Lượt trận đầu tiên của vòng bảng Champions League mùa giải 2025/26 đã diễn ra trong tuần với nhiều bất ngờ, những màn trình diễn ấn tượng và cả những kịch bản giàu cảm xúc. Sân chơi danh giá nhất châu Âu thêm một lần nữa khẳng định đó là nơi không có chỗ cho sự chủ quan và mọi đội bóng, dù lớn hay nhỏ, đều có thể viết nên câu chuyện riêng của mình.

Ngay trận ra quân, Benfica, cái tên quen thuộc với Champions League, bất ngờ thất thủ 2-3 trước Qarabağ (Azerbaijan). Tương tự, Union Saint-Gilloise (Bỉ), trong lần đầu tiên góp mặt ở vòng bảng, đã gây chấn động khi đánh bại PSV Eindhoven 3-1 ngay trên đất Hà Lan. Sự trỗi dậy của bất ngờ – từ Qarabağ đến Union Saint-Gilloise, dự báo Champions League mùa này hứa hẹn không còn là sân chơi độc quyền của các “ông lớn”.

Dù có bất ngờ, loạt trận đầu tiên cũng đã chứng kiến sự khẳng định của các ông lớn với những trận thắng cách biệt tỷ số rõ rệt để sớm tạo ưu thế trên cả chặng đường dài.

Chúng ta cũng gặp lại chuyên gia bóng đá Trần Văn Mui trong phần phân tích về diễn biến của loạt trận đầu tiên ở league phase.

Sự kiện lớn của thể thao thế giới giải, vô địch điền kinh thế giới 2025 đang diễn ra từ ngày 13 đến 21 tháng 9 tại Tokyo, Nhật Bản. Trước khi các cuộc thi tài bắt đầu, sự kiện này đã thu hút sự chú ý của người hâm mộ và dư luận thể thao bởi một quyết định mới mang tính bước ngoặt của Liên đoàn Điền kinh Thế giới (World Athletics) về việc xác định giới tính.

Từ ngày 1/9/2025, tất cả vận động viên nữ muốn thi đấu ở các giải có xếp hạng quốc tế sẽ phải trải qua xét nghiệm gen SRY, nhằm xác định sự hiện diện của gen Y, vốn thường được xem là đặc trưng sinh học của nam giới. Nếu xét nghiệm SRY cho kết quả dương tính, vận động viên sẽ bị cấm dự hạng mục thi đấu của nữ. Quy định xét nghiệm giới tính bắt buộc với VĐV nữ của Điền kinh Thế giới (World Athletics) đang gây nhiều ý kiến trái chiều ở giới chuyên môn trong và cả ngoài thể thao.

Những người ủng hộ cho rằng việc kiểm tra hormone, đặc biệt testosterone, là cần thiết để đảm bảo công bằng, tránh việc một số vận động viên có lợi thế sinh học vượt trội. Tuy nhiên, nhiều vận động viên và tổ chức nhân quyền phản đối, coi đây là sự xâm phạm đời tư và kỳ thị. Họ cho rằng quy định thường nhắm vào các VĐV có ngoại hình “không đủ nữ tính”, gây tổn thương danh dự và tinh thần.

Thông tín viên RFI, Fréderic Suteau, có mặt tại Tokyo ghi nhận một số phản ứng của các vận động viên dự giải :

"Có một điều gì đó không thoải mái, tôi muốn nói vậy, rằng với tư cách là một người phụ nữ và nếu tôi là đàn ông thì sao?". Chỉ vài lời như vậy, Rénelle Lamotte, vận động viên chạy 800m, đã tóm gọn suy nghĩ của nhiều nữ vận động viên: có một cảm giác khó chịu, có điều gì đó mang tính xâm phạm khi phải chứng minh nữ tính của mình.

Ngay cả khi Sébastian Coe, Chủ tịch Liên đoàn Điền kinh Thế giới, nhắc nhở rằng việc này được thực hiện chính là để bảo vệ thể thao nữ,  qua một xét nghiệm đơn giản, chỉ cần mẫu nước bọt hoặc máu.

“Điều chúng tôi muốn mang lại,” ông nói, “là một phản hồi từ thế giới thể thao đối với một nguyên tắc mà tất cả chúng ta đều tin là căn bản: bảo vệ, gìn giữ và thúc đẩy hạng mục thể thao dành cho nữ.”

Xét nghiệm nói trên, chỉ cần thực hiện một lần trong sự nghiệp, nhằm phát hiện khả năng tồn tại nhiễm sắc thể SRY, dấu hiệu sinh học của các đặc điểm nam giới. Nếu kết quả dương tính, vận động viên sẽ bị cấm tham gia các nội dung dành cho nữ.

Marie-Julie Bonnin, nữ vận động viên nhảy sào người Pháp, chia sẻ suy nghĩ:

“Đôi khi, chúng tôi vẫn nói với nhau: hãy tưởng tượng có ai đó trong chúng ta phát hiện ra mình có loại gene như vậy, trong khi từ khi sinh ra đến giờ hoàn toàn không hề biết, và vẫn sống bình thường. Đúng là điều đó có thể làm xáo trộn tâm lý một chút… nhưng thôi, chúng tôi cứ làm xét nghiệm, không đặt câu hỏi. Thế là xong, ít nhất chúng tôi được tham dự thi đấu, và điều đó quan trọng hơn.”

Các nữ vận động viên Pháp đã phải thực hiện xét nghiệm này khi tới Tokyo. Nhưng kiểu xét nghiệm nữ tính như thế này vẫn bị cấm ở  Pháp.

Trước đây, đã nổ ra các cuộc tranh cãi liên quan đến những trường hợp như nữ vận động viên chạy người Nam Phi, Caster Semenya có rối loạn phát triển giới tính với mức testosterone tự nhiên cao bất thường đã làm rung chuyển làng điền kinh.

Điền kinh không phải môn duy nhất gặp rắc rối về chuyện giới tính. Liên đoàn Bơi lội Thế giới (World Aquatics) đã ban hành quy định từ năm 2022, cấm nữ vận động viên chuyển giới tham gia nếu quá trình chuyển đổi diễn ra sau tuổi dậy thì. Mục tiêu cũng tương tự: ngăn chặn lợi thế cơ bắp, chiều cao, dung tích phổi… mà họ có được do từ bỏ giới tính sinh học ban đầu.

Trong cử tạ, tranh cãi nổ ra với trường hợp Laurel Hubbard – vận động viên chuyển giới New Zealand được phép dự Olympic Tokyo 2020. Tại Olympic Paris 2024, nữ võ sĩ quyền anh người Algerie Imane Khelif cũng đã làm dấy lên nhiều tranh cãi sau khi cô giành huy chương vàng.

Gần đây, hồi tháng trước tại giải vô địch bóng chuyền trẻ thế giới, bóng chuyền Việt Nam cũng đã trải qua chuyện lùm xùm, khi đội U21 nữ Việt Nam bị tước kết quả do có vận động viên bị xác định “không đủ điều kiện” thi đấu ở hạng mục nữ theo quy định quốc tế.

Nhân sự việc đang gây xôn xao dư luận thể thao này, chúng tôi có cuộc trao đổi với chuyên gia Dương Đức Thủy, nguyên trưởng bộ môn Điền Kinh thuộc Tổng cục thể dục thể thao trước đây của Việt Nam. Trước hết, ông có một số nhận định về vấn đề xác định giới tính trong thể thao:

Trong tuần sân cỏ các khu vực châu Âu, châu Phi, Nam Mỹ (CONMEBOL) và Bắc Trung Mỹ   (CONCACAF) nóng trở lại với cuộc đu tranh vé đi dự Wold Cup 2026, vòng chung kết đầu tiên có 48 đội tuyển tham dự. Nếu như hầu hết các khu vực bóng đá khác, các đội đang bước vào gia đoạn nước rút đua tranh quyết liệt thì khu vực Châu Âu của UEFA một nửa số bảng đấu mới bắt đầu khai cuộc.

