vào rạp. Việc tận dụng khai thác những câu chuyện nổi tiếng với dàn diễn viên quen thuộc lại hợp với nhiều đối tượng, thay vì phải chia thành nhiều phân khúc. Theo giáo sư Jessy Neau, yếu tố này giải thích phần nào vì sao các nhà phim Pháp không muốn đầu tư vào các dự án có nhiều rủi ro, mà lại chọn những bộ phim chuyển thể từ các tác phẩm văn học kinh điển.

« Năm vừa qua đánh dấu sự trở lại trên màn ảnh lớn của nhiều bộ phim dựng từ các tiểu thuyết kinh điển : Ba chàng lính ngự lâm cũng như Bá tước Monte Cristo của Alexandre Dumas, bộ phim Vỡ mộng dựa theo Les Illusions Perdues của văn hào Balzac … Sở dĩ các nhà biên kịch nối lại với các bộ tiểu thuyết nổi tiếng hay các tác phẩm văn học đồ sộ có từ thế kỷ XIX, là vì các bộ truyện này rất hay và dễ hiểu đối với mọi người. Thời kỳ Covid đã gây khá nhiều thiệt hại cho ngành điện ảnh, giờ đây để thu hút đông đảo khán giả trở lại các rạp chiếu phim, các nhà sản xuất trông cậy rất nhiều vào các tác phẩm phù hợp với mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến giới cao niên.

Thị trường phim ảnh được chia thành nhiều phân khúc : Giới trẻ thích xem phim giải trí « thương mại », còn giới lớn tuổi thì lại chuộng phim « nghệ thuật » hơn. Trường hợp của bộ phim Bá tước Monte Cristo hội tụ cả hai yếu tố này, phim lộng lẫy hoành tránh đủ để thu hút giới trẻ đã quen xem thể loại hành động blockbuster, bộ phim cũng có cốt truyện hay và có đủ chiều sâu để nhắm vào đối tượng cao tuổi. Xa hơn nữa, nhờ vào kinh phí đầu tư, phim trở nên hấp dẫn cho thành phần khán giả nào mê phim cổ trang, gọi là xưa nhưng vẫn hợp với mọi thời ».

Sự khởi sắc của những phiên bản phóng tác có nguy cơ làm thụt lùi các kịch bản nguyên tác. Liệu điều này có ảnh hưởng tới công việc của những người viết kịch bản hay chăng. Theo cô Jessy Neau, giảng viên đại học Poitiers, ngành làm phim đủ rộng lớn để cho các nhà viết kịch bản gốc vẫn còn đất dụng võ. Trước mắt, các serie truyền hình đều đang tuyển dụng các tài năng soạn kịch bản nguyên tác.

« Cũng cần biết rằng kịch bản nguyên tác hay phóng tác đều cần đến các nhà biên kịch. Trong trường hợp của một tác phẩm gốc, đội ngũ sáng tạo phải viết kịch bản từ đầu đến cuối. Còn trong phóng tác, các nhà biên kịch cũng phải nỗ lực rút ngắn một bộ tiểu thuyết dày đặc thành một kịch bản vài chục trang. Dĩ nhiên là sự lớn mạnh của phim phóng tác khiến nhiều người lo ngại kịch bản gốc đang bị thụt lùi, trong khi thể loại này được đánh giá có nhiều sức sáng tạo hơn. Công việc phóng tác có thể ảnh hưởng tới những người viết kịch bản gốc, họ ít có cơ hội hơn, thế nhưng các xu hướng thịnh hành này cũng chỉ là nhất thời.

