Sau bão Chido : Pháp muốn khẩn trương tái thiết Mayotte và mạnh tay trục xuất di dân bất hợp pháp ; Vụ hãm hiếp Mazan : Thủ phạm là chồng của nạn nhân bị kết án 20 năm tù ; Tính toán của Ukraina trong vụ ám sát trung tướng Igor Kirillov ngay tại Matxcơva ; Tiền won của Hàn Quốc rớt giá thấp nhất từ 15 năm qua. Trên đây là một số chủ đề trong Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này

Khoảng 70% người dân Mayotte bị tác động vì bão Chido hôm 14/12/2024 với sức gió hơn 220 km/giờ và được coi là dữ dội nhất từ 90 năm qua ập vào quần đảo. Bộ Nội Vụ Pháp thống kê tạm thời 31 người chết nhưng con số này có thể lên tới “vài trăm”, thậm chí “cả nghìn” trong những ngày tới.

Tại sao lại chưa thể có số liệu của thể ? Bởi vì theo truyền thống đạo Hồi trên đảo, được trang 20 minutes giải thích, rất nhiều người đã được an táng 24 tiếng sau khi qua đời nhưng chưa được lực lượng cứu hộ thống kê. Ngoài ra có thể có nhiều nạn nhân ở khu ổ chuột của người nhập cư bất hợp pháp. Cơn bão tràn qua còn cho thấy quy mô của thảm họa nhập cư.

Mayotte là tỉnh nghèo nhất nước Pháp với khoảng 320.000 dân nhưng có 100.000 đến 200.000 người nhập cư bất hợp pháp cũng sinh sống tại đây, theo số liệu từ nhiều nguồn khác nhau do quần đảo là cửa ngõ của di dân bất hợp pháp châu Phi. Các khu nhà ổ chuột, chủ yếu bằng tôn và bạt, được dựng lên không trụ được trong gió bão. Các hình ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy nhiều khu vực bị phá hủy hoàn toàn.

Trả lời RFI, kiến trúc sư Madeleine Salvanes, lưu ý về hiện trạng nhà ở tạm bợ dễ bị tác động trước các hiện tượng khí hậu.

“Trên thực tế, nhà ở tạm bợ vẫn được dựng lên và trên những khu vực rất "bấp bênh", như trên triền dốc, bên rìa khe núi hoặc dọc bờ sông. Đó là những khu vực không xây dựng được. Thế nhưng nhiều người vẫn xây những ngôi nhà bê tông, lắp ghép hoặc bằng đất. Nhìn chung, có thể nói đó là những công trình không hề thích hợp với thời tiết, với các nguồn tài nguyên địa phương và như vậy không thể chống chịu được với môi trường khí hậu. Ngoài ra còn có rất nhiều người dựng nhà tạm bằng tôn, ván lót hoặc các vật liệu nhặt nhạnh được. Dù là tôn mới nhưng những ngôi nhà đó không thể chống chọi được với mưa vì Mayotte có những mùa mưa và nhà cửa cần phải chắc để chống chọi được.

Tuy nhiên, nhiều ngôi nhà có vẻ kiên cố cũng không trụ được vì chất lượng bê tông không tốt. Bê tông đã bị vỡ vụn. Tôi chỉ có thể nói rằng, có lẽ đây là những ngôi nhà được xây dựng không đúng cách hoặc không phải vật liệu thích hợp và kết quả là đã bị thổi bay”.

Thiệt hại vật chất được ước tính từ 650 đến 800 triệu euro. Để hỗ trợ người dân Mayotte, nhiều địa phương, hiệp hội ở Pháp đã tổ chức quyên góp tiền và nhu yếu phẩm. Tổ chức Fondation de France kết hợp với đài truyền hình Pháp đã tổ chức một đêm biểu diễn ca nhạc từ thiện với nhiều ca sĩ, người nổi tiếng tham gia và thu được 5 triệu euro chỉ trong riêng tối 17/12.

Tuy nhiên, sẽ cần rất nhiều thời gian để khắc phục vì tất cả các công trình hạ tầng trọng yếu bị tan hoang sau bão. Cầu tầu nối đảo với sân bay nằm trên đảo nhỏ đối diện đã bị bão đánh dạt khiến công tác vận tải hàng cứu trợ thêm khó khăn. Sân bay duy nhất của quần đảo cũng bị hư hại và hiện tại chỉ có máy bay vận tải mới có thể hạ cánh. Ngày 20/12, mạng lưới điện và nước mới chỉ khôi phục được 50%. Mất điện cũng tác động đến hoạt động của nhiều lĩnh vực cơ bản như cung cấp nước, xăng dầu, theo ghi nhận trong phóng sự của đặc phái viên RFI Nicolas Feldmann và Jad El Khoury tại xã Pamandzi (trên đảo nhỏ đối diện đảo lớn) :

“Hiện giờ, đây là điểm cấp nước duy nhất cho cả khu phố. Trước vòi nước là cả dòng người dài, lỉnh kỉnh bình rỗng, kiên nhẫn chờ đến lượt. Một người đàn ông nói : “Tôi chờ ở đây tầm 1 tiếng, 1 tiếng rưỡi rồi. Tôi không biết sẽ được bao nhiêu lít nước. Không có nước mà chẳng có gì cả.

Xã Pamandzi gần như không có điện, không nước như khoảng 80% người dân quần đảo. Vì thế người dân tập trung trong một lều tạm có điểm sạc điện nhờ pin mặt trời : “Có đủ mọi loại đồ có thể được nạp điện. Có một chút điện tối nay, cầm chừng ít nhất cho tới mai, bởi vì trong nhà chẳng còn gì để chiếu sáng được. Mọi người cố nạp điện thoại, máy tính bảng hay máy tính. Chẳng có gì cả, chúng tôi sống trong bóng tối hoàn toàn”.

Một số khu vực nằm ở trên cao hơn một chút vẫn còn bị cắt đứt với bên ngoài. Người đàn ông nói tiếp : “Tôi sống ở khu thượng Vigie, bị phá hủy hết. Và từ khi bão qua, chúng tôi không thấy có ai lên đó để xem liệu còn người sống sót không, hoặc để quét dọn đường, để mọi người có thể đi qua. Cho đến giờ chẳng có ai đến”.

Hôm thứ Tư (18/12), nhiều quân nhân đã tới sân bay với máy xẻ, xẻng để tiếp tục dọn đường và đến những khu vực xa nhất”.

Để đề phòng hỗn loạn, tình trạng hôi của, toàn tỉnh Mayotte đã áp dụng lệnh giới nghiêm từ 22 giờ đến 4 giờ sáng hôm sau kể từ đêm 18/12. Tổng thống Emmanuel Macron đến đảo ngày 19/12 và tuyên bố quốc tang ngày 23/12. Mục tiêu trước mắt là cung cấp nước và thực phẩm “đến mọi xã trên quần đảo từ giờ đến muộn nhất là Chủ Nhật (22/12)".

Về lâu dài, tổng thống Pháp hứa một “luật đặc biệt” để tạo thuận lợi cho việc tái thiết quần đảo : “Chúng ta đã làm như thế để tổ chức Thế Vận Hội (…), để khôi phục Nhà thờ Đức Bà Paris và chúng ta sẽ làm như vậy để tái xây dựng Mayotte”. Tổng thống Macron cũng khẳng định sẽ tăng số lượng trục xuất người nước ngoài sống bất hợp pháp ở Mayotte, từ 25.000 ca lên thành 35.000, 40.000 trường hợp mỗi năm.

Vụ án chưa từng có tại Pháp, Dominique Pelicot, người chồng chuốc thuốc mê vợ hàng đêm để hãm hiếp và tổ chức hãm hiếp vợ trong suốt hơn 10 năm, đã bị tòa hình sự Vaucluse (miền nam Pháp) tuyên mức án cáo nhất 20 năm tù ngày 19/12/2024.

Vụ án gây chấn động công luận, được vô tình phát hiện liên quan đến vụ người chồng quay lén dưới váy phụ nữ trong một siêu thị, đã thu hút sự chú ý đặc biệt của truyền thông vì quy mô do có ít nhất 51 đồng phạm với người chồng. Ngoài ra, bà Gisèle Pelicot đã dũng cảm làm thay đổi cách nhìn về nạn nhân sau khi bà không muốn tòa xử kín để bảo vệ danh tính khi tuyên bố “để nỗi tủi nhục chuyển phe” (pour que la honte change de camps) có nghĩa là phải để cho các thủ phạm phải hổ thẹn với tội lỗi của họ, thay vì nạn nhân cứ phải âm thầm chịu nỗi khổ bị xâm hại.

• Đọc thêm : Pháp : Tuần hành chống bạo hành tình dục, cổ vũ nạn nhân lên tiếng

Sau khi tòa tuyên án ngày 19/12, bà Gisèle Pelicot phát biểu : “Trong lòng tôi đầy cảm xúc khi phát biểu với quý vị ngày hôm nay. Phiên tòa này là một thử thách rất khó khăn và lúc này, tôi nghĩ trước hết đến ba người con của mình. Tôi cũng nghĩ đến các cháu của mình vì chúng là tương lai. Và cũng vì các cháu mà tôi chiến đấu trong cuộc chiến này. Cuối cùng, tôi nghĩ đến những nạn nhân không được thừa nhận trong những câu chuyện vẫn còn vùi trong bóng tối. Tôi muốn các bạn biết rằng chúng ta có chung cuộc đấu tranh.

Khi mở cửa phiên tòa bắt đầu từ ngày 02/09 này, tôi muốn rằng xã hội có thể tiếp tục các cuộc tranh luận diễn ra ở tòa. Tôi chưa bao giờ hối hận về quyết định này”.

Trên mạng X, tổng thống Pháp Macron đã “cảm ơn” tinh thần đấu tranh của bà Gisèle Pelicot, người được ông coi là “ngọn đèn” cho phụ nữ.

Dominique Pelicot, 72 tuổi, còn bị kết tội quay và tàng trữ hình ảnh chụp lén vợ, con gái và các con dâu. Ngày 16/12, khi được nói lời cuối, ông đã cầu xin gia đình “chấp nhận lời xin lỗi” và ca ngợi “lòng dũng cảm” của vợ cũ Gisèle. 49 trong số 51 bị cáo đồng phạm với Dominique Pelicot, từ 26 đến 74 tuổi, lĩnh án từ 3 đến 15 năm tù, thấp hơn so với đề nghị án ban đầu.

Trung tướng Igor Kirillov, chỉ huy Lực lượng Bảo vệ Hạt nhân Hóa học và Sinh học trong quân đội Nga, bị Ukraina cáo buộc là “một nhà tuyên truyền, phao tin giả” của tổng thống Putin đã bị ám sát sáng 17/12 gần như ngay giữa trung tâm thủ đô Matxcơva. Điểm đặc biệt là Kiev lên tiếng nhận trách nhiệm gần như ngay lập tức.

Vậy Ukraina tính toán gì đằng sau vụ ám này ? Trả lời đài RFI ngày 17/12, nhà phân tích địa-chính trị chuyên về châu Âu Ulrich Bounat, cộng tác viên viện Open Diplomacy nhận định hai ý chính : cho thấy sự yếu kém, lỏng lẻo trong hệ thống an ninh của Nga, gây sức ép với Nga về khả năng đàm phán sau này :

“Vụ ám sát cho thấy lực lượng tình báo Nga FSB lại mắc lỗi. Họ không chỉ làm nhiệm vụ chống khủng bố mà còn phải bảo vệ các nhân vật quan trọng. Vụ này có phần giống với vụ khủng bố thánh chiến Hồi Giáo nhắm vào nhà hát Crocus City Hall mà FSB đã không dự báo được. Một lần nữa, dường như hoạt động của FSB lại cho thấy thiếu khả năng phản ứng, không dự phòng được các mối đe dọa đang đè nặng lên nước Nga (...)

• Đọc thêm : Ukraina thừa nhận thực hiện vụ ám sát một tướng Nga ở Matxcơva

Đây không phải là lần đầu tiên xảy ra các vụ tấn công nhắm vào những người bị cáo buộc chịu trách nhiệm về các tội ác ở Ukraina hoặc nhắm vào những nhà tuyên truyền. Nhưng đây là lần đầu tiên một viên tướng bị nhắm đến và bị sát hại. Và cũng là lần đầu tiên Ukraina nhanh chóng nhận trách nhiệm, trong khi thường vẫn úp mở mơ hồ, như kiểu lực lượng tình báo Israel Mossad vẫn làm khi ra tay ở nước ngoài. Nhưng ngược lại, việc đứng ra nhận trách nhiệm có thể là chủ đích và có thể là muốn gửi một thông điệp đến Nga và thế giới trước khi tiến hành đàm phán.

Vụ ám sát tướng Kirillov có lẽ phần nào nhắm đến hai mục đích. Nhân vật này vừa mới bị cơ quan tư pháp Ukraina kết án vì phạm tội ác chiến tranh, trong đó có việc sử dụng khí độc trên mặt trận Ukraina, cho nên vụ ám sát là cách buộc ông trả giá cho những hành động đó. Nhưng đó còn là chủ đích của Kiev trong bối cảnh mở đầu cuộc đàm phán mà Nga đang làm mọi cách để phát huy sức mạnh qua việc tấn công bằng tên lửa, drone vào sâu lãnh thổ Ukraina. Có nghĩa là Ukraina nhắc nhở Nga rằng nước này không hùng mạnh hẳn và Ukraina cũng có khả năng gây tổn thương lớn trong lòng nước Nga, (…) nhất là có thể trà trộn và có thể có cả một đội biệt kích của tình báo quân sự Ukraina đi lại giữa lòng Matxcơva để sát hại vị tướng này”.

Khủng hoảng chính trị trên thượng tầng Nhà nước đã tác động đến nội tệ Hàn Quốc. Đồng won bị mất giá, xuống ngưỡng thấp nhất từ 15 năm qua khi 1.450 won mới đổi được 1 đô la Mỹ vào ngày 19 và 20/12/2024.

Thông tín viên RFI Camille Ruiz tại Seoul giải thích :

“Đây là điều chưa từng có kể từ năm 2009 và kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Thứ Năm, 19/12, đồng won của Hàn Quốc đã bị mất giá nhiều nhất so với đô la Mỹ trong suốt 15 năm qua sau khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ quyết định giảm lãi suất chỉ đạo.

Đồng won đã mất 2,5% giá trị sau mưu toan áp đặt lệnh thiết quân lực của tổng thống Yoon Suk Yeol hôm 03/12, nhưng sau đó đã khôi phục phần nào giá trị khi thiết quân luật được dỡ bỏ. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn còn những quan ngại về tác động của môi trường chính trị đối với ngành du lịch và nền kinh tế. Chính phủ tuyên bố sẽ huy động các nguồn thuế để hỗ trợ các cơ quan công quyền và khuyến khích đầu tư tư nhân từ nửa đầu năm 2025.

Bộ trưởng Bộ Kinh Tế và Tài Chính Hàn Quốc cố trấn an trong cuộc họp báo hôm thứ Tư (18/12) : “Hàn Quốc từng trải qua nhiều cuộc khủng hoảng chính trị tương tự trong quá khứ. Đây là những thách thức bất ngờ nhưng đất nước sẽ lấy lại được ổn định nhờ một  hệ thống kinh tế vững mạnh”.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump bất ngờ có cuộc gặp lãnh đạo Ukraina Volodymyr Zelensky tại phủ tổng thống Pháp hôm 07/12/2024. Thêm một tín hiệu về triển vọng sớm có các đàm phán với Nga nhằm chấm dứt chiến tranh. « Into the New World », ca khúc K-pop được nữ giới Hàn Quốc yêu thích trở thành biểu tượng của các cuộc biểu tình đòi phế truất tổng thống Yoon Suk Yeol, sau vụ thiết quân luật hụt.

Sự sụp đổ bất ngờ của chế độ độc tài Syria không đồng nghĩa với hòa bình mau chóng trở lại. Bên cạnh mối hiểm họa Hồi giáo thánh chiến, là lo ngại bạo lực bùng lên chống lại cộng đồng thiểu số người Kurdistan, từng là trợ thủ đắc lực của liên minh quốc tế chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo Daech.