Khu vực châu Âu được phân bổ 16 suất trực tiếp – nhiều hơn 3 so với kỳ World Cup 2022. Điều này hứa hẹn tạo nên cuộc cạnh tranh sôi động, nơi không chỉ các “ông lớn” như Pháp, Đức, Anh, Tây Ban Nha hay Ý được chú ý, mà cả những đội bóng tầm trung cũng có cơ hội lớn hơn để góp mặt tại ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh.

Hai ngày mở màn vòng loại World Cup 2026 châu Âu 04- 05/09 đã diễn ra đầy sôi động: Một số đội lớn thể hiện phong độ thăng hoa, số khác gây thất vọng, và nhiều trận đấu đầy bất ngờ kịch tính. Nhóm đầu bảng đang dần định hình rõ ràng: Pháp, Bỉ, Ý, Hy Lạp. đang kiểm soát tốt vị trí của mình. Đáng chú ý là sự hồi sinh niềm tin của Ý với trận thắng Estonia 5-0. Một màn ra mắt cực kỳ ấn tượng của tân HLV Gennaro Gattuso – chiến thắng đậm, tinh thần hừng hực, hứa hẹn sẽ là điểm khởi đầu mạnh mẽ cho hành trình trở lại của Azzurri.

Pháp khởi đầu thuận lợi với chiến thắng 2-0 trước Ukraina. Tây Ban Nha không mấy khó khăn để đè bẹp Bulgari bằng tỷ số 3-0. Đức gây bất ngờ khi thua 0-2 trước Slovakia, mở đầu chiến dịch vòng loại một cách đáng thất vọng.

 Trước khi đi vào chi tiết vòng loại khu vực châu Âu chuyên gia bóng đá Trần Văn Mui tham gia chương trình hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu rõ thêm việc phân chia các suất vé dự World Cup 2026:

Tại Monaco, hôm thứ Năm 28/08, chúng ta vừa chứng kiến kết quả bốc thăm vòng League phase của Champions League mùa giải 2025/2026, mùa giải thứ hai áp dụng thể thức mới. Kết quả phân nhóm chia cặp đấu vừa diễn ra đã hứa hẹn một mùa bóng nghẹt thở, kịch tính đến từng vòng đấu.

Trước hết, xin nhắc lại đôi chút về thể thức của Champions League, giải bóng đá cấp câu lạc bộ hấp dẫn nhất hành tinh. Không còn chia bảng nhỏ như trước nữa, nay cả 36 đội nằm chung một bảng lớn được phân 4 nhóm đấu. Mỗi đội đá 8 trận với 8 đối thủ khác nhau, trải dài từ tháng 9 tới tháng 1. Top 8 đi thẳng vòng 1/8, còn các đội từ hạng 9 đến 24 phải tranh vé vớt qua vòng play-off. Điều đó có nghĩa: không một trận đấu nào được phép lơi chân.

Cụ thể : 36 đội được chia thành 4 nhóm (Pot 1–4), mỗi pot có 9 đội. Phân nhóm dựa trên hệ số UEFA (UEFA club coefficient) : Các suất vô địch quốc nội quan trọng (champions của các giải lớn được ưu tiên vào Pot 1). Ví dụ mùa 2025/26: Real Madrid, Man City, Bayern, PSG, Inter… nằm ở Pot 1.

Quy tắc chia cặp đấu: Mỗi đội sẽ gặp 2 đối thủ từ Pot 1, 2 đối thủ từ Pot 2, 2 đối thủ từ Pot 3, 2 đối thủ từ Pot 4. Tổng cộng 8 đối thủ khác nhau. Luôn cân bằng sân nhà/sân khách (mỗi pot: 1 trận sân nhà, 1 trận sân khách).

Tránh va chạm quốc gia: không gặp quá nhiều đội cùng quốc gia (tối đa 2). Tránh bị chồng lịch: ví dụ 2 đội cùng thành phố không đá sân nhà cùng ngày: Real – Atlético, Milan – Inter…

Những thay đổi thể thức thi đấu đã cho thấy rõ một số xu hướng. Thứ nhất: tính cạnh tranh cao hơn rất nhiều. Mọi trận đấu đều có giá trị và hầu hết các đội lớn đều dính những cặp đấu nảy lửa. Thứ hai: khuôn khổ mới khiến lịch thi đấu trở nên dày đặc, buộc các CLB phải xoay tua, phải có chiều sâu đội hình. Và cuối cùng: Champions League nay giống một giải marathon hơn là cuộc đua nước rút. Muốn vào sâu, các đội không chỉ cần ngôi sao sáng mà còn phải có chiến lược đường dài.

Chuyên gia bóng đá Trần Văn Mui khái quát những nét mới và thành phần tham dự giải đấu năm nay :

Năm nay đội tuyển bóng đá nữ Anh (England Women’s Football Team) đoạt cúp vô địch lần thứ hai Giải Vô địch Bóng đá nữ châu Âu (EFA European Women's Championship), đem lại niềm phấn khởi cho hàng triệu người dân Anh. Hơn 16 triệu người ở Vương quốc Anh đã xem trận chung kết khi tuyển nữ Anh thắng đội Tây Ban Nha hôm 27/07/2025. Thế nhưng đằng sau hào quang là con đường đầy chông gai của bóng đá nữ tại Anh.

RFI Tiếng Việt : Nhà báo Nguyễn Giang ở Anh đã theo dõi chủ đề này từ lâu nay. Đầu tiên, xin anh cho biết thành tích của bóng đá nữ tại Anh được đón nhận ra sao?

TTV Nguyễn Giang : Đây là lần thứ nhì đội tuyển bóng đá nữ của xứ Anh (England) đoạt Cúp vô địch bóng đá nữ châu Âu (EFA European Women’s Championship). Lần trước là năm 2022 và năm đó, vì là lần đầu tiên các cầu thủ nữ của Anh giành chiến thắng nên số người xem truyền hình trực tiếp trận chung kết đạt 16 triệu. Năm nay con số lên 16,2 triệu, có tăng một chút nhưng còn số người nghe đài để theo dõi tường thuật bóng đá cũng đạt 1,1 triệu ở Anh. Đây là các con số có ý nghĩa, nhưng hiện vẫn còn tồn tại rất nhiều thách thức cho bóng đá nữ ở Anh, quê hương của môn thể thao vua trên sân cỏ.

Vấn đề lớn nhất là bất bình đẳng nam nữ. Ở Anh, bóng đá nam vẫn mạnh hơn nhiều và được ưu tiên trong suốt lịch sử bộ môn thể thao này so với bóng đá nữ. Yêu bóng đá là một phần của lối sống người dân Anh nhưng là bóng đá nam. Xin nêu một ví dụ. Ngay bây giờ, nơi tôi sống có CLB Bóng đá nam Dartford Football Club. Mỗi khi họ thi đấu thì cả thành phố ồn ào và tôi có vào xem trang Facebook của họ thì thấy có gần 9 nghìn ủng hộ viên trên tổng dân số 118 nghìn. Tức là trừ các cụ rất già và bé thơ thì gần như 1/10 dân số địa phương cổ vũ cho đội bóng nam. Còn trang của đội bóng đá nữ Dartford có vỏn vẹn 900 người theo dõi (followers), con số thật nhỏ bé.

Được biết Anh quốc, nước tạo ra môn bóng đá, đã từng cấm bóng đá nữ thi đấu chuyên nghiệp trong nhiều năm. Câu chuyện này ra sao thưa anh?

