Làm sao kể lại câu chuyện lịch sử đau thương dưới ống kính điện ảnh một cách chân thực nhất ? Đó là câu hỏi mà đạo diễn người Pháp Martin Bourboulon đặt ra khi làm bộ phim "13 jours, 13 nuits", tạm dịch là “13 ngày đêm”, kể về những ngày hỗn loạn tại Kabul khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021 và Mỹ rút quân. Các nước phương Tây nhanh chóng sơ tán công dân. Bộ phim trình chiếu tại LHP Cannes lần thứ 78 và chính thức ra rạp tại Pháp, ngày 27/06/2025.

Sau thành công vang dội với một bộ phim Les Trois Mousquetaires - Ba chàng lính ngự lâm (phần hai), lấy cảm hứng từ tiểu thuyết nổi tiếng của văn hào người Pháp thế kỷ 19 Alexandre Dumas, ra rạp tại Pháp năm 2023, đạo diễn Martin Bourboulon trở lại với thực tại, trình làng điện ảnh bộ phim "13 jours -13 nuits" (không tham gia tranh giải)tại LHP Cannes vừa qua.

Bộ phim như một trang sử sống động qua từng thước phim, từng hình ảnh, mô tả bầu không khí hỗn loạn, ngột ngạt đến khiếp sợ, một cách chân thật nhất, vào những ngày hè tại Kabul năm 2021. Lúc đó, Mỹ rút quân, Taliban trở lại nắm quyền và sứ quán Pháp tại thủ đô Afghanistan được coi là một trong những nơi trú ẩn an toàn nhất. Đạo diễn Pháp đã chọn làm nổi bật vai trò của chỉ huy Mohamed Bida, phó tuỳ viên an ninh tại sứ quán Pháp ở Kabul, vài ngày trước khi nghỉ hưu, đã cố gắng bảo vệ tất cả những người Afghanistan đã hỗ trợ ông khi làm nhiệm vụ ở nước này.

Cùng với một đội ngũ cảnh sát tinh nhuệ, chỉ huy “Mo”, do diễn viên Roschdy Zem thủ vai, qua các cuộc đàm phán gay go với Taliban, tìm mọi cách để di tản họ đến Pháp.

Lấy cảm hứng từ những câu chuyện, sự kiện có thật, được kể lại trong cuốn sách của chính Mohamed Bida, phim của đạo diễn Martin Bourboulon đã gạt bỏ những cân nhắc về tranh cãi về địa chính trị xung quanh sự kiện đánh dấu lịch sử của đất nước Hồi giáo này, thay vào đó tập trung vào chiến dịch, được đặt tên "13 ngày, 13 đêm", sơ tán tổng cộng 2800 người, gồm cả phụ nữ và trẻ em.

Bên lề LHP Cannes lần thứ 78, RFI Tiếng Việt đã phỏng vấn đạo diễn  Martin Bourboulon về bộ phim mới nhất của ông.

Sau một bộ phim vẽ lại chân dung của Gustave Eiffel, hay câu chuyện lãng mạn về Ba Chàng Ngự Lâm ở thế kỷ 19, đạo diễn quay trở lại phim trường và cho ra mắt một bộ phim ở thời hiện đại, đẫm mồ hôi và nước mắt, về bi kịch đến nghẹt thở ở Kabul những ngày hè nóng bức khi Taliban trở lại cầm quyền. Ông có thể cho biết điều gì đã thúc đẩy ông làm bộ phim này ?

Tôi nghĩ rằng tất cả mọi người đều nhớ rõ những hình ảnh trong bầu không khí hỗn loạn tại Kabul, khi máy bay cất cánh, những người đàn ông, phụ nữ chạy theo, cố bám vào máy bay. Họ bất chấp rủi ro, muốn được di tản  bằng mọi giá, khi Taliban lên nắm quyền.

Tôi chứng kiến những cảnh đó, dưới con mắt của một người phương Tây, sống trong một thế giới tự do, hòa bình, dĩ nhiên là giữ khoảng cách với sự kiện đó. Những hình ảnh ấy đảo lộn tâm trí tôi, khiến tôi bị rung động.

Làm phim về sự kiện lịch sử là một chất liệu điện ảnh mà tôi rất thích, tôi coi đó là một khả năng để tạo ra một phim mang lại cảm giác hồi hộp, giật gân, từ một số sự kiện lịch sử. Nhưng bộ phim không chỉ có vậy. Với tôi đó là con đường, là lời kể, là câu chuyện của những người đàn ông, phụ nữ đó, rất đặc biệt, ấn tượng.

Ông dựa vào những tư liệu nào để làm ra bộ phim này?