Phiên tòa xử vụ án người phụ nữ 72 tuổi Gisèle Pelicot, bị chồng chuốc thuốc mê để hàng chục người lạ mặt cưỡng hiếp trong suốt 10 năm liền, khép lại hôm 13/12/2024 sau hơn 3 tháng xét xử. Trong những ngày tới tòa sẽ ra phán quyết. Báo chí châu Âu nhìn thấy ở nạn nhân một biểu tượng của cuộc chiến nữ quyền, chống lại nạn cưỡng dâm. Trên đây là các chủ đề của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump chọn Pháp là điểm xuất ngoại đầu tiên sau bầu cử. Về mặt chính thức, ông Donald Trump nhận lời mời tham dự lễ mở cửa trở lại Nhà thờ Đức Bà Paris ngày 07/12/2024, sau nhiều năm phục chế sau trận hỏa hoạn 2019. Tuy nhiên, giới quan sát đặc biệt chú ý đến cuộc gặp kéo dài nửa giờ đồng hồ tại điện Elysée giữa Donald Trump và tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, với sự hiện diện của tổng thống Pháp. Theo nhiều hãng tin phương Tây, cuộc gặp bất ngờ vốn không có trong kế hoạch này là kết quả của nhiều thương lượng cho đến phút chót.

Làm thế nào để chấm dứt cuộc chiến Ukraina là nội dung chính của cuộc gặp riêng giữa ba nguyên thủ, không có cố vấn tham gia. Theo 5 nguồn tin của Reuters, theo sát hồ sơ này, tổng thống Trump tái khẳng định lập trường cần chấm dứt chiến tranh ngay lập tức, điều mà ông đã nhiều lần nêu ra trong thời gian tranh cử. Tuy nhiên, điểm mới toát lên từ cuộc gặp này, theo nhiều nhà quan sát, là thái độ « thân thiện » của tổng thống đắc cử Mỹ đối với lãnh đạo Ukraina trong cuộc gặp tại điện Elysée, tương phản hoàn toàn với những lời lẽ nhiều lúc hung hãn của Donald Trump, lên án thái độ xảo trá của Zelensky nhằm nặn bóp hàng tỉ đô la của nước Mỹ để duy trì cuộc chiến.

Donald Trump vốn nổi tiếng về lập trường rất khó lường đoán, và nhiều tuyên bố của Trump cho thấy tổng thống đắc cử Mỹ có thể lựa chọn gây sức ép buộc Ukraina chấp nhận nhiều nhượng bộ, và Nga sẽ là bên chiến thắng trong « canh bạc » này. Tuy nhiên, theo nhận định của mạng Le Grand Continent, một trung tâm tư vấn chính trị quốc tế Pháp, cuộc gặp bất ngờ giữa ba nguyên thủ Mỹ, Ukraina và Pháp tại Paris, và một số diễn biến khác để ngỏ khả năng ông Trump có thể đang hướng đến một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh tại Ukraina theo cách khác, « có lợi cho Mỹ hơn », có nghĩa là « không bỏ rơi hoàn toàn Ukraina ». Bởi bỏ rơi Kiev đe dọa uy tín của chính Trump trong một bộ phận cử tri Mỹ.

Một ngày trước cuộc gặp này, Andriy Yermak - chánh văn phòng của tổng thống Ukraina - có mặt tại Washington, gặp gỡ nhiều quan chức cao cấp Mỹ, trong đó có thượng nghị sĩ Lindsey Graham, « có thể sẽ là một nhân vật chủ chốt trong chính quyền Trump sắp tới ». Theo Le Grand Continent, Lindsey Graham từng là người khá gần gũi với tổng thống mãn nhiệm Joe Biden, và cũng là người đã tham gia xây dựng « kế hoạch chiến thắng » của tổng thống Ukraina, được Zelensky trình bày với Trump hồi tháng 10, trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, trong đó hậu thuẫn của các đồng minh phương Tây cho Kiev là một đảm bảo cơ bản cho một « nền hòa bình công bằng ».

Nhiều báo Pháp chú ý đến việc tổng thống Mỹ mang màu áo xanh dương và cà vạt vàng trong cuộc gặp lãnh đạo Ukraina. Trang phục màu xanh – vàng, màu quốc kỳ Ukraina, cũng thường được chính trị gia các nước đồng minh sử dụng như một chỉ dấu ủng hộ cuộc chiến tranh tự vệ của Kiev. Le Grand Continent, báo Mỹ và báo Ukraina đặc biệt chú ý đến thông tin của Financial Times, theo đó, có hai điểm trong « kế hoạch chiến thắng » nói trên của Zelensky được Trump và các cộng sự quan tâm. Đó là việc sau khi chiến tranh chấm dứt, « quân đội Ukraina có thể thay thế một phần các lực lượng Mỹ tại châu Âu », và Mỹ có thể khai thác một số khoáng sản chiến lược tại Ukraina, đổi lấy việc Kiev sẽ tiếp tục nhận được viện trợ.

Tại Hàn Quốc, hơn một tuần sau khi mưu toan thiết quân luật bất thành của tổng thống, ngày thứ Bảy 14/12, Quốc Hội đã bỏ phiếu thông qua kiến nghị phế truất tổng thống Yoon với 204/300 phiếu, tức chỉ nhiều hơn 4 phiếu so với mức 200 cần thiết. Điều đó có nghĩa là đông đảo dân biểu đảng cầm quyền tiếp tục không ủng hộ việc phế truất tổng thống.

Theo giới quan sát, áp lực xã hội tại Hàn Quốc dâng cao liên tục trong những ngày qua là nhân tố quan trọng khiến phe cầm quyền phải nhượng bộ. Trong phong trào tranh đấu của người dân Hàn Quốc, ca khúc « Into the New World » của giới nữ thanh niên Hàn Quốc nổi lên như một biểu tượng tập hợp. « Đối mặt với một tương lai bất định và những trở ngại, tôi sẽ không bị lay chuyển, tôi sẽ không bỏ cuộc », những người biểu tình hát vang và nhảy múa theo điệu nhạc sôi động của « Into the New World » với lời ca mang đầy hy vọng.

Ngày nào cũng vậy, kể từ mưu toan thiết quân luật đêm 03 qua ngày 04/12, hàng nghìn người tập hợp trước nhà Quốc Hội từ 18 giờ tối, mang theo nến và những chiếc « gậy ánh sáng ». Thông tín viên Camille Ruiz tường trình từ Seoul :

« Đối diện với tòa nhà Quốc Hội, một biển màu rực lên trong đêm đen với những chiếc gậy lấp lánh. Người ta gọi chúng là ‘‘những chiếc gậy ánh sáng’’, những ‘‘lightsticks’’ trong tiếng Anh. Những chiếc gậy ánh sáng vốn được giới hâm mộ K-pop sử dụng trong các buổi hòa nhạc. Mục tiêu là để thể hiện sự ủng hộ đối với các nam nữ ca sĩ yêu thích.

Mỗi nhóm K-pop có một loại gậy ánh sáng riêng. Shin Ji-Won, 19 tuổi, là một sinh viên ngành nghệ thuật. Cô mang theo một chiếc gậy ánh sáng kiểu cũ của ban nhạc K-pop Exo, mua cách nay 5 năm. Shin Ji-Won nói : ‘‘Món đồ này rất quan trọng với giới hâm mộ. Đây là thứ mà bạn dùng để cổ vũ người mà bạn yêu mến. Khi tôi giương nó lên, tôi cảm thấy như thể bày tỏ được thái độ của mình. Nhờ ở phương tiện này, tôi có thể bảo vệ nền dân chủ. Tôi hết sức tự hào về hành động này ».

Phần lớn những người mang gậy ánh sáng thuộc nữ giới. Đây là dịp để thấy được đa số giới trẻ có mặt tại các cuộc tập hợp vì dân chủ này là nữ. Nam thanh niên không xuất hiện nhiều. Lý do là gần 60% thanh niên nam giới bỏ phiếu cho đảng của tổng thống trong cuộc bầu cử 2022, trong lúc 60% nữ dưới 30 tuổi bầu cho đảng Dân Chủ đối lập. Kết quả này một phần đáng kể là do thái độ công khai đối đầu với phụ nữ của tổng thống Yoon. »

Tại Syria, việc chế độ Assad bất ngờ sụp đổ ngày 08/12 vừa qua mang lại hy vọng. Nhưng không ít lo ngại về việc một cuộc chiến khác sẽ bùng lên tại vùng đông bắc Syria, khu tự trị của người Kurdistan. Cùng với việc quân nổi dậy chiếm Damas, lực lượng thân Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu tấn công thủ phủ của người Kurdistan.

Thông tín viên Lucas Lazo tường trình từ Erbil :

« Tương tự như tại khắp Syria, người Kurdistan ở vùng đông bắc đất nước ăn mừng sự sụp đổ của chế độ Bachar al-Assad, nhưng lo ngại gia tăng ở Manbij.Chiều hôm qua, máy bay Thổ Nhĩ Kỳ đã ném bom trụ sở chính quyền của thành phố đa sắc tộc với 100.000 dân, nằm ở vị trí chiến lược ở bờ tây sông Euphrates.

Cùng lúc đó, các phe phái của Quân đội Quốc gia Syria (SNA), được Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ, đã cố gắng xâm nhập vào thành phố, dẫn đến các giao tranh trên đường phố và súng bắn qua bắn lại.Chính quyền khu tự trị người Kurdistan lo ngại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ lợi dụng tình hình bất ổn ở Syria để làm suy yếu quyền lực của họ.Từ lâu Ankara đã muốn đẩy lùi lực lượng quân sự người Kurdistan về bờ đông sông Euphrates. Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc lực lượng Kurdistan ở Syria là bàn tay nối dài của cuộc chiến tranh du kích của đảng Công nhân Kurdistan Thổ Nhĩ Kỳ (PKK).

Tình hình ở Manbij đang rối loạn, nỗi lo bạo lực bùng lên là có thật.Chính các phe phái thân Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc nổi dậy ở Syria đã buộc hàng chục nghìn người Kurdistan phải chạy trốn khỏi Aleppo, một ngày sau khi các lực lượng này  chiếm lại Aleppo vào thứ Hai tuần trước. »

Tân chính quyền chuyển tiếp Syria, do lực lượng Hồi giáo HTS là nòng cốt, đã cam kết thành lập một chính quyền « đa thành phần và phi độc tài », « một nhà nước pháp quyền ». Chính sách của HTS với người Kurdistan sẽ cho thấy thái độ thực sự của các ông chủ mới tại Syria, và hành động có đi kèm với tuyên bố hay không.

Phần bào chữa cho các thủ phạm vụ cưỡng hiếp bà Gisèle Pelicot khép lại hôm qua, 13/12/2024.  Trong hơn 3 tháng trời, báo chí Pháp và châu Âu theo dõi sát vụ án. Thái độ không khoan nhượng và sẵn sàng đưa các thủ phạm ra ánh sáng của nạn nhân đã biến một vụ án cưỡng hiếp thông thường thành một cột mốc trong cuộc chiến nữ quyền, không chỉ với riêng nước Pháp.

Từ Luân Đôn, thông tín viên Emeline Vin nhấn mạnh đến các nỗ lực của nhật báo Anh The Guardian, đã chọn cách làm rất khác nhiều báo Anh:

« The Guardian, nhật báo lớn của Anh, thuộc cánh tả, trên trang nhà đã dành một mục riêng cho vụ ‘‘Gisèle Pelicot’’, điểm lại diễn biến từng ngày của các phiên tòa tại thành phố Avignon. Các thông tín viên của The Guardian tại Pháp, Angélique Chrisafis và Kim Willsher, thuật lại vụ án sử dụng hóa chất để thao túng con người, và tâm lý dung dưỡng nạn cưỡng hiếp, phổ biến trong một bộ phận xã hội Pháp.

Trong lúc nhiều báo Anh tập trung vào cá nhân thủ phạm Dominique Pelicot, được đặt biệt danh là ‘‘quái vật Avignon’’, và nhấn mạnh vào tính chất ghê tởm của các hành động, thì hai phóng viên của The Guardian lại tập trung vào tính chất bình thường của các bị cáo, hàng chục người đàn ông giống như đông đảo những người khác.

Làm như vậy, hai nữ phóng viên muốn ngụ ý cho thấy mức độ trầm trọng của loại bạo lực này trong xã hội Pháp. Sợi chỉ đỏ xuyên suốt là ‘‘nhân phẩm’’ của Gisèle Pelicot. Trong mỗi bài báo, người phụ nữ hơn 70 tuổi này được mô tả như là một biểu tượng của lòng dũng cảm, từ chối phiên tòa ‘‘xử kín’’, để cho ‘‘sự hổ thẹn phải đổi bên’’, có nghĩa là chính thủ phạm chứ không phải nạn nhân là bên phải hổ thẹn.

Các phát biểu của Gisèle Pelicot được The Guardian dẫn lại một cách đầy đủ và trân trọng. Coi vụ án này như một sự kiện lịch sử quan trọng, các phóng viên của The Guardian có mặt tại tất cả các cuộc biểu tình ủng hộ ‘‘bà Pelicot’’. Đây là một chuyện hiếm gặp với báo chí Anh Quốc, thường dành rất ít chỗ cho kiểu tin tức thời sự như thế này ở nước ngoài. Đối với The Guardian, vụ Pelicot đánh dấu một thay đổi lớn : ‘‘Sự dũng cảm của một người phụ nữ đã đặt nước Pháp trước một bước ngoặt’’. »

Hôm thứ Tư 04/12/2024, cùng với Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam (An Giang) của Việt Nam, nghề lợp mái kẽm các ngôi nhà ở Paris của Pháp, rượu Sake của Nhật Bản … Tết nguyên đán của Trung Quốc đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Như vậy, với 44 di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, đến nay Trung Quốc là nước đứng đầu thế giới về số di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận. Không chỉ khẳng định mình là nước đóng vai trò chủ chốt trong việc bảo tồn văn hóa, Trung Quốc còn có cơ hội biến lễ tết thành quyền lực mềm cải thiện hình ảnh trong mắt thế giới.

Từ Bắc Kinh, thông tín viên Cléa Broadhurst cho biết thêm :

« Trung Quốc đặt cược vào di sản văn hóa của đất nước để tăng cường ảnh hưởng trên thế giới. Bước mới đây nhất : UNESCO công nhận Tết Nguyên đán của Trung Quốc là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Ở cấp độ quốc gia, điều này khơi dậy một niềm tự hào mới, nhất là trong giới trẻ, vốn đôi khi xa rời các phong tục tập quán cũ. Ở nước ngoài, việc Tết Nguyên đán của Trung Quốc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại giúp cho cộng đồng người Hoa ở hải ngoại cảm thấy gắn kết hơn với cội nguồn của họ.

Sự công nhận của UNESCO có thể thúc đẩy du lịch văn hóa, thu hút quốc tế chú ý đến các lễ hội của Trung Quốc. Điều này cũng mang lại nhiều lợi nhuận kinh tế quan trọng cho các địa phương tổ chức những sự kiện truyền thống.

Nhưng chiến lược của Trung Quốc còn đi xa hơn nữa. Bằng cách phát huy truyền thống của đất nước, Bắc Kinh thách thức sự thống trị của các quan điểm phương Tây và xây dựng một hình ảnh tích cực, ngay cả trong bối cảnh đang có căng thẳng địa chính trị. Sự công nhận này của UNESCO cũng là một phần trong chiến lược Những con đường tơ lụa mới của Trung Quốc, vốn nhấn mạnh đến lĩnh vực trao đổi văn hóa, song song với phát triển thương mại và cơ sở hạ tầng.

Nước cờ xuất sắc này của Bắc Kinh cho thấy Trung Quốc không chỉ bảo tồn di sản văn hóa của mình mà còn sử dụng di sản văn hóa một cách có chiến lược như một công cụ để củng cố, tăng cường vị thế trên thế giới, tạo thuận lợi thúc đẩy các cơ hội kinh tế và phô trương hình ảnh về một quốc gia gắn bó ».

Đây là một thách thức không nhỏ với các nước láng giềng của Trung Quốc cũng đón Tết cổ truyền vào dịp đầu xuân, trong đó có Việt Nam. Ví dụ, tại Pháp, Tết cổ truyền của Việt Nam và nhiều nước châu Á thường được đồng nhất với Tết Trung Quốc (le Nouvel An chinois). 

Vẫn tại châu Á, về văn hóa - xã hội, nhìn sang Đài Loan, nổi bật tuần này là thông tin bà Quỳnh Dao (瓊瑤), nữ sĩ của văn học lãng mạn tiếng Hoa, tác giả của nhiều tác phẩm như « Hoàn châu cách cách », « Tân dòng sông ly biệt », đã chọn cách chủ động từ giã cuộc đời tại nhà riêng hôm 04/12 tại Đạm Thủy, Tân Bắc, Đài Loan, ở tuổi 86.

Sinh năm 1938 ở Thành Đô, Tứ Xuyên, bà được gia đình đưa sang Đài Loan cùng chính quyền Trung Hoa Dân quốc năm 1949 và mang theo tâm thế người tỵ nạn bị cắt đứt khỏi quê cũ. Cảm xúc này hiện rõ trong văn của bà. Phải đến năm 1988 bà Quỳnh Dao mới có thể lần đầu trở về thăm Trung Quốc.

