Giải thích ngắn gọn ý nghĩa Kinh Pháp Hoa
Kinh Pháp Hoa (Diệu Pháp Liên Hoa Kinh) là bộ kinh quan trọng nhất của Phật giáo Đại thừa, dạy về Diệu Pháp - pháp mầu nhiệm như hoa sen, khẳng định tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, có khả năng thành Phật. Kinh nhấn mạnh "nhất thừa" - con đường duy nhất dẫn đến giác ngộ, qua các phương tiện của Phật để dẫn dắt chúng sanh từ tam thừa (Thanh văn, Duyên giác, Bồ tát) về nhất thừa, phá bỏ chấp trước, mang lại bình đẳng và lợi ích cho tất cả.
Toàn văn Phẩm Phương Tiện Thứ Hai
Lúc ấy, Thế Tôn từ tam muội an lành dậy, bảo Xá Lợi Phất: Trí huệ chư Phật rất sâu vô lượng, cửa trí huệ ấy khó hiểu khó vào, hết thảy Thanh Văn, Bích Chi Phật không thể biết được.
Vì sao?
Phật từng thân cận trăm nghìn vạn ức vô số chư Phật, tận tu vô lượng đạo pháp của chư Phật, dũng mãnh tinh tấn, danh nghe khắp nơi, thành tựu pháp sâu mầu chưa từng có, theo chỗ thích nghi mà nói pháp, ý thú khó hiểu.
Xá Lợi Phất! Từ khi ta thành Phật đến nay, dùng các nhân duyên, dùng các thí dụ, rộng nói ngôn giáo, dùng vô số phương tiện dẫn dắt chúng sanh, khiến xa lìa các chấp trước.
Vì sao?
Như Lai đã đầy đủ phương tiện tri kiến ba la mật.
Xá Lợi Phất! Tri kiến Như Lai rộng lớn sâu xa, vô lượng vô ngại, lực, vô sở úy, thiền định, giải thoát tam muội, sâu vào vô tế, thành tựu hết thảy pháp chưa từng có.
Xá Lợi Phất! Như Lai hay đủ cách phân biệt, khéo nói các pháp, lời dịu dàng làm vui lòng chúng sanh.
Xá Lợi Phất! Nói tóm, Phật thành tựu vô lượng vô biên pháp hi hữu sâu mầu.
Ta dừng, không nói nữa.
Xá Lợi Phất! Sao phải nói nữa? Pháp Phật thành tựu rất sâu mầu hi hữu khó hiểu, chỉ Phật với Phật mới cứu kính được các pháp thật tướng.
Thế nào là các pháp thật tướng? Các pháp như thị tướng, như thị tánh, như thị thể, như thị lực, như thị tác, như thị nhân, như thị duyên, như thị quả, như thị báo, như thị bản mạt cứu kính.
Lúc ấy Thế Tôn muốn nặng lại nghĩa này, nói kệ rằng:
Thế Hùng không lường được
Trời người không hay biết
Chúng sanh không loài nào
Hay biết Phật trí lực
Vô úy với tam muội
Giải thoát các thiền định
Và các pháp khác Phật
Không ai lường được hết.
Theo vô số chư Phật
Tu hành các đạo pháp
Sâu mầu khó nghĩ bàn
Khó thấy khó hiểu biết.
Vô lượng ức kiếp tu
Những đạo pháp như vậy
Ở đạo tràng được quả
Ta đã biết rõ hết.
Quả báo lớn như vậy
Các tính tướng nghĩa thú
Ta và mười phương Phật
Mới hay biết việc ấy.
Pháp ấy không hiển thị
Lời nói tướng lặng hết
Các loài chúng sanh khác
Không ai hay biết được.
Trừ Bồ Tát chúng
Tin chắc sức bền vững.
Các đệ tử Phật chúng
Cúng dường chư Phật rồi
Lậu hết trụ thân sau
Không kham nhận pháp ấy.