Đây là điều nhiều người có thể không biết nhưng bóng đá nữ xuất hiện ở Anh từ cuối thế kỷ 19 nhưng bị Liên đoàn Bóng đá Anh (gần như 100% có thành viên lãnh đạo thời xưa là nam) cấm thi đấu ở các sân chuyên nghiệp vào năm 1921 và phải 50 năm sau họ mới bỏ lệnh này. Anh quốc từng là một trong những nước có phong trào nữ quyền, đòi quyền bầu cử cho nữ sớm nhất thế giới (The Representation of the People Act 1918 cho phụ nữ trên 30 tuổi quyền bỏ phiếu), nhưng bóng đá nữ lại bị phân biệt đối xử nặng tay.

Tôi có tìm hiểu các tư liệu về lịch sử thể thao Anh thì được biết là việc cấm bóng đá nữ mang tính văn hóa hơn là chính trị. Họ cấm phụ nữ thi đấu ở các sân chuyên nghiệp nhưng ai muốn tự chơi bóng đá ở chỗ khác thì cứ tự nhiên và một Liên đoàn bóng đá nữ của Anh tức England đã hình thành để tổ chức thi đấu tự phát ở các sân rugby. Điều đáng nói là phụ nữ Anh trong giới trưởng giả, trí thức thời đó coi bóng đá là môn thể thao “không có nữ tính” (not ladylike sport) nên khá nhiều người ủng hộ cấm con gái đá bóng. Thậm chí có nữ bác sĩ, bà Dr Mary Scharlieb từ Harley Street (nơi nổi tiếng có các phòng khám cho giới nhà giàu Luân Đôn), đã phát biểu, mang màu sắc có vẻ khoa học là “bóng đá là môn chơi hoàn toàn không phù hợp với hình dáng thân thể nữ (“most unsuitable game, too much for a women’s physical frame”).

Ngược lại, phong trào “đá chui” của phụ nữ Anh lại được một số trọng tài nam hỗ trợ, thậm chí chịu rủi ro. Ví dụ năm 1947, có một trọng tài nam vì đi bắt điểm cho CLB Bóng đá nữ vùng Kent, nơi tôi sống hiện nay, nên đã bị Liên đoàn Bóng đá Anh “treo còi”. Có thể nói lệnh cấm kéo dài khiến bóng đá nữ ở Anh gặp khó khăn. Năm 1921 khi có lệnh cấm thì cả xứ Anh đã có 150 đội bóng đá nữ. Sau này thì con số thay đổi nhưng người ta vẫn cứ đá bóng mà không có sự hỗ trợ gì từ Liên đoàn Bóng đá Anh. Có thể nói, các gia đình có con gái thích đá bóng, các doanh nghiệp nhỏ, cửa hàng gia đình ở Anh đã nuôi dưỡng phong trào, trong khi các đại công ty và giới quý tộc Anh lại chỉ chăm chút cho bóng đá nam ở cái thời đáng xấu hổ đó.

So sánh với các nước khác cùng thời đó thì có phải chỉ nước Anh mới cấm bóng đá nữ và phân biệt đối xử với các em gái và phụ nữ muốn chơi bóng đá ?

Tôi có tìm hiểu chủ đề này thì thấy là Anh đã quá nặng tay, vì quan niệm trọng các môn thể thao cao cấp, quý phái như tennis, đua ngựa mà khá nhiều nữ tham gia, hơn là bóng đá, bị tầng lớp trên cho là quá bạo lực và “bình dân”. Nhưng Pháp cũng từng cấm bóng đá nữ, lần đầu vào năm 1932 và suốt thời Vichy, khi một phần của Pháp chịu sự kiểm soát của Đức Quốc xã và Thống chế Petain cổ vũ cho ý thức hệ bảo thủ, đề cao nam tính và cấm nữ thi đấu bóng đá. Phải đến 1970 Pháp mới phục hồi bộ môn thể thao này. Đức và  Thụy Điển cũng từng không cho phụ nữ thi đấu bóng đá chuyên nghiệp.

Nhìn sang phía Đông hồi đó Liên Xô cũng từng cấm bóng đá nữ từ 1972 cho tới thời mở cửa của tổng bí thư Gorbachev. Ở châu Âu trong suốt thế kỷ 20 gần như mỗi nước có quan điểm khác nhau về bóng đá nữ, không nhất thiết mang tính ý thức hệ. Vì thế, khi mà Liên Xô cấm bóng đá nữ thi đấu chuyên nghiệp và tham gia giải quốc tế thì đội bóng đá nữ của CHND Ba Lan (cùng phe XHCN) lại thi đấu với đội của Ý... Vào giai đoạn cuối Chiến tranh Lạnh thì người dân Trung Quốc chẳng hạn, lại ủng hộ Giải vô địch thế giới hơn là ở Phương Tây. Năm đầu tiên có giải World Cup là năm 1991 ở Trung Quốc. Điều đáng nói là báo chí Anh đã viết 65 nghìn cổ động viên Trung Quốc đã tới xem trận chung kết bóng đá nữ quốc tế.

Hiện nay vấn đề phân biệt nam nữ trong bóng đá Anh có còn không và căn nguyên của nó là gì ?

Ủng hộ hay không ủng hộ bóng đá nữ ở Anh là vấn đề thói quen và thái độ của khán giả. Ở Anh và châu Âu, vì thiếu khán giả nên việc truyền thông đưa tin, truyền hình trực tiếp về bóng đá nữ kém bóng đá nam rất nhiều. Đây là vấn đề vẫn còn tiếp tục cần giải quyết. Thiếu khán giả hay ít khán giả tới sân xem thì thu nhập của bóng đá nữ từ quyền truyền hình ít hơn bóng đá nam. Báo chí cũng ít đưa tin vì ít người đọc hơn.

Hiện nay, giới thượng lưu Anh đã ủng hộ bóng đá nữ. Thái tử William đã trực tiếp chào đón Đội tuyển bóng đá nữ Anh sau trận chung kết năm nay. Bà Sue Campbell, một cựu giáo viên môn thể thao và cựu Giám đốc Hội trợ bóng đá nữ (Director of Women's Football UK) được phong tước quý tộc (dame). Hôm vừa rồi các nữ cầu thủ Anh cũng được mời vào Phủ Thủ tướng ở số 10 Downing Street, London sau trận thắng giải Euro 2025 ngày 27/07.

Thế nhưng, các thống kê cho thấy các cử chỉ cao đẹp chưa đủ để làm bóng đá nữ khởi sắc. Đơn giản là vì bộ môn này còn rất nghèo. Các con số so sánh cho thấy khoảng cách khủng  khiếp về tiền bạc bỏ vào bóng đá nam và bóng đá nữ. Ví dụ, quyền truyền thông, quyền truyền hình của bóng đá nữ đem lại những khoản tiền tôi thấy là quá “bèo bọt” : Hợp đồng của Tuyển bóng đá nữ Anh giá trị 3 năm với hai kênh truyền hình BBC và Sky ký năm 2021 chỉ có...8 triệu bảng. Còn trị giá hợp đồng truyền hình của giải bóng đá nam tại Anh, English Premier Leagues (4 năm) là 6,7 tỷ bảng, tức là cả gần nghìn lần. Đây là một sự thực đau lòng, chưa nói đến việc phát triển bóng đá nữ ở cấp câu lạc bộ còn yếu.

Thu nhập của các cầu thủ nữ trong môn bóng đá tại Anh thì sao, so với nam giới ?

Các thống kê cho thấy ở Anh đồng lương của cầu thủ nữ cũng thường thấp hơn nam giới. Lấy ví dụ đội Chelsea FC nổi tiếng ở Luân Đôn trả cho một ngôi sao là cô Sam Kerr (cầu thủ gốc Úc) là gần nửa triệu bảng một năm. Đây là con số tưởng đã là lớn như nam cầu thủ cùng CLB như Erling Haaland được trả 26 triệu bảng/năm.

