Tạp chí xã hội

Nằm giữa hành trình vắt ngang hay bờ biển đầy những danh thắng miền nam nước Ý, Matera là một điểm dừng chân không thể bỏ lỡ của du khách. Cùng với Pompei bên bờ Tây vùng Campanie, nhà hát Hy lạp cổ đại Syracuse trên đảo Sicile, Matera góp mặt vào những địa danh cổ xưa nhất của lịch sử các nền văn minh cổ đại hàng ngàn năm trước trên vùng đất này.

Được mệnh danh là “cái nôi của nhân loại” bởi các di chỉ khảo cổ cho thấy dấu vết sinh sống liên tục của người tiền sử trải suốt từ cuối thời đồ đá cũ đến thời kỳ đồ đá mới, thành phố thuộc Basilicata này là 1 trong 3 thành phố cổ đại nhất trên trái đất, cùng với Alep của Syria và Jéricho ở Cisjordanie. Những dấu vết người tiền sử trong hang đá vẫn còn giữ được đến ngày nay trong các hang sâu dưới lòng thành phố.

Nếu mới liếc qua vài bức hình quảng bá du lịch, du khách không thể hình dung ra ngôi làng thực tế lại khác hoàn toàn với tưởng tượng khi xem ảnh! Trong hình, Matera hiện ra giống như nhiều ngôi làng dựng trên đỉnh một ngọn đồi cao, nhìn từ xa đã thấp thoáng chóp nhà thờ cao vút, các nếp nhà lô xô thoải dần xuống chân đồi. Nhưng thực tế lại khác xa, nên Matera còn hay được gọi là “điểm đến gây kinh ngạc”! Như trò đùa, khách thăm quan lần theo bản đồ, khu thành phố cổ dường như ngay bên cạnh họ, nhưng xung quanh bằng phẳng, chẳng nhìn thấy ngọn đồi hay đỉnh tháp nào cả! Bước thêm vài bước, qua những vòm cong khiêm tốn, đến bên một lan can nhỏ… ta mới hiểu vì sao Matera lại đáng kinh ngạc đến vậy. Trải ra trước mắt là cả một lòng chảo sâu hút, lớn gấp mấy lần đấu trường Colisée, và cả ngôi làng kỳ vĩ gọt đẽo trong vách đá vôi, sừng sững toạ lạc dưới chân du khách!

Những ngôi nhà chồng chất lên nhau, những cầu thang thoắt ẩn thoắt hiện, như một bức tranh đánh lừa thị giác. Thêm vào đó, sự khép kín trong lòng vách đá và sự điệp màu đá khối của Matera làm nó mang một sự đồng nhất đáng kinh ngạc và một nét bí ẩn, xưa cũ đặc biệt.

Khu thành cổ đồ sộ với kiểu nhà ở đào sâu vào trong hang đá này mang tên Sassi, khởi đầu là những hang khai thác đá vôi, sau chuyển thành nơi ở. Trong các ngôi nhà dạng mái vòm thấp này, ngay cả chỗ nằm nghỉ, vách ngăn, bàn ăn, bếp lò hay băng ghế ngồi, đều được đẽo gọt từ vách đá. Vì địa hình đá vôi không thể giữ thảm nước ngầm, người dân và các thầy tu từ xa xưa đã đào một khu hang động chứa nước mưa lớn, với sức chứa 5 triệu mét khối nước, mang tên Palombaro Lungo, và đưa nước về giữa khu dân cư thông qua hệ thống những đường kênh đào dẫn nước trong lòng núi đá. Quần thể đô thị này còn đặc biệt giá trị khi quy tụ hơn 150 nhà thờ, tu viện cổ đại xây tạc trong vách đá bởi các thầy tu Byzantin từ thế kỷ VIII. Khách tham quan có thể được chiêm ngưỡng những bức tranh tường lớn mang nội dung tôn giáo vẫn còn được lưu giữ trong những nhà thờ này.

Mảnh đất này chính thức được định danh Matheola, dưới thời cai trị của Đế chế La Mã vào năm 251 trước Công nguyên. Matera đặc biệt phát triển thịnh vượng trong khoảng thế kỷ thứ X do nằm trên trung điểm của các con đường giao thương nối hai bờ biển Adriantique và Tyrrhénienne. Ngôi thành này lần lượt nằm dưới sự cai trị của các nền văn minh từ Lombards, Byzantins, Normands, qua đến Ả Rập rồi sang đế chế Ottoman đến sự chiếm đóng của người Aragon (Tây Ban Nha) vào thế kỷ XV. Vì vậy, nơi đây chứng kiến nhiều văn hóa đến từ nhiều dân tộc đa dạng, cũng như biết bao đổi rời, từ hưng thịnh đến suy tàn.

Khôi phục lại vị thế, trở thành thủ phủ của vùng Basilicata vào thế kỷ XVI, Matera bắt đầu xây dựng rộng ra phần bờ vách phía trên, chia cắt dần dần thành hai khu vực : giới trung lưu tư sản  ở khu Civita phía trên, nông dân, dân nghèo sống chật chội trong những khu nhà sassi cổ dưới vách núi. Khu vực này không được đầu tư chăm sóc, dần bị đẩy ra bên lề. Tình trạng quá tải dân cư làm điều kiện sống ở đây đã không được cải thiện, lại ngày càng xuống cấp tệ hại. Hậu quả của việc không có sự tác động lớn nào trong suốt nhiều thế kỷ, là khu vực này trở nên lạc hậu trong thời đại mới. Đến tận đầu những năm 50 của thể kỷ XX, những người dân cư ngụ tại đây vẫn phải sống trong điều kiện ở như thời Trung Cổ: không có đường điện, nước sinh hoạt, nước thải thoát thẳng ra cống lộ thiên. Với dân cư quá tải trầm trọng, kiến trúc nhà ở như những hang động đào sâu trong núi khiến thông thoáng kém, bệnh dịch tràn lan và vệ sinh không đảm bảo. Tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh vượt ngưỡng 40%, bệnh lao phổi, sốt rét phổ biến, thêm vào đó là nạn mù chữ tăng cao. Khu nhà ở này trở thành một khu ổ chuột khổng lồ bị bỏ lại bên rìa xã hội.

Một trong nhiều cây bút đã viết miêu tả về sự khốn cùng chứng kiến tại Matera, nhà văn, nhà báo Carlo Levi, và đồng thời là chính trị gia Ý, đã viết trong tiểu thuyết hồi ký nổi tiếng của mình, “Chúa Kito đã dừng lại ở Eboli”: “tôi liếc nhìn vào trong những ngôi nhà chỉ được chiếu sáng và lấy thoáng qua cửa vào. Một số thậm chí còn không có cả cửa vào, bạn vào nhà từ trên nóc, qua một nắp lật để xuống thang. (..) Mỗi gia đình có 1 cái hang duy nhất là nơi diễn ra mọi sinh hoạt, người lớn phụ nữ, trẻ con và động vật đều ngủ cùng nhau.(..) Hai mươi ngàn người sống như vậy. Những người phụ nữ với những đứa trẻ suy dinh dưỡng và bẩn thỉu bám trên bộ ngực khô héo, chào đón tôi bằng sự tử tế buồn bã và cam chịu : tôi tưởng như, dưới ánh mắt trời lóa mắt này, lạc vào giữa một thành phố đang bị dịch hạch hoành hành”. Cùng với sự thành công của cuốn sách, sự thật về Matera bị phơi bày, như tác giả so sánh “như Địa ngục của Danté”. Các nhà chức trách Ý thời bấy giờ coi Matera và khu nhà ở Sassi như “nỗi hổ thẹn của nước Ý”!

Từ nỗi xấu hổ thành niềm tự hào của nước Ý

Vào năm 1953, không thể làm ngơ, chính quyền buộc di rời toàn bộ dân cư ra những khu tái định cư mới bên ngoài. Lần đầu tiên, khu đô thị 8.000 năm tuổi không còn người sinh sống! Cùng với việc thảo đồ án quy hoạch vùng, các nhà chuyên môn và quản lý quyết định coi Matera như một phòng thí nghiệm cho chính sách tái định cư và cải tạo đô thị. Các lý thuyết đô thị theo chủ nghĩa duy lý, chức năng được nghiên cứu. Các đô thị mới được xây dựng để di dân, tái định cư. Suốt 1 thập kỷ sau đó, Sassi bị bỏ hoang. Quá xuống cấp và hoàn toàn không ở được, phương án phá dỡ để xây lại đô thị mới được tính đến - không khó hiểu trong bối cảnh tư duy kiến trúc hiện đại những năm 50. Sau gần chục ngàn năm trường tồn qua biến thiên lịch sử, mảnh đất ghi bao dấu ấn văn hóa nhân loại, với khối kiến trúc độc đáo Sassi xây “âm bản” đào sâu trong lòng vách núi đá vôi trắng, đứng trước bước ngoặt định mệnh, có nguy cơ hoàn toàn bị san phẳng!

Chỉ đến giữa những năm 60, cùng với những quan điểm khai mào về bảo tồn di sản được đánh dấu bằng Hiệp ước Venise - Charte Venise, câu hỏi ứng xử với khu vực bỏ hoang một thập kỷ qua lại trỗi dậy. May mắn thay, nước Ý đã đặt cược vào một kế hoạch trùng tu và hồi sinh quy mô tổng thể đô thị cổ này. Một cuộc thi quốc tế cải tạo đô thị được phát động, đặt khu Sassi vào vai trò trung tâm lịch sử đô thị và cảnh quan của thành phố Matera. Hàng loạt quảng trường mới được thiết kế, cùng với chỉnh trang, mở rộng những trục tiếp cận, để kết nối và đặt khu thành cổ vào một tổng thể lõi lịch sử. Những trục phố, lối cầu thang mới được xây dựng hài hòa trong tổng thể, đôi khi trên mái những căn nhà cổ. Matera có diện mạo như ngày nay, phải kể đến vai trò quyết định của chính quyền từ cấp quốc gia đến địa phương. Các nhà quản lý cùng phối hợp đưa ra những khung pháp lý, điều luật riêng về bảo tồn cảnh quan, chính sách hỗ trợ tài chính, quy định sở hữu, quản lý cải tạo khu vực này. Toàn bộ hạ tầng điện nước, chiếu sáng đô thị được lắp đặt, hệ thống thông gió được trang bị thêm.

Bên cạnh đó, phải kể đến những nỗ lực lớn của chính những thanh niên sinh ra trong khu ổ chuột, đã lập nên “Scaletta”- hiệp hội hành động để hồi sinh Sassi. Nhờ công sức của họ trong nhiều thập kỷ, đi khắp vùng để liệt kê 159 nhà thờ bằng đá có niên đại xây dựng từ thời những thầy tu Byzantin thế kỷ XIII. Họ tìm kiếm và thu gom lại những tác phẩm điêu khắc bị đánh cắp, thất lạc. Không dừng lại ở đó, họ tiếp nối những nghề truyền thống của vùng, đấu tranh để lịch sử và giá trị kiến trúc của Matera được biết đến rộng rãi hơn. Theo chân họ, những đoàn làm phim, nhà văn, nghệ sỹ, trí thức lũ lượt tìm đến thăm Matera. Một trong số đó là bộ phim điện ảnh gây tiếng vang lớn “La passion du Christ  - Cuộc khổ nạn của Chúa Gesu” của Mel Gibson ra mắt năm 2004 hay những cảnh quay phim Điệp viên 007 tại đây. Tất cả cùng đầu tư, cải tạo, dọn dẹp lại Matera. Thành quả của công cuộc “trả lại ánh hào quang” này là sự công nhận của UNESCO, đưa Matera vào danh sách Di sản thế giới vào năm 1993, và được lựa chọn trở thành Thủ đô văn hóa Châu Âu vào năm 2019.

“Ông của tôi là một nông dân đã 90 tuổi, ông từng sống ở trong một ngôi nhà Sassi này. Ông không thể hình dung nổi ngày nay ở đó lại có wifi và bể bơi Jacuzzi” - một thanh niên 27 tuổi nói vui khi trả lời AFP. “Quả thật, chúng tôi đã trải qua từ sự hổ thẹn biến thành niềm vinh quang”- thị trưởng Matera - Raffaello De Ruggieri tự hào thừa nhận. “Chúng tôi mong muốn phát triển hoạt động du lịch “chậm”(…) Chúng tôi muốn rằng mỗi người đến thăm Matera sẽ được sống trong một trải nghiệm riêng”, Paolo Verri, giám đốc Quỹ Matera 2019 giải thích chiến lược phát triển Thủ đô văn hóa châu Âu tại Matera theo hướng thu hút người đam mê nghệ thuật văn hóa, hơn là điểm du lịch đại trà với toàn những nhà hàng khách sạn và du khách ghé qua trong ngày. Vì thế, các căn nhà cổ chỉ có những hợp đồng thuê 30 năm, khuyến khích các hoạt động đa dạng cùng chung sống : nhà nghỉ cho thuê, galerie nghệ thuật, trung tâm văn hoá, xưởng thiết kế, xưởng nghề thủ công, nhà hàng ... Những hoạt động văn hoá thường niên được tổ chức tại đây. Những nghệ sỹ được mời đến Matera để giới thiệu các tác phẩm mới của họ.

Vậy là, sau hơn nửa thế kỷ, Matera lột xác từ khu ổ chuột trở thành điểm đến du lịch và văn hoá của nước Ý vốn đã giàu di sản. Được bầu chọn là Thủ đô Văn hoá châu Âu, Matera giờ đây là niềm tự hào cho nước Ý! Thế nên khi đặt chân đến đây, trước khi nhìn thấy khu thành cổ, ấn tượng mà du khách bắt gặp đầu tiên, là trên quảng trường Vittorio Veneto, ở góc này góc kia, bắt gặp một buổi giao lưu văn hoá với một nghệ sỹ, nhà văn, hay buổi gặp gỡ trao đổi bàn tròn của một hội nhóm. Những gian hàng bán đồ thủ công mỹ nghệ địa phương rải rác trước mặt nhà hát thành phố. Bên những bức điêu khắc đồng điểm xuyết quảng trường, bên những bức họa hiện đại được trưng bày đây đó, tất cả đều diễn ra một cách ấm cúng, thân mật.