Từ Đài Bắc, thông tín viên Nguyễn Giang cho biết thêm về sự nghiệp văn chương và điện ảnh của nữ sĩ Quỳnh Giao :

« Có tên thật là Trần Triết, bà lấy bút danh Quỳnh Dao (và một số bút danh khác nữa) để bắt đầu sáng tác truyện ngắn đăng báo trong thập niên 1960. Văn chương ngôn tình của bà nổi tiếng ở Đài Loan, Hong Kong, Singapore và miền Nam Việt Nam trong thập niên sau đó.

Theo các báo Việt Nam ở Mỹ, ông Liêu Quốc Nhĩ là người đầu tiên dịch sang tiếng Việt cuốn "Song Ngoại" (窗外- bên ngoài cửa sổ) của Quỳnh Dao, ra mắt ở Sài Gòn năm 1970. Từ đó, văn chương diễm tình của bà bước vào tiếng Việt.

Tên các truyện Quỳnh Dao trong Trung văn, tiếng Việt và tiếng Anh đều không hoàn toàn giống nhau, tùy vào dịch giả. Ví dụ, tác phẩm gốc 煙雨濛濛 (Yên Vũ Mang Mang) có bản dịch tiếng Việt với tựa đề Dòng Sông Ly Biệt (1964) nhưng được độc giả tiếng Anh làm quen qua bản dịch của Mark Wilfer với tựa đề ‘Fire and Rain’.

Một tập truyện ngắn của Quỳnh Dao là 六個夢 (Lục Cách Mộng-được Tommy Lee chuyển ngữ sang tiếng Anh năm 1965 là “Wan-Chun’s Three Lovers" rồi sau in thành “Six Dreams”, với chuyện tình và chuyện đời của các nhân vật chính xảy ra ở Bắc Kinh thời chính phủ Dân quốc (trước 1949). Dù nổi tiếng, bà cũng bị chê là viết văn “trống rỗng” và “bi lụy”, (empty, gloomy), xây dựng nhân vật dựa trên mỹ học cảm xúc, thiếu chiều sâu triết lý.

Không chỉ viết truyện, bà còn làm biên kịch và nhà sản xuất cho nhiều phim chuyển thể từ tác phẩm của mình ở Trung Quốc, và được báo Mỹ gọi là Nữ hoàng phim bộ (Queen of romance novels). Tuy tuyên bố không dùng Facebook từ mấy năm trước, bà vẫn viết truyện diễm tình cho đến năm cuối đời. Tác phẩm Mai Hoa Anh Hùng Mộng (hiện mới có bản tiếng Trung) là cuốn cuối cùng của bà, phát hành tháng 06/2024 ở Đài Loan.

Với thế hệ trẻ ở châu Á, Quỳnh Dao nổi tiếng là nhà sản xuất phim và biên kịch, góp phần tạo ra làn sóng phim tiếng Hoa ba thập niên qua. Nhiều phim bộ Trung Quốc đã đưa lên màn ảnh truyền hình những chuyện tình ngang trái từ văn chương Quỳnh Dao, và tạo ra nhiều siêu sao điện ảnh như Lã Tú Lăng, Lâm Thanh Hà, Tô Hữu Bằng, Châu Kiệt, Lâm Tâm Như, Triệu Vy và nhất là Phạm Băng Băng.

Trong thư vĩnh biệt của nữ sĩ Quỳnh Dao mà con trai bà công bố hôm chiều thứ Tư 04/12 trên truyền thông Đài Loan, bà tự chọn cách vĩnh biệt cuộc đời sau khi “đã bừng sáng trọn vẹn”.

 Nay thì bà để lại “lời ly biệt” :

“Tôi đã sống và chưa bao giờ để cuộc đời phải thất vọng!” »

Vẫn tại châu Á, nhưng về chính trị, tuần này chính trường và công luận Hàn Quốc rung chuyển vì sự kiện tối 03/12, tổng thống Yoon Suk Yeol bất ngờ ban bố lệnh « thiết quân luật khẩn cấp », nhưng sau đó ít giờ đồng hồ tổng thống đã phải bãi bỏ lệnh do vấp phải sự phản đối của Quốc Hội.

Cho đến hôm nay, nhiều người vẫn tự hỏi nguyên do nào thực sự thúc đẩy tổng thống Yoon Suk Yeol đưa ra một quyết định đột ngột, khó hiểu đến như vậy ? Trên đài RFI Pháp ngữ ngày 04/12/2024, bà Marie-Orange Rivé-Lasan, giảng viên đại học Paris Cité của Pháp, nhà sử học về Triều Tiên đương đại, giải thích :

« Chuyện này xảy ra sau một cuộc khủng hoảng niềm tin kéo dài về tổng thống Yoon Suk Yeol. Xã hội dân sự cũng đã được huy động tham gia cùng với đảng chính trị dân chủ thuộc phe đối lập, nhiều lần và theo nhiều cách thức hợp pháp khác nhau, để đòi hỏi truất phế vị tổng thống đương nhiệm.

Xin nhắc lại là trong văn hóa chính trị Hàn Quốc, đã từng có một tiền lệ. Đó là khi tổng thống Park bị phế truất cách nay chưa đến 10 năm. Tỉ lệ được lòng dân của tổng thống Hàn Quốc đương nhiệm đã giảm đi rất nhiều và đảng của ông chỉ chiếm số ít trong Quốc Hội. Và tổng thống Yoon đang trong tình thế khó khăn trước những nỗ lực pháp lý nhằm phế truất ông.

Cũng giống như ở Pháp, hiện giờ Hàn Quốc cũng đang có dự thảo ngân sách cho năm 2025, với rất nhiều tranh luận giữa cánh hữu và cánh tả, và cuối cùng cũng lâm vào thế hơi bế tắc, ngân sách bị điều chỉnh xuống thấp.

Trong bối cảnh này, tổng thống Hàn Quốc quyết định xem đây là tình huống đe dọa nền kinh tế Hàn Quốc và hệ thống dân chủ tự do của nước này ».

Nước Pháp cũng đang lâm vào một cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có. Năm 2024 được đánh dấu với 3 chính phủ nối đuôi nhau giải tán : chính phủ của thủ tướng Elisabeth Borne, Gabriel Attal và Michel Barnier.

Thủ tướng Michel Barnier là người dày dạn kinh nghiệm thương lượng, từng là đại diện của Liên Âu trong kỳ đàm phán cam go với Anh Quốc về Brexit. Nhưng cuối cùng, trong bối cảnh chính trị phức tạp của Pháp, ông Barnier cũng đã không vượt qua được « cửa ải » bất tín nhiệm của Quốc Hội hôm 04/12, liên quan đến vụ thủ tướng sử dụng điều 49.3 của Hiến pháp để thông qua dự luật ngân sách An sinh xã hội năm 2025 mà không qua bỏ phiếu ở Quốc Hội.

Thủ tướng từ chức chỉ sau 3 tháng lãnh đạo, chính phủ bị giải thể. Trong bài phát biểu với quốc dân, được phát trên truyền hình tối 05/12, trong bối cảnh một số chính trị gia và đảng đối lập đòi tổng thống từ chức, ông Macron tuyên bố sẽ tiếp tục điều hành đất nước cho đến hết nhiệm kỳ bởi vì ông đã được cử tri Pháp bầu một cách dân chủ.

Tổng thống Macron tuyên bố sẽ sớm bổ nhiệm thủ tướng mới trong những ngày tới và khẩn trương đệ trình một đạo luật đặc biệt về ngân sách tạm thời cho năm 2025.

Sau bài phát biểu trên truyền hình, ngày hôm qua tổng thống đã tham vấn lãnh đạo các đảng phái để lập « một chính phủ vì lợi ích chung », và bảo đảm chuyện bỏ phiếu bất tín nhiệm tân thủ tướng sẽ không xảy ra như lần vừa rồi, trừ phe cực tả và cực hữu mà ông lên án là đã « hiệp lực » một cách « vô trách nhiệm » « trong một mặt trận phản cộng hòa » để lật đổ chính phủ Barnier.

Điểm đáng chú ý là đảng Xã Hội, thuộc liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới (NFP) do đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất (LFI) đứng đầu, được ghi nhận là đã hé mở một sự thay đổi. Theo AFP ngày 06/12, tổng thư ký đảng Xã Hội khẳng định sẵn sàng tham gia thảo luận với liên minh của đảng của tổng thống và đảng cánh hữu Những Người Công Hòa (LR) với điều kiện các bên phải có « sự nhượng bộ lẫn nhau » để thành lập chính phủ mới, trên cơ sở « hợp đồng chính phủ có thời hạn ».

Phát biểu củatổng thư ký đảng Xã Hội đã gây phản ứng gay gắt từ đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, tố cáo đảng Xã Hội « giết chết » liên minh cánh tả. Sự rạn nứt trong nội bộ liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới này được kỳ vọng sẽ giúp tổng thống Macron tìm ra lối thoát cho cuộc khủng hoảng chính phủ hiện nay.  

Israel thỏa thuận hưu chiến với Hezbollah để tập trung đối phó với Syria và Iran ; Ukraina tố cáo Nga sử dụng bom chùm phá hoại các cơ sở năng lượng ; Đức thống kê hầm tránh bom trước nỗi lo mối đe dọa Nga ; Thị trường chứng khoán Mỹ phản ứng thận trọng sau thông báo áp thuế nhập khẩu mới của Donald Trump và tại bán đảo Triều Tiên, vùng « phi quân sự » là vùng thiên nhiên lý tưởng để nuôi ong. Trên đây là những chủ đề chính mục tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Tối ngày 26/11/2024, tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo một thỏa thuận ngừng bắn giữa quân đội Israel và lực lượng Hồi giáo hệ phái Shia Hezbollah tại Liban sau 13 tháng giao tranh khốc liệt. Lệnh hưu chiến có hiệu lực ngay từ sáng thứ Tư 27/11 và việc thực thi được đặt dưới sự giám sát của Mỹ và Pháp. Đôi bên cam kết rút quân và thiết lập một vùng đệm an ninh do quân đội Liban kiểm soát.

• Đọc thêm: Liban: Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah bắt đầu có hiệu lực

Đây có thể được xem như là một thắng lợi ngoại giao « hiếm hoi » của chính quyền tổng thống Biden trước những cuộc xung đột lớn trên thế giới, và trong một chừng mực nào đó là thành công của nền ngoại giao Pháp.

Vì sao Israel chấp nhận một thỏa thuận ngưng bắn vào lúc này khi đã một lần bác bỏ một sáng kiến tương tự do Paris đề xuất hồi tháng 9/2024 ? Trong bài phát biểu truyền hình tối thứ Ba, 26/11, để thông báo việc đúc kết thỏa thuận với Liban, thủ tướng Benjamin Netanyahu không che giấu ý đồ chiến lược : Đình chiến với Hezbollah để tập trung đối phó với Iran.

Trên làn sóng RFI Pháp ngữ, tướng Dominique Trinquand, cựu lãnh đạo phái bộ quân sự Pháp bên cạnh Liên Hiệp Quốc phân tích :

« Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã có được những gì ông ấy muốn bằng cách thủ tiêu toàn bộ ban lãnh đạo Hezbollah. Nhưng trên thực địa, sự việc không có tiến triển. Ông đã bị mất 150 binh sĩ, và do vậy ông nhận thấy rằng đã gần như đến cuối đường. Quân đội Israel đang gặp khó khăn, còn quân dự bị thì không quay trở lại vị trí của mình. Họ tiến hành một cuộc chiến quá dài.

Tuy nhiên, trong phát biểu của ông Netanyahu, điều gây ấn tượng  nhất là điểm mấu chốt Iran. Thủ tướng luôn nhắc đến Iran và khả năng nước này tái vũ trang. Tất nhiên, điều khiến Israel lo sợ là việc Iran thao túng tất cả các nhóm vũ trang khắp nơi trong vùng cũng như là khả năng nước này có vũ khí hạt nhân.

Thế nên, thời gian không còn nhiều cho ông Netanyahu nếu ông muốn vô hiệu hóa năng lực này của Teheran. Thủ tướng Israel rất có thể cần nhiều vũ khí hơn từ phía Mỹ, theo như những gì ông ấy tuyên bố. Việc vô hiệu hóa cuộc tấn công trực tiếp của phe Hezbollah từ Liban nhắm vào lãnh thổ Israel sẽ cho phép quân đội Israel sẽ được rảnh tay nhiều hơn, đặc biệt là không quân do họ rất cần các chiến đấu cơ. »

• Đọc thêm: Israel trả đũa Iran, oanh kích vào các cơ sở sản xuất tên lửa

Ngoài Iran, một mục tiêu khác cũng nằm trong tầm ngắm của Israel là Syria. Thách thức lớn của Tel – Aviv là làm thế nào ngăn chặn Hezbollah tái lập kho vũ khí, phần nào bị phá hủy trong các cuộc oanh kích dữ dội của không quân Israel trong nhiều tuần qua. Các đường dây chuyển giao vũ khí hay các linh kiện tên lửa đều đi qua ngả Syria để đến các xưởng lắp ráp bí mật tại Hezbollah.

France Inter nhắc lại, Israel thường xuyên oanh tạc các mục tiêu trên lãnh thổ Syria có liên hệ đến Iran và nguồn hậu thuẫn của Iran với Hezbollah. Vài giờ sau khi thỏa thuận có hiệu lực tại Liban, không quân Israel đã phá hủy ba chốt biên giới giữa Syria và Liban. Một thông điệp rõ ràng mà Israel không ngần ngại đưa ra một cách thường xuyên và khi cần thiết.

Trong một động thái hiếm có, thủ tướng Israel đã có cuộc trao đổi với tổng thống Nga Vladimir Putin, nhằm đề phòng việc cảng biển Lattaquié của Syria, hiện là một căn cứ hải quân Nga, có thể được sử dụng phục vụ lợi ích cho phe Hezbollah.

Ngày 28/11/2024, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky cáo buộc Nga dùng bom chùm, ồ ạt oanh kích mạng lưới năng lượng tại các vùng Kiev, Odessa và Dnipro của Ukraina vào lúc ngoài trời nhiệt độ xuống ở mức 0°C, khiến hơn một triệu người bị mất điện. Liệu việc Nga chọn sử dụng bom chùm để bắn phá các cơ sở năng lượng của Ukraina lần này có là một nấc thang mới trong cuộc xung đột hay không ?

Ông Thibaut Fouillet, giám đốc khoa học Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng, đại học Jean – Moulin Lyon 3, trả lời RFI, phân tích :

« Ngay từ năm đầu tiên, mục tiêu đặt ra là rất rõ ràng : bóp nghẹt tiềm năng chính trị và kinh tế Ukraina, cũng như là gây áp lực lên tinh thần người dân. Và quả thật, chiến lược này ngày càng hiệu quả, bởi vì còn có việc đổi mới các loại vũ khí, chẳng hạn như sử dụng bom chùm. Nhưng chúng ta đã thấy loại vũ khí này được sử dụng trên chiến tuyến.

Hiển nhiên, đây là chiến dịch thứ ba oanh kích các cơ sở năng lượng. Sức chịu đựng của người dân Ukraina đang giảm dần, và họ nhọc nhằn phòng thủ. Thay vì là một bước mới, thì đây là một sự đào sâu nỗi bất hạnh cho người dân Ukraina.

Nhưng lô-gic của các cuộc không kích chiến lược Nga và trong các phát biểu của Nga luôn là sự đáp trả một tình huống. Phát biểu chính thức của tổng thống Nga Vladimir Putin là để trả đũa việc sử dụng các loại vũ khí tầm xa. Và quả thật, người ta cũng đã thấy rõ đây là sự khẳng định kiểu lô-gic trên bởi vì đây là năm thứ ba liên tiếp họ phải hứng chịu những loạt tấn công như vầy. »

• Đọc thêm: Nga không kích mạng lưới năng lượng Ukraina, hàng trăm nghìn người bị mất điện

Trước đó, ngày 27/11, chính quyền Mỹ dường như đã yêu cầu Ukraina có một nỗ lực khi đề nghị hạ thấp tuổi tối thiểu gọi nhập ngũ, từ 25 xuống còn 18, để huy động thêm binh sĩ. Nhà nghiên cứu Thibaut Fouillet, đánh giá là giải pháp này có nguy cơ vấp phải sự phản đối từ người dân Ukraina, và ông không chắc là có thể làm thay đổi được gì nhiều trên chiến trường.