Nhiều cầu thủ nữ ở các đội ít nổi tiếng hơn thì lương chưa tới 50 nghìn bảng/năm và có những cầu thủ bóng đá nữ thi đấu ở các cấp quận tại Anh chịu nhận lương 20 nghìn bảng/năm (trên ngưỡng thất nghiệp) để được chơi môn thể thao họ yêu thích. Điều này chắc chắn khiến nhiều em gái không muốn đi vào sự nghiệp bóng đá, vất vả mà lại quá ít tiền. Dù luật cấm phân biệt đối xử về thu nhập nhưng các CLB là công ty tư nhân, họ có quyền trả tiền ở mức họ thấy là đúng. Đây là vấn đề rất khó.

Anh quốc có các giải pháp gì không để khuyến khích bóng đá nữ và giải quyết vấn đề bất bình đẳng trong thu nhập ?

Đầu tiên xin kể rằng mới từ năm 2012 thì người ta mới gọi Tuyển nữ của bóng đá Anh là “đàn sư tử cái” (The Lionesses). Cái tên này nghe thì hay, dũng mãnh, đầy nhiệt huyết nhưng thực chất là cách “nữ hóa” tên gọi đội nam, là Đàn sư tử nước Anh (lấy hình ảnh ba con sư tử trên cờ của Hoàng gia Anh). Tức là bóng đá nữ vẫn theo sau, và phải mượn biểu tượng của bóng đá nam, biến nó thành của phụ nữ, phản ánh vị thế không bằng.

Thứ nhì, như tôi nói ở trên, nhà nước Anh ý thức được tiềm năng của bóng đá nữ, dù không đông người xem bằng bóng đá nam, nhưng đây là nhu cầu có thực của các bé gái. Hiện nay cả xứ Anh có 2,5 triệu phụ nữ và các em gái đăng ký chơi môn bóng đá trong các câu lạc bộ (registered players). So với cả Liên hiệp Vương quốc Anh thì số nam giới đăng ký chơi bóng đá là 6,25 triệu gồm số bé trai dưới 15 tuổi đã là 2,5 triệu, bằng tổng số nữ ở mọi lứa tuổi chơi bóng đá.

Thế nhưng nhu cầu của 2,5 triệu người là thứ không thể coi nhẹ và nhà nước đã lập ra các trung tâm bồi dưỡng tài năng bóng đá nữ (Girls Emerging Talent Centres -ETCs) cho lứa tuổi 8-16 được tập luyện miễn phí. Lý do là hệ thống trường công, trường tư và trường chuyên (grammar schools) ở Anh có ủng hộ bóng đá nữ nhưng họ coi các môn thể thao bình đẳng như nhau. Và như tôi nói ở trên, các môn truyền thống, tạm gọi là “có vị thế xã hội cao hơn” như điền kinh, bơi, tennis và cả đua ngựa, vẫn được khuyến khích phát triển trong nữ giới từ lứa học sinh lớp 6-7, nên bóng đá ở trường nói thật là khó được ưu tiên.

Ngoài ra, người ta cũng khuyến khích các cơ quan truyền thông, mạng xã hội ủng hộ bóng đá nữ hơn, để phong trào ở cấp cơ sở, trường học, câu lạc bộ địa phương phát triển hơn nữa. Từ đó bóng đá nữ ở tầm quốc gia mới có cơ hội thăng tiến bền vững. Cần tạo ra động lực mới : tăng số người chơi bóng đá nữ chuyên nghiệp để có số khán giả tăng, và từ đó thì quyền truyền hình, quảng cáo tăng, đem lại doanh thu cao hơn, thu nhập tốt hơn, bình đẳng hơn cho các cầu thủ nữ. Nếu đạt được như thế thì thật là lý tưởng.

Bóng đá châu Âu mùa giải 2025/2026  đã bắt đầu chính thức khởi tranh hứa hẹn sẽ không chỉ mang lại những cuộc tranh tài hấp dẫn trên sân cỏ, mà còn phản ánh sự khác biệt trong cách tiếp cận và triết lý phát triển bóng đá của từng nền bóng đá lớn, đặc biệt trong bối cảnh bóng  đá châu Âu và thế giới vừa có những cải tiến về thể thức cũng như hệ thống thi đấu.

Năm giải vô địch quốc gia hàng đầu  châu Âu  Premier League (Anh), La Liga (Tây Ban Nha), Bundesliga (Đức), Serie A (Ý) và Ligue 1 (Pháp) đã có nhiều sự chuẩn bị hướng tới một mùa bóng sôi động, đua tranh quyết liệt phía trước.  Ở mỗi làng bóng, mỗi câu lạc bộ đều có những câu chuyện riêng, phản ánh sự đa dạng về cách xây dựng và cạnh tranh.

Trước thềm mùa giải, bóng đá châu Âu hiện lên như một bức tranh đa sắc qua 5 giải hàng đầu : ở Anh, sức mạnh tài chính tạo nên những cuộc đua sôi động trên thị trường; tại Tây Ban Nha, Real và Barca dù không thiêu nhân tài nhưng vẫn không ngừng tái thiết lực lượng; ở Đức và Ý, sự ổn định và chiến thuật được đặt lên hàng đầu tạm hài lòng với những gì đang có; còn tại Pháp, PSG sau một mùa bóng thành công đang bắt đầu một hành trình tái định hình bản sắc.

Tham gia chương trình với chúng ta hôm nay chuyên gia bóng đá Trần Văn Mui  phân tích những đặc điểm nổi bật trong  sự chuẩn bị của các giải đấu của UEFA, nơi tập trung tinh hoa của làng bóng tròn thế giới.

Trong bối cảnh bóng đá Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với nền bóng đá thế giới, việc khai thác tài năng trẻ từ cộng đồng Việt kiều, những cầu thủ gốc Việt đang trở thành một trong những chiến lược then chốt, góp phần nâng tầm chất lượng đội tuyển quốc gia.

Theo thống kê, cộng đồng người Việt tại châu Âu và Mỹ có hơn 4 triệu người, trong đó không ít là các cầu thủ trẻ được luyện tập và thành danh trong bóng đá. Việc tuyển chọn và triệu tập các cầu thủ này không chỉ tăng cường sức mạnh đội tuyển mà còn góp phần kết nối cộng đồng người Việt trên toàn thế giới, tạo niềm tự hào và sức lan tỏa lớn cho nền bóng đá nước nhà.

Những cầu thủ Việt kiều trưởng thành và được đào tạo bài bản tại các nền bóng đá tiên tiến như châu Âu, châu Mỹ, hay châu Á, mang theo họ không chỉ kỹ năng chơi bóng được rèn luyện chuyên nghiệp mà còn tư duy chiến thuật đa dạng. Đây chính là nguồn nhân lực quý giá giúp bổ sung, làm phong phú thêm đội hình tuyển Việt Nam, góp phần nâng cao sức cạnh tranh trên đấu trường quốc tế.

Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra là: Liệu bóng đá Việt Nam đã đủ sức hấp dẫn để thu hút các tài năng trẻ Việt kiều trở về phục vụ cho đội tuyển quốc gia?

Tham gia chương trình với chúng ta hôm nay, chuyên gia bóng đá Trần Văn Mui cho rằng mặt băng chuyên môn của bóng đá Việt Nam như hiện nay thì khó có khả năng thu hút nguồn lực cầu thủ nhập ngoại có chất lượng về thi đấu :

Chặng đua tranh giải Grand Prix F1 diễn ra tại Bỉ từ ngày 25-27/07/2025. Trong cuộc đua lần thứ 58, diễn ra trên đường đua Spa-Francorchamp, đã chứng kiến thắng lợi của tay đua người Úc Oscar Piastri và đội đua McLaren. Cùng với đường đua Silverstone (Anh) và Monza (Ý), Spa-Francorchamps là một trong những đường đua lâu đời nhất của vòng đua xe hơi F1, mà năm nay bước sang tuổi 75.