Nơi đây, kiến trúc hàng ngàn năm tuổi, quy hoạch hiện đại và những hoạt động văn hoá mang nhịp thở đương đại vẫn tìm được chỗ đứng bên nhau. Ghi nhận và tôn trọng những nỗ lực đó của người Ý, những đoàn khách du lịch dường như cũng ít xô bồ ào ạt hơn khi đến đây. Bên nhau, cùng thả bước nhẹ nhàng, khoan thai hơn, để hòa mình trong không khí đời sống văn hóa bao trùm không gian, để cùng hy vọng sự cân bằng này sẽ giữ cho đô thị cổ trường tồn thêm hàng ngàn năm nữa cùng hậu thế.

Một mùa hè « có một không hai », vừa sôi động, bùng nổ không khí thể thao, vừa đong đầy cảm xúc và những giá trị nhân văn đã khép lại tại Paris cùng với lễ bế mạc Para Thế Vận tối 08/09/20240. Tiếp nối bầu không khí lễ hội của Olympic, phong cách tổ chức cởi mở, táo bạo của Pháp và việc đưa thêm các môn thi mới lạ đã góp phần không nhỏ giúp cho Thế Vận Para có sức lan tỏa hơn và lắng đọng hơn trong tâm trí mọi người.

Thành công của kỳ Para Thế Vận « đẹp nhất lịch sử » có được dĩ nhiên phải kể đến sự đóng góp hết mình của hàng chục ngàn tình nguyện viênParalympic, hàng chục ngàn nhân viên bảo vệ trật tự, an toàn thuộc giới tư nhân mỗi ngày đồng hành cùng lực lượng an ninh Nhà nước tại các địa điểm thi đấu.

Về an ninh, cho dù quy mô của Paralympic nhỏ hơn Olympic, nhưng nước chủ nhà Pháp đã giành cho Para Thế Vận sự đối xử công bằng, trân trọng không khác gì Olympic, sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh. Sau hôm bế mạc Para Thế Vận, chị Phạm Thùy Dương, thuộc một công ty an ninh tư nhân, tham gia bảo vệ trật tự, an toànở các địa điểm thi đấu tại cả Thế Vận Hội và Para Thế Vận chia sẻ với RFI Tiếng Việt :

Về trình độ thể thao của các vận động viên Para, cũng giống như chị Thùy Dương, ông Antonio, một khán giả đã đi xem thi đấu trực tiếp, bày tỏ lòng thán phục :   

« Khi xem các vận động viên tranh tài Paralympic, chúng tôi rất ấn tượng về trình độ, kết quả thi đấu của họ, so với tình trạng khuyết tật của họ. Chúng tôi rất ấn tượng bởi khả năng hòa nhập, khả năng tham gia hết mình vào môn thi, khán giả cũng vậy. Chúng ta biết là các vận động viên para có trình độ khá cao, dĩ nhiên ở mức độ của người khuyết tật. Khả năng tập trung của họ cũng rất tốt. Tôi đã xem một trận đấu goal ball. Tương tự như môn bóng đá cho người khiếm thị, các đội thi đấu với nhau, thay vì dùng chân chơi bóng thì họ dùng tay.

Họ phải cực kỳ tập trung, khán giả cũng được yêu cầu giữ yên lặng trong suốt trận đấu. Khả năng tập trung của họ thực sự gây ấn tượng, khả năng tập trung của khán giả cũng vậy. Điều này không đơn giản chút nào. Chơi thể thao khi bị khiếm thị là rất phức tạp, thể hiện bản thân mình như vậy trước công chúng cũng không dễ. Thế nên, đi xem họ thi đấu khá là ấn tượng. Tôi nghĩ đó thực sự là sự nỗ lực vượt lên chính mình, để có thể đạt đến đích như một người bình thường.

Chúng tôi đã ngạc nhiên và vui khi thấy các sân vận động đầy ắp khán giả và lễ khai mạc cũng đông chật kín người. Thực sự là Paralympic mang lại nhiều ngạc nhiên, bất ngờ. Và thực sự, các thử thách, khó khăn đã dễ dàng được vượt qua. Không khí thì rất nồng nhiệt, quả thực là tôi thấy thậm chí còn hơn cả ở những trận đá bóng hay các trận thi đấu của các vận động viên bình thường khác mà chúng tôi đến sân vận động xem. Tôi thực sự thấy sự phấn khích từ công chúng. Khán giả vỗ tay hoan hô, động viên khích lệ các vận động viên Para. Chúng tôi thực sự đã thấy một bầu không khí rất nồng nhiệt.

Thực ra là trước đó tôi cũng không hình dung ra đâu, tôi không biết mọi việc sẽ diễn ra thế nào, liệu mọi người có nhiệt tình xem các vận động viên là người khuyết tật hay không … Nhưng rồi trái lại, tôi đã rất ngạc nhiên và thấy thật tuyệt. Tôi cũng có hy vọng thấy được bầu không khí nồng nhiệt, nhưng đúng là trên cả sự trông đợi của tôi, tôi không nghĩ mọi người lại nhiệt tình đến mức đó. Quả thực là bất ngờ một cách tuyệt vời ! »

Sự cổ vũ hào hứng của đông đảo khán giả cũng là điều gây ấn tượng mạnh cho một khán giả khác là bà Malika. Khán giả và các tình nguyện viên chính là những người đồng hành của các vận động viên Para :

« Quả thực, đó là lòng nhiệt thành, sôi nổi và sự ủng hộ. Tôi không nghĩ là (Thế Vận Para) lại được theo dõi rộng rãi đến vậy, được nhiều người thuộc mọi lứa tuổi xem đến vậy. Tôi đã may mắn được xem trận chung kết của vận động viên Para cử tạ Rafiq Arabat. Anh ấy đến từ thành phố Courneuve. Thế nên, chúng tôi đã đi xem. Thật là tuyệt diệu ! Tuyệt diệu đối với tôi, tuyệt diệu đối với tất cả mọi người, nhờ có sự ủng hộ, lòng nhiệt thành, niềm hứng khởi, không khí vui vẻ.

Tôi nghĩ rằng (Thế Vận Para) đã soi sáng, làm mọi người hiểu về các môn thể thao dành cho người khuyết tật. Mọi người đã có thể xem, và như như tôi đã nói, tất cả mọi người, ở mọi lứa tuổi, đều có thể khám phá ra rằng mình có thể thành công, hoàn toàn có khả năng làm được. Và không chỉ những người ở Paris mà tất cả mọi người trên thế giới đều có thấy được điều đó.

Về mặt tổ chức, đối với tôi, mọi chuyện đều rất tốt đẹp. Tôi đã thấy khá bất ngờ, mọi thứ đều diễn ra suôn sẻ, trôi chảy. Có rất nhiều tình nguyện viên. Chúng tôi đã nói chuyện với các tình nguyện viên. Họ rất vui mừng. Có những người thậm chí còn không đi nghỉ hè, chỉ vì họ muốn giúp đỡ trong việc tổ chức Thế Vận Hội và Thế Vận Hội Cho Người Khuyết Tật.

Và đối với tôi, thực sự mà nói thì còn đọng lại cho đến tận bây giờ vẫn là ấn tượng về sự sôi nổi, lòng nhiệt thành, tình đoàn kết tương thân tương ái. Tất cả mọi người đều đứng sau hỗ trợ các vận động viên.

Tôi đã từng nghĩ rằng Paralympic sẽ không tạo ra nhiều ảnh hưởng, nhưng thực tế cho thấy là Thế Vận Hội Cho Người Khuyết Tật đã tạo ra những ảnh hưởng vô cùng quan trọng. Mọi người đã nghĩ Paralympic ít được theo dõi hơn nhiều so với Olympic, nhưng thực ra thì không phải như vậy đâu. Quả thực, chúng tôi đã cảm nhận được lòng nhiệt thành, niềm vui, lòng phấn khởi hân hoan, một sức mạnh, lòng can đảm và tình đoàn kết ở Thế Vận Para ».

Để tạo đà thay đổi nhận thức trong xã hội về người khuyết tật, một cách có hệ thống, bền lâu, nước chủ nhà Pháp lần này đặc biệt hướng tới học sinh các cấp, bắt đầu từ tiểu học : khoảng 200.000 vé đã được phát cho các em, so với khoảng 2,5 triệu vé đã bán được. Sự hiện diện đông đảo của giới học sinh cũng đã được chị Thùy Dương ghi nhận khi thực hiện công tác bảo đảm an toàn, trật tự tại các điểm tranh tài Paralympic :  

« Có những cuộc gặp gỡ chạm vào trái tim mọi người. Có những cuộc gặp gỡ làm chúng ta thay đổi. Có những cuộc gặp gỡ giúp cho chúng ta trở nên tốt đẹp hơn » và những cuộc gặp ở Thế Vận Hội Cho Người Khuyết Tật sẽ « ghi dấu ấn suốt cuộc đời ». Đó là phát biểu của Tony Estanguet, chủ tịch Ủy ban tổ chức Thế Hội Vận Paris 2024 tại lễ bế mạc Paralympic.

Từ góc nhìn của các khán giả, thông điệp đặc biệt lần này của ban tổ chức Thế Vận Hội Cho Người Khuyết Tật là gì ? Ông Antonio chia sẻ cảm nhận :

« Tôi nghĩ Thế Vận Para được tổ chức rất tốt. Tôi nghĩ rằng thông điệp mà Paris muốn truyền tải là Paralympic đã bị bỏ lại phía sau trong suốt nhiều năm, thông điệp được truyền đi là họ cũng bị những hạn chế, nhưng vận động viên Paralympic có trình độ, phù hợp với khả năng của họ, cũng như các vận động viên bình thường có trình độ thi đấu ở Thế Vận Hội Olympic. 

Tôi nghĩ rằng và tôi hy vọng rằng dẫu có thế nào thì Paralympic Paris cũng sẽ là một cánh cửa rộng mở, mang lại cơ hội cho các câu lạc bộ, dù là nghiệp dư hay chuyên nghiệp, ngày càng phát triển các môn thể thao cho người khuyết tật, rằng các Paralympic tới đây sẽ ngày càng có thêm nhiều những môn thể thao Para đầy tính sáng tạo. Và nước Pháp sẽ khuyến khích và phát triển các câu lạc bộ vận động viên khuyết tật, nhiều câu lạc bộ mới sẽ thành hình. Đó chính là những điều tôi mong muốn ».

Trong bối cảnh thế giới ngày càng bị tác động của biến đổi khí hậu kèm theo nguy cơ khủng hoảng lương thực, phải chăng đã đến lúc con người nên tìm một nguồn protein khác thay thế cho thịt cá? Trước mắt, tại những nước như Pháp, côn trùng đang được sử dụng ngày càng nhiều để chế biến thực phẩm cho súc vật.

Tại Triển lãm Nông nghiệp quốc tế Paris tháng 3/2024, một số công ty Pháp đã giới thiệu với giới nông gia những loại thực phẩm cho gia súc được chế biến từ côn trùng, trong đó có công ty Invers, chuyên sản xuất thức ăn cho chó, mèo, chim, gà  làm từ sâu bột.

Trả lời RFI Việt ngữ tại Triển lãm Nông nghiệp Paris, ông Sébastien Crépieux, chủ tịch công ty Invers, cho biết: 

“Hiện nay chúng ta phải nhập vào châu Âu rất nhiều protein, nhất là bột cá, từ các đại dương, hay đậu nành, đến từ những vùng bị phá rừng, tức là những nguồn protein mà đa số là không bền vững. Cụ thể, bột cá được sản xuất từ cá được đánh bắt từ những vùng không có quy định chặt chẽ, ảnh hưởng đến nguồn cá. Đậu nành thì thường được trồng ở những vùng đã bị phá rừng hay đang bị phá rừng.

Ở châu Âu, chúng ta có rất nhiều phụ phẩm nông nghiệp hoặc chất thải nông nghiệp có thể được dùng để nuôi một súc vật khác đó là côn trùng và những côn trùng này đến lượt mình cũng sẽ trở thành thức ăn cho gia súc.

Công ty chúng tôi nuôi một loại sâu bột gọi là tenebrio molitor sống trong môi trường tự nhiên ở châu Âu và trước đây là sống gần con người, trong các cối xay bột.

Chúng tôi tổ chức giống như là một ngành nông nghiệp riêng biệt. Công ty chúng tôi lo về khâu sinh nở, tức làm cho ấu trùng sinh ra từ loài bọ cánh cứng. Ấu trùng này sẽ được giao cho các nông gia để họ “vỗ béo” trong bốn tuần. Họ có đủ các công cụ để thu hoạch các sâu bột đó và chúng tôi đến lấy đem về các nhà máy chế biến thành một thành phần trong thực phẩm cho chó, mèo, cá hay gà.

Đối với nông gia thì đây một nguồn thu nhập bổ sung rất ổn định, kéo dài suốt năm và không lệ thuộc vào biến đổi khí hậu, vì sâu bọ được nuôi trong những tòa nhà được điều hòa nhiệt độ, bất kể thời tiết bên ngoài thế nào, bên trong nhiệt độ vẫn được giữ nguyên. Cho nên nông gia ai cũng sẵn sàng nhận công việc này.” 

Ông Sébastien Crépieux cho biết hiện nay sản phẩm của công ty Invers chiếm đa số ở Pháp, được bán tại 1.000 cửa hàng trên toàn quốc, hoặc được bán trên Internet. Công ty cũng nhắm tới thị trường ở những nước láng giềng, hiện cũng đang tìm kiếm những thực phẩm bền vững cho gia súc.

Agronutris, cũng là một công ty chuyên về protein côn trùng, nuôi ruồi để làm bột, dầu chế biến thành thức ăn cho súc vật, mới khánh thành một nhà máy tại Rethel, thuộc vùng Ardennes, vào tháng 10/2023.