« Có và Không. Tôi nói Không theo nghĩa : Liệu điều này có sẽ là một yếu tố quyết định cho phép Ukraina chắc chắn giành thắng lợi với Nga hay không ?  Rõ ràng là Không. Đổi lại, chúng có sẽ mang tính quyết định cho Ukraina hay không ? Tôi trả lời là Có, bởi một lẽ đơn giản là vì, cuộc chiến tranh Nga – Ukraina này cũng giống như những cuộc chiến lớn kéo dài nhiều năm, đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng về việc tuyển quân, về lòng trung thành, động lực cũng như là tình trạng khan hiếm nhân lực và trang thiết bị.

Do vậy, trong mọi trường hợp, Ukraina rơi vào thế bí bởi vì nước này đang mất các nguồn phương tiện. Chiến tranh tiếp diễn, Ukraina sẽ phải bổ sung thêm nhân lực. Một trong số các đòn bẩy đó, tất nhiên là phải hạ tuổi tòng quân. Điều mới ở đây không phải là sự cần thiết tuyển quân mà là do các đồng minh yêu cầu và gây áp lực buộc Ukraina phải có thêm quân để chiến đấu. »

Đức quay trở lại với thời Chiến Tranh Lạnh. Sau khi phá dỡ, bỏ hoang hay bán các lô cốt cũ, Berlin muốn tái kích hoạt và phát triển những cơ sở hạ tầng mới. Chiến tranh tại Ukraina và nỗi lo sợ trước mối đe dọa Nga từ hai năm qua là những lý do chính. Chính phủ và các địa phương đang xây dựng một kế hoạch cho phép thường dân, trong trường hợp nguy hiểm, có thể tìm nơi trú ẩn.

Từ Berlin, thông tín viên đài RFI, Pascal Thibaut tường thuật :

« Bảo tàng, sàn nhảy nhạc điện tử hay đơn giản chỉ là những tàn tích bị bỏ phế, vô số hầm trú ẩn của Đức thuộc Đệ Tam Đế Chế được xây dựng để bảo vệ người dân tránh bom đạn của quân đồng minh cũng như là những boong-ke được bảo tồn hay phát triển trong suốt thời kỳ Chiến Tranh Lạnh đã được tái xử lý, phá hủy hay bỏ hoang.

Số hầm còn tồn lại đã không được duy tu từ năm 2007. Khoảng 300 hầm đã bị bán, và giờ chỉ còn chưa tới 600 lô cốt so với con số 2000 trong quá khứ.

Năm 2022, khi chiến tranh Ukraina bùng phát, Đức đã ngưng phá dỡ và đã đảo ngược tình hình. Nhật báo bình dân "Bild Zeitung" xem kế hoạch được đưa ra hồi mùa xuân năm nay là một cuộc "tấn công hầm trú ẩn". Kế hoạch này đã được phát ngôn viên bộ Nội Vụ đề cập đến hôm 24/11.

Ông nói : "Chúng tôi muốn xác định một cách có hệ thống các tòa nhà tư nhân hay công cộng, có thể được dùng làm nơi trú ẩn. Một danh sách kỹ thuật số về tất cả các địa điểm này phải được lập sẵn và phải có một chiến dịch thông tin về tầm quan trọng của những trú ẩn này cũng như là các biện pháp mà người dân có thể thực hiện".

Hầm chứa, nhà để xe, ga tầu điện ngầm phải được tổng kết. Do việc xây dựng các boongke mới rất tốn kém và mất nhiều thời gian, nên phải sử dụng những cơ sở có sẵn. Các chủ sở hữu sẽ được khuyến khích chuyển đổi tầng hầm hay nhà để xe. Danh sách những địa điểm này rất có thể sẽ được đăng trên ứng dụng điện thoại di động một khi được hoàn tất. »

Ngày 25/11/2024, tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump thông báo sẽ tăng thuế nhập khẩu đối với các loại hàng hóa đến từ Trung Quốc, Mêhicô và Canada. Tuyên bố này của chủ nhân Nhà Trắng tương lai khiến nhiều doanh Mỹ quan ngại. Dù vậy, thị trường chứng khoán Mỹ cũng phản ứng một cách dè dặt.

Từ Atlanta, thông tín viên đài RFI Edward Maille tường thuật :

« Sau khi Donald Trump thông báo tăng mức thuế hải quan, cổ phiếu trên sàn chứng khoán nhiều hãng xe ô tô đã bị rớt giá. Các nhà công nghiệp này nhập khẩu nhiều linh kiện rời và đôi khi toàn bộ chiếc xe từ các nước láng giềng của Mỹ, những nước bị ảnh hưởng bởi việc tăng các mức thuế hải quan. Đồng peso của Mêhicô và đô la Canada đã bị rớt giá so với đô la Mỹ, dấu hiệu cho thấy nỗi lo lắng của thị trường tài chính.

Nhưng những cổ phiếu khác không bị ảnh hưởng. Lý do là vì một số lãnh đạo tài chính thế giới không mấy lo lắng. Theo giải thích từ nhật báo hàng đầu về kinh tế Mỹ, The Wall Street Journal, thị trường tài chính cũng đã quen với các phát biểu của Donald Trump và kể từ giờ thích chờ xem các chính sách cụ thể hơn. Những tuyên bố này còn được xem là cách để Donald Trump gây áp lực lên các nước đối tác về mặt ngoại giao.

Dù vậy, có một sự đồng thuận về những rủi ro của việc tăng mức thuế. Biện pháp này có nguy cơ gây ra nhiều hệ quả về lạm phát trong khi Donald Trump, trong chiến dịch vận động tranh cử, đã từng hứa hẹn làm giảm chi phí sinh hoạt – mối bận tâm chính của các cử tri. »

• Đọc thêm: Hoa Kỳ: Trump sẽ áp thuế hải quan đối với hàng Trung Quốc, Canada và Mêhicô

Ở biên giới giữa hai miền Triều Tiên là khu phi quân sự. Một dải đất dài rộng bốn km bị cấm đối với thường dân. Nhưng không phải là hoàn toàn tất cả, vài nhà nông nuôi ong vẫn hoạt động trong khu vực rất khép kín này. Xa con người, xa ô nhiễm, vùng biên giới giữa hai nước thù nghịch lại là nơi sản xuất mật ong độc nhất vô nhị trên thế giới. Một vùng đa dạng sinh thái ngoại lệ cần được bảo vệ.

Từ Paju, thông tín viên đài RFI, Celio Fioretti gởi về bài phóng sự :

« Bước qua đồn kiểm soát của sư đoàn bộ binh số 1 Hàn Quốc, chúng tôi gặp Park Jeong Seon, một nhà nuôi ong ngay giữa lòng khu phi quân sự, rất gần biên giới với Bắc Triều Tiên. Một mảnh đất nhỏ được cây cối bao phủ cách xa chốn đô thị. Một vùng độc nhất mà ông chọn để nuôi ong.

Park Jeong-seon cho biết, mẹ ông là người Hàn Quốc, còn cha ông là người Bắc Triều Tiên đào tẩu vào Nam. Ông được sinh ra không xa mấy Paju, nhưng vì thực sự rất muốn đến gần đất nước của cha mình, nên ông đã lấy mảnh đất này.

Vùng phi quân sự này cấm thường dân, tình cờ lại là chốn thiên đường cho đa dạng sinh học. Xa con người và ô nhiễm, đây là một điểm tuyệt vời cho loài ong. Nhưng từ xa, nhiều tiếng nổ vang lên như nhắc nhở rằng quân đội ở cách đó không xa lắm, và điều này đôi khi khiến nhà nuôi ong đau đầu.

Ông Park giải thích : « Quân đội chỉ cho phép tôi đến đây từ 8 giờ đến 18 giờ. Điều này gây rắc rối bởi đôi khi tôi phải đến sớm hơn hay ở lại trễ hơn để chăm sóc bầy ong, nhưng tôi buộc phải đi về và chờ đến giờ mở cửa khu phi quân sự. »

Khu bảo tồn đa dạng sinh học này được bảo vệ kỹ bằng vũ khí nhưng cũng không tránh được tình trạng mở rộng đô thị. Một mối đe dọa cho đàn ong của ông Park. Ông nói tiếp : « Mỗi năm họ dỡ dây kẽm gai và bắt đầu xây dựng ngày càng nhiều trong khu phi quân sự như nhà ở, nhà xưởng. Mỗi rào kẽm bị gỡ là thêm một mối đe dọa cho thiên nhiên và tất cả loài khác đang sinh sống ở đây, cần phải bảo vệ chúng. »

Ngoài vấn đề môi trường, Park Jeong Seon, qua kinh nghiệm bản thân và nghề nghiệp, là chiếc gạch nối thật sự tại một bán đảo bị chia cắt làm hai. Nhìn qua hàng rào kẽm, ông mơ một ngày được thống nhất với đất nước của cha mình. »

Gần đến ngày Donald Trump chính thức trở lại Nhà Trắng, giao tranh giữa Nga và Ukraina gia tăng cường độ, diễn ra ác liệt. Căng thẳng giữa Nga với phương Tây đánh dấu một bước leo thang mới.

Hôm thứ Năm, 20/11/2024, Nga được cho là đã phóng một tên lửa đạn đạo oanh kích thành phố Dnipro, trung đông Ukraina. Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố đây là một loại tên lửa đạn đạo tầm trung được thiết kế để mang đầu đạn hạt nhân, và không loại trừ khả năng tấn công cả những nước đã cung cấp vũ khí để Ukraina sử dụng trên lãnh thổ Nga.

Động thái này của Nga là nhằm cảnh cáo Hoa Kỳ và nhiều nước đồng minh châu Âu của Ukraina sau khi bật đèn xanh để Ukraina dùng các loại vũ khí tầm xa như tên lửa ATACMS (Mỹ) hay Storm Shadow (Anh), tấn công các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga.

Quyết định trên của phương Tây được đưa ra vào lúc, Ukraina sau 1.000 ngày giao chiến đang bị quân Nga – được Bắc Triều Tiên hỗ trợ về nhân lực và khí tài – áp đảo trên chiến trường, theo như ghi nhận của ông Guillaume Ancel, cựu sĩ quan và cũng là một cây bút thời luận, với đài RFI.

« Ukraina đã chậm trễ trong việc huy động thêm từ 150 – 200 người mà họ đang thiếu để bổ sung thêm quân. Nga thì thực hiện khác hẳn. Họ hoàn toàn không quan tâm đến những mất mát đó. Có nhiều thông tin cho rằng Nga gánh chịu nhiều tổn thất nhân mạng, có thể lên đến hàng trăm nghìn người, nhưng rủi thay, Nga vẫn có khả năng thay thế.

Hiện tại, Nga có một đội quân với khoảng 500 ngàn binh sĩ chiến đấu tại Ukraina, một con số đáng kể. Tuy được trang bị kém, chỉ huy tồi, vũ khí tồi nhưng Nga vẫn có thể tạo thành một chiếc xe ủi, với nhiều pháo binh và bom đạn. Do vậy, lợi thế hiện đang nghiêng về phía Nga, hiện đang tiến quân nhưng với một tốc độ chậm chạp. »

Ukraina cũng ý thức được rằng họ buộc phải nỗ lực kết thúc cuộc chiến bằng đàm phán. Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm thứ Bảy 16/11, trả lời phỏng vấn đài phát thanh Ukraina tuyên bố muốn làm mọi cách để kết thúc giao tranh vào năm 2025 qua các ngả ngoại giao. Kiev quan ngại rằng chính quyền Trump II, với lập luận « Hoa Kỳ đã tiêu tốn quá nhiều cho cuộc chiến tại Ukraina », sẽ ép nước này đàm phán trong thế bất lợi.

Trên đài RFI, Guillaume Ancel giải thích tiếp : « Hệ quả là ông Trump sẽ buộc Ukraina ngồi vào bàn đàm phán. Điều đó không có nghĩa là ép Ukraina phải đầu hàng hoàn toàn trước Nga, nhưng điều khiến người ta lo lắng nhất là ông Trump áp đặt một giải pháp theo kiểu mô hình Triều Tiên. Tức là, bằng cách vạch ra một đường phân định cho phép đóng băng các chiến dịch quân sự và thuận cho tổng thống Nga những gì mà ông ấy đã chiếm được bằng vũ lực, bằng sức mạnh, nghĩa là gần 20% lãnh thổ, và do vậy chính thức hóa việc sáp nhập bất hợp pháp bán đảo Crimée. »

Nói một cách cụ thể, những gì Trump muốn chỉ là đàm phán để ngưng giao tranh chứ không hẳn là một nền hòa bình. Từ đây đến ngày ông Trump vào Nhà Trắng, Nga gia tăng nỗ lực chiếm đánh lãnh thổ. Dù Nga tiến quân chậm nhưng Ukraina không thể cản được đà tiến.

Trong bối cảnh này, với sự muộn màng, Hoa Kỳ và một số nước châu Âu đã cho phép Ukraina dùng vũ khí tầm xa nhắm vào các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga. Ông Ancel lưu ý, sự hậu thuẫn này phần nào chỉ giúp Ukraina kềm hãm đà tiến, giáng những thiệt hại to lớn cho quân Nga trước khi bước vào bàn đàm phán, nhưng không thể thay đổi cục diện trên chiến trường.

« Những gì Ukraina có thể làm được với những loại vũ khí này, không hẳn là gây hoảng loạn cho quân Nga do chưa đủ vũ khí, mà là kềm hãm và gây khó khăn cho quân đội Nga, đặc biệt đối với tất cả những gì nằm trong khoảng từ 100 – 200 km, nghĩa là hậu cần, yếu tố then chốt cho đội quân của Nga có đến gần 500 ngàn người trên thực địa. Do đó, có đến hàng nghìn tấn nhiên liệu, đạn dược, phải được dự trữ gần chiến trường.

Hôm thứ Tư, 20/11, Ukraina đã nhắm bắn vào các kho đạn tại vùng Briansk của Nga. Một ngày sau, họ lại phá tiếp một sở chỉ huy quan trọng ở vùng Belgorod. Còn tại vùng Kursk, chẳng chút nghi ngờ, Ukraina đã dùng đến tên lửa Storm Shadow. Chúng ta thấy rõ là Ukraina hiện đang hãm lại và cản trở cuộc tiến công của Nga nhưng điều đó sẽ không đảo ngược được cuộc chiến. »

Trước nguy cơ xung đột lan rộng, hôm thứ Tư, 20/11/2024, bốn nước châu Mỹ Latinh là Brazil, Chilê, Colombia và Mêhicô, đồng thanh kêu gọi tránh chạy đua vũ trang. Tổng thống Mêhicô, bà Claudia Sheinbaum, đề nghị các nước trong nhóm G20 thay thế cuộc đua vũ trang bằng cuộc đua tái sinh rừng.

Từ Mêhicô, thông tín viên Marine Lebegue tường thuật :

« Hãy dùng 1% của ngân sách dành cho vũ khí và cống hiến khoản tiền này cho việc tái tạo rừng », bà Claudia Sheinbaum, tân tổng thống Mêhicô và là cựu thành viên của GIEC, đã đưa ra những tính toán của mình với các nhà lãnh đạo G20.

Bà nói : « Số tiền này tương đương với việc chi 24 tỷ đô la mỗi năm cho một quỹ dành để hỗ trợ sáu triệu nông dân, những người này sẽ trồng lại 15 triệu ha cây rừng, tương đương với bốn lần diện tích nước Đan Mạch, hay diện tích của ba nước Belize, Guatemala và Salvador cộng lại ».

Đây là một chương trình tái tạo rừng lớn nhất lịch sử, theo như từ ngữ của tổng thống Mêhicô. Đề xuất này không phải tự nhiên mà có. Chương trình này đã tồn tại trên khắp nước Mêhicô và Trung Mỹ, được cựu tổng thống Mêhicô Andrés Manuel Lopez Obrador, người đỡ đầu của bà Claudia Sheinbaum, đưa ra năm 2019. Tên của chương trình là « Sembrando Vida » - gieo mầm sự sống.

Cũng theo phát biểu của tổng thống Mêhicô, « ý tưởng đưa ra là hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình nghèo ở nông thôn và đào tạo kỹ thuật để học cách trồng cây có ích cho rằng của họ cũng như là các loại cây ăn trái để chúng có thể được trồng với mục tiêu tự nuôi sống mình ».

Từ khi được thực hiện, khoảng một triệu ha rừng dường như đã được tái tạo trong vùng. Một chiến phối hợp chống đói nghèo và nạn phá rừng.

Thứ Sáu 22/11/2024 là ngày họp cuối cùng của COP29 nhưng các nhà đàm phán vẫn chưa đạt được một đồng thuận về vấn đề tài trợ cho các nước đang phát triển đang phải đối mặt với biến đổi khí hậu. Một điểm khác đang trở thành điều gây chia rẽ là các nước xuất khẩu dầu hỏa không muốn đề cập đến thỏa thuận của năm 2023 đặt ra mục tiêu từ bỏ dần năng lượng hóa thạch.