Có khá nhiều nhà biên kịch chuyển từ điện ảnh sang truyền hình. Thời kỳ Covid làm gia tăng sức hấp dẫn của các bộ phim truyền hình nhiều tập, và các tác giả lao vào khai thác thị trường này. Hình thức phim dài nhiều tập hay nhiều mùa cũng bảo đảm việc làm cho họ trong một thời gian, để phát huy ý tưởng thành một kịch bản gốc xuất sắc. Nhìn chung, ngành sản xuất phim vẫn cần có cả hai, cho dù trên màn ảnh lớn tại Pháp hiện nay, ăn khách nhất vẫn là những bộ phim xuyên thế hệ, chỉ một tác phẩm duy nhất nhưng lại nhắm cùng lúc vào nhiều thành viên trong cùng một gia đình. Điều đó giải thích vì sao các nhà biên kịch vẫn đang khai thác mạnh kho tiểu thuyết kinh điển của Pháp ».

Lần đầu tiên trong lịch sử Pháp, một đầu bếp trứ danh và đồng thời là một trong những gương mặt tiêu biểu của làng ẩm thực Pháp, ông Guy Savoy được bầu vào Viện Hàn lâm Mỹ thuật hồi trung tuần tháng 11/2024. Qua động thái chưa từng có này, Viện Hàn lâm đã công nhận ẩm thực như một môn nghệ thuật theo đúng nghĩa của từ, ngang tầm với hội họa, điêu khắc hoặc kiến trúc.

Sự kiện một đầu bếp gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, một định chế hơn 200 tuổi, nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành ẩm thực nói chung, góp phần tạo thêm ảnh hưởng của Pháp thông qua các biểu tượng văn hóa nghệ thuật. Nói cách khác, khái niệm ẩm thực từ nay được xem là một trong những trụ cột của « quyền lực mềm » của nước Pháp trên toàn thế giới. Không phải ngẫu nhiên lễ trao giải La Liste hàng năm, danh sách bao gồm 1.000 nhà hàng ngon nhất thế giới được tổ chức tại bộ Ngoại Giao Pháp - Quai d'Orsay, điều đó nêu bật tầm ảnh hưởng của ẩm thực trong việc củng cố hình ảnh và gây dựng uy tín của nước Pháp ở nước ngoài.

Vào nghề ẩm thực từ năm 16 tuổi, ông Guy Savoy ban đầu theo học nghề làm bánh ngọt và chocolat với thầy Louis Marchand, sau đó chuyển sang học nghề nấu ăn với hai anh em Trois Gros tại thị trấn Roanne. Bạn học « cùng bếp » với ông Guy Savoy lúc bấy giờ chính là ông Bernard Loiseau và đôi bạn đều trở nên nổi tiếng từ giữa những năm 1970 trở đi. Trong vòng 50 năm sự nghiệp, tên tuổi của Guy Savoy được gắn liền với nhiều giải thưởng có uy tín, trong đó có danh hiệu « Nhà hàng ngon nhất thế giới » theo bảng xếp hạng La Liste trong 7 năm liền, dành cho nhà hàng mang tên ông nằm trên tầng một của Viện Bảo tàng « La Monnaie de Paris ».

Mặc dù bị ban điều hành sách hướng dẫn Michelin tước mất ngôi sao thứ ba trong năm vừa qua, nhưng tài năng của ông Guy Savoy vẫn tiếp tục tỏa sáng nhờ lối tiếp cận khác thường, cách nấu ăn độc đáo, luôn đì tìm thế cân bằng giữa truyền thống và sáng tạo. Trong số các món ăn tiêu biểu nhất của ông (signature), có món súp atisô với nấm truffle đen, rắc một chút phô mai ăn kèm với bánh brioche nướng phồng, xốp mềm.