Trong nhà máy, có khu vực sinh sản ấu trùng của loài ruồi lính đen, có khả năng đẻ từ 800 đến 1000 ấu trùng mỗi tuần. Những con ruồi này chủ yếu có nguồn gốc từ Trung Mỹ, có đặc điểm là phát triển rất nhanh và rất giàu protein và chất béo. Sau khi đẻ, ấu trùng ruồi sống trong hai tuần, trong thời gian đó trọng lượng của chúng tăng lên 10.000. Chúng được cho ăn bằng thức ăn thừa, chẳng hạn như vỏ khoai tây thu được từ ngành công nghiệp thực phẩm. Sau khi được nghiền nát, chúng sẽ được chuyển thành bột và dầu. Mục tiêu của nhà máy Rethel là sản xuất 5.000 tấn protein ruồi mỗi năm. Công ty Agronutris cũng đã lên kế hoạch xây dựng nhà máy thứ hai ở Rethel.

Một công ty khác của Pháp là Ynsect thì chế biến thực phẩm gia súc từ bọ hung. Trả lời RFI Việt ngữ tại Triển lãm Nông nghiệp Paris, cô Emma Besnardeau, đại diện công ty Ynsect, cho biết: 

“ Từ 2011, chúng tôi nuôi bọ hung trong các nông trại có cấu trúc “theo chiều đứng” và từ các ấu trùng của chúng, chúng tôi sản xuất dầu ăn và protein để bán cho các doanh nghiệp chế biến thực phẩm cho gia súc heo, gà, cá hoặc cho chó, mèo và các thú cưng khác. Chúng tôi cũng lấy phân của côn trùng để chế biến thành phân bón bán cho các nông gia, hoặc bán cho các gia đình để bón cho cây trồng trong vườn.

Không thay thế các nguồn thực phẩm kia, nhưng chúng  tôi đề xuất một con đường khác trước nguy cơ một  cuộc khủng hoảng lương thực và trong bối cảnh chúng ta đang trải qua khủng hoảng về khí hậu. Protein từ côn trùng có thể thay thế thực phẩm hiện nay cho súc vật, thậm chí có thể được dùng trong thực phẩm cho người. Ấu trùng từ loại bọ hung có đến 60% protein, rất tốt cho sức khỏe.

Đó là những giải pháp để nuôi sống hành tinh của chúng ta, nhưng không phá hủy nó, vì nuôi côn trùng là một ngành rất thân thiện môi trường, chẳng hạn như các nông trại nuôi bọ hung phát ra lượng khí thải ít hơn 40% so với các trại nuôi bò, tiêu thụ nước ít hơn 30% so với các trại nuôi heo. Như vậy, nguồn protein từ côn trùng có chất lượng cao về dinh dưỡng, vừa có chất lượng về môi trường.”

Cô Emma Besnardeau giải thích vì sao công ty Ynsect chọn nuôi bọ hung thay vì chọn các loài côn trùng khác:

“Những người sáng lập công ty vào năm 2011 đã chọn loài bọ hung sau khi nghiên cứu khoảng 1.000 loại côn trùng. Có rất nhiều lý do khiến họ chọn loài côn trùng này. Thứ nhất, loài bọ hung không có cánh, không bay được, cho nên dễ nuôi. Thứ hai, chúng sống trong bóng tối. Tiếp đến, bọ hung có giá trị dinh dưỡng rất cao về protein và có lợi cho sức khỏe của các thú cưng, giúp chúng bớt bị các bệnh ngoài da. Loài côn trùng này lại dễ tiêu, nên tránh cho súc vật bị các bệnh đường ruột.

Vào năm 2022, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu và nhận thấy là khi giải thích rõ về chất lượng protein của bọ hung, người tiêu dùng dễ chấp nhận cho thú cưng của họ ăn thực phẩm từ protein côn trùng.” 

Ynsect hiện có hai nông trại, một ở Dole, vùng Jura, nông trại thí điểm từ 2015 và một nông trại mới hơn ở Amiens, vùng Haut de France, nông trại chuyên hoàn toàn về thực phẩm gia súc và phân bón. Theo cô Emma Besnardeau, Pháp hiện đứng đầu thế giới về nuôi côn trùng quy mô công nghiệp. 

Nhưng không chỉ dành cho gia súc, côn trùng cũng đang dần trở thành một thức ăn cho con người, một nguồn protein bền vững, thay thế cho thịt cá, theo lời chủ tịch công ty Invers:

“Protein từ côn trùng có chất lượng rất cao, có thể thay thế cho những nguồn protein không bền vững bằng. Người ta vẫn nêu lên việc nuôi gà thịt trong những điều kiện không thể chấp nhận được đối với châu Âu, trong khi ở đây chúng ta có một nguồn protein vừa có chất lượng, vừa bền vững, có thể thay thế các loại thịt khác. Nếu chúng ta biết cách chế biến, nêm nếp, khó mà phân biệt được với thịt heo hay thịt gà.”

Cô Emma Besnardeau, đại diện công ty Ynsect, thì nhìn vấn đề xa hơn:

“Hiện nay, một phần tư nhân loại ăn côn trùng. Tại châu Âu, người dân ăn côn trùng cho đến tận cuối thời Trung Cổ. Nay côn trùng đã biết mất khỏi các bữa ăn, nhưng có thể sẽ trở lại nhưng là dưới dạng bột hoặc dầu trong các thức ăn như thỏi bánh ngũ cốc hơn là dưới dạng nguyên con. Hiện giờ chưa thể tìm thấy côn trùng nguyên con trong các siêu thị, cửa hàng.

Nhưng phải nhìn vấn đề rộng hơn: chúng ta đang trải qua khủng hoảng khí hậu, phải tìm ra các giải pháp. Toàn bộ các tác nhân trong chuỗi cung ứng, các công ty như chúng tôi, các nông gia, các nhà chăn nuôi phải làm việc với nhau để có thể cùng tồn tại trong thế giới mới này mà không làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên của hành tinh chúng ta.”

Theo dự báo của Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc, ngay từ bây giờ, nhân loại phải tìm ra các giải pháp bền vững để sản xuất ra nhiều lương thực hơn với ít diện tích đất canh tác hơn, ít nguyên liệu hơn, ít nguồn nước hơn và nhất là phải ít gây ô nhiễm hơn.

Cụ thể, đến năm 2050, thế giới phải tăng sản lượng lương thực lên hơn 70% để đáp ứng nhu cầu của nhân loại, trong khi diện tích đất canh tác chỉ tăng thêm 5%. Nhu cầu tiêu thụ protein trên thế giới dự báo sẽ tăng đến 52% trong thời gian từ 2007 đến 2050. Thế mà hiện giờ, 20% lượng cá trên thế giới được dùng làm thực phẩm nuôi cá và các trại chăn nuôi sử dụng đến 70% diện tích đất nông nghiệp của toàn cầu. Rõ ràng là nhân loại không thể tiếp tục làm như hiện nay, mà phải dần dần tìm ra các nguồn thay thế và côn trùng là một con đường thật sự bền vững để sản xuất thực phẩm cho súc vật và cho con người. 

Ra đời tại Thế Vận Hội Rio 2016, trong bối cảnh khủng hoảng tị nạn ở châu Âu, đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic tham dự sự kiện Paris 2024 với một gánh nặng trên vai. Họ đại diện cho hơn 100 triệu người tị nạn, phải rời bỏ quê hương trên toàn cầu do xung đột, hay chiến tranh..., đồng thời truyền tải đi thông điệp về hy vọng, về tình đoàn kết và hội nhập.

Những ngày vừa qua, báo chí Pháp không ngừng ca ngợi vận động viên khuyết tật người Afghanistan Zakia Khudadadi, được Paris cấp quy chế tị nạn từ năm 2021. Với thành tích của mình sau quá trình tập luyện tại Trung tâm huấn luyện thể thao quốc gia (INSEP), ở Vincennes, ngoại ô Paris, Zakia Khudadadi là một trong 8 thành viên của Đội tuyển người tị nạn dự Paralympic Paris 2024, thi đấu môn Para Taekwondo, hạng 47 kg. Cô cũng là vận động viên tị nạn giành được chiếc huy chương đầu tiên, mang tính lịch sử cho đội tuyển đại diện cho hơn trăm triệu người trên thế giới, phải rời bỏ quên hương đi tị nạn xa xứ.

Zakia đến Pháp trong hoàn cảnh đặc biệt, vào tháng 08/2021. Trước những đe dọa bị bắt giữ bởi chế độ Taliban, vốn rất hà khắc với phụ nữ, đặc biệt là các nữ vận động viên, cô đã đăng tải một video lên mạng xã hội, xin trợ giúp từ quốc tế, giúp cô rời khỏi Kabul để thực hiện ước mơ tham dự Thế Vận Hội Paralympic Tokyo. Video đó đã loan tải tới Pháp và giúp cô lên được chuyến bay rời Afghanistan, trong bầu không khí hỗn loạn tại phi trường ở Kabul, khi Taliban lên nắm quyền.

Sau thành tích huy chương đồng hôm 29/08 vừa qua, cô chia sẻ với France 24 : “Chiếc huy chương này thể hiện cam kết của tôi đối với những người phụ nữ khác tại Afghanistan. Tôi đã cố gắng thể hiện tốt nhất, chiến thắng của tôi là để bày tỏ sự ủng hộ của mình đối với tất cả những phụ nữ, những cô gái hiện đang ở trong ngục tù của Taliban, đối với tất cả những người tị nạn ở Pháp và trên thế giới”.

Tại buổi lễ khai mạc Paralympic, diễn ra tại đại lộ Champs-Élysées và quảng trường Concorde ở thủ đô Pháp hôm 28/08, trái ngược với truyền thống để đoàn Hy Lạp tiến vào trước, đoàn vận động viên tị nạn Paralympic đã đi đầu, mở ra buổi diễu hành của 184 phái đoàn khác nhau trên thế giới, gồm hơn 4.400 vận động viên khuyết tật. Cao ủy người tị nạn Liên Hiệp Quốc, Filippo Grandi, cho rằng “sự hiện diện của phái đoàn người tị nạn Paralympic trên trường quốc tế, gửi đi một thông điệp về "hy vọng" cho hàng triệu người tị nạn trên thế giới, và cho tất cả chúng ta. Đội tuyển gồm các vận động viên đầy tài năng này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc cho phép những người khuyết tật có cơ hội tham gia vào xã hội một cách bình đẳng.” 

Đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic được ra đời trong bối cảnh cuộc khủng hoảng người tị nạn ở châu Âu vào năm 2015. Vào tháng 10 năm đó, nhân cuộc họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc về cuộc khủng hoảng tị nạn liên quan đến hàng triệu người trên thế giới, chủ tịch Ủy ban Olympic quốc tế Thomas Bach, đã đưa ra thông báo thành lập một đội tuyển dành riêng cho những người tị nạn. Ông Thomas Bach khẳng định rằng “được nhìn thấy họ tham gia thi đấu là một khoảng khắc tuyệt vời và chúng tôi hy vọng có thể chia sẻ với tất cả mọi người. Chúng tôi muốn dang rộng cánh tay tiếp đón các vận động viên trong cộng đồng Olympic, bên cạnh các vận động viện khác, không chỉ tranh tài thể thao cùng nhau, và có thể cùng sống tại làng Olympic”.

Ủy ban quốc tế Olympic muốn nhấn mạnh đến sự hiện diện của một phái đoàn đa văn hóa, đại diện cho hàng triệu người phải đi tị nạn, tha hương, do xung đột địa chính trị, chiến tranh,…

Gần một năm sau đó, 10 vận động viên, có nguồn gốc từ Syria, Nam Sudan, Ethiopia, hay Cộng Hòa Congo đã có mặt tại Thế Vận Hội Rio ở Brazil vào năm 2016, tranh tài cùng 11.000 vận động viên đến từ hơn 200 phái đoàn trên thế giới. Quyết định này được coi là một thông điệp “hòa bình, hòa nhập và về hy vọng” cho hàng triệu người buộc phải tha hương trên khắp thế giới, truyền cảm hứng bằng tinh thần thể thao, bằng sự kiên cường và lòng dũng cảm.

Sự xuất hiện của các vận động viên tị nạn tại Thế Vận Hội Rio 2016 cũng đã truyền cảm hứng cho nhiều bộ phim, chẳng hạn như phim Les nageuses của đạo diễn Sally El Hosaini, kể về một câu chuyện có thực về hai chị em vận động viên bơi, người Syria, Yusra và Sarah Mardini. Cuộc nội chiến ở Syria đã thôi thúc hai chị em rời khỏi đất nước, vượt biển trên chiếc thuyền thô sơ, nguy hiểm, vượt rừng để đến Đức. Với giấc mơ được tham dự Olympic Tokyo, Yusra không ngừng nghỉ luyện tập tại một câu lạc bộ bơi ở Đức. Tuy nhiên, tình hình địa chính trị bất ổn khiến cô không thể tham dự dưới màu cờ Syria. Thông báo thành lập Đội tuyển Olympic cho người tị nạn đã thắp lại hy vọng tham gia Olympic cho Yusra, dù cô muốn được công nhận là vận động viên có thực lực để tranh tài chứ không phải được tuyển đi thi vì “lòng thương hại đối với người tị nạn”.

Để được lựa chọn vào đội tuyển này, các vận động viên tị nạn phải tuân thủ một số tiêu chí, phải đạt được thành tích cao trong môn thể thao của mình, và được cơ quan tị nạn của Liên Hiệp Quốc công nhận quy chế tị nạn. Ủy ban Olympic Quốc tế cho biết cũng xét đến “sự đại diện mang tính cân bằng trong các môn thể thao, về giới tính và cả về khu vực”.

Bà Anne-Sophie Thilo, phụ trách về truyền thông của Đội tuyển người tị nạn Olympic, trả lời RFI Pháp ngữ, đưa ra nhận định : “Mọi người thường nhìn họ dưới ống kính "người tị nạn", nhưng trên hết, đó là những vận động viên, là những con người. Điều kết nối các vận động viên này với nhau trong một đội tuyển, là hành trình tị nạn của cá nhân của mỗi người. Dĩ nhiên, đó là các vận động viên trẻ, muốn có trải nghiệm và họ thường trò chuyện, trao đổi về thể thao nhiều hơn là các chủ đề khác.”

