Chống drone Ukraina, Nga kiểm soát cả internet di động và mạng xã hội ; Putin coi thường tối hậu thư của Trump ; Lần đầu tiên, các nước Ả Rập đòi giải trừ vũ khí lực lượng Hamas ; Tổng thống Trump mang ngoại giao “sân golf” về quê mẹ Scotland ; 5 năm Hiệp định tự do thương mại Việt Nam - Liên Âu. Trên đây là một số chủ đề của tạp chí thế giới đó đây tuần này.

“Các đợt cắt mạng di động trở thành chuyện phổ biến ở Nga”. Chính Beeline, một trong những nhà cung cấp viễn thông lớn ở Nga, thông báo trong thông cáo ngày 18/07/2025. Truy cập các nội dung “cực đoan” sẽ bị phạt mà không cần quyết định của tư pháp. Các phương tiện truyền thông như WhatsApp, Telegram… cũng có nguy cơ bị cấm, thay vào đó là MAX, ứng dụng do cơ quan an ninh đứng sau, sẽ được cài sẵn trên mọi điện thoại di động mới. RuNet - Internet của Nga hoạt động theo “chuẩn” mới.

Cắt mạng di dộng để chống… drone Ukraina

Việc cắt internet hoặc cố tình giảm tốc độ truy cập, ngày càng gia tăng trên hầu hết lãnh thổ liên bang, được chính quyền giải thích là chống drone Ukraina, sử dụng thẻ sim Nga, tấn công nhiều mục tiêu trên lãnh thổ. Số vụ cắt internet tăng gần 10 lần chỉ trong một tháng, từ 69 vụ trong tháng Năm, lên thành 655 vụ trong tháng Sáu, theo thống kê của tổ chức phi chính phủ Na Sviazi, được báo Le Monde trích dẫn ngày 28/07.

Hơn 85% lãnh thổ Nga bị mất internet di động ngày 15/07 do Ukraina tấn công drone vào miền tây Nga. Kể cả ở bán đảo Kamtchatka, cách chiến tuyến gần 8.000 km, cũng “hưởng ứng” cắt internet để thể hiện với chính quyền liên bang là đang chống “các hành động phá hoại của Ukraina”. Luật sư Sarkis Darbinyan, đồng sáng lập tổ chức phi chính phủ về quyền internet Roskomsvoboda, phân tích :

“Thiệt hại mỗi ngày (do việc ngắt kết nối internet di động) được ước tính hàng triệu đô la. Một số vùng, như Rostov, đã cảnh báo rằng những sự cố mất kết nối sẽ xảy ra liên tục và phải làm quen với chúng. Tôi thấy tình hình như vậy đã thành thông lệ từ ngày 09/05, khi Matxcơva và Saint Petersburg bị cắt toàn bộ internet. Đó là một dấu hiệu rõ ràng cho các thống đốc rằng chuyện cắt internet là điều bình thường và họ có thể làm vì lý do an ninh”.

Cấm tìm kiếm nội dung “cực đoan” trên internet

Không chỉ bị cắt internet, người sử dụng Nga bị siết chặt kiểm duyệt trực tuyến hơn. Ngày 22/07/2025, Hạ Viện Nga thông qua một luật mới, cấm tìm kiếm nội dung “cực đoan” trên internet, nếu vi phạm sẽ bị phạt mà không cần quyết định của tư pháp. Mọi quảng cáo cho dịch vụ VPN “virtual private network” cũng bị phạt nặng. VPN được sử dụng để lách kiểm duyệt thông qua kết nối từ các nước khác để tiếp cận các nguồn tin độc lập, trong khi thông tin trong nước nặng về tuyên truyền. Văn bản đã được tổng thống Putin ký ban hành ngày 31/07 và có hiệu lực từ ngày 01/09/2025.

Luật này gây tranh cãi ngay trong nội bộ chính quyền Nga. Anton, một kinh tế gia Nga, nhận định với Reuters : “Thật khó trả lời về vấn đề này vì bản thân luật đã mâu thuẫn. Cấm xem các tài liệu cực đoan nghĩa là gì ? Nếu người đó vô tình (truy cập trang web cực đoan) hoặc không cố ý thì sao? Tôi nghĩ tất cả đều rất mâu thuẫn. Và các chuyên gia cũng có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề này…”.