Về mặt lịch sử, nước Pháp gồm 5 viện hàn lâm tập hợp dưới định chế Institut de France, trong đó lâu đời nhất vẫn là Viện Hàn lâm Pháp được thành lập năm 1635, tức cách đây gần 4 thế kỷ. Kế đến có các Viện Hàn lâm Văn học (1663), Khoa học (1666), Khoa học Đạo đức và chính trị (1795), và cuối cùng đến phiên Viện Hàn lâm Mỹ thuật (Beaux-Arts) được thành lập vào năm 1816, chủ yếu bao gồm các môn nghệ thuật cổ điển như hội họa, điêu khắc, âm nhạc hay kiến trúc …

Hai thế kỷ sau ngày được thành lập (1816), Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng đã công nhận ẩm thực có giá trị ngang tầm với nhiều môn nghệ thuật. Ông Guy Savoy trở thành đầu bếp đầu tiên khoác lên vai bộ « trang phục » màu xanh lục, trong tiếng Pháp họ còn được gọi là « bất tử » (les immortels). Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ, đầu bếp Guy Savoy đã cho biết cảm tưởng của ông cũng như quá trình xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật :

« Tôi biết được tin này hôm 13/11/2024. Dĩ nhiên, trước đó tôi đã nộp hồ sơ xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật và cuộc vận động để được kết nạp làm thành viên đã kéo dài trong hai năm, tính từ năm 2022. Vào thời bấy giờ, một số viện sĩ không hiểu vì sao ẩm thực Pháp đã được công nhận như một bộ môn nghệ thuật, từng được Unesco xếp vào hàng di sản văn hóa thế giới, nhưng vẫn chưa có một gương mặt nào đại diện cho ngành ẩm thực tại Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Để được kết nạp, ứng cử viên phải nhận được đa số phiếu bầu của hơn 50 thành viên áo xanh thuộc Viện Hàn lâm Mỹ thuật.

Đây là một bước tiến tuyệt vời không những cho ngành ẩm thực mà còn thể hiện « nghệ thuật sống » theo quan niệm của người Pháp. Bản thân tôi vẫn tự xem mình là một nghệ nhân, chỉ có Viện Hàn lâm Mỹ thuật mới có thẩm quyền xem một nghề thủ công có xứng đáng được gọi là nghệ thuật hay không. Sự kiện này rất quan trọng vì nó mở đường cho việc kết nạp những nghệ nhân sau này (làm rất nhiều nghề khác nhau dù ở trong cùng một ngành ẩm thực) ».

Khi nhận được tin ông được kết nạp làm thành viên Viện Hàn lâm Mỹ thuật, ông Guy Savoy đã nghĩ đầu tiên hết tới song thân, những người từng luôn khuyến khích ông thực hiện giấc mơ của mình. Nhưng đồng thời, ông cũng nghĩ tới những người đã khuyên ông nên từ bỏ nghề nấu ăn, đầu bếp người Pháp cho biết vì sao ông lại không nản chí :

« Dĩ nhiên, đầu tiên, tôi nghĩ tới ngay bố mẹ tôi, chỉ tiếc rằng ông cụ bà cụ đã không còn sống trên đời, để cùng chia sẻ với tôi niềm vui hôm nay. Nhưng ngay sau cảm tưởng thích thú ngạc nhiên trong những giây phút đầu tiên, tôi lại nghĩ đến tất cả những khó khăn rào cản trong quá khứ, để cho tôi có được ngày hôm nay. Bỗng nhiên, bao kỷ niện thời niên thiếu lại ùa về trong tâm trí. Tôi nhớ lại thời tôi còn ở trường trung học, lớp 9 hay lớp 10 ở thị trấn Bourgoin-Jallieu (cách thành phố Lyon khoảng 40 cây số về phía đông nam). Ở tuổi 16, tôi chưa bao giờ bị ở lại lớp, nhưng không hiểu vì sao các thầy lại xếp tôi vào diện học trò dốt. Phải nói rằng lúc ấy, tôi chỉ có đủ điểm trung bình, ít quan tâm đến việc học chữ mà lại thích học nghề.