Tại Thế Vận Hội ở Brazil 2016, 10 vận động viên thi đấu dưới màu cờ của Olympic. Năm năm sau đó, tại Tokyo, đội tuyển người tị nạn Olympic chính thức được thành lập, với gần 30 vận động viên. Paris 2024 là lần thứ ba các vận động viên Olympic và Paralympic của đội tuyển người tị nạn tham gia thi đấu. Tại Thế Vận Hội năm nay, nếu đội tuyển Paralympic gồm 8 vận động viên, thì đội tuyển người tị nạn Olympic hồi tháng Bảy vừa qua gồm 36 vận động viên, hầu hết là người Iran, Afghanistan, Syria và một số nước châu Phi, được cấp quy chế tị nạn ở các nước châu Âu.

Tại sự kiện do Paris tổ chức, lần đầu tiên, cả đội tuyển người tị nạn Olympic và Paralympic được thi đấu dưới lá cờ trắng, in hình trái tim đỏ, bao quanh bởi các mũi tên đen, cùng các vòng tròn Olympic, tạo nên biểu tượng riêng của đội tuyển người tị nạn. Nếu vận động viên tị nạn nào giành được huy chương vàng, là cờ này sẽ được kéo lên trên nền bài hát của Thế Vận Hội, thay cho quốc ca.

Bà Masomah Ali Zada, người Afghanistan, cựu vận động viên đua xe đạp, hiện là lãnh đạo của đội tuyển người tị nạn Olympic, trả lời RFI Pháp Ngữ, cho biết : “Đội đã lớn mạnh. Lần cuối cùng tôi tham gia, đội chỉ có 29 người, thì nay lên đến 36 người. Có thể nói là gia đình Olympic đã lớn mạnh. Điểm chung của tất cả các vận động viên, đó là tinh thần kiên cường và đều có giấc mơ được tham gia vào Thế Vận Hội. Họ đã gặp nhiều khó khăn trên chặng đường của mình, nhưng không ai bỏ cuộc.” 

Về phần mình, cô Nyasha Mharakurwa, cựu vận động viên quần vợt, người đứng đầu đội tuyển tị nạn Paralympic muốn nhấn mạnh đến tài năng của các vận động viên khi vượt qua nhiều đối thủ, được công nhận, như tất cả những người khác, đạt điều kiện để tham gia Thế Vận Hội. Cô Nyash giải thích : “Tại các phái đoàn khác, lớn mạnh hơn, cạnh tranh cao hơn nhưng không phải ai cũng giành được huy chương, ngay cả các nước phát triển. Đó là bằng chứng cho thấy sự hiện diện của các vận động viên tị nạn tại sự kiện này là hoàn toàn xứng đáng. Điều quan trọng nhất theo tôi là việc tuyển chọn các vận động viên vào đội tuyển tị nạn. Bởi vì, trái với phái đoàn từ các quốc gia mà họ đã biết đi tìm vận động viên ở đâu, thì đối với những vận động viên tị nạn, họ phải di chuyển. Ngoài việc thay đổi quốc tịch theo nơi mà họ sinh sống, trong vài tháng, họ có thể trở thành vận động viên trong một tình huống khác.”

Chính vì vậy theo cô Nyasha, từ nay cho đến Thế Vận Hội Los Angeles 2028, cần phải liên lạc với tất cả các hiệp hội thể thao, thành viên của Ủy ban Paralympic quốc tế, để có thể mở rộng đội tuyển tị nạn, kết nạp thêm thành viên mới. Sự ra đời của đội tuyển tị nạn Olympic và Paralympic, không chỉ để giúp các vận động viên có cơ hội tham gia vào sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh 4 năm một lần, mà còn hỗ trợ họ trong quá trình luyện tập, để đi tranh tài, bởi đa phần, họ không nhận được trợ giúp như các vận động viên đến từ các nước khác.

Tại Hàn Quốc hiện nay không thiếu những người lao động làm việc từ 9h sáng tới 9h tối. Có thể nói những người này sống tại công ty và chỉ về "thăm" nhà vào mỗi tối. Theo báo cáo của Tổ chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế (OECD) năm 2022-2023, Hàn Quốc là một trong những nước có số giờ lao động hàng năm cao nhất, vào khoảng hơn 1900 giờ/năm, cao hơn 200 giờ so với mức trung bình của các nước OECD. 

Với đa số người dân xứ sở Kim Chi, làm việc tới đêm khuya, vắt kiệt sức mình để thể hiện sự tận tuỵ trong công việc, từ lâu đã trở thành một đặc trưng văn hoá. Vậy do đâu mà người dân Hàn Quốc lại làm việc nhiều đến vậy? Họ làm đơn thuần vì say mê công việc hay vì có lý do nào khác? Đâu là những hệ luỵ tiềm ẩn đằng sau văn hoá làm quá giờ này? 

Theo quy định hiện hành của luật pháp Hàn Quốc, người lao động làm việc trung bình 8 giờ mỗi ngày và tối đa là 52 giờ mỗi tuần. Tuy nhiên đây chỉ là những con số trên giấy tờ, còn thực tế thì một ngày làm việc của họ kéo dài hơn rất nhiều. Theo chân thông tín viên RFI tại Seoul Nicolas Rocca, chúng ta sẽ cùng lắng nghe câu chuyện của những người lao động tại đây. 

“Tôi không thể làm thêm giờ được nữa. Cơ thể tôi không chịu nổi nữa rồi. Đúng là trên lý thuyết tôi có thể xin nghỉ phép nhưng công ty đã cấm tôi nộp đơn xin nghỉ. Tôi thậm chí còn không thể xin nghỉ phép năm. Thời gian làm việc hàng tuần của tôi cao hơn 52 tiếng nhiều. Theo luật thì thời gian làm mỗi tuần không được quá 52 giờ nhưng thực tế lại rất khác vì hiện nay vẫn có quy định về những cơ chế hợp pháp cho phép giới chủ lao động kéo dài thời gian làm việc lên tới 64 giờ mà không có vấn đề gì. Vậy nên quy định 52 giờ cũng chẳng được mấy công ty áp dụng.” 

Đây chỉ là một trong hàng trăm thư điện tử mà ông Park Yong Chun, đại diện của một tổ chức phi chính phủ chuyên giải quyết các vấn đề thể chất và tinh thần của người lao động nhận được mỗi tháng. Nói về công việc của mình, ông Park cho biết :  

“Như mọi người thấy đấy, ở đây có hàng đống giấy tờ. Đều là những thư điện tử mà chúng tôi đã nhận được. Mà đây mới chỉ là những thư trong tuần này thôi. Họ viết cho chúng tôi để kể về những gì mà họ đang phải chịu đựng trong công việc. Mỗi ngày chúng tôi nhận vào khoảng 10 thư điện tử như vậy. Chúng tôi chỉ nhận thư điện tử chứ không nhận điện thoại vì không đủ nhân lực để xử lý cả các cuộc gọi. Thực sự có rất nhiều người mong muốn kể cho chúng tôi về tình hình mà họ gặp phải hiện nay. Chúng tôi có một nhóm chat mở trên ứng dụng Kakao Talk cho phép công nhân viên kết nối với các chuyên gia về lĩnh vực quyền lao động và hiện đã có hơn 832 người kết nối vào nhóm này.” 

Với những nhân viên chính thức, những người được vào biên chế, được ký hợp đồng với số giờ theo quy định mà vẫn phải chịu cảnh làm quá giờ như vậy thì những cộng tác viên, những người làm việc tự do, công nhật thì guồng quay công việc còn có thể khắc nghiệt đến mức nào? 

Vẫn theo ông Park, “hiện nay có rất nhiều lao động tự do tại Hàn Quốc nhưng lại không có văn bản luật nào quy định về số giờ làm việc tối đa cho họ. Đang có hàng triệu người lao động như vậy, không nhận được bất cứ sự bảo vệ hợp pháp nào khi làm công việc của mình.” 

Il Kwang Bo, một người đàn ông trung niên, hiện là lao động tự do cho công ty giao hàng CG Logistics cho biết : 

“Thường thì khoảng 7 giờ sáng tôi đến trung tâm giao hàng. Giờ bắt đầu của mỗi trung tâm khác nhau nhưng ở chỗ tôi là 7 giờ. Chúng tôi sau đó phân loại các đơn hàng và bắt đầu vận chuyển. Bình thường công việc của tôi sẽ kết thúc vào khoảng 22 giờ.” 

Có nhiều nguyên nhân lý giải cho văn hoá làm quá giờ của người Hàn Quốc. Theo tờ Nikkei Asia, lý do đầu tiên phải kể tới là người lao động không có tiếng nói trong công ty. Giới chủ doanh nghiệp tại Hàn Quốc thường nắm giữ rất nhiều quyền lực còn nhân viên thì chẳng thể đòi hỏi gì. Đặc biệt là sau khi tổng thống Yoon Suk-Yeon lên nắm quyền, ông đã đưa ra nhiều đường lối cứng rắn nhằm trấn áp các nghiệp đoàn, ngăn chặn các cuộc đình công đòi quyền lợi của người lao động. Ông cũng chủ trương tăng giờ làm việc tối đa lên tới 69 giờ/tuần nhưng do vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của người dân, đặc biệt là những người trẻ, đề xuất này sau đó đã bị huỷ bỏ. 

Nguyên nhân thứ hai khiến những người lao động tại Hàn Quốc phải làm việc nhiều giờ là vì mức lương họ được trả khá thấp. Dù số giờ làm việc hàng năm cao hơn nhiều so với mức trung bình của các quốc nước trong OECD nhưng mức thu nhập hàng năm của người lao động Hàn Quốc năm 2022 vẫn thấp hơn so với mức lương trung bình tại các quốc gia thành viên của tổ chức này. Hơn nữa, thị trường lao động tại Hàn Quốc hiện đang rất cạnh tranh. Nếu muốn sau này có thể an nhàn hưởng tuổi già, người lao động phải cố gắng hơn nữa. Theo đại diện của Liên đoàn Thanh Niên Hàn Quốc : 

“Nghỉ hưu vào năm 60 tuổi là điều không tưởng với nhiều người. Thị trường lao động hiện đang rất cạnh tranh. Rất nhiều nhân sự bị cắt giảm khi đến tuổi 40, 50. Họ sẽ tiếp tục tồn tại thế nào được bây giờ. Bởi vậy mà có nhiều người dù trước đó đã có vị trí tốt, công việc ổn định nhưng sau vẫn phải chạy xe taxi hay đi giao hàng để có khoản tiền tiết kiệm chuẩn bị cho tương lai khi nghỉ hưu.” 

Ngoài ra, theo tạp chí Forbes, không thể không nói tới một nguyên nhân quan trọng khác đó là hệ tư tưởng, quan niệm đã hằn sâu trong tâm trí của người Hàn Quốc : tăng ca đồng nghĩa với chăm chỉ, tận tuỵ, nỗ lực. Nếu muốn thành công, bạn phải cống hiến hết mình, đánh đổi tất cả thời gian cho công việc. Và với người Hàn Quốc, thành công được định nghĩa bằng một công việc tốt, một mức lương tốt. Họ rất quan tâm tới vị trí, cấp bậc của một người trong công ty. Ông Micheal Breen, tác giả cuốn The Koreans chia sẻ : “Với người Hàn Quốc, danh tính của một người được thể hiện qua chức danh của người đó trong công việc.” Ông lý giải thêm rằng người Hàn Quốc có thói quen gọi nhau bằng chức vụ của họ, chẳng hạn như “Quản lý Kim” hay “Kế toán Park” kể cả bên ngoài nơi làm việc. Bởi vậy họ lại càng phải nỗ lực để được trọng dụng và tiến cử. 

Trả lời phỏng vấn tạp chí Forbes, anh Lee, 39 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hàn Quốc khẳng định : “Rời khỏi cơ quan lúc 6 giờ tối đồng nghĩa với việc bạn sẽ không được thăng chức. Chúng tôi luôn phải để ý xem sếp nghĩ gì về thái độ làm việc của mình. Vậy nên khó mà về nhà đúng giờ được.” 

Còn theo Helen, 28 tuổi, một người nước ngoài hiện đang sống và làm việc ở Hàn Quốc, thì quy tắc không bao giờ về nhà trước sếp đã là luật bất thành văn tại đây : 

“Dù chẳng có quy định cụ thể nào nhưng vì không ai đứng dậy về nhà khi hết giờ nên tôi cũng không dám nói gì. Nếu ông chủ còn chưa về thì bạn không thể về được. Và kể cả khi ông chủ đã về rồi thì bạn cũng vẫn phải xin phép ông ấy. Liệu tôi có thể về nhà được chưa. Cho đến khi ông ta đồng ý thì tôi mới được về.” 

Guồng quay công việc nặng nề như vậy ảnh hưởng không nhỏ đến sức khoẻ của người lao động. Với những người làm việc tay chân như ông Il Kwang Bo hay các nhân viên giao hàng khác tại CG Logistics, sức khoẻ và thậm chí là tính mạng của họ bị đe doạ rất nhiều. Theo nhân viên của một chi nhánh giao hàng này thì “ở Incheon đã có một người tử vong còn ở Gong Yu, một nhân viên sau khi giao hàng liên tục 12 giờ đã bất tỉnh và hiện đang trong tình trạng nguy kịch.” 

Không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ thể chất, tâm lý và tinh thần của người lao động cũng bị tác động nặng nề. Theo Helen, công việc mà cô từng yêu thích giờ khiến cô cảm thấy “ngạt thở” mỗi sáng thức dậy : 

“Tôi bắt đầu có những triệu chứng căng thẳng và khó thở. Đầu tiên tôi nghĩ là do tôi hút thuốc nhiều quá nên tôi đã ngưng hút nhưng tình hình vẫn không có dấu hiệu cải thiện. Mỗi sáng khi mở mắt dậy tôi lại thấy không thở nổi. Khi tôi đi khám thì bác sĩ bảo phổi tôi không có vấn đề gì cả. Bác sĩ còn bảo nếu tình trạng vẫn tiếp diễn thì tôi nên đi gặp bác sĩ tâm lý.” 