Dù đầy thế gian này
Đều như Xá Lợi Phất
Cùng suy lường Phật trí
Hết kiếp không hay biết.
Dù đầy mười phương cõi
Đều như Xá Lợi Phất
Và đệ tử chúng khác
Đầy mười phương suy lường
Cũng không hay biết được.
Bích Chi Phật trí bén
Vô lậu thân sau rốt
Đầy mười phương số ấy
Như tre lau số đông
Một lòng dùng diệu trí
Kiếp số hằng sa suy
Cũng không hay biết Phật trí.
Bồ Tát bất thối chuyển
Số đông như hằng sa
Cũng chung suy lường ấy
Vẫn không hay biết được.
Lại bảo Xá Lợi Phất
Pháp sâu mầu vô lậu
Khó thấy khó hiểu ấy
Ta nay đã đầy đủ
Chỉ ta hay biết đó
Mười phương Phật cũng vậy.
Xá Lợi Phất nên biết
Lời chư Phật không khác
Đối Phật nói pháp ấy
Phải sanh đại tin lực
Thế Tôn pháp lâu dài
Sau mới nói như thật
Bảo các Thanh Văn chúng
Và cầu Duyên Giác thừa
Ta khiến thoát khổ nạn
Đến Niết Bàn rốt ráo
Phật dùng phương tiện lực
Chỉ các pháp bất đồng
Làm hiển nhất thừa thật.
Khi ấy trong đại chúng có hàng Thanh Văn lậu tận A La Hán, A Nhã Kiều Trần Như v.v..., một ngàn hai trăm người, và các vị phát tâm Thanh Văn, Duyên Giác như Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Ưu Bà Tắc, Ưu Bà Di đều nghĩ rằng: Hôm nay Thế Tôn cớ sao ân cần ngợi khen phương tiện mà nói rằng: Pháp Phật được rất sâu mầu khó hiểu, lời nói ý thú khó biết. Nếu có một người nghe theo thời chúng con đều nghi hoặc.
Xá Lợi Phất biết lòng nghi của bốn chúng, chính mình cũng chưa thông, bèn bạch Phật rằng: Thế Tôn! Nhân duyên gì mà ân cần ngợi khen phương tiện đệ nhất, pháp rất sâu mầu khó hiểu của chư Phật? Con từ xưa đến nay chưa từng nghe Phật nói như thế. Nay xin Phật bày giải.
Xá Lợi Phất muốn lại nói nghĩa này mà nói kệ rằng:
Huệ Nhật Đại Thánh Tôn
Lâu mới nói pháp này
Tự nói như ta đây
Lực vô úy tam muội
Thiền định giải thoát v.v...
Pháp khó nghĩ bàn được
Pháp được ở đạo tràng
Không ai hay hỏi đến
Ý con khó lường được
Cũng không ai hay hỏi
Không hỏi mà tự nói
Khen ngợi đạo ta tu
Trí huệ rất vi diệu
Chư Phật được như thế.
Vô lậu A La Hán
Và cầu Niết Bàn người
Nay đều sa nghi lưới
Sao Phật nói như vậy?
Các cầu Duyên Giác khác
Tỳ Kheo Tỳ Kheo Ni
Trời rồng quỷ thần v.v...
Càn Thát Bà A Tu La
Ngó nhau sanh lòng nghi
Nhìn Phật Tối Tôn Túc
Việc này là thế nào
Xin Phật giải rõ cho
Trong Thanh Văn chúng Phật
Nói con là đệ nhất
Nay con tự trí huệ
Nghi hoặc không tự giải
Hay là pháp rốt ráo
Hay là đạo ta tu
Con từ miệng Phật sanh
Chắp tay chờ mong nghe
Xin nói lời vi diệu
Vì nói như thật đi
Trời rồng như hằng sa
Bồ Tát cầu Phật tám muôn
Các vua muôn ức nước
Chuyển Luân đến chắp tay
Muốn nghe đạo viên mãn.