Một tuần trước đó, hôm 15/11, một nhóm cựu lãnh đạo và chuyên gia khí hậu, đã gởi thư ngỏ đến tổng thư ký Liên Hiệp Quốc và ban thư ký điều hành của COP, cho rằng các cuộc đàm phán hàng năm không còn thích hợp nữa và có lẽ nên được cải tổ.

Họ chỉ trích rằng « khoảng cách lớn giữa điều mà COP phải hoàn thành và trơ ì của các bên tham gia là thảm hại và khó chấp nhận ». Theo tác giả thư ngỏ, sau 27 cuộc họp thượng đỉnh, tất cả các tài liệu pháp lý mang tính ràng buộc, khuyến khích cộng đồng quốc tế duy trì mức hâm nóng khí hậu không vượt quá 2°C đã được thiết lập. Nhưng các cuộc đàm phán vô tận mất nhiều thời gian có nguy cơ làm thụt lùi hơn là đạt được các mục tiêu nhắm đến.

Các tác giả cho rằng cần phải hành động và điều này nhất thiết phải được bắt đầu bằng việc cải cách quy trình COP, khi đưa ra một số đề xuất: Duy trì cất trữ khí cacbon, chuyển đổi hệ thống thực phẩm, và tất nhiên loại trừ dần nhiên liệu hóa thạch cũng như là hạn chế ảnh hưởng của các nhóm vận động hành lang, theo như ghi nhận từ một quan chức Greenpeace tại Philippines.

« Vấn đề ở đây là những người vận động hành lang về dầu mỏ đến dự COP chỉ để bảo vệ lợi ích của họ tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu. Điều này không hoàn toàn phù hợp với ý tưởng giải quyết khủng hoảng khí hậu. Thủ phạm chính gây ra hiện tượng trái đất ấm dần trên toàn cầu là những người điều khiển hội nghị thượng đỉnh này. Đây thực sự là một vấn đề. »

Những người ký thư ngỏ, đề xuất cải cách sâu rộng các cuộc đàm phán về COP hiện tại như tổ chức các cuộc họp thường niên theo nhóm nhỏ, không giống như những gì diễn ra ngày nay, đặt ra các mục tiêu cụ thể, theo dõi tiến độ thực sự của mỗi quốc gia, hoặc cải cách vai trò của các ngân hàng, để chuyển từ dự án sang triển khai cụ thể…

Dự án đường ống dẫn khí đốt phương đông nối Nga và Trung Quốc đã hoàn thành và đang bước vào giai đoạn chuẩn bị sau cùng trước khi đi vào hoạt động. Với chiều dài 5.111 km, « Sức mạnh Siberia », có thể cung cấp 38 tỷ mét khối khí ga tự nhiên mỗi năm cho nhiều vùng của Trung Quốc.

Từ Bắc Kinh, thông tín viên đài RFI, Cléa Broadhurst tường thuật :

Một khi đi vào hoạt động đầy đủ, đường ống dẫn khí đốt Nga – Trung, có biệt danh là « Sức mạnh Siberia » có thể đáp ứng nhu cầu khí đốt hàng năm cho 130 triệu hộ gia đình thành thị tại các vùng đông bắc Trung Quốc.

Qua việc cung cấp khí ga tự nhiên, một nguồn năng lượng sạch hơn than, đường ống này khi hoạt động hết công suất, sẽ phải cho phép giảm phát thải mỗi năm 162 triệu tấn khí CO2 và 1,82 triệu tấn dioxide lưu huỳnh.

Quan hệ đối tác chiến lược gia tăng giữa Bắc Kinh và Matxcơva trong lĩnh vực năng lượng. Đối với Trung Quốc, mối quan hệ này cho phép đa dạng hóa nguồn nhập khẩu năng lượng, giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Đông và các con đường hàng hải dễ bị tác động bởi những căng thẳng địa chính trị như tại eo biển Malacca.

Về phía Nga, đường ống dẫn khí này là một giải pháp thay thế thị trường châu Âu, theo truyền thống thống lĩnh thị trường khí đốt Nga, mà vẫn giảm được tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây, đặc biệt kể từ khi bùng nổ xung đột Ukraina. Song song đó, chúng bảo đảm cho Matxcơva một nguồn thu nhập thiết yếu.

Cuối cùng, với Bắc Kinh, vốn dĩ phụ thuộc nặng nề vào than đá, dự án này nằm trong số các mục tiêu khí hậu, dự báo mức thải khí cacbon đạt đỉnh từ đây đến năm 2030 và đạt mức trung hòa khí thải tầm vào năm 2060.

Tổng thống đắc cử Donald Trump tiếp tục gây chú ý với việc bổ nhiệm trong chính quyền tương lai những người thân cận vào các vị trí chủ chốt. Tuy nhiên, việc nhiều người trong nội các mới của Trump đang gặp rắc rối với tư pháp đã gây sốc ngay trong chính nội bộ đảng Cộng Hòa.

Liệu rằng quyết định bổ nhiệm của ông Trump có bị Thượng Viện cản trở hay không ? Theo nhiều nhà quan sát, ít có khả năng đảng Cộng Hòa phản đối những quyết định trên của Donald Trump. Điều hiển nhiên là dàn lãnh đạo chính phủ Trump II sẽ rất khác biệt so với nhiệm kỳ đầu 2016-2020. Nhà nghiên cứu về Mỹ, Marie-Céciles Naves, giám đốc nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược IRIS, trên đài France Culture giải thích :

« Quả thật, vào năm 2016, ông ấy hoàn toàn chưa chuẩn bị để đảm nhiệm vai trò tổng thống. Người ta còn nhớ, bản thân ông ấy còn tỏ ra bất ngờ về chiến thắng bầu cử của mình, và do vậy, ông ấy đã bổ nhiệm hoặc những người thân cận, phần đông trong giới doanh nhân, hoặc những người mà đảng Cộng Hòa cố vấn cho ông.

Lần này, ông Trump đã được chuẩn bị kỹ lưỡng. Người ta có thể nhiều người trong số họ đã thể hiện lòng trung thành về ý thức hệ, nghĩa là, họ sẽ ủng hộ ông về một đường lối cứng rắn trên phương diện chống tình trạng nhập cư, không chỉ bất hợp pháp mà cả hợp pháp nữa, trong việc bãi bỏ quy định nhà nước, hay như trong việc chỉ trích Nhà nước Pháp quyền.

Một thay đổi khác so với năm 2016 là những ông chủ lớn – những người đã tài trợ cho chiến dịch tranh cử của Donald Trump – sẽ giữ nhiều vị trí trong chính quyền. Họ kêu gọi một sự tái phân bổ công bằng, nếu tôi có thể nói như vậy. Chẳng hạn như Elon Musk, sẽ điều hành một cơ quan nhằm cải cách các cơ quan hành chính, đã đề nghị Trump bố trí các lãnh đạo của SpaceX vào bộ Quốc Phòng. Đây thực sự là một điểm khác biệt lớn so với năm 2016, với nhiều rủi ro xung đột lợi thực sự to lớn. »

Tuần qua, chủ đề thời sự thu hút nhiều sự chú ý của quốc tế nhất là cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 với kết quả là ông Donald Trump, vị tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, ứng viên của đảng Cộng Hòa, tái đắc cử. Tạp chí Thế giới Đó đây của RFI tiếng Việt tuần này tập trung vào phản ứng của chính quyền Đài Bắc, Bắc Kinh, Matxcơva và Vacxava về kết quả bầu cử tổng thống Mỹ.

Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức là một trong những chính trị gia quốc tế sớm chúc mừng ông Donald Trump, tổng thống vừa đắc cử của nước Mỹ trong tuần qua. Đài Bắc mong đợi quan hệ chính trị với Hoa Kỳ ổn định dưới thời tổng thống Donald Trump, nhưng giới doanh nghiệp phải tính đến các phương án dự phòng cho sự bất ổn.

Từ Đài Bắc, ngày 07/11 thông tín viên Nguyễn Giang gửi về bài tường trình :

« Đăng lời chúc trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter), tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức hy vọng quan hệ Mỹ-Đài tiếp tục là “quan hệ đối tác dựa trên quyền lợi chung, giá trị cùng chia sẻ, tạo nền tảng cho ổn định trong khu vực”.

Sang ngày thứ Tư (06/11), giờ Đài Loan, phát ngôn viên của đảng Dân Tiến (DPP) đang cầm quyền ở Đài Loan, bà Hàn Oánh, cũng thay mặt đảng này chúc mừng ông Trump thắng cử. Tuy thế, đảng Dân Tiến cũng cảm ơn tổng thống Mỹ sắp mãn nhiệm Joe Biden, và phó tổng thống Kamala Harris đã thúc đẩy quan hệ Mỹ-Đài thời gian qua.

Bà Hàn Oánh nhấn mạnh rằng sự ủng hộ cho Đài Loan đến từ cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ trong Quốc hội Hoa Kỳ và điều đó sẽ không vì bầu cử mà thay đổi.

"Đài Loan và Hoa Kỳ chia sẻ niềm tin vào các giá trị dân chủ, tự do, nhân quyền và có quyền lợi chung trong việc duy trì ổn định trong khu vực và thúc đẩy kinh tế thịnh vượng”, văn phòng đảng Dân Tiến cho biết.

Cùng thời gian, hai đảng đối lập Đài Loan cũng chúc mừng ông Trump. Chẳng hạn, chủ tịch Quốc Dân Đảng, Chu Lập Luân (Eric Chu), hy vọng ông Trump sẽ tiếp tục như nhiệm kỳ trước của ông (2016-2020) là làm trung gian hòa giải cho các cuộc xung đột, và hỗ trợ hòa bình, ổn định.

Thế nhưng, ngay khi có tin ông Trump sẽ thắng cử, các doanh nghiệp Đài Loan đã phải đánh giá các rủi ro có thể tới từ cuộc thương chiến Mỹ-Trung tăng độ nóng tới đây, nếu ông Trump thực hiện các lời hứa tranh cử là đánh thuế nhập khẩu rất cao vào hàng hóa Trung Quốc.

Chẳng hạn công ty Advantech Co., Ltd., chuyên về tự động hóa phục vụ ngành chế xuất, nói họ đã có cơ sở tại Mỹ, nhưng có thể cần xem xét chấp nhận dán nhãn hàng là “Sản xuất tại Hoa Kỳ” (Made in the USA), chứ không chỉ ghi là “Sản xuất tại Đài Loan, lắp ráp ở Mỹ”. Thậm chí, các nhà máy của họ ở Đài Loan, Trung Quốc và Nhật Bản đang làm ăn tốt nhưng có thể cần phải chuyển sang Mỹ hoặc Mexico, theo trang CNA ở Đài Loan.

Một công ty khác của Đài Loan là Catcher Technology thì đã tuyên bố mở nhà máy ở Thái Lan. Trước đó, công ty Wistron NeWeb Corporation chuyên làm linh kiện cho Starlinks của tỷ phú Elon Musk, người ủng hộ nhiệt thành cho ông Trump, nói họ đã chuyển thêm sản xuất sang Việt Nam.

Cùng lúc, nhiều công ty công nghệ Đài Loan tin rằng bám sát thị trường Mỹ sẽ đem lại cho họ cơ hội lớn vì các chính sách của đảng Cộng Hòa thời Trump sẽ tạo điều kiện tốt cho dòng vốn di chuyển.

Cổ phiếu của đại tập đoàn bán dẫn Đài Loan, TSMC, đã tăng giá cùng cổ phiếu công nghệ Mỹ ngay sau khi có tin Trump thắng cử.

Bám chặt vào Hoa Kỳ cả về chính trị và kinh tế là cách Đài Loan duy trì vị thế của mình như một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi mà các quyết định sắp tới của tổng thống Donald Trump có thể gây gián đoạn mậu dịch với Trung Quốc.

Và để làm vậy, doanh nghiệp Đài Loan sẽ chấp nhận giá thành sản xuất tại Mỹ, chi phí vận tải tăng, thậm chí nếu cần họ sẽ phải bỏ thị trường Trung Quốc, để tồn tại và phát triển thời Trump ».

Theo Lynn Song, kinh tế gia của ngân hàng ING, được AFP trích dẫn ngày 08/11, dường như kỳ họp Quốc Hội của Trung Quốc ban đầu dự kiến diễn ra vào đầu tháng 10, đã bị dời lại đến tuần diễn ra bầu cử tổng thống Mỹ 2024 để các nhà ra quyết sách có thể kịp thời phản ứng nếu ông Donald Trump tái đắc cử.

Kinh tế gia của ngân hàng ING nhận định nếu ứng viên đảng Cộng Hòa Mỹ thắng cử, Bắc Kinh rất có thể phải có một kế hoạch thúc đẩy kinh tế lớn hơn.

Qi Wang của công ty UOB Kay Hian Wealth Management thì cho rằng việc Donald Trump trở lại Nhà Trắng « không hẳn là một điều xấu đối với Trung Quốc, vì có thể thúc đẩy Bắc Kinh thực hiện các biện pháp kích thích lớn hơn ».

Từ Bắc Kinh, thông tín viên Cléa Broadhurst cho biết thêm về phản ứng của Trung Quốc trước thắng lợi của Donald Trump trong kỳ bầu cử tổng thống Mỹ 2024 :

« Mối quan hệ ổn định, lành mạnh và lâu dài giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ là lợi ích chung của hai nước và đáp ứng mong đợi của cộng đồng quốc tế. Ông Tập Cận Bình nhấn mạnh, lịch sử đã cho thấy rằng Bắc Kinh và Washington sẽ thua nếu đối đầu trực tiếp.

Do đó, chủ tịch Trung Quốc kêu gọi đôi bên tôn trọng lẫn nhau, chung sống hòa bình và hợp tác theo hướng cùng có lợi. Theo ông, đối thoại là điều thiết yếu để giải quyết những bất đồng giữa hai cường quốc.

Việc Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ có thể thay đổi quan hệ Trung - Mỹ vốn đã căng thẳng do các chủ đề như Đài Loan, thương mại, nhân quyền cũng như sự cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ mũi nhọn.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, Donald Trump đã khởi động một cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc. Trong chiến dịch tranh cử, ông đã dọa áp thuế 60% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều này có khả năng tác động đến 500 tỷ đô la hàng hóa nhập khẩu.

Các chính sách này có thể tác động mạnh mẽ đến kinh tế Trung Quốc, hiện giờ đang dễ bị tổn thương. Tuy nhiên, lần này Bắc Kinh đã chuẩn bị tốt hơn. Một kế hoạch thúc đẩy kinh tế quy mô lớn, dự kiến ​​được công bố sau kỳ họp Quốc Hội hiện đang diễn ra, có thể thể hiện nhiều tham vọng hơn dự kiến ​​do tác động của kết quả bầu cử tổng thống Mỹ ».

Cũng như lãnh đạo Trung Quốc, tổng thống Nga Vladimir Putin đã chúc mừng Donald Trump đắc cử tổng thống Hoa Kỳ, đồng thời tuyên bố sẵn sàng đối thoại với tân chủ nhân Nhà Trắng. Ngay từ trước khi chủ nhân điện Kremlin đưa ra tuyên bố nói trên, ông Donald Trump cũng đã khẳng định « hai bên sẽ nói chuyện với nhau ».

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, ứng viên đảng Cộng Hòa đã tuyên bố nếu ông trở lại Nhà Trắng, ông sẽ khiến chiến tranh Ukraina chấm dứt chỉ trong vòng 20 giờ, làm dấy lên nhiều lo ngại cho những ai ủng hộ Ukraina, nhất là vì ông Trump được cho là vẫn duy trì các cuộc điện đàm với tổng thống Nga Putin sau khi ông đã rời Nhà Trắng hồi năm 2020, thậm chí cả sau khi Putin điều quân xâm lược Ukraina.

Vậy chính giới Nga tỏ thái độ thế nào khi Donald Trump, vị tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ trở lại Nhà Trắng trên cương vị tổng thống thứ 47 của Mỹ ?

Từ Matxcơva, thông tín viên Hoàng Dung gửi về bài tường trình :

Ba Lan, một nước chống chính quyền Nga của Putin mạnh mẽ, và ủng hộ cuộc chiến của Ukraina chống quân Nga xâm lăng, những ngày qua cũng hồi hộp ngóng kết quả bầu cử Mỹ bởi chính sách của chính quyền mới của Mỹ sẽ tác động nhiều đến NATO, hay châu Âu, nhưng trên hết là về chiến tranh Ukraina ngay sát cạnh Ba Lan, trong khi Vacxava luôn cảnh giác với chính quyền Putin.