Tôi còn nhớ là hồi đó, lớp tôi có 27 học sinh và tôi là người duy nhất biết rõ mình muốn theo đuổi nghề nào, trong khi đại đa số bạn cùng lớp đều không biết họ sẽ học ngành gì. Ngoại trừ bố mẹ tôi, hầu như chẳng có ai từ thầy cô cho đến bạn bè, khuyến khích tôi theo đuổi chuyện học nghề. Tôi hy vọng là tình hình giờ đây đã tốt hơn trước rất nhiều và quan niệm về chuyện học nghề đã thay đổi theo một chiều hướng tích cực hơn. Bởi vì vào thời của tôi, mọi gia đình khuyên con học thành bác sĩ, kỹ sư, chứ không có cha mẹ nào muốn con mình học nghề nấu ăn hay làm bánh mì.

Do vậy, nếu có bậc phu huynh hay thầy cô nào đang nghe chương trình này, tôi hy vọng rằng các bậc người lớn sẽ khuyến khích con cái hay học trò của mình cố gắng thực hiện điều các em mong muốn thay vì làm cho các em xuống tinh thần, đến nỗi phải nản chí bỏ cuộc. Hãy cố gắng lên, cứ thử làm đi, đó mới là điều quan trọng ».

Thà muộn còn hơn không, hai thế kỷ sau ngày được thành lập, Viện Hàn lâm Mỹ thuật cuối cùng cũng vinh danh một đầu bếp. Nhưng theo ông Guy Savoy, trước ông, đã có một số gương mặt đại diện cho ngành ẩm thực Pháp đã xin được kết nạp, nhưng vì một lý do nào đó lại không thành công.

« Trong quá khứ, đã có một số người đã thử xin gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật, nhưng lại gặp thất bại. Theo tác giả Jean-Claude Ribaut, tác giả của quyển « Dictionnaire gourmand du bien boire et bien manger » (Từ điển về Nghệ thuật ăn uống) do nhà xuất bản Du Rocher phát hành, sinh thời tên tuổi của Jean Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826) từng được nhiều lần nhắc tới như người rất xứng đáng gia nhập Viện Hàn lâm Mỹ thuật. Lúc còn sống, ông là một thẩm phán kiêm chính trị gia tài ba, khi đến cuối đời, dù khá muộn nhưng độc giả mới phát hiện tài năng của ông chẳng những giỏi nấu ăn mà còn là một tác giả chuyên viết về ẩm thực. Có thể là vào thời bấy giờ, vốn kiến thức về ẩm thực ít được coi trọng như bây giờ. Có ý kiến cho rằng ẩm thực cũng như truyện tranh thuộc vào hàng thứ yếu so với các môn nghệ thuật khác, nhưng tôi lại không nghĩ như vậy. Theo tôi, ẩm thực đã có giá trị từ lâu, nhưng ít được công nhận có lẽ vì chưa đến thời. Và giờ đây chính là lúc để tôi cảm ơn các viện sĩ đã tạo cơ hội công nhận giá trị của nghệ thuật ẩm thực ».

Cũng qua quyển từ điển của tác giả Jean-Claude Ribaut, người đọc khám phá rằng trong lịch sử Pháp, đã có khá nhiều nhân vật biết nấu ăn và đồng thời có một vốn kiến thức sâu rộng nếu không nói là uyên bác về ẩm thực. Về điểm này, có thể thấy là Brillat-Savarin, tác giả của quyển « Physiologie du goût » xuất bản vào năm 1825, không khác gì cho lắm văn hào Alexandre Dumas, từng viết quyển Từ điển lớn về ẩm thực « Le Grand dictionnaire de Cuisine », xuất bản vào năm 1870. Những quyển sách phê bình hay nghiên cứu của các tác giả này đã thực sự giúp ngành ẩm thực Pháp vươn lên một tầm cao mới, tỏa vầng hào quang sáng chói. 

« Dans la cuisine des Nguyễn » (Trong căn bếp gia đình họ Nguyễn) là tựa đề bộ phim của đạo diễn Stéphane Lý Cường. Năm nay 52 tuổi, anh từng tốt nghiệp khoa điện ảnh tại đại học Brooklyn (Mỹ) và trường cao đẳng Fémis (Pháp) chuyên về hình ảnh và âm thanh. Sau nhiều năm làm đạo diễn và sáng tác cho sân khấu kịch nghệ, lần đầu tiên anh Stéphane Lý Cường dấn thân sang ngành quay phim truyện.