Lúc ấy Phật bảo Xá Lợi Phất: Dừng lại, dừng lại, không cần nói nữa. Nếu nói việc ấy thì trời người trong tất cả thế gian đều kinh ngạc nghi hoặc.
Xá Lợi Phất lại bạch Phật rằng: Thế Tôn! Xin nói đi, xin nói đi. Vì sao? Trong hội này vô lượng trăm nghìn muôn ức A Tăng Kỳ chúng sanh, từng thấy chư Phật, căn lợi trí huệ thông đạt, nếu nghe Phật nói sẽ hay tin theo.
Xá Lợi Phất muốn lại nói nghĩa này mà nói kệ rằng:
Pháp Vương vô thượng tôn
Xin nói chớ tự lo
Vô lượng chúng ở đây
Có hay kính tin được.
Phật lại ngăn Xá Lợi Phất: Nếu nói việc ấy thì tất cả thế gian trời người A Tu La đều kinh ngạc nghi hoặc, Tỳ Kheo tăng thượng mạn sẽ sa hầm lớn.
Khi ấy Thế Tôn nói kệ rằng:
Dừng lại, dừng lại, không cần nói
Pháp ta vi diệu khó nghĩ bàn
Kẻ tăng thượng mạn nghe tất nhiên
Không kính tin pháp ta.
Xá Lợi Phất lại bạch Phật rằng: Thế Tôn! Xin nói đi, xin nói đi. Trong hội hôm nay, hạng người như con trăm nghìn muôn ức, đời đời đã từng theo Phật, hạng người này tất sẽ tin kính, dài đêm an ổn lợi ích nhiều.
Khi ấy Xá Lợi Phất muốn lại nói nghĩa này mà nói kệ rằng:
Vô Thượng Lưỡng Túc Tôn
Xin nói pháp đệ nhất
Con là con trưởng Phật
Xin thương phân biệt nói
Vô lượng chúng ở đây
Hay kính tin pháp ấy
Phật đời đời giáo hóa
Hạng người như con đây
Chắp tay một lòng nghe
Xin Phật phân biệt nói
Hạng người như con đây
Nghe pháp ấy sẽ vui
Bấy giờ Thế Tôn bảo Xá Lợi Phất: Ông đã ba lần ân cần thỉnh, đâu được không nói. Ông nay lắng nghe, khéo nghĩ nhớ kỹ, ta sẽ vì ông phân biệt nói rõ.
Khi nói lời ấy, trong hội có năm nghìn Tỳ Kheo, Tỳ Kheo Ni, Ưu Bà Tắc, Ưu Bà Di, tăng thượng mạn, từ chỗ ngồi đứng dậy lạy Phật mà lui ra.
Vì sao?
Gốc tội hạng này sâu nặng, tăng thượng mạn, chưa được cho được, chưa chứng cho chứng, nên không ở lại.
Thế Tôn im lặng không cản.
Bấy giờ Phật bảo Xá Lợi Phất: Chúng ta nay không cành lá, chỉ có hạt chắc. Hạng người tăng thượng mạn lui đi cũng tốt.
Ông nay lắng nghe, ta sẽ vì ông nói.
Xá Lợi Phất bạch rằng: Vâng, Thế Tôn, con ưa nghe.
Phật bảo Xá Lợi Phất: Pháp vi diệu như thế, chư Phật Như Lai đúng thời mới nói, như hoa Ưu Đàm thời tiết mới hiện một lần.
Xá Lợi Phất! Ông các người nên tin lời Phật nói, lời không hư vọng.
Xá Lợi Phất! Chư Phật tùy nghi nói pháp, ý thú khó hiểu.
Vì sao?