Mười bốn cây số đường đua đã trở thành huyền thoại không chỉ vì uốn lượn giữa những rừng cây, những ngọn đồi và những khúc cua huyền ảo mà còn bởi sự khó lường của thời tiết.  

1950 : Đường đua ra đời

Spa là tên của một thị trấn nằm trong vùng đồi Ardenne, được bao phủ bởi những rừng cây xanh và có nguồn nước khoáng tự nhiên. Nơi người ta có thể đến nghỉ ngơi thư giãn. Vì thế từ Spa, gần đây, đã trở thành một thuật ngữ chỉ loại hình chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp.

Nhưng thật là mâu thuẫn, thị trấn Spa đã được chọn từ sau Đệ Nhị Thế Chiến làm nơi tổ chức giải Grand Prix FI đầu tiên. Đó là ngày cuối tuần 18/06/1950, dự án này đã ra đời. Không phải đây là viên đá đầu tiên đặt nền móng cho đường đua. Mà từ trước Thế chiến thứ hai, vào năm 1939, đã có những cuộc đua xe được tổ chức tại Raidillon. Rồi ở Stavelot và Masta nằm trong khu vực lân cận của Spa. Vì thế, khi xây dựng trường đua những khu vực này đã được ghép vào thành những khúc cua huyền ảo Brunenville và Masta. Trong cuộc đua F1 đầu tiên này chiến thắng thuộc về tay đua Juan Manuel Fangio trên chiếc Alfetta 158 với động cơ của hãng Mercedes và Auto Union.

1958 : Hoàn thiện

Những năm sau đó, xe hơi đã có hiệu suất cao hơn, tức là mạnh hơn. Đã có sự cạnh tranh quyết liệt giữa các đường đua và các lò đua. Trường đua Spa Francorchamps đã đầu tư hàng triệu franc để cải thiện nhằm cạnh tranh với một đường đua mới siêu tốc của Pháp đó là Reims-Gueux. Đường đua của Bỉ do đó đã được trải nhựa lại toàn bộ, chỉnh sửa 13 khúc cua, một đường giảm tốc được xây dựng và tháp Englebert biểu tượng đã mọc lên. Sau một năm vắng bóng, năm 1958, khi đường đua được trở lại hoạt động, tay đua Tony Brook đã chạy với vận tốc trung bình 200km/giờ.

1970 : Quá nhanh, quá nguy hiểm

Tốc độ là đòi hỏi của bộ môn đua xe F1. Nhưng với 14 cây số đường đua Francorchamps tốc độ đã trở nên mối nguy hiểm, đôi khi chết người. Mười bốn cây số đường đua không chỉ nằm trong trường đua mà đôi khi còn được mượn thêm đường công cộng và với sự bất thường của thời tiết, những cơn mưa bất chợt tăng thêm độ khó và nguy hiểm cho các tay đua tốc độ cao.

Vì thế vào năm 1969, giải đua F1 Bỉ bị tẩy chay và hủy bỏ. Tuy nhiên, một năm sau khi giải được mở lại trên đường đua Francorchamps tay đua Pedro Rodriguez đã hoàn tất 28 vòng đua và về đầu với vận tốc trung bình 240km/giờ.

1983 : Cải thiện

Đường đua cũ đã có thời của nó. Dù đã có nhiều sửa đổi theo thời gian, nhưng thực tế, nó vẫn cần một sự bứt phá để đáp ứng và thay đổi với sự phát triển của công nghệ và thời đại. Ý tưởng đã có từ những năm 1960. Nhưng chỉ được hiện thực vào năm 1979 và phải mất 1 tỷ 200 triệu franc để đưa vào sử dụng đường đua mới cho giải đua vào năm 1983.

Tuy nhiên, đường đua mới, được rút ngắn xuống còn 6,9 km được trang bị các tính năng an toàn hiện đại, nhưng vẫn có những khoảnh khắc ly kỳ, chẳng hạn như khúc ngoặt trái kép nổi tiếng tại Pouhon. Vạch xuất phát được dời lại phía sau trước khúc cua gấp La Source, và các hố piste mới được xây dựng. Từ giờ trở đi, các đội có thể để xe của mình tại đường đua, trong khi trước đây họ buộc phải trưng dụng các nhà để xe của khu vực.

1994 : Năm đen tối

Thập niên 90, vòng đua F1 chứng kiến nhiều tai nạn khủng khiếp và chết người. Đặc biệt là năm 1994, tay đua Ayrton Senna (Brazil) và Roland Ratzenberger (Áo) đã bỏ mạng trên đường đua Imola (San Marino), khiến ban tổ chức Francorchamps phải ra quyết định triệt để là áp dụng một đường đua zíc-zắc hẹp (chicane) tại Raidillon. Từ nay, các tay đua khi vào cua gấp khúc này chỉ với tốc độ 80km/giờ thay vì 300km/giờ như trước đây.

2007 : Thay da đổi thịt

Tỉnh Liège đã mạnh tay đầu tư cho đường đua từ mùa 2006-2007. Phần đầu tư này tập trung chủ yếu cho việc xây dựng khán đài nhằm thu hút khán giả đến xem trực tiếp. Hàng năm, không dưới 15 triệu euro được rót vào đây nhằm duy trì đường đua được hoạt động thường xuyên.

2022 : Mở rộng

Dưới sự thúc đẩy của Nathalie Maillet, giám đốc của Circuit, công ty quản lý trực tiếp đường đua, nhiều công trình đồ sộ nhưng thuộc số những việc không liên quan đến đường đua, được thực hiện, nhằm lôi kéo khán giả đến đường đua không chỉ xem đua xe mà các môn đua khác như mô-tô, đua ngựa. Và vì thế, đường đua F1 phải cải tạo cho phù hợp với những bộ môn này. Nhiều tranh cãi nổi lên nhưng đó là lẽ tất nhiên khi thay đổi.

Tương lai ?

Theo Jean-François Sacré trên tuần báo L’Echo của Bỉ, bất chấp thành công, GP Spa-Francorchamps vẫn đang thua lỗ. Báo cáo tài chính thường niên năm 2024 của Grand Prix Spa, sắp được công bố, sẽ tiếp tục ghi nhận khoản lỗ, trong khi doanh thu đang tăng lên, nhờ sự nhiệt tình của công chúng dành cho F1.

Doanh thu tốt, nhưng lợi nhuận thì không. Năm 2024, có khoảng 380.000 người hâm mộ đã tham dự sự kiện, tăng 8,5% so với năm 2023. Theo L'Echo, sự gia tăng lượng khán giả này đã dẫn đến doanh thu tăng 3,2% lên 40,9 triệu euro vào năm 2024. Doanh thu chủ yếu từ việc bán vé chiếm khoảng 85%, tiếp đến là dịch vụ lưu trú (gói VIP), dịch vụ ăn uống, bản quyền truyền thông và tài trợ, vốn là những mảng kinh doanh độc quyền của Formula One Group.

Liệu điều này có biến Grand Prix thành một doanh nghiệp có lãi về mặt tài chính không? Vẫn chưa. Sự kiện này vẫn đang thua lỗ về mặt cấu trúc. Điều này đã xảy ra vào năm 2022 với khoản lỗ 5,7 triệu euro và năm 2023 với khoản thâm hụt 2,3 triệu euro. Còn với năm 2024, khoản lỗ lên tới gần 2,8 triệu euro. Nguyên nhân chính: chi phí sân bãi ngày càng tăng - khoản phí mà Formula One Group tính cho ban tổ chức để đưa 20 chiếc xe đua vượt qua 3 ngày tranh tài - và con số này vẫn tiếp tục tăng. Chúng đã bùng nổ vào năm 2023 (+18%) và vẫn cao hơn do lạm phát vào năm 2024.