Hàn Quốc cũng là nước có tỷ lệ tự tử cao nhất trong khối OECD, thậm chí còn cao hơn cả Nhật Bản, quốc gia nổi tiếng với tình trạng “Karoshi” hay còn hiểu là “làm việc đến chết”. Chỉ tính riêng trong năm 2021, tại Hàn Quốc đã có khoảng 13.000 người tự kết liễu cuộc đời của mình. Hơn nữa, cống hiến tất cả cho công việc cũng đồng nghĩa là người lao động sẽ không có thời gian cho gia đình, con cái. Do vậy, không có gì ngạc nhiên khi Hàn Quốc là nước có tỷ lệ sinh nở thấp nhất thế giới và tỷ lệ này vẫn tiếp tục đà giảm theo các năm. Năm 2023, con số này rơi vào mức 0,72. Số lượng trẻ được sinh ra trong năm 2023 đã giảm gần 20.000 so với năm 2022. Theo tờ The Guardian, tỷ lệ sinh thấp đáng báo động hiện nay tại Hàn Quốc một phần là do phụ nữ cảm thấy việc sinh đẻ và chăm sóc con cái sẽ ảnh hưởng đến công việc của họ. 

Tận tuỵ, cống hiến thậm chí là vắt kiệt sức cho công việc đã giúp Hàn Quốc phát triển thần tốc và vươn lên thành một trong bốn con rồng châu Á nhưng những hệ luỵ mà nó gây ra cũng không hề nhỏ. 

Thế Vận Hội Paris 2024 đã khép lại, những dư âm vẫn còn đó. Trong lúc chờ đợi Thế Vận Hội Cho người khuyết tật diễn ra với nhiều điều hứa hẹn gây bất ngờ, RFI Tiếng Việt tổng kết lại lễ hội thể thao lớn nhất hành tinh qua các chủ đề : Bảo vệ trật tự, an ninh : Thành công ngoài sức tưởng tượng của Pháp ; Từ bi quan lo lắng, người Pháp hào hứng khám phá lại Paris ; Thể thao khiến du khách phớt lờ các công trình tham quan tại Paris. 

Khép lại tối 11/08/2024 sau hơn 2 tuần tranh tài thể thao, Thế Vận Hội Paris 2024 được xem là một sự kiện thành công cả về thành tích thể thao lẫn sự hào hứng, tham gia đông đảo nhiệt tình của các khán giả, cổ động viên ... Về công tác tổ chức, sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh đã diễn ra an toàn, không có sự cố lớn nào ảnh hưởng đến các cuộc tranh tài, lễ khai mạc, lễ bế mạc cũng như các hoạt động Thế Vận Hội.

Trước khi Thế Vận Hội diễn ra, nhiều người đặc biệt « nín thở » lo ngại về công tác bảo vệ, duy trì an ninh, trật tự, nhất là trước nguy cơ tấn công khủng bố, trong khi đây là lần đầu tiên lễ khai mạc Olympic diễn ra bên ngoài sân vận động. Rồi sau đó là cảm giác thở phào nhẹ nhõm : lễ khai mạc ngoài trời « độc nhất vô nhị » trên sông Seine đã diễn ra suôn sẻ, an toàn.

Có được sự an toàn đó, đương nhiên đó là nhờ công sức, đóng góp lớn lao của lực lượng cảnh sát, hiến binh và quân đội. Tuy nhiên, góp phần không nhỏ là đội ngũ nhân viên bảo vệ của các công ty tư nhân. Chị Phạm Thùy Dương, một thành viên lực lượng bảo vệ an ninh của tư nhân tham gia công tác bảo đảm an toàn, trật tự cho Thế Vận Hội Paris 2024, chia sẻ với RFI Tiếng Việt :

Thực ra, để có được thành quả như vậy, lực lượng bảo vệ trật tự an ninh tư nhân cũng phải qua công tác tuyển chọn và đào tạo bài bản, dù chỉ trong một quãng thời gian ngắn. Chị Thùy Dương giải thích thêm :

Công tác bảo vệ an ninh, trật tự của Pháp tại Thế Vận Hội, với tầm vóc và quy mô chưa từng có, nhờ sự phối hợp của các lực lượng anh ninh công - tư hùng hậu của Pháp, lại được sự hỗ trợ của lực lượng cảnh sát nước ngoài, thậm chí còn được xem là một hình mẫu mới lý tưởng về bảo đảm an ninh, trật tự cho các sự kiện quốc tế quy mô lớn. Chị Thùy Dương cho biết thêm :

Có thể nói, ngoài một số tiết mục gây tranh cãi, đặc biệt bị chỉ trích từ một số người có tư tưởng cực đoan, lễ khai mạc Thế Vận Hội thành công ngoài mong đợi đã biến bầu không khí e dè ban đầu tại Paris thành sự ngỡ ngàng, ngạc nhiên, choáng ngợp. Và rồi sau đó, Kinh đô Ánh sáng tràn ngập một bầu không khí lễ hội tưng bừng, nhộn nhịp ngày đêm, kéo dài suốt hơn 2 tuần lễ. Cả du khách và người dân Pháp đều bị cuốn vào lễ hội đường phố phi thường đó một cách rất tự nhiên.

Những ai may mắn được sống trong bầu không khí « có một không hai » đó của Thế Vận Hội Paris 2024 có lẽ sẽ còn nhớ mãi trải nghiệm khác thường này. Người dân Pháp, vốn được người nước ngoài biết đến với tính hay phàn nàn, hay còn được mệnh danh là « nhà vô địch thế giới » về môn phê bình, chỉ trích, lần này cũng chẳng có nhiều cơ hội để chê bai nước nhà.

Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 07/08, nhà báo Melissa Bell, thông tín viên của đài Mỹ CNN tại Paris, chia sẻ cảm nhận :

« Những suy nghĩ, hình ảnh Paris dưới góc nhìn từ nước ngoài là rất đẹp. Nhìn chung chỉ có người dân Paris là hay kêu ca, phàn nàn. Thật sự là từ nước Pháp, khó có thể thấy rõ là mọi người trên thế giới mơ ước được đến thành phố Paris đến mức độ nào. Về Thế Vận Hội, điều đáng ngạc nhiên là Olympic đã rất thành công trong việc nâng cao giá trị của Paris, làm Paris trở nên nổi bật : không chỉ nhờ các công trình, mà còn ở chỗ mọi cuộc thi đấu, tranh tài đều diễn ra ở trung tâm thành phố, tại những nơi mang tính biểu tượng, và cũng phải nói thêm là mọi chuyện đều diễn ra rất tốt đẹp.

Tôi nghĩ rằng người Pháp là những người đầu tiên phải ngạc nhiên về thành công này (chứ không phải khách nước ngoài). Đó có thể là bởi vì người Pháp từng quá bi quan trước khi Thế Vận Hội bắt đầu. Họ bi quan cũng là lẽ tự nhiên. Chúng tôi đã nghe rất nhiều lời phàn nàn, không biết mọi chuyện sẽ diễn ra như thế nào. Hơn nữa, nhiều người Paris đã rời khỏi thành phố (trước khi diễn ra Olympic) bởi vì họ lo ngại cảnh hỗn loạn, phức tạp.

Nhưng quả là ấn tượng ! Mọi việc diễn ra không chỉ trôi chảy, suôn sẻ nhờ công tác tổ chức, mà còn là niềm vui hân hoan. Hôm nọ, tôi đã đến Villepinte xem đánh boxe. Có những người làm việc ở đó phục vụ Thế Vận Hội Paris 2024, họ trợ giúp, hướng dẫn mọi người đến đúng cửa, đi đúng cầu thang … Mọi người hát, nhảy múa và cười. Đó không phải là Paris mà người ta thường thấy.

Tôi nghĩ rằng đó là một thành phố đang tự khám phá lại mình với một sự hào hứng không thể phủ nhận và rất nhiều niềm tự hào. Đó là sự hào hứng tự mình khám phá lại thành phố của chính mình và khám phá lại thành phố qua góc nhìn của toàn thế giới. Các con số của truyền hình, không đơn giản chỉ là ở Pháp, mà là khắp nơi trên thế giới, cho thấy mọi người có sự khao khát không giới hạn đối với Thế Vận Hội và Paris ».

Thế Vận Hội và Paris đã nâng tầm nhau lên. Đây cũng là dịp để người dân Pháp khám phá lại mình và Kinh đô Ánh sáng. Thông tín viên đài Mỹ CNN tại Paris nói tiếp :

« Nếu Paris tạo được một hình ảnh đẹp phi thường bên ngoài nước Pháp, thì quả đúng là người Paris có tiếng là gắt gỏng, hay cằn nhằn, không phải lúc nào cũng thân thiện và dẫu gì thì các bồi bàn, nhân viên phục vụ nhà hàng cũng mang tiếng là không tươi cười niềm nở như người Mỹ. Thế nhưng mà tôi lại thấy ngay cả cảnh sát cũng rất ân cần, ai cũng trở nên thân thiện.

Và tôi nghĩ rằng ngoài những chỉ dẫn mà chính quyền thành phố Paris đưa ra để giúp mọi việc diễn ra tốt đẹp, để du khách thực sự cảm thấy được hoan nghênh chào đón, mọi người còn cảm thấy có một niềm tự hào, một niềm vui sống, một sự hào hứng nhiệt tình của tất cả mọi người có mặt tại đây và điều này chắc chắn khiến chính họ (người Pháp) cũng phải có chút ngạc nhiên. Và rõ ràng là tươi cười vui vẻ hơn thì sẽ thấy dễ chịu hơn là làm điều ngược lại.

Đối với người Pháp cũng vậy, Thế Vận Hội là dịp tự khám phá mình qua con mắt của cả thế giới, trong đó có niềm tự hào dân tộc, trên cả những đỉnh cao thể thao, những tấm huy chương. Những người Paris đã rời thành phố trước Thế Vận Hội sau đó đã khám phá lại Paris qua cái nhìn của những người nước ngoài đã đến Paris dịp này ».

Theo tổng kết ban đầu (ngày 12/08) của Cơ Quan Du Lịch Paris về giai đoạn 23/07 - 11/08, có khoảng 11,2 triệu khách (85% là người Pháp) tham dự các hoạt động trong khuôn khổ Thế Vận Hội tại vùng Paris. Số khách du lịch Pháp và nước ngoài đã tăng gần 20% so với cùng kỳ năm 2023, đông nhất là khách Mỹ, Đức, Anh, Trung Quốc, Nhật Bản …

Tuy nhiên, theo AFP, không phải ai cũng được hưởng lợi từ làn sóng du khách đến Paris mùa Thế Vận, bởi du khách Olympic có cách chi tiêu và mối quan tâm khác so với khách du lịch thông thường, chẳng hạn họ tập trung đến các địa điểm thi đấu, fanzone, tham dự các hoạt động trong khuôn khổ Thế Vận Hội, thay vì đi tham quan các công trình hay đến các khu vui chơi giải trí, mua sắm. Do « hiệu ứng Thế Vận Hội », những điểm đến vốn thu hút đông khách như Disneyland Paris, bảo tàng Louvre, lâu đài Versailles đều bị khách « phớt lờ », nhất là những nơi xa các địa điểm Thế Vận Hội.

Thưởng thức ẩm thực cũng không phải ưu tiên của du khách. Để thuận tiện, họ thường ăn nhanh ngay tại các địa điểm thi đấu, fanzone, hoặc mua đồ ăn sẵn mang theo chứ không ưu tiên nhà hàng, ẩm thực Pháp.   

Tuy nhiên, các nhà du lịch hy vọng Thế Vận Hội sẽ là đòn bẩy để Paris sớm thu hút thêm nhiều khách du lịch quốc tế.   

Người soát vé, người chuẩn bị dụng cụ thi đấu, người tiếp đón các phái đoàn,..., khoảng 45 000 tình nguyện viên đến từ 155 quốc gia đã góp thời gian, góp sức, hỗ trợ ban tổ chức thành công Thế Vận Hội Paris 2024.

Tại buổi lễ khai mạc Thế Vận Hội hôm 26/07, chủ tịch Ủy ban Olympic của Pháp, Tony Estanguet đã cảm ơn các tình nguyện viên đến từ 155 quốc gia : “Trong cuộc sống, các bạn làm những nghề khác nhau, là giáo viên, y tá, sinh viên hay đã nghỉ hưu… sự nhiệt tình của mọi người sẽ thắp sáng kỳ Thế Vận Hội này”. Hình ảnh một nữ tình nguyện viên đứng dưới mưa, cầm ô che cho ông Estanguet khi phát biểu cũng được loan tải khắp các mạng xã hội.

Tại buổi lễ bế mạc, các tình nguyện viên cũng được ban tổ chức tiếp đón như một phái đoàn “áo xanh tình nguyện”, bước vào sân vận động Stade de France, theo sau các tình nguyện viên và phái đoàn từ hơn 200 quốc gia.

Trong hơn hai tuần diễn ra Thế Vận Hội, các tình nguyện viên trong trang phục màu xanh lá – xanh dương và chiếc mũ nhiều màu sắc, xuất hiện trên khắp đường phố ở Paris, trên các phương tiện giao thông công cộng và cả tại những địa thi đấu của sự kiện.

Cô Lucie, đến từ miền nam nước Pháp, dành kỳ nghỉ hè năm nay để làm tình nguyện tại Thế Vận Hội. Cô rất bất ngờ khi mình được chọn làm tình nguyện viên sau quá trình dài làm hồ sơ, trả lời gần 200 câu hỏi, viết lý lịch quá trình đào tạo, việc làm (CV) và thư nguyện vọng. Phụ trách tiếp đón các vận động viên tại sân bay Orly từ ngày 16/07 đến 12/08, cô chia sẻ : “Có nhiều người đến từ các nước khác nhau, không nói tiếng Pháp. Tôi không giỏi ngoại ngữ cho lắm và điều này giúp tôi có thể thực hành tiếng Anh. Tôi thậm chí còn cài một ứng dụng trên điện thoại để có thể giao tiếp với mọi người. Tại sân bay, tôi cũng gặp nhiều người nổi tiếng, tôi không biết hết những người đó, nhưng tôi đã có thể chụp ảnh cùng họ. Tôi không nghĩ rằng mình sẽ đến một nước khác để làm tình nguyện vì tôi không biết nhiều thứ tiếng khác. Thế Vận Hội diễn ra tại Pháp và chỉ cách chỗ tôi vài giờ nên không hề ngần ngại trở thành tình nguyện viên. Tôi nghĩ rằng đây là một trải nghiệm độc đáo và có thể cho vào CV của tôi sau này”.