Anastasiia Kruope, nhà nghiên cứu trợ lý về châu Âu và Trung Á của tổ chức Human Rights Watch, tại Vilnius, phân tích :

Luật mới chắc chắn mở ra khả năng giám sát quy mô lớn và dĩ nhiên các cơ quan chức năng đã có khả năng thực hiện dựa trên các công cụ và luật pháp mà họ đã có. Luật mới còn tạo cho các nhà chức trách một cái cớ khác để giám sát và tạo thành thói quen tự kiểm duyệt đối với người sử dụng, theo kiểu có nên tìm kiếm trên Google hay duyệt tìm một thông tin nào đó hay không. Đây là điều mà tôi cho là rất đáng sợ.

“Cai” các ứng dụng “quá tự do”

Một biện pháp thắt chặt khác nhắm đến các phương tiện truyền thông. Ứng dụng WhatsApp của tập đoàn Mỹ Meta có hơn 68 triệu người sử dụng ở Nga, bị Matxcơva coi là “tổ chức cực đoan”, đang bị đe dọa. Số phận của Telegram cũng tương tự. Luật sư Sarkis Darbinyan, tổ chức về quyền internet Roskomsvoboda, lưu ý : “Điện Kremlin không thể hài lòng với việc đứng số 1 về tiêu thụ internet lại là một dịch vụ thuộc một tập đoàn Mỹ bị coi là cực đoan. Điều này hoàn toàn không phù hợp với khái niệm về chủ quyền internet”.

Tuy nhiên, “cai” WhatsApp cho người dân Nga lại là cả một vấn đề phức tạp vì họ đã quen trao đổi với gia đình, công việc qua ứng dụng này. Chính quyền hy vọng công cụ MAX, do mạng xã hội VKontakte phát triển nhưng đằng sau là cơ quan an ninh Nga, sẽ dần thay thế WhatsApp. Từ tháng 09/2025, MAX được cài sẵn vào mọi thiết bị mới và có thể thu hút được công chúng mới, theo giải thích với RFI của luật sư Anastasiia Kruope của Human Rights Watch :

“Báo cáo của chúng tôi phân tích cách vận hành như sau : Người ta thấy rằng người dùng và doanh nghiệp phụ thuộc vào internet cho công việc kinh doanh hoặc cuộc sống hàng ngày thường thích chuyển sang các dịch vụ nhắn tin thay thế ít bị chặn hoặc không thể truy cập vào một lúc nào đó. Ngày càng nhiều người dùng internet chuyển sang các dịch vụ nhắn tin thay thế của Nga, vốn tuân thủ tốt hơn các yêu cầu của chính quyền”.

Chiến tranh Ukraina : Putin không “đếm xỉa” đến tối hậu thư của Trump

Ngày 28/07/2025, tổng thống Mỹ Donald Trump bỗng rút ngắn thời hạn tối hậu thư, cho Nga 10-12 ngày để đạt được thỏa thuận hòa bình với Ukraina. Và như để thách thức Mỹ, mỗi ngày Nga lại tấn công Ukraina dồn dập hơn : 16 người chết ở Kiev trong vụ oanh kích của Nga trong đêm 30-31/07.

Trả lời RFI ngày 29/07, Volodymyr Yermolenko, chủ tịch Pen Club Ukraina, tổng biên tập trang UkraineWorld.org, nhận định Nga không “đếm xỉa” đến các lời đe dọa :

“Putin muốn tiếp tục chiến tranh. Putin muốn Nga mở rộng chiến dịch quân sự ở Ukraina và các nước khác. Dĩ nhiên hiện giờ người ta thấy Trump đang cố gắng thay đổi sách lược vì ông ấy hiểu rằng tiếp tục đàm phán là vô nghĩa, nhưng đúng là Nga hiện không để ý đến những lời đe dọa này. Hãy chờ xem điều gì sẽ xảy ra !