Dưới dạng nhạc kịch, đan xen tài tình những cảnh quay có đối thoại với các màn ca múa, bộ phim « Dans la cuisine des Nguyễn » kể lại câu chuyện của Yvonne Nguyễn (Clotilde Chevalier thủ vai), một phụ nữ trẻ người Pháp gốc Việt, nuôi mộng trở thành diễn viên chuyên nghiệp. Ước mơ của Yvonne làm cho mẹ cô (diễn viên Trần Nghĩa Ánh) thất vọng. Bà hy vọng Yvonne sớm lấy được một ông chồng có địa vị cao trong xã hội, nhưng trước mắt bà muốn con gái mình về làm chủ quán ăn gia đình.

Đằng sau căn bếp của nhà họ Nguyễn, thực ra là câu chuyện phổ quát của nhiều cộng đồng người nhập cư. Những điểm bất đồng trong lối suy nghĩ thường làm nảy sinh mâu thuẫn gia đình. Chênh lệch tuổi tác cùng với khác biệt văn hóa Âu-Á khiến quan hệ thêm xung khắc giữa các thành viên sống chung một nhà.

Bằng lối kể chuyện ít khi nào trực diện nhưng không kém phần tinh tế, đạo diễn Stéphane Lý Cường phác họa được câu chuyện của những đôi « đũa lệch » : mẹ « hiền » càng khuyên bảo, con gái càng cứng đầu, không phải mẹ đặt đâu, Yvonne cũng ngồi đó. Xen kẽ lời thoại khôi hài với những khoảnh khắc cảm động, hai mẹ con cũng phải tìm cách bù đắp khoảng cách chênh lệch, chấp nhận sự khác biệt để có thể hòa thuận gần gũi bên nhau.

RFI : Nhân dịp ra mắt bộ phim « Dans la cuisine des Nguyễn » (Trong căn bếp gia đình họ Nguyễn), anh Stéphane Lý Cường đã có nhã ý ghé thăm ban Việt ngữ RFI. Thưa anh, được biết là sau nhiều năm hoạt động nhiều năm trong lãnh vực kịch nghệ, anh vừa chuyển sang thực hiện bộ phim đầu tay. Bước đầu này có ý nghĩa gì đối với anh ?

Stéphane Lý Cường : Điều quan trọng nhất ở đây là tôi muốn kể lại một câu chuyện gia đình gốc Việt trên màn ảnh rộng : tôi sinh ra và lớn lên tại Pháp, bố mẹ tôi đều là người Việt. Nhưng qua phim ảnh, nhất là tại các rạp chiếu phim, những câu chuyện gia đình người Việt ở Pháp hiếm khi nào được nhắc tới, nếu không nói là chưa bao giờ, cho dù cộng đồng Việt Nam là một phần quan trọng trong xã hội Pháp. Tôi nghĩ đã đến lúc nên chia sẻ những câu chuyện như vậy. Cho dù cộng đồng châu Á có nhiều hình ảnh tích cực, thường được xem là hội nhập tốt, nhưng trong xã hội vẫn còn một số hành động phân biệt đối xử cũng như những định kiến về cộng đồng người châu Á.

Về mặt nghề nghiệp, quả thực là tôi đã làm việc nhiều năm trong làng kịch nghệ, nhưng niềm đam mê lớn nhất của tôi vẫn là nghệ thuật thứ 7. Sau khi tốt nghiệp trường điện ảnh, cuộc sống lại đẩy đưa tôi đến với sân khấu kịch, nay tôi muốn tìm lại niềm đam mê điện ảnh đầu đời.