Dĩ nhiên là để làm ra bộ phim này, chúng tôi cũng tìm kiếm nhiều tư liệu, tìm những nhân chứng cụ thể. Đoàn làm phim chúng tôi cũng làm việc với người Afghanistan, ví dụ như một cố vấn về kỹ thuật, là người Afghanistan và cũng tham gia đóng phim nữa. Chúng tôi cũng thu thập lời chứng của những người Afghanistan, cả đàn ông và phụ nữ, những người từng trải qua các sự kiện này, những người phải rời khỏi Afghanistan. Chúng tôi cũng tham khảo rất nhiều podcast, đọc nhiều tư liệu phim tài liệu hay các bài báo khác nhau, để giúp chúng tôi hiểu rõ về sự việc. Đối với chúng tôi, ngay từ đầu, mục đích thực sự của bộ phim là bám sát thực tế nhất, không bịa ra những sự kiện chưa từng xảy ra.

Nếu so sánh những hình ảnh được các hãng tin và báo chí loan truyền và thước phim của ông, đúng là không dễ để phân biệt đâu là hiện thực, đâu là phim, ông có thể cho biết phim trường đã được xây dựng như thế nào để tái hiện lại những cảnh quay chân thực đến vậy ?

Khi khởi xướng làm bộ phim này, chúng tôi đã phải nhanh chóng nghĩ về nơi có thể quay bộ phim ở đâu và Maroc ngay lập tức được đưa ra như là một lựa chọn là địa điểm lý tưởng để quay phim. Đơn giản là vì ở Maroc, có tổ chức và có những đội ngũ làm phim rất tài năng. Chúng tôi cũng đã có một số liên lạc tại Maroc và đã nhanh chóng đặt vali tại Casablanca. Chúng tôi đã xây dựng lại trên phim trường gần như toàn bộ sứ quán Pháp tại Casablanca và một phần sân bay Kabul ở Kenitra, gần Rabat.

Xuyên suốt bộ phim là những cảnh bi kịch trải dài trong từng thước phim. Cảnh quay nào đặc biệt gây ấn tượng nhất đối với ông ?

Hầu hết tất cả các cảnh quay đều rất đặc biệt đối với tôi. Một trong số đó là cảnh nhân vật Rose quay trở lại sứ quán, hay cảnh cô đi vào máy bay. Tôi không muốn tiết lộ nhiều, nhưng đó là một trong những cảnh ấn tượng nhất. Hay là cảnh quay cuối, trong đường hầm, khi đoàn tàu phải dừng lại trong đó, tạo một cảm giác hồi hộp đến ngộp thở, vì lo lắng trước mối đe dọa từ Taliban. Đó là một cảnh khá thú vị khi sản xuất trên phim trường.

Khi làm bộ phim này, ông có phải đối mặt với thách thức nào hay không, về phương diện cảm xúc, tâm lý, cũng như logistic ?

Thách thức của chúng tôi đó là làm sao tái hiện khung cảnh gần với hiện thực nhất. Vì bộ phim được lấy cảm hứng từ một câu chuyện có thật, đó là sức mạnh của bộ phim, trung thành với các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên, chúng tôi cũng cố tạo ra sự cân bằng giữa một bộ phim nghệ thuật, nhiều chuyển động, với những đặc trưng của một bộ phim tạo cảm  giác hồi hộp, giật gân, xen lẫn những cảm xúc rất con người, với những chuyện xảy ra, để khán giả có thể được trải nghiệm.

Đối với ông, phim "13 ngày 13 đêm" là một nhân chứng lịch sử, hay là một tấm bi kịch của con người ?

Bộ phim của tôi như là một nhân chứng lịch sử quan trọng, kể về một sự kiện xảy ra cách nay chỉ 4 năm thôi, và đó là một trong những chiến dịch quan trọng mà Pháp đã tổ chức (để sơ tán công dân). Có thể nói đó là một hành trình, một cuộc phiêu lưu, một sử thi dầy nhân văn, nhưng cũng đầy bi kịch, ảnh hưởng đến một bộ phận người dân, buộc phải chạy lánh nạn, dù họ không thực sự muốn rời khỏi đất nước.

Ông muốn khán giả quốc tế có cảm nhận như thế nào sau khi xem bộ phim này ?

Tôi nghĩ rằng bộ phim vén bức màn đằng sau cánh cửa sứ quán Pháp ở Kabul, về những nỗ lực mà Pháp đã làm trong chiến dịch sơ tán thời điểm đó. Một chiến dịch có thể nói là thành công, vì cho thấy những giá trị rất nhân văn, từ việc sứ quán mở cửa đón tiếp những người tị nạn chính trị, các nghệ sĩ, những công dân Pháp, những người bị chế độ mới trở lại Kaboul đe dọa. Đối với tôi, làm bộ phim này cũng là để nhắc nhớ mọi người rằng vẫn tồn tại một đất nước, nơi mà quyền tự do của phụ nữ, và đàn ông, bị đe dọa, bị coi thường. Đó là điều rất quan trọng, cần cân bằng cả hai, cả nghệ thuật lẫn lịch sử và thực tế.

Xin cảm ơn đạo diễn Martin Bourboulon đã dành thời gian trả lời RFI Tiếng Việt.