Cuộc chiến này cũng là một cuộc chiến về công nghệ, và Ukraina thường thiếu công cụ, thiếu tiền để tự vệ trước công nghệ của Nga bởi vì chúng ta thấy rằng Nga học hỏi được rất nhiều. Họ đã thay đổi cách tiếp cận công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực drone. Tôi nghĩ rằng phương Tây cũng phải tham gia vào lĩnh vực công nghệ, đây là việc quan trọng vì cuộc chiến này cũng sẽ có tác động rất lớn đến tương lai của châu Âu, Hoa Kỳ và các quốc gia khác trên thế giới”.

Lần đầu tiên, các nước Ả Rập kêu gọi loại Hamas khỏi mọi trọng trách chính trị

Pháp, Anh, Canada, Bồ Đào Nha cho biết sẽ công nhận Nhà nước Palestine trong kỳ họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào thán 09/2025. Đây phần nào là kết quả của Hội nghị về giải pháp hai Nhà nước Israel-Palestine do Pháp và Ả Rập Xê Út đồng tổ chức ở Liên Hiệp Quốc với hy vọng chấm dứt được thảm cảnh nhân đạo ở dải Gaza. Mỹ và Israel không tham dự.

“Tuyên bố New York” của hội nghị có nhiều yếu tố chưa từng có, đặc biệt là từ nhiều nước Ả Rập. Mười bảy nước Ả Rập tham gia, bao gồm Ả Rập Xê Út, Qatar và Ai Cập, đã lên án các vụ tấn công ngày 07/10/2023 và khẳng định ý định bình thường hóa quan hệ với Israel, với điều kiện đi đôi với việc thành lập Nhà nước Palestine.

Trả lời đài truyền hình France 24 ngày 29/07, ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot ca ngợi tuyên bố này là “lịch sử và chưa từng có tiền lệ” :

Các nước Ả Rập, các nước trong khu vực Trung-Cận Đông, lần đầu tiên lên án Hamas, lên án vụ tấn công ngày 07/10, kêu gọi Hamas giải trừ vũ khí, kêu gọi loại Hamas khỏi mọi hình thức tham gia vào việc quản lý Palestine, và bày tỏ rõ ràng ý định bình thường hóa quan hệ với Israel và sát cánh cùng với Israel và Nhà nước Palestine tương lai trong một tổ chức khu vực, theo mô hình ASEAN ở châu Á hoặc OSCE (Tổ chức Hợp tác và An ninh) ở châu Âu.

Tổng thống Trump mang “ngoại giao sân golf” về quê mẹ Scotland

Thăm Scotland để khai trương thêm một sân golf cho gia đình, tổng thống Donald Trump đã tranh thủ giải quyết nhiều công việc ngoại giao với Liên Hiệp Châu Âu và Anh Quốc nhưng không hạ thuế 10% đánh vào dòng whisky danh tiếng của quê mẹ ông.

Thông tín viên Nguyễn Giang tường thuật từ Luân Đôn :

“Trong 5 ngày vào cuối tháng 7 vừa qua, tổng thống Trump đưa hai con trai và các cháu nội tới Scotland, quê mẹ của ông, để khai trương thêm sân golf thứ ba của tập đoàn Trump International ở Balmedie, hạt Aderdeenshire, nhưng đây là chuyến thăm pha trộn nhiều việc công và việc tư.

Ông Trump không chỉ tiếp chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, bà Ursula von der Leyen bay tới Scotland để đạt thỏa thuận chịu thuế quan “chỉ có 15%” lên đa số các mặt hàng EU bán vào Mỹ, mà còn đón thủ tướng Anh, Sir Keir Starmer tới thảo luận về Gaza, về Ukraina và thương mại song phương. Thủ tướng Starmer tuy thế chưa thuyết phục được tổng thống Mỹ giảm mức thuế quan 25% với hàng nhôm và thép từ Anh.

Với phong cách phát ngôn không nể mặt chủ nhà, tổng thống Trump công khai chỉ trích thị trưởng Luân Đôn, ông Sadiq Khan của Công Đảng, đảng cầm quyền ở Anh của thủ tướng Keir Starmer, khiến ông Starmer phải nhẹ nhàng can thiệp và nói, “ông ta là bạn của tôi”.