RFI: Từ ý tưởng nhen nhúm ban đầu cho đến khi được viết thành kịch bản rồi quay phim cho màn ảnh lớn, một dự án có thể đòi hỏi rất nhiều thời gian. Anh còn nhớ ngẫu hứng làm phim đã nảy sinh từ lúc nào ?

Stéphane Lý Cường : Cách đây hơn 10 năm, tôi đã sáng tác và dàn dựng một vở kịch mang tựa đề « Cabaret jaune citron », kể lại câu chuyện của Yvonne Nguyễn, một phụ nữ khoảng 30 tuổi nuôi mộng thành danh trong làngsân khấu nhạc kịch, nhưng gia đình lại đặt vào cô nhiều niềm hy vọng khác, từ đó mới nảy sinh những xung đột trong quan hệ gia đình. Vào thời bấy giờ, tôi đã muốn nói về thế hệ được nuôi dưỡng trong hai nền văn hóa khác nhau. Khi ta còn nhỏ, điều này được xem là một thách thức. Nhiều đứa bé do muốn lớn lên như bao trẻ em Pháp khác,nên ban đầu có thể không chấp nhận hay chối bỏ nét khác biệt văn hóa từ gia đình mình.

Thế nhưng khi lớn lên, nền văn hóa kép ấy lại là một dịp may. Làm thế nào để tìm ra bản sắc của mình, mà vẫn dung hoà được cả hai nền văn hóa Pháp-Việt, giữa nơi sinh và nguồn gốc gia đình. Bộ phim « Dans la cuisine des Nguyễn » (Trong căn bếp gia đình họ Nguyễn) là dịp để cho tôi đi xa hơn nữa, khai thác đề tài này một cách thấu đáo, sâu sắc hơn. Do vậy, có thể nói là ý tưởng làm phim đã nhen nhúm cách đây 12 năm.

RFI : Trong phim, nhân vật Yvonne Nguyễn đã nghe mẹ cô nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần : con nên chọn công việc này, con nên lấy anh kia làm chồng. Vấn đề là cô Yvonne Nguyễn không phải là dạng người ngoan hiền, dễ bảo. Vậy thì câu chuyện của Yvonne có phần nào giống như trường hợp của anh ?

Stéphane Lý Cường : Trong phim này, có vài nét giống như câu chuyện đời tôi. Tôi sinh ra trong một gia đình có 8 người con, được dạy dỗ theo nề nếp truyền thống. Bố tôi tương đối cởi mở và để cho tôi theo đuổi các ngành nghệ thuật. Mẹ tôi thì khắt khe hơn, nhưng có lẽ cũng vì tôi là con trai út, cho nên tôi không chịu quá nhiều áp lực như các anh chị cả. Cho dù mẹ tôi hằng mơ ước sẽ có một bác sĩ trong gia đình, nhưng rốt cuộc trong 8 người con, không có đứa nào học đỗ ngành y.

Khi biên soạn kịch bản phim, do cốt truyện có nhiều nét hư cấu, cho nên tôi đã nhấn mạnh đến sự chênh lệch giữa hai mẹ con Yvonne. Nhưng đó là mẫu số chung của nhiều gia đình nhập cư và điều này càng rõ nét hơn trong các gia đình gốc Việt. Mâu thuẫn gia đình thường nảy sinh từ sự khác biệt trong quan điểm của hai thế hệ, cha mẹ muốn con đỗ đạt thành tài, trở thành bác sĩ, kỹ sư. Trong khi con cái lại thường có những khát vọng, hoài bão khác hẳn. Khi còn nhỏ, tôi đã từng nghe cha mẹ tôi nhắc đến điều này rất nhiều lần.

RFI : Trong bộ phim do anh thực hiện, ngoài nữ diễn viên Phạm Linh Đan trong vai nữ ca sĩ Trúc Đào, còn có sự tham gia khá bất ngờ của đạo diễn Thomas Joly. Anh đã gặp anh Thomas Joly trong hoàn cảnh nào ?