Khoản thâm hụt này tiếp tục bị chỉ trích, vì Spa Grand Prix là một công ty công thuộc sở hữu của Vùng Wallonie thông qua Wallonie Entreprendre, và Vùng Wallonie phải thường xuyên bù lỗ. "Vài năm trước, khoản thâm hụt thậm chí còn lớn hơn, nhưng hiện nay chúng tôi đang dần tiến gần hơn đến điểm hòa vốn", Melchior Wathelet, chủ tịch của Spa Grand Prix, khẳng định.

Trước những lời chỉ trích này, những người bảo vệ Giải Grand Prix nhanh chóng chỉ ra kết quả của một nghiên cứu năm 2022 của Deloitte, ước tính lợi ích kinh tế của giải là 55 triệu euro, với mỗi euro được đầu tư sẽ tạo ra hơn chín euro cho nền kinh tế Bỉ. Trong tuyên bố chính sách khu vực của mình một năm trước, chính quyền vùng Walonie đã đưa việc đảm bảo tổ chức Giải Grand Prix hàng năm trở thành một trong những ưu tiên của mình.

Các điều khoản chống thâm hụt. Và trên thực tế, vào tháng Giêng năm 2024, Formula One Group và Spa Grand Prix đã công bố việc gia hạn nhiều năm Giải Grand Prix Bỉ trong bốn trong số sáu năm tiếp theo, cụ thể là vào năm 2026, 2027, 2029 và 2031, với hy vọng rằng hai khoảng trống (2028 và 2030) vẫn có thể được phân bổ cho Spa Grand Prix. Nhiều đến nỗi, mặc dù tình hình ngân sách rất eo hẹp, khu vực đã dành riêng không dưới 25 triệu euro để bù lỗ trong những năm tới.

Tóm lại, hơn bao giờ hết, F1 được coi là "một dịch vụ vì lợi ích kinh tế chung", nhờ những tác động kinh tế vĩ mô và uy tín đáng kể, mang lại lợi ích cho Vùng Wallonie và toàn bộ nước Bỉ, như báo cáo tài chính năm 2023 của công ty đã nêu rõ.

Lợi ích kinh tế riêng

Ở tầm vĩ mô, chắc cần đến nhiều báo cáo, nhưng những người dân xung quanh khu vực trường đua, đã hưởng lợi từ những ngày cuối tuần này. Cô Erika có nhà cách trường đua khoảng 15 cây số đã thông báo cho thuê nhà vào dịp này với giá 900 euros/đêm cho căn nhà với 5 phòng.

“Tôi đã nói chuyện với một người bạn của bố mẹ chồng tôi, một người hâm mộ F1, và bà đã khuyên tôi nên cho thuê nhà. Bà nói với tôi rằng, với mức giá đó, căn nhà sẽ dễ cho thuê. Nhưng cuối cùng nhà đã không được cho thuê.”

Vì họ sợ những người thuê nhà sẽ làm hư hại đồ đạc. Không những thế, những người cho thuê riêng lẻ này còn chịu sự phản đối từ các chủ khách sạn, những người đầu tư và phải chịu nhiều quy định nghiêm ngặt về an toàn cho khách lưu trú.

Laurent Dethier, Chủ tịch Hiệp hội Khách sạn Hautes Fagnes, giải thích. "Mỗi chỗ ở phải được đăng ký với chính quyền thành phố. Bạn phải xin phép, và phải có ý kiến của Cơ quan Phòng cháy Chữa cháy, để thẩm định xem mọi thứ có tuân thủ theo chuẩn hay không. Do đó, hồ sơ phải được đăng ký để có thể cho thuê nhà, nhà nghỉ hoặc phòng trọ... quy định này là bắt buộc kể từ ngày 1 tháng 7."

Tại SPA, chỉ có một trên bốn chỗ cho thuê là đủ điều kiện. Và đây là quy định áp dụng chung cho tất cả mọi người, như Alda Greoli, Ủy viên Hội đồng Kinh tế, đã chỉ ra. "Nếu như đây là dịp để một số người để có thể kiếm chút đỉnh tiền vào một cuối tuần, thì tôi xin nhắc lại rằng việc này phải được thực hiện theo đúng quy định, rằng họ có trách nhiệm, rằng họ phải có bảo hiểm, và rằng họ phải khai báo với chính quyền thành phố cùng với việc nộp thuế du lịch."

Việc cho thuê nhà trong thời gian diễn ra Giải Grand Prix là hoàn toàn khả thi, miễn là bạn tuân thủ các quy định. Đó là cho năm nay. Vào năm tới 2026, trong vùng này đón tiếp hai sự kiện : giải thể thao Grand Prix F1 và âm nhạc Francofolie vào cùng ngày cuối tuần. Chưa biết ra sao… nhưng các chủ khách sạn đã bi quan vì mất đi một khoản thu nhập do sự trùng lắp này.

Trận chung kết giữa đương kim vô địch châu Âu Anh và Tây Ban Nha đương kim vô địch thế giới, ngày Chủ nhật này tại thành phố Bâle, Thụy Sĩ, đã khép lại giải vô địch bóng đá nữ Châu Âu EURO 2025 - UEFA Women's EURO 2025, sau gần một tháng so tài đỉnh cao của 16 đội bóng đại diện hàng đầu của bóng đá nữ của Châu Âu.

EURO Nữ 2025 không đơn thuần là một giải bóng đá, mà còn là tấm gương phản chiếu sự phát triển toàn diện, sâu rộng và đầy tham vọng của bóng đá nữ châu Âu. Bóng đá nữ không còn là cuộc chơi bên lề, mà là một phần không thể thiếu trong bản đồ thể thao thế giới.

Châu Âu giờ là trung tâm mới của bóng đá nữ toàn cầu, không chỉ bởi số lượng đội mạnh mà còn bởi quy mô đầu tư, nền tảng đào tạo, trình độ chuyên môn và sự lan tỏa trong xã hội.

EURO Nữ 2025 là một minh chứng rõ nét: Khán giả ngày càng đông, truyền thông quan tâm mạnh mẽ và quan trọng hơn cả, mỗi trận đấu đều thực sự hấp dẫn, chất lượng và xứng tầm với những giải đấu lớn nhất hành tinh.

Cùng với chuyên gia bóng đá Trần văn Mui, hôm nay chúng ta đến với sân đấu của EURO Nữ 2025 tại Thụy Sĩ để hiểu thêm sự phát triển mạnh mẽ của bóng đá nữ tại lục địa vốn là trung tâm của thế giới bóng tròn.

Chủ Nhật 13/07/2025 đã khép lại Giải Wimbledon, một trong bốn mùa thi đấu tennis mở rộng (open competition) quốc tế lớn nhất, danh giá nhất, bên cạnh Rolland Garros ở Pháp, và hai giải ở Mỹ và Úc. Ra đời từ nửa sau thế kỷ 19, giải Wimbledon không chỉ là cuộc tranh tài thể thao, mà sự kiện này còn gắn liền với văn hóa Anh, từ sự có mặt của Hoàng gia tới các gam, huy hiệu và cách tổ chức độc đáo.