 Gặp gỡ mọi người, cải thiện ngoại ngữ cũng là một trong những mục đích của du học sinh người Việt, Bùi Tiến Quốc, khi tham gia làm tình nguyện viên trong sự kiện thể thao này. Anh chia sẻ: “Tôi qua Pháp hai năm rồi nhưng tiếng Pháp vẫn còn hơi yếu một chút vì chủ yếu sử dụng tiếng Anh. Lý do thứ hai là tôi muốn kết thêm những người bạn mới. Nhờ công việc tình nguyện viên này mà tôi kết giao cả với những bạn trẻ tuổi và những người lớn tuổi, làm việc trong một nhóm rất chuyên nghiệp và mọi người đoàn kết, tương trợ lẫn nhau. Cái thứ ba là tôi cũng muốn có một kỷ niệm để đời, vì đây là Thế Vận Hội và mình cũng không có nhiều dịp để tham gia một sự kiện tầm cỡ quốc tế như thế này. Đây là một dịp rất là hay và may mắn, kịp thời, kịp lúc thì mình tham gia thôi”.

Được tuyển chọn qua một quá trình phức tạp từ 300 000 ngàn hồ sơ, hơn 45 000 tình nguyện viên Olympic, từ 16 đến 94 tuổi, dành thời gian và nhiệt huyết để hỗ trợ ban tổ chức. 45 % số tình nguyện viên đến từ các doanh nghiệp tài trợ cho Thế Vận Hội ( Sanofi, LVMH), hoặc các liên đoàn thể thao.

Các tình nguyện viên có nhiệm vụ như chỉ dẫn, điều hướng, hỗ trợ thông tin, vận động viên, các phái đoàn thể thao và cả khán giả. Có những người làm việc thầm lặng, kiểm soát vé vào, chỉ dẫn chỗ ngồi. Có những người thì làm việc dưới ánh đèn, trải thảm trước các trận đấu nhu đạo, đưa kiếm cho các kiếm thủ, chuẩn bị, thu dọn dụng cụ thể thao,… Một số có thể xem được các trận thi đấu cùng khán giả, một số thì không, nhưng tất cả đều cùng hoà chung, tạo một không khí lễ hội cho Thế Vận Hội.

Trong số 45 000 tình nguyện viên, khoảng 9000 người đến từ nước ngoài, đến Paris để làm tình nguyện, đúng như tinh thần của Thế Vận Hội, quy tụ tất cả mọi người xung quanh thể thao. Cô Maria, đến từ Tây Ban Nha, phụ trách điều phối dòng người tại sân vận động Chapelle Arena, khẳng định rằng làm tình nguyện tại Thế Vận Hội “là một trải nghiệm cần có trong đời”.

Còn cô Johanne và chồng lái xe từ Đan Mạch đến Paris, phụ trách bố trí chỗ ngồi cho các khán giả tại sân vận động Rolland Garros, nơi diễn ra các trận đấu quần vợt và quyền anh. Vốn quan tâm đến thể thao, cô Johanne không muốn chỉ là những khán giả đến xem các giải đấu mà “muốn trở thành một phần ở trong đó”. Cô chia sẻ : “Hai tuần đã trôi qua là một trải nghiệm tuyệt vời. Tôi đã gặp rất nhiều người từ các nước khác nhau. Trước khi đến Paris, tôi không nghĩ là mình có thể xem bất cứ trận đấu nào. Nhưng ngay ngày đầu tiên, tôi không ngờ là mình đã được xem trận của Djokovic. Tôi nhớ có lần tôi chỉ đứng cách 5 mét siêu sao quần vợt người Serbia. Hơn nữa nhóm tình nguyện của chúng tôi, có tên là Tip Top, tất cả mọi người đều rất nhiệt huyết và thân thiện. Có thể tôi sẽ gặp lại họ vào Thế Vận Hội mùa đông ở Milan hoặc trong 4 năm nữa, tại Thế Vận Hội ở Los Angeles. Nếu có thời gian, tôi rất muốn được tiếp tục làm tình nguyện tại sự kiện tương tự.

Các tình nguyện viên thường có ca làm khoảng 8 tiếng mỗi ngày, 5 ngày trên một tuần và có thể được huy động đến nhiều địa điểm khác nhau. Trước khi nhận nhiệm vụ, hầu hết đều nhận được một khoá đào tạo ngắn. Họ cũng nhận được các đãi ngộ đặc biệt từ ban tổ chức.

Tình nguyện viên người Việt Nam, Bùi Tiến Quốc cho biết thêm thông tin : “Tôi có một thẻ cho phép truy cập vào tất cả các khu vực của Thế Vận Hội. Ban tổ chức cũng tạo ra cái lễ hội, sân chơi ca nhạc, những buổi mà mọi người sinh hoạt cùng với nhau. Những buổi này giúp các tình nguyện viên có thêm động lực và tinh thần. Ngoài ra, họ cũng hỗ trợ ăn uống, giúp đỡ về thẻ đi lại trên phương tiện giao thông công cộng, cũng như bảo đảm đầy đủ hết nhu cầu sinh hoạt mà một tình nguyện viên cần có, nghe hơi giống vận động viên, nhưng họ khá coi trọng cái công sức mà mình bỏ ra, và những gì mình nhận được là xứng đáng. Ngoài ra họ cũng hỗ trợ chúng mình vé để xem các trận Olympic. Tôi có được 1 vé xem olympic và 1 vé xem paralympic.”

Trang phục cho các tình nguyện viên, từ quần áo, giày giép, mũ, đồng hồ,.. do hãng Decathlon và các hãng thể thao khác sản xuất, được ban tổ chức cấp cho các tình nguyện viên. Riêng 500 tình nguyện viên, phụ trách bê các khay huân chương hoặc cầm cờ trong lễ trao giải, có trang phục do nhà tài trợ cấp cao (platine) của sự kiện, LVMH, đặc biệt thiết kế. Những trang phục độc lạ này, chỉ được sản xuất riêng cho Thế Vận Hội, được xem là những món đồ lưu niệm cho các tình nguyện viên nhưng cũng được nhiều người quan tâm. Nhiều thông báo bán lại đồ được đăng trên các trang bán đồ cũ, đôi khi lên đến hàng ngàn euro.

Truyền thống làm tình nguyện viên Olympic xuất hiện từ Thế Vận Hội Luân Đôn năm 1948 và vẫn tiếp diễn cho đến nay. Ban tổ chức có thể tận dụng nguồn nhân lực nhiệt huyết, thân thiện và nhất là không phải trả lương cho họ. Uỷ ban Olympic quốc tế cũng ghi rõ “tình nguyện viên là người cam kết với hết khả năng của mình, thực hiện các nhiệm vụ được giao phó mà không tính toán đến khía cạnh tài chính hoặc thù lao hoặc dưới bất cứ hình thức nào.”

Đối với các tình nguyện người Pháp, sống tại Paris có người quen ở thủ đô, đến làm tình nguyện trong kỳ Thế Vận Hội này có lẽ không quá khó khăn. Tuy nhiên, đối với 9000 tình nguyện viên nước ngoài, chi phí phải trả để làm tình nguyện không hề nhỏ, nhất là khi giá thuê nhà tại Paris tăng cao trong Thế Vận Hội. Mặc dù có nhiều đãi ngộ, nhưng các tình nguyện viên Olympic không được trả thù lao, chi phí đắt đỏ ở thủ đô Pháp có thể làm nản lòng một số người. Do đó, ban tổ chức cũng đã có dự trù, để hàng ngàn người đăng ký tình nguyện vào danh sách chờ, trong trường hợp thiếu nhân lực.

Để giới thiệu văn hóa với quốc tế và cổ vũ vận động viên nước mình thi đấu tại Thế Vận Hội, nhiều quốc gia đã bố trí các « nhà olympic » tại thủ đô của Pháp. Hầu hết là mở cửa đối với tất cả mọi người, nhà Olympic cho phép khán giả theo dõi các trận đấu qua màn hình với màu sắc văn hóa riêng, trong bầu không khí lễ hội.

Lần đầu tiên từ 8 năm qua, những du khách đến dự sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh có thể trải nghiệm tính đa dạng văn hóa của Thế Vận Hội, sau sự kiện Tokyo 2021 bị bao phủ bởi Covid-19, đóng cửa với khách du lịch và cổ động viên. Tại công viên La Villette, phía bắc thủ đô Paris, “15 ngôi nhà Olympic”, từ các quốc gia khắp các châu lục, Á, Âu, hay Nam Mỹ,…, là nơi để quảng bá văn hóa với các hoạt động thể thao, giải trí, ẩm thực và cả những màn hình lớn để người hâm mộ có thể xem các trận đấu được truyền hình trực tiếp.

Du khách có thể ghé qua nhà Olympic của Mông Cổ, bước vào căn lều tròn, khám phá không gian sinh hoạt truyền thống của người du mục ở thảo nguyên Trung Á, thử cầm những chiếc cung của người Mông Cổ xưa, loại vũ khí làm nên nhiều chiến thắng lịch sử của Thành Cát Tư Hãn.

Ngôi nhà Olympic của Đài Loan thu hút sự chú ý với dàn đèn lồng đỏ, qua các màn biểu diễn xuyên suốt sự kiện với sự góp mặt của hơn 24 nhóm nhạc, quy tụ 122 nghệ sĩ đến từ hòn đảo. Đài Loan muốn tôn vinh các vận động viên tham dự sự kiện qua nền văn hoá phong phú, mời khán giả thưởng thức các điệu hát cổ, các vở nhạc kịch, hay trình diễn múa đương đại, cho đến âm nhạc điện tử hiện đại. Một du khách chia sẻ:  “Tôi không nghĩ rằng lại có nhiều hoạt động giải trí và không khí nhộn nhịp đến vậy trong các nhà olympic khác nhau. Mọi người đến từ nhiều nước khác nhau, quy tụ tại đây. Chúng tôi đến thăm nhà của Nam Phi đầu tiên, sau đó là của Slovénia và Slovakia, rất đậm tính văn hoá. Hiện chúng tôi đang thăm nhà Olympic của Đài Loan, tận hưởng không gian văn hoá, uống thử đồ uống truyền thống. Nói thật là đồ uống của họ khá ổn, giá thành hợp lý, và đôi khi ngon hơn đồ uống Pháp”.

Ấn Độ thì tạo dấu ấn của riêng mình với thiết kế ấn tượng, tràn ngập sắc màu ngay từ cổng vào, theo mô hình nhà truyền thống của quốc gia Nam Á. Du khách cũng có thể trải nghiệm kính thực tế ảo (VR), “du lịch khắp Ấn Độ mà không cần rời khỏi chỗ ngồi”, đi đến những địa điểm biểu tượng của đất nước. Nhà Olympic của Ấn Độ cũng bố trí một khu giới thiệu đồ thủ công, với sự hiện diện của các nghệ nhân, may trang phục truyền thống, dệt vải, dệt thảm. Ngoài ra, du khách còn có thể tham gia vào các trận đấu bóng gậy (cricket), hoặc các buổi hướng dẫn thiền hay tập Yoga. Ấn Độ cũng đang “đấu tranh” để đưa môn Yoga vào môn thi đấu chính thức tại Olympic.

Sau lễ cưới tỷ đô cho con trai, thu hút sự chú ý của quốc tế vừa qua, bà Nita Ambani, vợ của doanh nhân giàu nhất Ấn Độ Mukesh Ambani, cũng là chủ tịch của Quỹ Reliance, và là thành viên của Ủy ban Olympic Ấn Độ, có mặt tại buổi lễ “khánh thành nhà Olympic Ấn Độ” khẳng định : “Hôm nay, chúng ta tụ họp tại Thế vận hội Olympic Paris 2024 để mở ra cánh cửa đến với một giấc mơ. Một giấc mơ thuộc về 1,4 tỷ người Ấn Độ, đưa Thế vận hội đến Ấn Độ”. Những du khách ghé thăm có thể đăng ký bầu cho Ấn Độ trở thành nước chủ nhà, đăng cai Thế Vận Hội trong tương lai.

Không chỉ riêng Ấn Độ muốn quảng bá thể thao và du lịch. Dọc theo kênh Canal de l’ours, tại không gian văn hóa của Slovakia, bà Judit Sipekiova, thuộc bộ Du Dịch và Thể Thao Slovakia, khẳng định rằng nhiều người không biết xác định vị trí của Slovakia trên bản đồ, do vậy đây là một dịp quan trọng để đất nước chúng tôi được biết đến. Không chỉ có màn trình diễn nhạc, quầy bar giới thiệu đồ uống mà du khách còn có thể thử xe đạp, được gắn thiết bị đo tốc độ cũng như hiệu suất năng lượng tạo ra, nhằm đánh giá khả năng tối đa của vận động viên trong thời gian ngắn nhất.

Một du khách cho hay : “Chúng tôi cứ tưởng là đang ở một lễ hội nào đó. Chúng tôi ghé qua nhà của các nước Slovak và hầu hết đều giới thiệu về môn đua xe đạp, đó cũng là môn thể thao mà tôi rất thích. Bạn của tôi đã thử các thiết bị của họ và kết quả của anh ấy khiến tôi tự hào”.

Slovakia có địa hình chủ yếu là núi đồi, nhưng lại phát triển mạnh môn đua xe đạp, với những vận động viên nổi danh thế giới, chẳng hạn như Peter Sagan, ba lần vô địch thế giới, 7 lần vô địch Tour de France.

Nhà Olympic cũng là nơi để các cổ động viên đến xem các trận đấu trực tiếp qua màn hình lớn, chẳng hạn như tại không gian của Brazil, phủ sắc áo quốc kỳ màu vàng xanh. Hàng trăm người quy tụ trước các màn hình được bố trí tại Casa Brazil, trước cuộc thi thể dục nhịp điệu mà vận động viên Rebecca Andrade “đối đầu” với siêu sao Simone Biles. Người đánh trống, hát quốc ca Brazil, nhún nhảy dưới nền nhạc Mỹ La Tinh,

Lần đầu đến dự một Thế Vận Hội, cô Vanessa, người Brazil, đến Paris cùng chồng, cả hai đã đi xem các cuộc thi đấu tại sân vận động, nhưng khi đến xem các trận đấu được truyền hình trực tiếp tại Casa Brazil, cô có cảm tưởng là “đang ở nhà”. Cô nhận định: “Đây là một trải nghiệm tuyệt vời, khi nhìn thấy mọi người mang cờ, mặc áo hình quốc kỳ Brazil, và nhất là chứng kiến cảnh vận động viên của nước mình giành được một huy chương bạc”.