Từ Vacxava, nhà hoạt động nhân quyền độc lập Tôn Vân Anh cho biết thêm :

Một khảo sát năm 2023 của Trung tâm nghiên cứu Pew cho thấy 51% cử tri người Mỹ gốc Việt đã đăng ký có xu hướng nghiêng về đảng Cộng Hòa, trong khi 42% nghiêng về đảng Dân Chủ. Người Mỹ gốc Việt là nhóm cử tri duy nhất của Người Mỹ gốc Á - Thái Bình Dương (AAPI) nghiêng về đảng Cộng Hòa. Họ cũng tích cực tham gia chính trị: 91% cử tri người Mỹ gốc Việt dự kiến đi bỏ phiếu trong năm nay, theo Khảo sát cử tri AAPI năm 2024. 

Trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ ngày mai, 05/11/2024, cộng đồng người Mỹ gốc Việt nói chung cũng vẫn thiên về đảng Cộng Hòa hơn là Dân Chủ, cho nên số người ủng hộ ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump đông đảo hơn số người sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên Dân Chủ Kamala Harris. Tuy nhiên, thế hệ trẻ, những người sinh trưởng ở Mỹ thì đa số ủng hộ Dân Chủ.

Để biết thêm về lá phiếu của cử tri Mỹ gốc Việt trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm nay, xin mời quý vị nghe tường trình của thông tín viên Hoàng Trọng Thụy từ Orange County, bang California. 

RFI: Xin chào anh Hoàng Trọng Thụy. Trước hết xin anh cho biết là trước cuộc bầu cử năm nay, tranh cãi giữa phe chống và phe ủng hộ Trump có gay gắt như cách đây 4 năm khi ông Trump thất cử?

Hoàng Trọng Thụy: Thực ra chuyện tranh cãi giữa phe chống và ủng hộ Trump đã khởi sự từ 2016 kể từ thời điểm ông Trump chính thức được đại hội đảng Cộng Hòa đề cử để giành Tòa Bạch Ốc với bà Hillary Clinton, lúc đó là ngoại trưởng Hoa Kỳ. Đến khi ông Biden chính thức ra tranh cử và được đại hội đảng Dân Chủ đề bạt năm 2020, thì cuộc tranh luận giữa hai phe tiếp tục diễn ra, bao gồm dư luận cử tri Mỹ gốc Việt, mặc dù không gay gắt như thời kỳ 2016.

Riêng trong năm nay, cử tri Mỹ tiếp tục bị phân hóa. Khi tôi dùng chữ cử tri Mỹ thì cũng bao gồm luôn cử tri Mỹ gốc Việt. Đã có biểu tình giữa hai phe ủng hộ Dân Chủ và Cộng Hòa trên đường Bolsa, ngay trong lòng cộng đồng người Việt tại Quận Cam, mặc dù họ biểu tình để ủng hộ ứng viên Mỹ gốc Việt và một ứng viên Mỹ gốc Hàn, nhưng cũng đồng thời là hai phe đại diện cho thành phần ủng hộ và chống ông Trump.

Có một điểm nổi bật trong cuộc bầu cử năm nay là Kamala Harris lên thay thế ông Biden. Bà là người phụ nữ gốc da màu. Riêng trong cộng đồng người Việt, văn hóa trọng nam khinh nữ còn tồn đọng, thể hiện rõ nét qua những tuyên bố của những người ủng hộ đảng Cộng Hòa nói chung và phe ủng hộ ông Trump nói riêng. Tôi có nói chuyện với những người nhận họ là cử tri ghi danh đảng Cộng Hòa, họ nói họ không phải là người của MAGA ( Make America Great Again - khẩu hiệu của ứng cử viên Cộng Hòa Donald Trump ), không bỏ phiếu cho ông Trump, nhưng họ không chấp nhận tổng thống là phụ nữ và người gốc da màu, nói thẳng với những chữ kỳ thị như gốc da đen. Họ nhắc lại việc bỏ phiếu cho bà Harris cũng không khác gì lá phiếu bỏ cho ông Obama. 

RFI: Nhìn chung thì số người ủng hộ Trump trong cộng đồng người Việt vẫn đông đảo hay không ? Vì sao những người đó vẫn theo Trump, tuy rằng ông đã có nhiều tai tiếng, thậm chí cách đây gần 4 năm đã kích động những người ủng hộ ông tấn công vào Đồi Capitol, tức là vào tòa nhà Quốc Hội Mỹ?

Hoàng Trọng Thụy: Điều này dễ hiểu, một khi đã mê ai rồi thì khó mà giảm bớt sự mê mệt, nhất là nhiều người tôn thờ ông Trump, chưa kể là những người Việt ủng hộ ông Trump vẫn còn cay cú sau sự thất cử của ông năm 2020. Một số người không chấp nhận kết quả bầu cử năm 2020, giờ đây họ càng ủng hộ ông Trump hơn để lấy lại vị thế từng bị mất.

Có thể nói, chưa khi nào cộng đồng người Việt lại thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ cho một ứng viên Đảng Cộng Hòa như vậy, không chỉ ở quận Cam, California, mà tại hầu hết các tiểu bang có đông cộng đồng người Việt cư ngụ. Tôi đi nhiều tiểu bang, hầu hết đều gặp những cử tri ghi danh theo Đảng Cộng Hòa, và đa số đều bỏ phiếu cho ông Trump. Họ cho biết tin tưởng ông Trump là người chống Trung Cộng thực sự, là người thực sự đưa nước Mỹ trở lại vĩ đại và là người thực sự chống chủ nghĩa xã hội và là người chống di dân bất hợp pháp. Còn phía Dân Chủ thì bị xem chỉ là thành phần ủng hộ xã hội chủ nghĩa, ủng hộ phá thai, ủng hộ di dân bất hợp pháp… v.v... Sự ủng hộ Trump được thể hiện ngay cả trong thành phần người Việt hưởng lợi nhiều nhất từ các chính sách xã hội mà Đảng Dân Chủ đã thông qua, từ bảo hiểm Obama cho đến các phúc lợi xã hội.

RFI: Cuộc bầu cử năm nay không chỉ bầu tân tổng thống mà nhiều nơi cử tri còn bỏ phiếu bầu dân biểu Hạ Viện và Thượng Viện. Cuộc bầu cử Quốc Hội này cũng quan trọng không kém bầu cử tổng thống. Hiện nay, ngày càng nhiều người Việt tham gia tranh cử, tham gia các hoạt động chính trị và nắm giữ những chức vụ quan trọng trong chính phủ Mỹ. Cộng đồng người Việt năm nay có một số người ra tranh cử vào Quốc Hội liên bang. Trong cuộc đua này, phe Dân Chủ và phe Cộng Hòa lôi kéo cử tri người Việt như thế nào ?

Hoàng Trọng Thụy: Lá phiếu của người Việt sống tại các tiểu bang thực sự không ảnh hưởng đến kết quả bầu cử tổng thống, lý do là họ đều sống ở những tiểu bang một là đa số theo Dân Chủ, thí dụ như California, hoặc đa số theo Cộng Hòa, như Texas, hoặc Virginia hoặc Florida. Tại California năm nay có cuộc đua ghế dân biểu liên bang được xem là quan trọng nhất xưa nay trong địa hạt số 45, lại là nơi tập trung người Việt đông đảo nhất, giữa hai ứng viên Derek Trần, đại diện đảng Dân Chủ và đương kim dân biểu liên bang, bà Michelle Steel, đảng Cộng Hòa.

Riêng ông Derek Trần đã mời được cựu tổng thống Bill Clinton ghé thăm cộng đồng và kêu gọi cộng đồng người Việt bỏ phiếu cho ông. Bà Michelle Steel lại không thấy có nhân vật nổi tiếng nào của đảng Cộng Hòa ghé thăm ủng hộ. Bà đang gặp phải khó khăn liên quan đến một vụ biển thủ công quỹ và hối lộ của cựu giám sát viên Andrew Đỗ, người của đảng Cộng Hòa. Bà là người bạn và cũng là người từng giữ ghế giám sát viên quận Cam chung với ông Andrew Đỗ. Cử tri Việt Nam theo đảng Cộng Hòa hiện đang đứng ở ngã ba đường, vì không biết có nên bỏ phiếu cho người Việt Derek Trần, bỏ qua yếu tố đảng phái, hay vẫn tiếp tục bỏ phiếu cho bà Michelle Steel, nhưng lại có mối liên hệ trong quá khứ với người của đảng Cộng Hòa đang hầu tòa về tội hối lộ. 

Còn tại tiểu bang Virginia, cũng có một ứng viên gốc Việt là ông Hùng Cao, đại diện Đảng Cộng Hòa để giành ghế thượng nghị sĩ tiểu bang. Nếu thắng cử, ông sẽ trở thành nhân vật gốc Việt cao cấp nhất tại Quốc Hội Hoa Kỳ trong lịch sử. Đích thân ông Trump đã ghé thăm cộng đồng người Việt ở Virginia để kêu gọi ủng hộ ông Hùng Cao. Cộng đồng người Việt tại đây đa số cũng đang ủng hộ ông.

RFI: Hoa Kỳ là nơi có cộng đồng người Việt hải ngoại đông đảo nhất. Thế hệ ban đầu là những người sang Mỹ tị nạn sau năm 1975. Tiếp đến là những đợt định cư khác. Tính từ thời điểm 1975 thì đến nay đã gần 50 năm rồi. Ngoài những thế hệ đầu tiên, còn có thế trẻ sinh trưởng bên Mỹ. Có sự khác biệt nào giữa lá phiếu của thế hệ trẻ đó và thế hệ bố mẹ di tản từ Việt Nam ?

Hoàng Trọng Thụy: Có một điểm chung trong cộng đồng người Việt tại Mỹ khi nói đến vấn đề bầu cử: người Việt tị nạn Cộng Sản từ năm 1975 và theo sau là các cuộc di dân theo diện HO ( Humanitarian Operation - chương trình định cư dành cho các cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hòa từng bị đi học tập cải tạo ) hay những người từng tham gia quân đội Việt Nam Cộng Hòa, đa số ủng hộ đảng Cộng Hòa, vì thế các vị trí dân cử theo đảng Cộng Hòa, từ California cho đến Texas, Virginia, khi ra tranh cử đối đầu với người của đảng Dân Chủ thì họ đều thắng, đa số với số phiếu bầu áp đảo từ cộng đồng Người Việt.

Riêng cuộc bầu cử năm nay tại địa hạt 45 mà tôi có nhắc đến khi nãy sẽ là một thử thách lớn cho ứng viên Dân Chủ Derek Trần. Ông năm nay 43 tuổi và là con của một gia đình người Việt tị nạn. Tương tự như nhiều người trẻ sinh trưởng ở Mỹ, Derek Trần có đầu óc phóng khoáng và tự do hơn và vì thế theo lập trường của đảng Dân Chủ. Đây cũng là khuynh hướng đã hiện hữu từ thập niên qua, nhất là từ lúc kỹ nghệ Internet phát triển và ngày càng làm thay đổi quan điểm và lá phiếu của những người trẻ.

Gần đây nhất có thể nói đến là thế hệ Swifty, đến từ số khán giả trẻ tuổi ái mộ nữ danh ca Taylor Swift. Cô luôn ủng hộ các ứng viên tổng thống Dân Chủ. Tôi có hỏi một số thành phần trẻ gốc Việt, họ nói tiếng Việt không sành, nhưng đa số đều ủng hộ đảng Dân Chủ, một số cũng không đồng quan điểm của bố mẹ họ, những người di tản từ Việt Nam theo diện tị nạn hay HO 

Khẩu hiệu vận động tranh cử « Make America Great Again » - « Hãy làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại », đã đồng hành cùng Donald Trump từ 8 năm qua. Nếu như khẩu hiệu này đã trở thành một phần không thể tách rời hoạt động chính trị của nhà tỷ phú Mỹ, thì chính Ronald Reagan là người sử dụng câu « thần chú » này lần đầu tiên vào năm 1980. Dấu hiệu này cho thấy, nỗi tiếc nuối một thời huy hoàng của nước Mỹ đã có từ 40 năm trước.

Trong chiến dịch vận động tranh cử năm 1980, Ronald Reagan đã dùng đến một khẩu hiệu tương tự « Let’s make America Great again ». Động từ « Make » ở đây nên diễn giải theo nghĩa nào : « Chúng ta hãy làm » hay là « Hãy trả lại » cho nước Mỹ sự vĩ đại, vẫn còn là điều tranh cãi, theo chuyên gia về nước Mỹ, nhà báo Alexandre Mendel trên tạp chí Conflit.

Một điều chắc chắn là, ngay từ thời điểm đó, nước Mỹ đã tiếc nuối một thời hoàng kim. Nhưng thời nào mới được ? Hoa Kỳ đã trải qua nhiều giai đoạn huy hoàng trong lịch sử kể từ đầu kỷ nguyên công nghiệp nhưng không một thời kỳ nào để lại dấu ấn có thể sánh bằng thời kỳ hậu chiến tranh thế giới.

Nỗi hoài niệm này phảng phất trong nhiều ca khúc Mỹ nổi tiếng. Bruce Springsteen trong album bán chạy nhất « Born in the USA » phát hành năm 1984, đã quay trở về với Những ngày huy hoàng « Glory Days » thời thơ ấu. Đối với The Boss, biệt danh của Bruce Springsteen, sinh năm 1949, không lâu sau khi kết thúc Đệ Nhị Thế Chiến, đó cũng là « Những ngày hạnh phúc – Happy Days » (1974 -1984) như tựa đề một bộ phim truyền hình nhiều tập cùng thời kỳ, nhớ về Ba mươi năm huy hoàng của nước Mỹ.

Đây là quãng thời gian kinh tế Mỹ sau chiến tranh đã đạt đến đỉnh cao nhờ động lực của nền công nghiệp quân sự, cũng như là thế mạnh thương mại và khả năng tiếp thị của các doanh nghiệp Mỹ. Hàng hóa sản xuất tại Mỹ như quần jean, kẹo cao su, nước uống Coca-cola, bắt đầu chinh phục thế giới.

Trả lời trang Conflit (ngày 08/02/2020), nhà báo song tịch Pháp – Mỹ, Gérald Olivier, từng khẳng định khẩu hiệu « Make America Great Again » của Donald Trump chẳng khác gì một nỗi hoài niệm sâu sắc về một nước Mỹ thịnh vượng và hùng cường đã qua.

« Donald Trump sinh năm 1946, bước sang tuổi 20 vào năm 1966 và do vậy, đã trải qua tuổi thanh xuân trong một thời kỳ mà nước Mỹ rất thịnh vượng. Đó là thời đại của Elvis Presley, thời kỳ dòng nhạc rock’n’roll, đánh dấu sự giải phóng của tuổi trẻ sôi nổi, tràn đầy năng lượng, những người mong muốn và có thể tận hưởng cuộc sống.

Vào thời kỳ đó, bạn vào đại học năm 18 tuổi, ra trường lúc 22 tuổi, rồi một công ty thuê bạn mà không cần gởi sơ yếu lý lịch, bạn có được một mức lương cho phép mua được một căn nhà sau 6 tháng. Chẳng phải lo lắng cho tương lai bởi vì tiền bạc không phải là một vấn đề. Vào cuối những năm 1960, chúng ta bước vào giai đoạn dư thừa sản xuất và khủng hoảng văn hóa.

Donald Trump đã chứng kiến tầm ảnh hưởng và sự phong phú của nước Mỹ, và Hoa Kỳ từng là một quốc gia có khả năng áp đặt luật lệ của mình. Hãy nhìn vào cuộc khủng hoảng kênh đào Suez, ở đó, các cường quốc thuộc địa cũ là Pháp và Anh đã có ý định chiếm giữ kênh đào Suez. Nhưng tổng thống Mỹ Dwight Eisenhower đã chấm dứt điều đó. »

Bài hát Old Time Of Rock’n’Roll của Bob Seger năm 1978 có lẽ đã phảng phất chút nuối tiếc về một thời kỳ huy hoàng đó, chí ít là trong âm nhạc. Trong ca từ, Bob Seger cho rằng âm nhạc thời đó đã đánh mất linh hồn so với nền âm nhạc của những người tiên phong trong những năm 1950, 1960.

Tuy nhiên, biểu tượng thật sự cho sự thay đổi thời đại là bi kịch tai nạn máy bay, cướp đi sinh mạng của ca sĩ Buddy Holly tháng 2/1959 sau một buổi trình diễn tại Clear Lake, bang Iowa. Đối với Don McLean, cái chết của một trong số những thần tượng âm nhạc của ông lúc thuở niên thiếu chẳng khác gì « The day the music died », tạm dịch là « Ngày mà âm nhạc đã chết ».

« The day the music died », câu hát nổi tiếng này nằm trong ca khúc American Pie, một kiệt tác âm nhạc của Don McLean năm 1971 có thể được xem như là một bức tranh âm nhạc về một nước Mỹ não nùng, một hồi ký về một giấc mơ tan vỡ.