Stéphane Lý Cường : Hầu như mọi người giờ đây đều biết đến đạo diễn Thomas Joly, vì anh Thomas đã dàn dựng toàn bộ những buổi lễ khai mạc cũng như bế mạc Thế vận hội Olympic và Paralympic. Tôi đã quan tâm theo dõi sự nghiệp của Thomas cách đây 10 năm, thời anh làm đạo diễn đồng thời diễn vai trong vở kịch Vua Richard đệ tam (Richard III). Cũng may là tôi có một người bạn nghệ sĩ quen biết Thomas, và gợi ý tôi nên gửi kịch bản phim cho anh ấy.

Trong phim, anh Thomas Joly vào vai một đạo diễn Pháp thực hiện các đợt casting để tuyển lựa thành phần diễn viên cho một dự án nhạc kịch. Tại Pháp, Thomas Joly nổi tiếng như một đạo diễn, nhưng ít ai biết rằng anh ấy cũng thích làm diễn viên. Có lẽ cũng vì vậy mà sau khi đọc kịch bản xong, Thomas Joly đã nhận lời đóng phim, xuất hiện trong chuyến phiêu lưu điện ảnh đầu tiên của tôi trong vai tròđạo diễn.

RFI: Sau khi được công chiếu tại nhiều liên hoan phim như Vevey (Thụy Sĩ), Saint Jean de Luz hay Compiègne (Pháp), bộ phim của anh đã đoạt được khá nhiều giải thưởng tại các liên hoan. Anh có thể kể lại cho thính giả đài RFI vài kỷ niệm đẹp với công chúng, khán giả đã đón nhận bộ phim của anh như thế nào ?

Stéphane Lý Cường : Quả thực là mỗi lần đi dự các liên hoan, bộ phim đều được công chúng hưởng ứng nhiệt tình, làm tôi vui mừng xúc động. Nếu phải chọn một khoảnh khắc duy nhất để lại nhiều kỷ niệm đẹp thì đó sẽ là liên hoan « Paris Courts Devant » hồi trung tuần tháng Giêng năm 2025.

Cả hai suất phim đều chật kín chỗ ngồi, đa số khán giả đã có những phản ứng một cách tích cực và tự nhiên trong những cảnh phim hài hước hay trong những đoạn cảm động. Sự hiện diện sau suất chiếu phim của hầu hết các diễn viên cùng với tôi, để trao đổi với công chúng tham dự liên hoan đã tạo ra nhiều giây phút cảm thông khó tả giữa đoàn phim với khán giả. Các suất chiếu phim này đã để lại trong tôi nhiều ấn tượng khó phai.

RFI: Vào ngày 5 tháng 3, phim ra mắt khán giả tại các rạp chiếu phim ở Pháp, Bỉ và Thụy Sĩ. Trong thời gian tới, anh và nhóm sản xuất có dự định đưa bộ phim này về trình chiếu tại Việt Nam ?

Stéphane Lý Cường : Dĩ nhiên là tôi hy vọng bộ phim này sẽ có cơ hội ra mắt khán giả ở Việt Nam. Chúng tôi đã gửi tác phẩm đến một liên hoan phim ở Việt Nam với hy vọng ban tổ chức sẽ tuyển lựa phim để đưa vào chương trình chính thức. Nếu điều đó không xẩy ra thì đoàn làm phim vẫn hy vọng trong tương lai tổ chức các suất chiếu phim trong khuôn khổ hợp tác với các cơ quan văn hóa như Viện Pháp tại Việt Nam.

Bản thân tôi hy vọng bộ phim sẽ được cho ra mắt tại Việt Nam bất kể khán giả là người Việt hay kiều dân Pháp sinh sống và làm việc ở ViệtNam, vì bộ phim này trước hết là một tác phẩm dành cho mọi thành phần khán giả.

Xin thành thật cảm ơn anh Stéphane Lý Cường đã nhận trả lời phỏng vấn ban Việt ngữ RFI.