Nhà báo Nguyễn Giang, một người chơi tennis nghiệp dư và theo dõi giải Wimbledon từ lâu tại Anh, đã có dịp xem một ngày thi đấu của giải năm nay, chia sẻ những điểm nổi bật của Wimbledon 2025 vừa kết thúc:

TTV. Nguyễn Giang : Về các điểm mới của Giải, năm nay có hai bạn trẻ mới giành chức vô địch Wimbledon ở nội dung thi đấu tennis đơn nam và đơn nữ, và làm nên lịch sử cho nước họ. Đó là Jannik Sinner, 23 tuổi, lần đầu giành cúp vô địch Wimbledon đơn nam về cho Ý. Bên nữ thì Iga Swiatek cũng trẻ như vậy, sinh năm 2001, lần đầu giành chức vô địch đơn nữ cho Ba Lan.

Năm nay cũng là thời điểm đánh dấu người cuối cùng trong tam hùng tennis là Novak Djokovic bị thua thanh niên Tây Ban Nha Carlos Alcaraz. Djokovic đã nhiều lần giành cúp vô địch các giải Grand Slam cùng hai cây vợt tạm cho là cùng thế hệ : Roger Federer và Rafal Nadal. Hai người kia thì đã “rửa tay gác vợt”. Trận thua năm nay ở Anh là lời nhắc với Djokovic, vừa tròn 38 tuổi, là anh đã già, cần nghỉ ngơi.

Giải này có từ bao giờ và lịch sử hình thành môn tennis ở Anh ra sao?

Tennis trên cỏ gắn liền với lịch sử nhiều môn thể thao trên sân cỏ xuất phát từ Anh, như bóng đá, polo, cricket tới tennis, rugby... Người Anh du nhập, cải biên các môn thi đấu từ Pháp hoặc nơi khác nhưng đặt ra các quy chuẩn, luật chơi và cả kích cỡ sân, bóng, vợt, lưới rồi truyền bá trở lại thế giới. Cái tên All England Lawn Tennis and Croquet Club nhắc lại lịch sử hình thành của câu lạc bộ. Được thành lập năm 1868, đây là CLB chơi croquet, môn bóng gỗ trên cỏ đánh bằng gậy gỗ có móc. Môn tennis chỉ là thêm vào.

Phải đến năm 1869, câu lạc bộ mới đã chuyển đến địa điểm cố định đầu tiên, trên bốn mẫu cỏ thuê tại Worple Road, Wimbledon. Năm 1875, một sân cỏ đã dành riêng cho môn tennis sân cỏ mới, nhanh chóng vượt qua croquet về mức độ phổ biến. Hai năm sau, môn thể thao mới đã phát triển đủ lớn để câu lạc bộ quyết định tổ chức Giải vô địch Tennis sân cỏ đầu tiên vào năm 1879.

Trang web của Giải Wimbledon mô tả, khán giả đến xem chung kết không có tiền thưởng là khoảng 200 người, chiếc vợt chơi giống như chiếc xẻng xúc tuyết và bóng thì có lớp vỏ ngoài làm bằng vải thêu tay. Nhà vô địch đầu tiên là Spencer Gore, người địa phương mê cricket hơn nhưng ông chỉ chơi thử, và không tin là tennis thọ được lâu. Năm sau, Gore thua Frank Hadow, một người Ceylon (nay là Sri Lanka) và đến năm 1879, mục sư John Hartley thắng cuộc. Có lẽ môn tennis có tiềm năng "open", đa dạng về nhân sự thi đấu và sắc tộc.

Năm 1922, khi Giải Wimbledon chuyển về chỗ hiện nay, Church Road, sau khi nhà thi đấu với sức chứa 13.500 người được hoàn thành đúng thời điểm diễn ra Giải vô địch được nhà vua George V khai trương. Sử chép rằng sau giải là hai tuần mưa lớn. Nói một cách mê tín thì chỗ này thật đắc địa, được Ơn trên phù hộ, từ Hoàng đế và Trời.

Hoàng gia Anh có vai trò như thế nào trong việc phát triển bộ môn thể thao này?

Từ năm 1922, luôn có một vị hoàng tử, hoàng thân hoặc công chúa, công nương là thành viên Hoàng gia đóng vai trò người bảo trợ hoặc vai trò chủ tịch CLB tennis toàn quốc của Anh. Năm 2016, Catherine, Công nương xứ Wales, phu nhân của Hoàng tử Wiliam (nay là Thái tử nước Anh) nhận danh hiệu nhà bảo trợ cho CLB.

Đến năm 2021, bà nhận chức Chủ tịch CLB từ Hoàng thân Edward HRH The Duke of Kent. Ngài sinh năm 1935 và là cháu nội vua George V, nhưng thuộc dòng thứ, còn cố Nữ hoàng Elizabeth II thuộc dòng trưởng nữ được nối ngôi. Tuần trước, vào ngày 12 và 13 tháng 7, Công nương Catherine tức Kate đã trao giải nhất và nhì cho các cây vợt đơn nữ và đơn nam tham gia trận chung kết.

Huy hiệu quý tộc (crest) của CLB có ba màu chủ đạo là xanh lá, tím của hoa allium và màu trắng, kèm hai sư tử – tượng trưng cho Hoàng gia Anh và dòng chữ tiếng La tinh “Triumphus Cladem Componat” (Chiến thắng vượt lên Trở ngại).

Anh có thể cho biết đôi chút trải nghiệm của cá nhân anh những lần xem tennis ở sân Wimbledon ?

Năm nay là lần thứ ba tôi đi xem tennis ở sân Wimbledon danh tiếng. Đây là giải vô địch tennis được hình thành đầu tiên trên thế giới: Câu lạc bộ Toàn Anh quốc (All England Club) ra đời từ năm 1868, đánh dấu một truyền thống chơi thể thao trên cỏ nổi tiếng của nước Anh.

Do giải này có lịch sử lâu đời và việc tổ chức đạt đẳng cấp cao, trị giá tiền thưởng cũng "rất khủng", nên không lạ gì khi vé vào xem một số trận đấu thường đã được bán hết từ đầu năm cho mùa thi đấu Grand Slam vào tháng 7 hàng năm. Giá vé mua trong tháng 7 thì có thể từ 350 bảng tới vài nghìn bảng.

Nhưng cái hay ở Anh là công chúng đến xếp hàng ngoài bãi cỏ cạnh khu vực thi đấu thì được Ground Pass vào bên trong, với giá hôm tôi mua, sau 4 tiếng xếp hàng, chỉ có 25 đồng bảng. Tất nhiên đây là vé vào khu vực toàn bộ khu Wimbeldon rộng hàng nghìn mét vuông, được vào 15 sân, nhưng không được vào ba nhà thi đấu lớn nhất là Centre Court, tức là sân Trung tâm, và Court 1, Court 2. Cũng ngày hôm đó, vé xem ở trong ba nhà thi đấu lớn lên tới nhiều nghìn bảng Anh. Có những năm, vé trận chung kết như trận Djokovic gặp Alcaraz năm 2024 lên tới 355 nghìn đô la Mỹ.

Hai lần trước, khi còn làm việc cho đài BBC tôi chỉ việc đăng ký với Ban Thể thao để tới sân Wimbledon. Lần đầu đúng ra là tôi đi dự Olympics ở Luân Đôn năm 2012, xem môn tennis. Lần thứ nhì tôi vào sân là để xem Giải Grand Slam năm 2018 và được bố trí ngồi ngay trong Commentary Box, ngay sau lưng cô Marion Bartoli, người Pháp, cựu vô địch đơn nữ năm 2013. Năm năm sau cô ấy được mời trở lại làm commentator ở giải Wimbledon.

Điều thú vị là bên ngoài cũng là một cây vợt nữ người Pháp (gốc Serbia) : Kristina Mladenovic, thi đấu vòng 3 với đối thủ là ngôi sao Serena Williams (Mỹ). Tôi nghe rõ tiếng bình luận pha giọng Pháp của cô Bartoli. Trận đó cô Williams hạ cô Mladenovic với tỷ số 7-5; 7-6.