Theo Julien Grosset, đồng tác giả tập sách « Rock'n'road trip : Les Etats-Unis en 1000 chansons de l'Alabama au Wyoming », Don McLean tóm tắt thành công trong vòng 8 phút những sự kiện quan trọng ở đất nước, từ cuối những năm 1950 đến đầu những năm 1970, từ sự lạc quan thoải mái của thời kỳ hậu chiến cho đến những phong trào xã hội vào cuối những năm 1960.

Trong chương trình « Chiến dịch bầu cử Mỹ 2024 qua âm nhạc », đài RFI, Julien Grosset giải thích :

« Đối với người thanh niên Don McLean, đó là một thế giới đang sụp đổ. Hồi kết cho một thời đại: Thời đại Glory Days của Bruce Springsteen, thời đại Happy Days của Richie và Fonzie, thời đại Old Time Of Rock’n’Roll của Bob Seger. Với cái chết của Buddy Holly, biểu tượng cho chiếc cầu nối giữa rock’n’roll và nhạc pop sắp đến, một nước Mỹ nào đó, da trắng và truyền thống, đã khép lại một cách biểu tượng một thập niên mà ở đó nước Mỹ đã từng là "vĩ đại", trước khi chuyển qua thời kỳ phản văn hóa, các cuộc ám sát chính trị, các cuộc bạo động sắc tộc và sự trở lại của chiến tranh mà ở đây là Việt Nam trong những năm 1960 ».

Tháng 9/2024, phim tiểu sử « Reagan » đã ra mắt khán giả Mỹ. Bất chấp nhiều chỉ trích từ giới phê bình, bộ phim tiểu sử của đạo diễn Sean McNamara ngay từ week-end đầu tiên đã thu về 10 triệu đô la. Theo nhà nghiên cứu về Mỹ, Alexandre Mendel, thành công ngoài sự mong đợi của bộ phim, một lần nữa, minh chứng nỗi hoài niệm về một nước Mỹ đã biến mất. Niềm nhung nhớ về sự vĩ đại của nước Mỹ mạnh mẽ đến nỗi đảng Cộng Hòa cũng tổ chức các buổi chiếu phim cho các thành viên của mình. Cứ như là chính bản thân đảng cũng đang hoài niệm !

Nga : Nước gây chiến ở Ukraina muốn làm trung gian cho xung đột ở Trung Đông ; Nam Phi được lợi gì với BRICS mở rộng ? Indonesia đang bước vào thời kỳ quyền lực cứng rắn và chính trị gia tộc ? Trung Quốc “thanh lọc” mạng internet ; Liên Hiệp Châu Âu trao giải Sakharov cho các nhà đối lập Venezuela ; Bầu cử tổng thống Mỹ : Donald Trump kiện Công Đảng Anh vì can thiệp. Trên đây là một số chủ đề trong Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này.

Thượng đỉnh BRICS tại Kazan (Nga) trở thành diễn đàn kêu gọi hòa bình và mở đàm phán ở Ukraina và Cận Đông. Mọi đề xuất đều được tổng thống Vladimir Putin của Nga, nước gây chiến ở Ukraina, đón nhận “một cách tích cực”, nhưng với một điều kiện được ông nêu trong buổi họp báo ngày 24/10/2024, “đàm phán dựa trên thực tế” chiến trường, nơi Nga chiếm 20% lãnh thổ Ukraina.

Nước gây chiến ở Ukraina còn cố trở thành trung gian giải quyết xung đột Trung Đông. Moussa Abou Marzouk, cố vấn và nhà đàm phán của Hamas đóng tại Qatar, đến Matxcơva ngày 23/10 để thảo luận với quan chức Nga về “chấm dứt các cuộc xâm lược và chiến tranh ở Gaza và trong vùng” cũng như nỗ lực của Matxcơva để thống nhất “các phe phái Palestine”. Còn tổng thống Mahmoud Abbas, trong bài phát biểu tại cuộc họp BRICS mở rộng, đã mạnh mẽ lên án Israel.

Đặc phái viên RFI Anissa El Jabri tường trình từ Kazan :

“Những lời kêu gọi hòa bình không ngừng được đưa ra tại diễn đàn thượng đỉnh Kazan. Tuyên bố chung nhắc đến rất nhiều cuộc xung đột nhưng các nước thành viên BRICS lại dành những lời kêu gọi cấp bách nhất để chấm dứt cuộc xung đột ở Trung Đông. Nhân danh chính quyền Palestine, ứng viên gia nhập nhóm BRICS từ ngày 27/08, ông Mahmoud Abbas đã đưa ra lời kêu gọi, theo lời dịch của Nga như sau :

“Thời điểm đã tới, chúng ta phải chấm dứt bạo lực, bất công và sự bành trướng hoạt động xâm lược của Israel. Israel phải chấm dứt hiện diện bất hợp pháp trên các vùng lãnh thổ Palestine và Đông Jerusalem. Nếu không thực hiện như vậy, chúng ta phải sử dụng các biện pháp trừng phạt chống lại họ. Chúng ta cũng phải làm việc và hợp tác với Liên Hiệp Quốc, với các bên quan tâm đến hội nghị quốc tế vì hòa bình. Vì vậy, chúng tôi cũng trông đợi vào sự ủng hộ của BRICS. Nhóm này có ảnh hưởng thực sự trên trường quốc tế và có thể giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến an ninh”.

Về phần tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, ông Antonio Guterres vẫn giữ vững lập trường của Liên Hiệp Quốc yêu cầu chấm dứt mọi hoạt động thù nghịch ở dải Gaza và một nền hòa bình công bằng ở Ukraina”.

BRICS trở thành câu lạc bộ hấp dẫn cho các nước phương Nam. Là nước đầu tiên được 4 thành viên sáng lập (Brazil, Trung Quốc, Ấn Độ và Nga) kết nạp, Nam Phi được hưởng lợi như nào từ năm 2010 ? Thông tín viên Claire Bargelès tại Pretoria giải thích : 

“Theo quan điểm của chính phủ Nam Phi, diễn đàn BRICS tạo thêm một nền tảng lựa chọn để yêu cầu một trật tự thế giới mới, công bằng hơn. Tổng thống Cyril Ramaphosa cũng muốn thấy trao đổi thương mại được hưởng lợi nhiều hơn từ việc là thành viên của nhóm này.

Ông phát biểu : “Chúng tôi có một lĩnh vực tài chính hiện đại, cơ sở hạ tầng hạng nhất và tài nguyên thiên nhiên dồi dào. Vì vậy, chúng tôi kêu gọi các nước thành viên khác của BRICS tham gia vào sự phát triển tăng trưởng ở Nam Phi cũng như ở phần còn lại của Châu Phi”.

Tuy nhiên, cho đến nay, chủ yếu là trao đổi thương mại song phương với Trung Quốc tăng lên đáng kể, như nhận định của nhà nghiên cứu Arina Muresan tại Viện Đối thoại Toàn cầu (IGD) : “Thương mại với Nga và Brazil ít nhiều bị đình trệ và với Ấn Độ thì tăng nhẹ nhưng rất ít so với trao đổi thương mại với Trung Quốc. Vì vậy, xét về những đóng góp hữu hình, về những gì BRICS mang lại cho Nam Phi, chúng ta mới chỉ thu được những lợi ích nhỏ. Nhưng xét về những đóng góp mang tính biểu tượng hơn, đất nước đã được chú ý trên trường quốc tế. Có thể coi chủ yếu nhờ vào việc Nam Phi tham gia BRICS.

Pretoria cũng có thể hưởng lợi từ các khoản vay từ Ngân hàng Phát triển Mới (NBD) của BRICS kể từ khi thành lập vào năm 2014”.

Ngày 20/10, cựu bộ trưởng Quốc Phòng Prabowo Subianto, 73 tuổi, đã chính thức nhậm chức tổng thống Indonesia, quốc gia có 280 triệu dân với đa số là người Hồi Giáo. Thắng lợi bầu cử với số phiếu 58,6% của ông Prabowo xác lập tính gia tộc, “truyền ngôi” trong chính trị Indonesia.

Thông tín viên Nguyễn Giang tường trình từ Đài Bắc :

“Để lập được một liên minh có sức nặng ra tranh cử, ông Prabowo đã có cú lựa chọn ngoạn mục là nhận ông Gibran Raka, con trai của tổng thống từ nhiệm Joko Widodo (tức Jokowi) làm ứng viên phó tổng thống.

Tòa Hiến Pháp Indonesia năm ngoái đã hạ tuổi cần thiết để một chính trị gia có thể ra tranh cử phó tổng thống từ 40 xuống 36, giúp cho Gibran đạt tiêu chuẩn. Chánh án phiên tòa, ông Anwar Usman là em rể của tổng thống Jokowi. Bản thân ông Prabowo là con rể của cố tổng thống, nhà độc tài Suharto trước 1989 và nữ chủ tịch Quốc Hội, Puan Maharani, là con gái nữ cựu tổng thống Megawati và là cháu ngoại cố tổng thống Sukarno.

Điều gây ra lo ngại về di sản “dân chủ thụt lùi” sau 10 năm ông Jokowi cầm quyền còn là xu thế để cho quân đội quay trở lại nắm các chức vụ dân sự và việc nhà nước kiểm soát báo chí mạnh hơn.

Chính phủ Indonesia đã phục hồi một số luật cũ từ năm 1945 và thời kỳ “Kỷ cương Mới” (New Order) dưới quyền ông Suharto, để cho phép chừng 400 tướng tá được biệt phái sang nắm các chức vụ dân sự gồm cả ngành tòa án. Mới nhất đây, chức tân bộ trưởng ngoại giao được trao cho ông Sugiono, một cựu sĩ quan lực lượng đặc nhiệm Kopassus khét tiếng.

Một luật khác có hiệu lực từ 2026 hạn chế quyền của bất cứ ai chỉ trích Nhà nước và một luật về truyền thông đang được thảo luận dự kiến sẽ cấm nhà báo mở các phóng sự điều tra.

Trước khi nhậm chức, ông Prabowo đã sang Matxcơva thăm ông Putin và chọn Nga như một chân của kiềng ba chân, bên cạnh hợp tác kinh tế với Trung Quốc và quan hệ an ninh với Hoa Kỳ. Những năm tới Jakarta sẽ ưu tiên quan hệ với các nước lớn, có sức mạnh tài chính hoặc quân sự, chứ không còn giữ vị thế đàn anh trong ASEAN để nâng đỡ các nước nhỏ và yếu như Indonesia đã làm trong Phong trào Không liên kết sau Thế Chiến II”.

Trung Quốc muốn làm trong sáng ngôn ngữ trên mạng xã hội, kể cả những ẩn ý, từ mượn để lách kiểm duyệt. Gần đây, Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc (CAC), hợp tác với bộ Giáo Dục, thông báo triển khai một chiến dịch đặc biệt mang tên “Làm rõ và quản lý việc sử dụng ngôn ngữ trực tuyến”.

Thông tín viên Cléa Broadhust tường trình từ Bắc Kinh :

“Chiến dịch khuyến khích việc sử dụng tiếng Quan Thoại chính xác và hạn chế sự phổ biến các phương ngữ và tiếng lóng trên internet, bị coi là có hại cho các chuẩn mực ngôn ngữ. Chiến dịch nhằm mục đích giảm sử dụng cách chơi chữ và những cụm từ mới thường được sử dụng để tránh kiểm duyệt.

Ví dụ : chế độ độc tài, dù ở bất kỳ nơi nào, cũng trở thành “chủ nghĩa tập trung dân chủ”, việc cắt giảm tài trợ là “kinh tế và hiệu quả”, thất nghiệp trở thành “việc làm linh hoạt” và khủng hoảng chính trị là “những bước ngoặt thăm dò”.

Quy chế này chủ yếu là nhằm tìm cách ngăn chặn việc phổ biến các thuật ngữ nhạy cảm về chính trị, liên quan đến những chỉ trích chính phủ, chủ nghĩa xét lại lịch sử hoặc các chủ đề nhạy cảm như Đài Loan, Hồng Kông và nhân quyền.

Chiến dịch này cũng nhắm đến thanh niên, có nhiều khả năng sử dụng tiếng lóng trực tuyến hơn, điều mà chính phủ coi là mối đe dọa đối với bản sắc văn hóa và các giá trị truyền thống của Trung Quốc. Mục tiêu là tạo ra một môi trường trực tuyến “tích cực” và “lành mạnh” hơn.

Các nền tảng như WeChat, Weibo và Douyin phải giám sát và lọc nội dung để đảm bảo tuân thủ các quy tắc ngôn ngữ này… Và các cơ quan chức năng được khuyến khích tập trung vào việc làm sạch thông tin ngôn ngữ bị coi là bất thường và thiếu văn minh, đồng thời thực thi nghiêm ngặt nhiệm vụ cải chính”.

Hàng năm, Liên Hiệp Châu Âu trao giải Sakharov nhằm vinh danh những cá nhân, các tổ chức và nhóm đã có những đóng góp đặc biệt trong việc bảo vệ quyền tự do tư tưởng. Giải thưởng được thông báo ngày 25/10/2024 đã dành vinh danh hai nhà đối lập Venezuela Maria Corina Machado và Edmundo Gonzalez Urrutia vì những hoạt động bảo vệ nhân quyền.

Đặc phái viên RFI Jean-Jacques Héry tường trình từ Strasbourg :

“Khi chủ tịch Nghị Viện Châu Âu Roberta Metsola thông báo chính thức tên của những người đoạt giải, tất cả nghị sĩ trong hội trường đứng dậy vỗ tay. Maria Corina Machado là thủ lĩnh của các lực lượng dân chủ Venezuela và Edmundo Gonzalez Urrutia, ứng viên đối lập với Nicolas Maduro trong cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào tháng 06 vừa qua. Ông được Liên Hiệp Châu Âu coi là giành chiến thắng, cho nên ông là nhà lãnh đạo hợp pháp của Venezuela.

Bà Roberta Metsola phát biểu giải thưởng này ghi công “Một cuộc đấu tranh dũng cảm nhằm tái lập tự do và dân chủ ở Venezuela”. Đây cũng là giây phút hân hoan đối với nghị sĩ châu Âu người Bồ Đào Nha Sebastiao Bugalho, thuộc đảng Nhân dân Châu Âu và là một trong những người cổ vũ cho việc hai nhà đối lập Venezuela ra tranh cử tổng thống.

Ông phát biểu : “Một ứng viên đã thắng trong cuộc bầu cử này, đó là Edmundo Gonzalez. Ở đây (Nghị Viện Châu Âu), người ta đã nói như vậy vào tháng trước khi bỏ phiếu một nghị quyết. Ông ấy đã phải rời bỏ đất nước vì bị chế độ độc tài truy đuổi. Vì vậy chúng ta nợ Edmundo Gonzalez giải thưởng này và hơn hết chúng ta nợ giải thưởng này với tất cả những người dân Venezuela đã dũng cảm ra khỏi nhà và đi bỏ phiếu”.

Lễ trao giải sẽ diễn ra vào thứ Tư 18/12 trong khuôn khổ phiên họp toàn thể ở Strasbourg”.

Công Đảng Anh bị kéo vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sau khi bị nhóm hỗ trợ tranh cử của ứng viên đảng Cộng Hòa Donald Trump khiếu nại lên Ủy ban Bầu cử Liên bang là thế lực “can thiệp nước ngoài trắng trợn”. Đảng cầm quyền ở Anh bị cáo buộc đang cố gắng hỗ trợ bất hợp pháp cho ứng viên đảng Dân Chủ Mỹ. Ngày 23/10, chính phủ Anh bác bỏ cáo buộc này.

Thông tín viên RFI Emeline Vin tại Luân Đôn giải thích :

“Ban đầu là thông báo (đã bị xóa) trên mạng xã hội LinkedIn từ người đứng đầu hoạt động của Công Đảng : “Có khoảng một trăm nhân viên Công Đảng sẽ đến Hoa Kỳ, vẫn còn 10 chỗ để vận động ở Bắc Carolina. Chúng tôi lo chỗ ở, hãy liên hệ : Công Đảng vì Kamala”. Trong đơn khiếu nại của mình, Donald Trump cũng đề cập đến “mối liên hệ chặt chẽ” giữa Công Đảng và chiến dịch tranh cử của ứng viên đảng Dân Chủ Kamala Harris, đối thủ cạnh tranh chính của ông.

Những lời cáo buộc được đưa ra khi thủ tướng Keir Starmer đang công du tới quần đảo Samoa... Bộ trưởng Môi Trường Steve Reed là người đã phải giảm thiểu vấn đề trong các chương trình sáng thứ Tư (23/10).