Một du khách khác, người Pháp, Clément Ducroix, thì khẳng định rằng ý tưởng nhà Olympic rất tuyệt vời, vì “mở cửa cho hầu hết tất cả mọi người”.

“Ngay cả khi không biết gì về đất nước đó, thì chúng tôi cũng có thể ghé thăm. Không khí cũng rất vui nhộn với màu sắc của Brazil, mọi người cùng thưởng thức các món ăn Brazil, hoà vào nền văn hoá này. Tôi nghĩ đó chính là tinh thần của Thế Vận Hội, quy tụ mọi từ khắp nơi, từ các nước khác nhau”.

Nước chủ nhà Pháp cũng có nhà olympic riêng – Club France và cũng là fan-zone, khu vực dành cho người hâm mộ, được bố trí ngay tại lối vào công viên.

Cũng tương tự như các nhà olympic khác, nhưng Club France có quy mô lớn hơn, với sức chứa lên đến hơn 20 000 người, cũng như các màn hình lớn, được đặt cả bên trong và bên ngoài và những hoạt động thể thao như bóng bàn, tennis. Du khách cũng có thể thử các môn thể thao như đấu kiếm, bắn cung, hoặc chụp ảnh cùng ngọn đuốc Olympic. Thường là buổi tối, sau khi các trận đấu kết thúc, các vận động viên giành được huy chương sẽ có mặt, chia sẻ chiến thắng cùng các cổ động viên.

Thể thao cũng khó có thể tách khỏi chính trị, và thường được cho là quyền lực mềm của các nước. Đặc biệt là với trường hợp của Ukraina, đặt tên cho nhà Olympic là « Volia», vừa có nghĩa là « ý chí » và « tự do » trong tiếng Ukraina. Một trong những người quản lý không gian này, Yuri Sviridov, giải thích với AFP rằng « đây là dịp quan trọng để thu hút sự chú ý của quốc tế và không thể bỏ lỡ cơ hội nhắc lại cho thế giới về cuộc xâm lược của Nga vào Ukraina ».

Thông điệp « The Will to win » - Mong muốn chiến thắng, cùng với những hình ảnh về sân vận động Kharkiv bị phá hủy, được trưng bày ở khắc mọi nơi trong không gia này.

Ban tổ chức của công viên Villette cho biết Casa Brazil và nhà Olympic của Ấn Độ đã kín chỗ và mời mọi người đến khác nhà Olympic khác, hoặc Decathlon Playground – khu giới thiệu các hoạt động thể thao của hãng Decalthlon.

Ngoài công viên Villette, nhà Olympic từ các quốc gia khác cũng được bố trí khắp thủ đô, trong các tòa nhà Hausmann hay trong quán rượu, như trường hợp của nhà Olympic Ireland, nhằm quảng bá văn hóa, truyền tải thông điệp của nước mình tại giải đấu thể thao thế giới. Hay nhà Olympic của Ả Rập Xê Út được đặt trong căn biệt thự Cambon Capucines, muốn cải thiện hình ảnh, nêu bật các bức chân dung phụ nữ Ả Rập Xê Út đầu tiên tham gia thi đấu tại Thế Vận Hội.

Hầu hết các “nhà Olympic” đều mở cửa miễn phí, đôi khi phải đăng ký đặt chỗ trước, hoặc có giá từ 5 đến 30 euros, riêng nhà Olympic của Anh Quốc đặt tại quận 16 của Paris, trong Pavillon d'Armenonville có vé vào cửa từ 178 euro. Nhà Olympic của Hoa Kỳ là có giá cao nhất, từ 325 euro, đặt tại cung điện Brongniart, giữa lòng thủ đô Pháp.

Để phục vụ khán giả từ khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là những người không mua được vé để xem trực tiếp các giải đấu, thành phố Paris cũng bố trí hơn 20 fan-zone, với các màn hình lớn, khắp thủ đô, đặc biệt là khu vực ngay trước tòa thị chính, với sức chứa hơn 3000 người.

Với cam kết bình đẳng giới trong thể thao, Ủy ban Olympic Quốc tế lần đầu tiên cho phép nam giới tranh tài trong môn bơi nghệ thuật tại Thế Vận Hội Paris 2024. Thế nhưng, vẫn còn nhiều rào cản khiến nam giới bị “phân biệt đối xử” trong môn thể thao gắn liền với hình ảnh duy mỹ nhưng thể hiện sức mạnh cơ thể, cho tới nay chỉ dành cho các vận động viên nữ.

Không ai biết chính xác môn bơi nghệ thuật đã ra đời như thế nào. Nhưng theo nhà sử học người Mỹ Dawn Pawson Bean, vào năm 880 trước Công nguyên, tại cung điện ở Assyria (vương quốc của người Akkad cổ xưa), đã có những vận động viên bơi lội thực hiện những động tác giống như các tư thế của vận động viên bơi nghệ thuật ngày nay.

Vào năm 1891, tại Berlin, Đức, cuộc thi bơi “trình diễn” đầu tiên dành cho nam giới đã được tổ chức. Một năm sau đó, Bob Derbyshire giành chức vô địch Anh Quốc môn bơi khoa học (scientific swimming). Lúc đó, môn thể thao này chỉ cho phép nam giới tham gia.

Theo tạp chí Les Inrocks của Pháp, phải đến năm 1952, môn bơi nghệ thuật mới tìm được “nghệ danh” của mình trong một cuộc trình diễn tại Thế vận hội và được hệ thống hóa ở cấp độ quốc tế, nhưng đã nhanh chóng tạo ra một bước ngoặt lớn, trở nên “nữ tính” hơn. Các bộ phim của Mỹ vào những năm 1940, như Bathing Beauty (1944) hay Million Dollar Mermaid (1952) đã góp phần tạo ra hình ảnh về môn thể thao tôn vinh vẻ đẹp của các động tác được thực hiện bởi các vận động viên nữ. Nam giới dần biến mất khỏi các bể bơi nghệ thuật, dù không có bất cứ tổ chức nào cấm.

Môn bơi nghệ thuật lần đầu tiên được đưa vào thi đấu tại Thế Vận Hội Los Angeles 1984, nhưng chỉ dành cho nữ giới. Là môn thể thao tập thể, bơi nghệ thuật đòi hỏi sự chuẩn bị về thể chất như các môn thể thao khác. Các vận động viên thực hiện các kỹ thuật nhào lộn dưới nước, với những màn trình diễn theo nhịp điệu được biên đạo cùng với sự chuẩn bị về trang phục độc đáo. Có thể ví bơi nghệ thuật giống như trượt băng nghệ thuật nhưng được thực hiện ở dưới nước.

Mourad Merzouki là vũ công, biên đạo múa đương đại, tham gia làm biên đạo cho một số tiết mục của Thế vận hội Paris 2024 và đã được huấn luyện viên của đội bơi nghệ thuật Pháp nhờ hỗ trợ biên đạo cho đội. Anh giải thích trên đài France Bleu một số điểm đặc trưng trong môn thể thao nghệ thuật này : “Khi ở dưới độ sâu 3 mét, các kỹ thuật mà các vận động viên cần sử dụng khác hoàn toàn so với nhảy trên sàn. Nhưng có một điểm chung đó là phần chuẩn bị, sáng tác vũ đạo và mối liên hệ với âm nhạc cũng như không gian, dù là trình diễn ở hai nơi hoàn toàn khác nhau.”

Cũng giống như nữ giới, nam giới cũng bị phân biệt đối xử trong thể thao và đã làm “cách mạng”, tìm lại vị trí trong môn bơi nghệ thuật. Sau Amsterdam Gay Games 1998, câu lạc bộ Paris Aquatic đã được thành lập, mở cửa đón tất cả những ai muốn theo đuổi môn thể thao này, bất kể nam hay nữ. Kể từ đó, các câu lạc bộ bơi nghệ thuật khác dành cho nam cũng đã xuất hiện ở nhiều nơi, từ San Francisco đến Praha, qua Barcelona, ​​​​Tokyo hay Milan. Tại Pháp, đến năm 2002, nam giới mới được phép tham gia thi đấu chính thức ở cấp quốc gia, nhưng với một số điều kiện: mặc áo tắm “dạ hội”, cạo lông chân và duỗi tóc bằng gelatin.

Đến năm 2015, nam giới xuất hiện tranh tài tại Giải vô địch thế giới bơi nghệ thuật, qua các phần thi đôi nam-nữ, đôi nam và theo đội. 

Mùa hè năm 2024 là lần đầu tiên nam giới được phép tham gia Thế Vận Hội trong phần bơi đồng đội, cùng các vận động viên nữ. Các quốc gia có thể cho phép tối đa hai vận động viên nam tham gia vào đội hình 8 thành viên. Tuy nhiên, các vận động viên nam không được tham gia vào phần thi đơn hay đôi.

Quyết định này đã được Ủy ban Olympic Quốc tế và Liên đoàn bơi lội thế giới World Aquatics bật đèn xanh từ năm 2022. Thay đổi này cũng sẽ được áp dụng ngay lập tức tại tất cả các sự kiện do World Aquatics tổ chức. Chủ tịch Liên đoàn bơi lội thế giới Husain Al-Musallam đánh giá cao quyết định này : “Các môn thể thao dưới nước rất phổ biến và nam giới đã chứng minh họ có thể là những vận động viên bơi lội nghệ thuật xuất sắc. Tôi rất nóng lòng được chứng kiến ​​sự đổi mới trong môn bơi nghệ thuật, được chia sẻ với toàn thế giới tại Paris. Sự tham gia của nam giới là một phần thưởng lớn cho tất cả những người đã làm việc chăm chỉ, hướng tới mục tiêu này trong những năm gần đây.”

Tại Thế Vận Hội Mùa Hè năm nay, 10 đội sẽ tham gia tranh tài với các phần thi kỹ thuật hoặc tự do. Tổng cộng 96 vận động viên sẽ thi đấu theo đội và thi đơn. Các cuộc thi diễn ra từ ngày 5 đến 10/08/2024 tại Trung tâm thể thao dưới nước Olympic ở Saint-Denis, phía bắc thủ đô Paris.

Quyết định này được coi là một cuộc “cách mạng”, một bước nhảy lớn hướng tới việc bình đẳng giới, một cam kết của Ủy ban Olympic Quốc tế. Paris 2024 cũng là lần đầu tiên trong lịch sử Olympic mà số phụ nữ và nam giới tham gia các môn thi đấu là bằng nhau.

Sự thay đổi trong môn bơi nghệ thuật, vốn chủ yếu dành cho các vận động viên nữ, có thể được xem là nhờ công của Bill May, nam vận động viên người Mỹ đầu tiên giành huy chương vàng môn bơi nghệ thuật. Tại giải vô địch bơi nghệ thuật thế giới năm 2015, Bill May cùng vận động viên Christina Jones đã có màn trình diễn ngoạn mục, chiếm trọn trái tim của khán giả và giành điểm cao nhất từ ban giám khảo trong phần thi đôi.

Hiện trở thành huấn luyện viên, Bill May đã đấu tranh trong nhiều năm để thế giới thay đổi cách nhìn đối với môn thể thao dưới nước. Vận động viên người Mỹ cho rằng “nam giới tham gia môn bơi nghệ thuật ở Olympic từng được coi là một giấc mơ xa vời và chứng tỏ rằng chúng ta phải dám có những giấc mơ lớn.”

Chia sẻ với đài truyền hình France 24, ông Bill May, 45 tuổi, giải thích : “Tôi chưa bao giờ tự hỏi rằng liệu tôi có đang đi đúng hướng hay không, cho đến khi có người hỏi tại sao tôi lại tham gia tập luyện bơi nghệ thuật vì tôi là người đàn ông duy nhất. Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng mình khác biệt. Và kể từ giờ, với Thế Vận Hội Olympic 2024, nam giới được phép tham gia. Tôi muốn một vận động viên nam trẻ có thể tự nói với mình rằng : một ngày nào đó, tôi cũng có thể tham gia”.

Trong một xã hội mà các môn thể thao khác như bóng đá hay rubby thường đồng nghĩa với nam tính, thì các môn thể dục dụng cụ, trượt băng nghệ thuật hay bơi nghệ thuật thường vẫn gắn với hình ảnh nữ tính. Huấn luyện viên của đội tuyển bơi nghệ thuật Hoa Kỳ Andrea Fuentes nhận định rằng việc nam giới được phép tham gia Thế Vận Hội “rất quan trọng vì điều này có thể truyền cảm hứng cho xã hội, loại bỏ các định kiến về giới, cho rằng bơi nghệ thuật chỉ dành cho nữ. Những cậu bé có muốn tham gia môn thể thao này có thể thay đổi cách nghĩ, sẽ không còn lo nghĩ về việc mình không thể làm điều mà mình thích. Điều này tạo ra sức mạnh cho họ”.

Tại Canada, một trong những đội giành được tấm vé thi đấu tại Thế Vận Hội mùa hè 2024, theo ghi nhận của trang Ici-Canada, những vận động viên nam bơi lội giỏi nhất đã qua độ tuổi có thành tích tốt nhất và thế hệ sau “gần như không tồn tại”. Tại Quebec, những người quan tâm, muốn tập luyện bơi lội nghệ thuật chỉ được đếm trên đầu ngón tay. Trong danh sách thi đấu của Artistic Swim Canada, chỉ có vài người được liệt kê. Môn thể thao này cần thời gian để tạo ra được hình ảnh có thể thu hút nam giới.