Về các hoạt động khác, sự có mặt của ông Trump đã  thu hút các nhân vật có tiếng tăm trong môn golf quốc tế tới Scotland, như Jarmo Sandelin (Phần Lan), Jean van de Velde (Pháp), và lãnh đạo giải bóng đá Premier League như Andriy Shevchenko (Ukraina) và Gianfranco Zola (Ý). Họ dự lễ khai trương sân golf mới nhất của ông Trump do con trai ông, Eric Trump trực tiếp quản lý dự án xây dựng.

Tuy thế, chơi golf của ông Trump lần này như chính ông nói, là “không quá quan trọng” vì ông “còn phải lo việc chấm dứt nhiều cuộc chiến tranh” trên thế giới. Ông cũng nói cả về chuyện Thái Lan và Cam Bốt cần ngưng bắn.

Quê mẹ và rượu whisky

Nhân vật cao cấp cuối cùng có cơ hội ăn tối với tổng thống Mỹ trước khi ông Trump bay về nước hôm 29/07 là thủ hiến Scotland John Swinney, người cố gắng thuyết phục ông Trump giảm mức thuế 10% đánh vào rượu Single Malt Scotch. Hoa Kỳ hiện là thị trường trị giá 1,2 tỷ đô la/năm cho rượu whisky của Scotland.

Dù luôn nói ông “đầu tư ở Scotland vì tình cảm đặc biệt với quê mẹ”, nhà lãnh đạo Mỹ không biết mức thuế áp vào rượu whisky “là một vấn đề” [đối với Scotland] và không giảm thuế mà chỉ hứa sẽ xem xét vấn đề.

Donald Trump cho biết ông không ham uống whisky và nói đùa với lãnh đạo nước chủ nhà rằng “biết đâu tôi cần bắt đầu tập uống whisky” (I didn't know whisky was a problem. I'm not a big whisky drinker, but maybe I should be).

Chuyến thăm chơi golf và lo việc nhà lại giải quyết được nhiều nước cho Hoa Kỳ quả là “kỳ nghỉ mang tính công việc hoàn hảo” (a perfect working holiday) cho ông Trump, theo lời truyền thông Anh. Nhưng với nước Anh và xứ Scotland, còn phải tiếp tục chờ xem các lợi ích kinh tế, thương mại cụ thể từ Mỹ sẽ đạt được tới đâu”.

5 năm Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA)

Ngày 01/08/2025 đánh dấu tròn 5 năm Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên Hiệp Châu Âu có hiệu lực (ký ngày 30/06/2019). Kim ngạch thương mại song phương trong 5 năm đạt gần 300 tỷ đô la. Kết quả này đã đưa Việt Nam trở thành đối tác thương mại hàng đầu của EU tại ASEAN và đối tác lớn thứ 16 trên toàn cầu.

EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển. Hiệp định đã xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu giữa hai bên. Phần thuế còn lại - lên tới 99% - sẽ được gỡ bỏ dần theo lộ trình trong những năm tới. Trong thông cáo ngày 01/08/2025, Phòng Thương mại Châu Âu tại Việt Nam - EuroCham nhấn mạnh EVFTA trở thành một hình mẫu hợp tác dựa trên luật lệ, giá trị chung và tầm nhìn phát triển dài hạn. Chủ tịch EuroCham, ông Bruno Jaspaert, nhấn mạnh :

“Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng và các tuyên bố áp thuế đơn phương liên tục xuất hiện, EVFTA nổi bật như một biểu tượng của niềm tin và tinh thần hợp tác. Ngày 1 tháng 8 năm nay không chỉ đánh dấu tròn 5 năm hiệp định có hiệu lực, mà còn là thời điểm mang tính bước ngoặt trong cục diện thương mại toàn cầu.

Giữa lúc thế giới đang phân tích từng chi tiết của các thỏa thuận thương mại mới và do dự trước các chính sách “thuế đối ứng” từ Hoa Kỳ, EVFTA lại mang đến sự rõ ràng và ổn định hiếm hoi. Những điều khoản minh bạch và cam kết chung giữa Việt Nam và EU cho thấy : sự hài hòa về tiêu chuẩn cùng thị trường mở chính là con đường dẫn đến tăng trưởng bền vững và thịnh vượng lâu dài.