Nói thêm một chút về chuyện "bên lề sân cỏ" và nước Anh. Tôi thấy giải tennis Grand Slam ở Anh thực sự là một giải quốc tế, vì ngoài các tay vợt nước ngoài thì người ta thường xuyên mời bình luận viên là các cây vợt nổi danh đã nghỉ thi đấu, như Bartoli của Pháp, Tracy Austen, John McEnroe của Mỹ, Daniela Hantukhova của Slovakia, Martina Navlatinova của Cộng hòa Séc tới phòng bình luận, tham gia phỏng vấn những người chơi tennis thế hệ sau. Đôi khi họ còn kể lại các câu chuyện thời họ thi đấu để công chúng nhớ lại giai đoạn trước ra sao.

Ở Anh thì có hai nhân vật nổi tiếng thường xuyên có mặt ở giải Wimbledon đó là hai công dân Anh gốc Lào. Anh James Keothavong là trọng tài kỳ cựu, nổi tiếng và em gái anh, cô Anne Keothavong là cựu đội trưởng đội tennis nữ của Anh dự thi đấu Fed Cup, và hiện là nhà bình luận truyền hình của BBC ở giải Wimbledon. Cô từng dẫn dắt đội nữ của Anh nên có nhiều đánh giá rất sâu sắc về các cây vợt nữ đại diện cho Anh như Emma Raducanu, Kate Boultier hay Sonay Kastal.

Gia đình Keothavong sang Anh tỵ nạn sau chiến tranh Đông Dương và hai anh em James và Anne lớn lên ở khu Hackney là khu nghèo ở Đông Luân Đôn, nơi có nhiều bà con Việt Nam cũng là dân mở tiệm ăn, làm kinh doanh nhỏ. Thế mà nước Anh cho họ cơ hội vươn lên, trở thành những nhân vật nổi bật của nghề tennis.

Sân Wimbledon có gì đặc biệt so với các sân thi đấu như ở giải Pháp mở rộng – French Open ?

Điều khác so với sân Rolland Garros ở Paris của Pháp mà tôi đã đi qua xem ở bên ngoài, chưa vào trong, thì Wimbledon có các sân thi đấu và có cả một ngọn đồi. Người dân trèo lên đồi đó rải khăn ra ngồi ở trên cỏ, trên sườn dốc xem hai màn hình to cạnh nhau, truyền trực tiếp các trận đấu quan trọng nhất trong ngày. Vào sân được phép mang theo 1 chai rượu, 2 lon bia hoặc mua từ các quán bên trong sân để vui chơi. Năm nào cũng có món dâu tây (strawberry) nổi tiếng bán khắp nơi. Họ đi xem tennis giống như đi picnic vậy.

Cuối cùng là tiền thưởng ? Doanh thu, giải thưởng và tiền tái đầu tư vào môn tennis ?

Đã qua lâu rồi thời giải này có tổng quỹ tiền thưởng chỉ vỏn vẹn là 26 nghìn bảng Anh. Năm nay, tổng giải thưởng là 53 triệu. Nhà vô địch được 3 triệu bảng. Người về nhì (finalist) nhận khoảng 1,52 triệu bảng và người vào bán kết (semi-finalist) nhận 775.000 bảng. Để so sánh, ba giải Grand Slam còn lại có số tiền thưởng cho vô địch đơn nam và nữ là 3,6 triệu đô (US Open), 2,6 triệu đô (Australian Open) và 2.550.000 euro (French Open).

Chỉ cần được vào danh sách thi đấu đã có danh tiếng và các khoản tiền không hề nhỏ. Ai vào được vòng 1 mà thua thì xách vợt ra về cùng 66 nghìn bảng. Vào đến vòng 2 thì con số lên tới 99 nghìn bảng. Tổng tiền thưởng dành cho các vận động viên thi đấu từ vòng 1 đến chung kết đạt 53,5 triệu bản

CLB All England chỉ trong hai tuần giải vào tháng 7 hàng năm thu về chừng 550 triệu bảng Anh từ tiền vé, tiền sponsorship, tiền hiến tặng. Họ bỏ ra đúng 10% để trả cho các vận động viên tham gia các nội dung thi đấu. Nhà nước Anh (Sở thuế Hoàng gia HMRC) cũng thu ngay 20% thu nhập từ tiền thưởng. Còn lại 90% doanh thu của CLB này được chia ra giúp các câu lạc bộ địa phương ở Anh và các trường dạy tennis trên toàn nước Anh.

Tóm lại từ một môn thể thao trên cỏ rất bình thường, người Anh đã tạo ra một thương hiệu lớn, đem về doanh thu rất cao. Ở trên tôi nói doanh thu trong năm nay của họ nhờ giải tennis Wimbledon lên tới hơn nửa tỷ bảng. Nhưng ngoài ra, tính đến tháng 7/2024, tức là một năm trước, trị giá tài sản cứng, sân bãi, thương hiệu, đầu tư... của CLB này là 659 triệu bảng, và trong tài khoản có tiền mặt chừng 10 triệu. Tức là doanh thu được chia lại cho phong trào tennis ở Anh, khuyến khích không chỉ trẻ em, mà cả người trung niên, cao niên chơi tennis.

Theo anh quan sát thì việc dùng tiền từ giải Wimbledon tái đầu tư vào phong trào tennis ở Anh, vào các câu lạc bộ, các trường dạy tennis ở Anh ra sao?

Trải nghiệm của gia đình, con gái học tại CLB tennis Bexley có tuổi từ năm tháng 5 năm 1880 và đến nay vẫn ở vị trí như ngày đầu tiên. Đây là một trong ba CLB tennis cổ nhất nước Anh mà vẫn có vị trí không thay đổi. Hai CLB cổ hơn là Edgbaston (thành lập năm 1860, chuyển tới trụ sở hiện nay năm 1867) và Durham (ra đời năm 1871).

Xin nhắc lại là CLB All England nơi tổ chức giải Wimbledon có tuổi từ năm 1868 nhưng chỉ mới đóng trụ sở và sân bãi ở chỗ hiện nay từ năm 1922. Về việc các CLB được tài trợ để tồn tại và phát triển thì tôi thấy ngay khi con gái tôi còn học tennis – nay cháu đã là huấn luyện viên của Hiệp hội Tennis Anh (Lawn Tennis Association-LTA) – thì trẻ em được bốc thăm để mua vé rất rẻ, chỉ có vài chục bảng để vào xem các trận không phải là quan trọng nhất.

Nhưng quan trọng hơn là các cháu được tài trợ chi phí đi lại, được tổ chức để xem và giao lưu với các ngôi sao tennis của Anh ở hai giải nhỏ trước giải Wimbledon. Đó là giải ở Easbourne, vùng bờ biển Sussex và Queen’s Club ở London. Cháu nhà tôi chơi tennis từ nhỏ nên và là thành viên của LTA (Lawn Tennis Association) nên đã mấy lần được đi dự xem hoặc giao lưu với các vận động viên quốc gia. Có lần cháu đi dự giao lưu ở giải Eastbourne về khoe chụp ảnh với mấy cây vợt nổi tiếng như Kyle Edmund và Joanna Konta.

Tóm lại là qua quan sát giải Wimbledon và môn tennis ở Anh, tôi thấy người Anh đã biết tổ chức môn thể thao đầy tính thượng lưu (elite sport) nhưng không bao giờ quên phục vụ bình dân và công chúng, đồng thời thu tiền triệu về nhưng không quên chia sẻ lại, tái đầu tư cho phong trào tennis vì sức khỏe của cả cộng đồng. Và cách họ tổ chức giải thi đấu thì thật là trang nhã, lịch lãm, đem lại niềm vui cho hàng triệu người ở Anh mỗi năm khi hè đến.