Việc cho phép vận động viên nam tham gia không có nghĩa là đội tuyển của các nước sẽ chọn nam giới vào thi đấu. Sáu tháng trước kỳ Thế Vận Hội Paris 2024, giới bơi lội nghệ thuật đã dồn sự chú ý vào Bill May, có thể trở thành vận động viên nam đầu tiên tranh tài tại Olympic trong môn thể thao mà anh đã theo đuổi từ năm 10 tuổi. Đạt đủ điều kiện để tham gia Olympic, Bill May cũng tham gia tập luyện cùng đội tuyển bơi nghệ thuật của Mỹ. Thế nhưng, vào tháng Sáu vừa qua, tên của nam vận động viên không xuất hiện trong danh sách 8 thành viên của đội tuyển Hoa Kỳ.

Huấn luyện viên trưởng Andrea Fuentes không đề cập đến sự vắng mặt của Bill May, mà chỉ giải thích rằng : “Đó là một quá trình dài và được tính toán kỹ lưỡng với những lựa chọn khó khăn kể từ Doha. Toàn bộ đội hình 12 vận động viên của chúng tôi đã đủ điều kiện tham dự vào tháng Hai, mỗi người đều tạo nên lịch sử và mang lại hy vọng mới cho đất nước chúng tôi. Không ai có thể lấy đi điều này khỏi họ, 12 người này sẽ mãi mãi là anh hùng của chúng tôi.”

Về môn thể thao tôn vinh vẻ đẹp cơ thể của các vận động viên, với những động tác uyển chuyển dưới nước, thể hiện sức mạnh và tính duy mỹ, bà Sylvie Neuville, cố vấn quốc gia về bơi nghệ thuật của Liên đoàn bơi lội Pháp, nhận xét trên đài France Info : “Một vận động viên nam có thể góp sức, nhất là đối với các động tác nhào lộn, và dĩ nhiên, cần phải có trình độ kỹ thuật. Các đội tuyển quốc gia sẽ không chọn một vận động viên nam nếu như một động viên nữ có kỹ thuật tốt hơn”. Bà Neuville khẳng định rằng “để đưa nam giới vào đội tuyển thi đấu, tôi cho rằng những nhà tuyển chọn sẽ phải cân nhắc giữa sự đóng góp không thể phủ nhận về sức mạnh kỹ thuật cho các động tác nâng và chất lượng kỹ thuật của các vận động viên. Đó là sự lựa chọn công bằng về mặt thể thao”.

Giữa tháng 7 vừa qua, vài tuần trước Thế Vận Hội mùa hè, Liên đoàn bơi lội quốc tế (World Aquatics) đã công bố danh sách 96 vận động viên môn bơi nghệ thuật được các quốc gia lựa chọn tham dự sự kiện này, nhưng không có một người vận động viên nam nào nằm trong danh sách này. Do đó, cuộc thi này sẽ vẫn dành riêng cho nữ giới, giống như các kỳ Thế Vận Hội trước. Trong một thông cáo báo chí, tổ chức này chi sẻ: “World Aquatics rất thất vọng vì không có vận động viên bơi nghệ thuật nam nào được chọn cho Paris 2024. Đây đáng lẽ phải là một bước ngoặt cho môn thể thao này. »

Mất đi đôi tay trong một tai nạn vào năm 18 tuổi, Bopha Kong đã nhanh chóng vực dậy, dấn thân vào Para Taekwondo, môn thể thao dành cho người khuyết tật. Từ hai chục năm qua, vận động viên Pháp gốc Việt gần như không bỏ sót bục trao huân chương của các giải đấu lớn nào, với 3 lần vô địch thế giới, 3 lần vô địch châu Âu. Bopha Kong cũng là một trong những vận động viên Para Taekwondo đại diện Pháp thi đấu Paralympic 2024 (Thế Vận Hội dành cho người khuyết tật).     

Sinh ra tại vùng đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam, Bopha Kong đến Pháp cùng gia đình từ năm 3 tuổi. Anh lớn lên tại Gonesse, vùng Val d’Oise, ngoại ô thủ đô Paris. Và cũng chính tại đây, vào năm 18 tuổi, một tai nạn xảy ra. Những thanh niên trong khu phố đã tự chế bom và để vào tay của anh! Bopha đã được đưa đến bệnh viện, trải qua 6 tháng điều trị và phục hồi, nhưng đã vĩnh viễn mất đi đôi tay. Những vết sẹo trong vụ tai nạn đó cho đến nay vẫn hiện hữu trên cơ thể anh.

Vốn yêu thích thể thao, trước vụ tai nạn, Bopha đã là một “võ sĩ” quyền anh và tập luyện các môn thể thao đối kháng khác. Sau khi mất đôi tay, anh đã nhanh chóng tìm hiểu Taekwondo, môn thể thao chủ yếu dùng chân. Bopha cho biết ban đầu không hề đặt ra mục tiêu thi đấu, mà chỉ tham gia những buổi tập luyện tại CLB CKF Bondy. Năng lực của anh dần được chứng tỏ và Bopha đã nhanh chóng trở thành vận động viên chuyên nghiệp, giành chiếc huy chương vàng đầu tiên tại Giải vô địch thế giới Para Taekwondo vào năm 2010 tại Saint-Pétersbourg ở hạng cân 58 kg (A8).

Ở tuổi 43, tên của Bopha Kong gần như xuất hiện trên khắp các bục trao huân chương, với 4 lần vô địch thế giới, 3 lần vô địch châu Âu, chưa kể những huy chương bạc và đồng khác.

Para Taekwondo lần đầu tiên được đưa vào Thế Vận Hội Paralympic Tokyo 2020 và tiếp tục nằm trong danh sách thi đấu tại Thế Vận Hội Paralympic Paris 2024 (29/08-08/09/2024). Mục tiêu của Bopha là giành tấm huy chương cao quý nhất, không chỉ cho đội tuyển Pháp, mà còn cho cá nhân anh, để khép lại bảng thành tích vàng trong sự nghiệp thể thao của mình.

Các trận đấu sẽ được tổ chức tại Grand Palais, trung tâm thủ đô của Pháp, từ ngày 29/08. Thông thường, trận đấu diễn ra trong ba hiệp, mỗi hiệp 2 phút, nghỉ một phút. Vận động viên ghi điểm cho mỗi cú đá vào ngực của đối phương. Để giành chiến thắng thì phải dẫn trước 20 điểm hoặc là người đầu tiên ghi được 40 điểm, hoặc có nhiều điểm hơn đối thủ khi kết thúc 6 phút thi đấu.

Đối với các vận động viên khuyết tật, được xếp loại K43 và K44, tức là tùy theo mức độ khuyết tật, chẳng hạn như mất một tay hoặc mất cả hai tay. Các vận động viên có cùng mức độ khuyết tật thi đấu cùng nhau, nhưng kể từ Thế Vận Hội Tokyo 2020, quy định này đã thay đổi và gộp cả K43 và K44. Đây là một thách thức không nhỏ đối với Bopha Kong, vì có thể anh sẽ gặp bất lợi nếu đối thủ có mức độ khuyết tật nhẹ hơn, nhưng anh khẳng định sẽ làm mọi cách có thể, dùng những chiến thuật khác để giành được chiếc huy chương Paralympic mà anh vẫn thiếu trong bộ sưu tập huy chương của mình.

RFI Tiếng Việt đã có dịp gặp gỡ và phỏng vấn Bopha Kong sau một buổi tập luyện tại Viện thể thao quốc gia Pháp – INSEP, ở Vincennes, ngoại ô Paris, nơi anh chuẩn bị thể lực cho mỗi trận đấu từ hơn chục năm qua.

Xin cảm ơn Bopha Kong đã dành thời gian trả lời phỏng vấn của RFI Tiếng Việt.

Anh có thể cho biết thêm về vụ tai nạn xảy ra cách đây hơn hai chục năm, và điều gì khiến anh có thể vực dậy, nhiều lần đoạt danh hiệu vô địch Para Taekwondo như hiện nay  ?

Bopha Kong : “Vụ tai nạn đó đúng là đã để lại nhiều hậu quả. Không chỉ đôi tay, mà đầu gối của tôi cũng bị ảnh hưởng, cả khuỷa tay nữa, đã bị bỏng nặng. Những vết sẹo đó vẫn theo tôi, nhưng tôi chung sống với chúng, tôi tập luyện thể thao cùng với chúng. Dù có khó khăn nhưng tôi làm mọi cách có thể. Tôi cho rằng khi một chuyện khó khăn nào xảy ra, vượt qua được thì đó mới là điều quan trọng, là điều đẹp đẽ nhất trong cuộc sống. Tôi luôn được dạy là hãy sống với những gì mình có và làm những gì khiến mình hài lòng.”

Gia đình anh đã rời Việt Nam, từ khi còn nhỏ, qua Cam Bốt rồi mới qua Pháp, và anh được đặt tên theo tiếng Khmer. Anh nghĩ thế nào về cái tên này ?

Bopha Kong : Đó là tên mà bố tôi đặt cho tôi, theo tiếng Khmer. Ba mẹ tôi đều là người Việt Nam, họ đặt cho tôi tên Cam Bốt và tôi chấp nhận nó. Cho dù Bopha trong tiếng Khmer là tên con gái, có nghĩa là bông hoa. Tôi nghĩ rằng cái tên này có nhiều ý nghĩa. Tôi cũng rất yêu thích các loài hoa, cây cỏ, hoặc tất cả những thứ liên quan đến thiên nhiên. Bởi vì chúng rất nhạy cảm, cần phải được chăm sóc, tưới tắm, nếu không chúng sẽ chết và tôi thấy là bản thân tôi cũng có sự nhạy cảm đó. Taekwondo là một môn thể thao đối kháng, đụng chạm nhau, khá bạo lực, nhưng tôi nghĩ nó cũng có tính nhạy cảm. Môn thể thao này không chỉ là những cú đụng chạm, mà còn dạy tôi rất nhiều giá trị, đã tạo lên con người tôi ngày nay, khiến tôi trở nên tự tin, tin vào chính mình và chấp nhận khiếm khuyết của cơ thể. 

Với 3 lần vô địch thế giới, 3 lần vô địch châu Âu, đối với anh, trở thành nhà vô địch có ý nghĩa gì ?

Bopha Kong : Đối với tôi, giành được huy chương đúng là tuyệt vời thật và càng tuyệt vời hơn khi giành chức vô địch châu Âu, vô địch Pháp, vô địch thế giới …vv, nhưng thành thật mà nói, đối với tôi, nhà vô địch trước hết mang tính nhân văn. Tính cách hay cách hành xử của con người quan trọng hơn. Một nhà vô địch phải truyền được cảm hứng cho những người khác, cho những người trẻ. Đó là một kỳ thi cần vượt qua khi giành được chiến thắng. Tôi luôn nghĩ rằng mình có trách nhiệm trao cơ hội, truyền cảm hứng cho những người khuyết tật, khiến họ tin vào bản thân mình. Trở thành nhà vô địch đồng nghĩa với việc làm gương, khuyến khích mọi người tin vào khả năng của mình và có thể tìm ra con đường của chính mình.”

Khi nói về việc truyền cảm hứng cho giới trẻ, thông điệp của anh dành cho họ là gì ?

Bopha Kong : Tôi hy vọng rằng những người trẻ sẽ tìm được con đường của chính mình, dù là trong thể thao hay trong những lĩnh vực khác, có thể là nghệ thuật hay nghiên cứu. Điều quan trọng là họ tìm ra con đường của mình, với niềm đam mê và nỗ lực, cố gắng 100 %. Mỗi người có trình độ riêng để thành công và điều quan trọng là phải cố gắng làm điều đó.

Trong kỳ Paralympic sắp tới, anh chuẩn bị như thế nào, nhất là với quy định mới có thể khiến anh gặp bất lợi trước đối thủ không cân xứng?

Bopha Kong : Trong bộ sưu tập huy chương của mình, tôi vẫn thiếu chiếc huy chương Thế Vận Hội Paralympic và tôi sẽ làm mọi cách để có được nó, để kết thúc sự nghiệp của mình, để có thể cảm nhận được thời khắc trên bục vinh quang. Tôi biết rằng tôi sẽ làm hết sức có thể để thành công. Không ai nói trước được tương lai, dù tôi có dành được huy chương hay không thì tôi cũng sẽ đưa ra quyết định của mình. Tôi nghĩ rằng tôi sẽ nghỉ hưu, khép lại sự nghiệp vận động viên và đưa ra những thử thách mới. Nhưng nếu giành được chiến thắng sẽ là điều lý tưởng nhất, là phần thưởng lớn nhất giành cho tôi để kết thúc sự nghiệp của mình 

Sau kỳ Paralympic, anh đã có dự định gì trong tương lai hay chưa? 

Bopha Kong : Hiện tôi đã 43 tuổi, tôi đã theo môn Taekwondo từ hơn 20 năm qua. Tôi nghĩ rằng đã đến lúc tôi phải ra quyết định, nhất là cho sức khoẻ của mình, bên cạnh những vết thương, những vết sẹo vốn có. Tôi nghĩ là ý định nghỉ thi đấu của tôi sau kỳ Paralympic này chắc chắn đến 98 99 %, nhưng tôi cũng không thể nói trước được tương lai.

Hiện tôi có một vài ý tưởng, có thể tôi sẽ bắt đầu chuyển sang làm huấn luyện viên, hoặc thử sức với một môn thể thao khác, ít bạo lực hơn, ít tác động đến cơ thể hơn, ví dụ như môn bắn cung. Vợ tôi là người Việt Nam và hiện vẫn còn nhiều liên lạc ở Việt Nam, tôi cũng rất mong trở về Việt Nam. Trước tiên là đi du lịch, sau đó xem mình có thể làm gì tại đất nước mà tôi được sinh ra. Hiện Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn và cũng có nhiều người cần sự giúp đỡ, giúp họ tìm ra con đường của mình, truyền cảm hứng cho họ qua câu chuyện của tôi, chứ không hẳn là giúp đỡ về tài chính.

Tôi cũng có nhiều ý tưởng khác nhưng tôi không muốn đưa ra quyết định ngay bây giờ, vì lúc này phải tập trung vào Thế Vận Hội Paralympic.

***

RFI xin chân thành cảm ơn Bopha Kong, vận động viên Para Taekwondo, hiện cũng là thành viên của Hội đồng tư vấn thể thao của thành phố Seine Saint Denis, ngoại ô Paris, Pháp/