Ông cho biết : “Các công dân, cá nhân được tự do làm những gì họ muốn với thời gian và tiền bạc của họ. Không có gì lạ khi thấy các nhà hoạt động của một đảng ở nước này đi vận động cho một đảng “anh em” ở nước khác. Điều đó nói lên rằng, không có hoạt động nào trong đó được chính Công Đảng tổ chức hoặc tài trợ : đó là những sáng kiến ​​​​cá nhân, như vẫn được phép làm thế”.

Thủ tướng Anh đã gặp ông Donald Trump vào tháng 9, hai người được cho là đã tạo dựng được mối quan hệ tốt đẹp. Luân Đôn bảo đảm rằng “mối quan hệ đặc biệt” gắn kết Vương quốc Anh và Hoa Kỳ sẽ tiếp tục, bất kể là ai kế nhiệm Joe Biden”.

Trong bối cảnh châu Âu muốn siết chặt chính sách nhập cư, nhiều người Maroc, vẫn tìm cách vượt biên trái phép vào khối 27 nước. Tại Cisjordanie, lực lượng chiếm đóng Israel chặt phá cây oliu của người Palestine bất chấp mùa thu hoạch. Vài tuần trước bầu cử tổng thống Mỹ, quan hệ giữa Donald Trump và Vladimir Putin được hé lộ trong một cuốn sách. Giải Nobel Văn Học của nữ nhà văn Han Kang thúc đẩy doanh số bán sách. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí thế giới đó đây tuần này.

Tại Hoa Kỳ, chỉ còn vài tuần nữa sẽ diễn ra cuộc bầu cử tổng thống, một cuốn sách của nhà báo điều tra Bob Woodward, ra mắt công chúng hôm 15/10 vừa qua đã thu hút sự chú ý của công luận.

Từng là tác giả tiết lộ vụ bê bối chính trị Watergate, khiến tổng thống Richard Nixon phải từ chức, nhà báo Bob Woodward lần này hé lộ những mối quan hệ của tổng thống Donald Trump và Joe Biden với các lãnh đạo nước ngoài, trong cuốn sách với tựa đề « War » - « Chiến tranh ». Đáng chú ý nhất là mối quan hệ giữa ông Trump và nguyên thủ Nga, Vladimir Putin.

Từ Washington, thông tín viên Guillaume Naudin tường trình :

« Vào năm 2020, đại dịch Covid-19 lan rộng trên khắp hành tinh. Các nhân viên y tế bỏ mạng trong bệnh viện. Lúc đó vẫn chưa có vac-xin và có rất ít xét nghiệm để phát hiện bệnh, ngay cả tại Mỹ.

Là chủ nhân Nhà Trắng thời điểm đó, Donald Trump đã gửi các thiết bị xét nghiệm Covid trực tiếp cho đồng nhiệm Nga, Vladimir Putin. Trong cuốn sách, nhà báo Bob Woodward cũng trích dẫn một cộng sự của Donald Trump để xác nhận rằng ông Trump có liên hệ trực tiếp với Vladmir Putin sau khi rời Nhà Trắng. Theo nguồn tin này, có ít nhất 7 cuộc điện đàm giữa hai bên từ năm 2021. Kể từ khi thông tin này được tung ra, Donald Trump và đội ngũ của ông đã lên án, coi đó là bịa đặt và gây nghi ngờ danh tiếng của Bob Woodward.

Ban vận động tranh cử của bà Harris, đối thủ của Donald Trump, thì coi những thông tin này có thể khiến ứng viên đảng Cộng Hòa không đủ tư cách để làm tổng thống. Phe Dân Chủ cũng bị những tiết lộ của nhà báo Bob Woodward, ảnh hưởng đến danh tiếng, đặc biệt là liên quan đến việc giải quyết khủng hoảng Gaza của Joe Biden và mối quan hệ phức tạp với Benjamin Netanyahu. Cuốn sách xác nhận những thông tin bị rò rỉ trên báo chí cách nay nhiều tháng về việc tổng thống Hoa Kỳ lăng nhục thủ tướng Israel. Nhà Trắng không chính thức bác bỏ thông tin này nhưng nói về một mối quan hệ trung thực và thẳng thắn trước đây».

Trong tuần vừa qua, cuộc chiến tại Trung Đông vẫn là chủ đề khiến công luận quốc tế quan tâm. Israel tiếp tục thực hiện các cuộc oanh kích thường nhật vào nhiều khu vực tại Gaza, từ bắc chí nam, và vừa tuyên bố đã triệt hạ được thủ lĩnh của Hamas Yahya Sinouar vào hôm qua, 17/10/2024. Đồng thời Israel cũng bị cáo buộc áp dụng chiến lược « bỏ đói », để « giảm dân số Gaza » khi ngăn chặn hàng viện trợ đến dải dất với hơn 2 triệu người Palestine.

Tại vùng Cisjordanie (Bờ Tây) vùng lãnh thổ của người Palestine bị Israel chiếm đóng, vụ thu hoạch quả oliu đã bắt đầu từ khoảng đầu, giữa tháng 10. Đây là thời điểm quan trọng đối với người Palestine, bởi đây là kế sinh nhai của 80 000 đến 100 000 hộ gia đình. Thế nhưng kể từ khi Hamas tấn công vào Israel, Nhà nước Do Thái đã thắt chặt các biện pháp an ninh đối với người Palestine tại khu vực này. Từ thành phố Qusra, thông tín viên Nicolas Feldmann cho biết thêm thông tin :

« Ẩn sau các tán cây oliu, ông Ali đập mạnh vào các cành cây để quả oliu rụng xuống một tấm bạt lớn được dải trên đất. Ông cho biết : « Đây là những cây oliu của chúng tôi, là biểu tượng của Palestine, năm nào chúng tôi cũng đến đây. Mùa vụ năm nay khá ổn vì chúng tôi được làm việc trên đất của chúng tôi ».

Tuy nhiên, có một khu vực mà những người Palestine không thể tiếp cận được nữa. Một người Palestine khác, ông Abdel Azim Wadi chỉ cho chúng tôi về phía một trong những mảnh đất của ông ấy, gần với nơi chiếm đóng Mighdalim do Israel dựng lên. Ông Addel không thể đến đó nữa, vì theo ông ‘những kẻ chiếm đóng sẽ đến và đánh đập ông’. Các cây oliu đã bị chặt phá cách nay vài ngày.

Ông nói : « Hãy nhìn xem, trong video này, họ đã cắt các cây oliu của chúng tôi. Tổng cộng là 107 cây oliu của tôi và của hàng xóm. Những người định cư Do Thái muốn chiếm đất của chúng tôi. Trước ngày 07/10, chúng tôi đến đây khi chúng tôi buồn, chúng tôi cảm thấy được yên lòng ở đây, nhưng hiện giờ chúng tôi đến cùng với nỗi sợ hãi.

Tại khu vực này, Israel cũng áp đặt các hạn chế di chuyển. Theo văn phòng điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hiệp Quốc, kể từ ngày 07/10/2023, một nửa số nông dân Palestine không thể thu hoạch oliu.

Một nông dân cho biết : « Chúng tôi lo lắng trước hết là vì  không biết khi nào có thể kết thúc vụ thu hoạch, chúng tôi cũng không biết liệu có bán được quả oliu hay không. Họ đã ngừng cấp giấy phép lao động đến Israel, các nhân viên của chính quyền Palestine không có lương. Tôi không thể tính trước được tương lai sẽ ra sao, cuộc sống của chúng tôi hiện rất khổ sở ».

Theo Abdel Azim, không còn hy vọng gì đối với việc giáo dục con cái hay thấy chúng lập gia đình, mà chỉ mong các con ông có thể sống sót.

Về thời sự châu Âu, các lãnh đạo châu Âu đã họp tại Bruxelles trong hai ngày, 17-18/10/2024, với trọng tâm là vấn đề nhập cư. Sau cuộc họp hôm thứ Năm, Hội Đồng Châu Âu đã kêu gọi ‘có hành động cụ thể để tạo điều kiện, gia tăng và đẩy nhanh việc trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp’ ra khỏi Liên Âu, đồng thời kêu gọi Ủy Ban Châu Âu nhanh chóng đưa ra luật mới để thắt chặt chính sách nhập cư vào khối.

Đối với công dân tại nhiều nước, đặc biệt là từ các nước châu Phi như Maroc, việc xin visa hợp lệ vào Schengen vốn đã khó, nay càng khó hơn. Từ Casablanca, thông tín viên François Hume-Ferkatadji cho biết thêm thông tin :

 « Ahmed năm nay 14 tuổi. Sau khi tan học tại một ngôi trường ở Tanger, cậu thường đến một trung tâm văn hóa ở khu phố và tham gia diễn kịch. Từ nhiều năm qua, cậu đã chuẩn bị cho hành trình đến Tây Ban Nha hoặc Pháp.

Cậu nói : « Tôi thực sự muốn rời đi, vì muốn phát triển, muốn cải thiện bản thân, muốn học… mà muốn làm những điều này ở Maroc thực sự là phức tạp vì trình độ không tốt. Tôi sẽ học tốt hơn ở đó, có nhiều cơ hội việc làm hơn. »

Có hàng ngàn người trẻ muốn làm điều tương tự như Ahmed ở Maroc. Nhưng không phải ai cũng xin được visa để du học, hay làm việc hoặc du lịch ở châu Âu. Maroc là nước thứ hai trên thế giới có nhiều hồ sơ xin visa đến Pháp bị từ chối nhiều nhất. Do vậy, một số đã tìm cách đến Pháp bằng con đường bất hợp pháp.

Một cư dân ở Fnideq, thành phố miền bắc đất nước, cho biết đã chứng kiến vào tháng trước cảnh người dân cố gắng vượt biên từ Maroc đến vùng Ceuta của Tây Ban Nha. Hơn 3000 thanh niên Maroc đã cố gắng đến vùng lãnh thổ này của châu Âu. Ông nói : ‘Tôi hiểu là những người trẻ này thấy cuộc sống ở đây quá khó khó khăn cho họ, không có khả năng để học tập tốt hay kiếm sống một cách đúng nghĩa. Ở đây, họ gặp rất nhiều khó khăn. Con trai tôi cũng đã vượt biên bất hợp pháp và hiện đang ở Madrid, Tây Ban Nha’.

Vào năm 2021, Pháp đã quyết định giảm một nửa số visa cấp cho người Maroc, và điều này đã dấy lên căng thẳng giữa hai nước. Tuy nhiên, Paris đã quyết định bãi bỏ quyết định này một năm sau đó. »

Nhìn sang châu Á, giải Nobel Văn Học được trao cho Han Kang, nhà văn người Hàn Quốc Han Kang vào tuần trước. Một tuần sau, hiệu ứng « Han Kang » vẫn lan rộng tại thủ đô Hàn Quốc, các khách hàng chen chúc nhau trong các hiệu sách, tìm đọc Han Kang. Doanh số của một số chuỗi hiệu sách đã tăng mạnh.

Từ Seoul, thông tín viên Célio Fioretti cho biết tình hình cụ thể :

« Tại một hiệu sách lớn ở trung tâm thủ đô Seoul, các khách hàng tập trung trước những tấm áp phích in hình nhà văn Han Kang. Một ngày sau khi giải Nobel Văn Học được thông báo, chuỗi hiệu sách lớn của Hàn Quốc đã bán ra hơn 100 000 ấn phẩm, gồm nhiều tác phẩm khác nhau của nhà văn Kang. Đối với những khách hàng mua sách, đây là dịp để khám phá những câu văn đầu tiên của bà. Một người phụ nữ cho biết : « Em trai tôi đã đọc sách của bà và nói rằng rất thú vị. Tôi cũng biết nhiều hơn nhờ theo dõi tin tức, do đó, tôi rất tò mò và đã đến đây để mua sách của bà ».

Một nữ khách hàng khác thì giải thích : « Tôi nghe tin bà nhận được giải Nobel Văn Học. Tôi không biết nhiều về bà nhưng tôi thích cách mà bà ấy diễn giải và suy nghĩ, có vẻ rất hay, do đó tôi thấy quan tâm và đến đây ».

Không chỉ trong các hiệu sách, người ta cũng có thể cảm nhận được thành công của Han Kang ngay cả ở bên . Mỗi ngày, những người qua đường dừng lại và chụp ảnh ngôi nhà hay hiệu sách nhỏ của bà, giống như trường hợp của người hướng dẫn viên du lịch này cho các du khách Úc.

« Trước đó, tôi không biết đây là hiệu sách của nhà văn Han Kang, tôi phát hiện ra khi xem tin tức trên truyền hình, khi thấy bà nhận được giải Nobel. Tôi đi ngang qua và dừng lại chụp ảnh ». Một người đàn ông khác thì nói : « Vậy là Han Kang đã thắng giải Nobel Văn Học và cũng quản lý hiệu sách này, bà làm việc ở đây, trong hiệu sách nhỏ này ».

Thành công của Han Kang đã tạo một đòn bẩy cho lĩnh vực sách đang gặp khó khăn tại Hàn Quốc. Theo một khảo sát gần đây, cứ 10 người Hàn Quốc thì 6 người không đọc một cuốn sách nào trong năm ».

Trong tuần này, Hội chợ Nghệ thuật châu Á Asia Fair Now, diễn ra tại Paris, thủ đô Pháp trong tuần này, từ ngày 17-20/10, với sự hiện diện của nhiều phòng trưng bày nghệ thuật Á Đông, giới thiệu với công chúng tại Paris tác phẩm của các nghệ sĩ từ Ấn Độ, Hàn Quốc, Singapore, hay Việt Nam.

Được mở ra từ năm 2015, sự kiện này được xem là chiếc cầu nối nghệ thuật Đông – Tây. Nghệ sĩ Phi Phi Oanh, người Mỹ gốc Việt, được biết đến với những sáng tạo về sơn mài, cũng có mặt tại đây. Các tác phẩm của cô không chỉ được trưng bày tại hội chợ mà một tác phẩm tên gọi « áo giáp » trong số này, đã được đưa về trưng bày tại không gian triển lãm bảo tàng Nghệ thuật châu Á Cernuschi.

Dấn thân vào con đường nghệ thuật từ năm 14 tuổi, Phi Phi Oanh bắt đầu với tranh sơn dầu, nhưng dần quan tâm đến sơn mài sau khi theo học tại một trường ở Paris. Vào năm 2004, cô đã nhận được một học bổng từ Fulbright Grant, tài trợ cho các nghiên cứu về tranh sơn mài tại Hà Nội. Kể từ đó, kỹ nghệ truyền thống này trở thành nguồn sáng tạo nghệ thuật của mình. Trả lời RFI Tiếng Việt, nghệ sĩ người Mỹ gốc Việt giải thích :

« Tôi thấy trong sơn mài có nhiều con đường để đi, chưa khám phá ra, vì mình hay suy nghĩ một chiều về lịch sử sơn mài. Tôi nghĩ rằng có một lý thuyết về sơn mài chưa được viết ra, do đó tôi muốn làm tác phẩm, có thể mở ra con đường đó. Thật ra, tôi làm theo bản năng. Tác phẩm của mình ở trong không gian đương đại đầy thử thách và mở rộng không bị gò bó trong ý tưởng truyền thống. Mình có thể thử thách truyền thống đó, hoặc đặt câu hỏi ngược lại.

Khi bắt đầu làm một tác phẩm, tôi không nghĩ về chủ đề, và thường bắt đầu một câu hỏi, tùy môi trường mà tôi đang làm việc, hoặc tùy triển lãm mà tôi sẽ có cách làm riêng khác nhau, ví dụ như trong triển lãm này, khi giám tuyển mời tôi làm một tác phẩm liên quan đến triển lãm về 3 họa sĩ Việt, sống và làm việc tại Paris. Khi tôi xem tranh, tôi thấy các họa sĩ vẽ nhiều về phụ nữ Việt Nam, nên tôi tranh thủ làm một tác phẩm về phụ nữ.

Về Hà Nội lần đầu tiên, làm việc với vật liệu sơn mài thì tôi thấy nó có sức thu hút rất riêng. Nó giống như một cái « practice » của tương lai, trong tương lai sẽ càng ngày có nhiều người, nhiều văn hóa khác nhau, các kỹ nghệ truyền thống có thể giữ quan hệ với một nơi nào đấy, nó nối mình với một địa điểm nào đấy, hay một cột mốc thời gian, địa lý, kéo mình về nơi đó.»

Theo nữ nghệ sĩ, làm việc với những vật liệu truyền thống và kỹ nghệ xa xưa, giúp kết nối với di sản, với cội nguồn của cô và điều thú vị trong nghệ thuật là có thể cho phép « thể hiện tính cá nhân, cho phép thử nghiệm và sáng tạo ». « Tôi không chỉ học mà còn tham gia vào truyền thống đó », cô khẳng định.