Ta dùng vô số phương tiện, các nhân duyên, lời lẽ thí dụ diễn nói các pháp, là pháp ấy không phải suy lường phân biệt mà hay hiểu được, chỉ có chư Phật mới hay biết thôi.
Vì sao?
Chư Phật Thế Tôn chỉ vì một đại sự nhân duyên mà hiện trên đời.
Xá Lợi Phất! Sao nói chư Phật Thế Tôn chỉ vì một đại sự nhân duyên mà hiện trên đời?
Chư Phật Thế Tôn muốn chúng sanh khai Phật tri kiến khiến được thanh tịnh mà hiện trên đời, muốn chỉ Phật tri kiến cho chúng sanh mà hiện trên đời, muốn chúng sanh ngộ Phật tri kiến mà hiện trên đời, muốn chúng sanh nhập Phật tri kiến đạo mà hiện trên đời.
Xá Lợi Phất! Như Lai chỉ vì một đại sự nhân duyên mà hiện trên đời.
Phật bảo Xá Lợi Phất: Chư Phật Như Lai giáo hóa chỉ Bồ Tát, việc làm thường vì một việc, chỉ đem Phật tri kiến chỉ thị chúng sanh khiến ngộ nhập.
Xá Lợi Phất! Như Lai chỉ dùng một Phật thừa mà vì chúng sanh nói pháp, không có thừa khác hoặc hai hoặc ba.
Xá Lợi Phất! Các Phật mười phương quá khứ, vị lai, hiện tại cũng thế.
Xá Lợi Phất! Chư Phật quá khứ dùng vô lượng vô số phương tiện, các nhân duyên, thí dụ, lời lẽ mà vì chúng sanh diễn nói các pháp, là pháp ấy đều là nhất thừa.
Chúng sanh theo Phật nghe pháp, cứu cánh đều được nhất thiết loài trí.
Xá Lợi Phất! Chư Phật ra đời ở đời ác trược, kiếp trược, chúng sanh trược, phiền não trược, kiến trược, mạng trược, trong ngũ trược ấy, nên dùng phương tiện nói có ba thừa.
Xá Lợi Phất! Như có trưởng giả, có nhà lớn, nhà ấy cũ hư, cao rộng, nền móng mục nát, cột cây xiêu vẹo, tường vách sứt mẻ. Trưởng giả có nhiều con, năm mười hai mươi hoặc ba mươi, chỉ có một cửa, nhà bỗng bị lửa cháy, trưởng giả lo con bị nạn, liền nghĩ cách cứu.
Ông trưởng giả bảo các con: Mau mau ra khỏi nhà, các con không chịu, vui chơi không hay biết khổ, không kinh không sợ.
Trưởng giả nghĩ: Nhà này chỉ có một cửa, hẹp nhỏ, các con nhỏ dại, chưa hiểu, tham vui chỗ chơi, hoặc sẽ bị hại, phải dùng phương tiện bảo rằng: Ta có các xe, xe dê, xe hươu, xe trâu, mau ra mà lấy.
Các con nghe có xe, chen nhau ra, trưởng giả bèn cho mỗi đứa một xe lớn, xe trâu trắng, trang nghiêm đẹp đẽ.
Xá Lợi Phất! Ý ông nghĩ sao? Ông trưởng giả ấy cho các con xe trâu trắng đồng một thứ, có tội dối không?
Xá Lợi Phất! Không, Thế Tôn. Ông trưởng giả chỉ khiến các con khỏi nạn lửa, toàn được tánh mạng, huống cho cho xe lớn. Vì sao? Nếu được tánh mạng còn là lợi lớn, huống dùng phương tiện cứu khỏi nhà nạn. Huống ông trưởng giả lại cho xe lớn, đâu có tội dối.
Phật bảo Xá Lợi Phất: Lành thay, lành thay! Như lời ông nói. Xá Lợi Phất! Như Lai cũng vậy, là cha tất cả thế gian, dứt hẳn các sợ hãi, suy nhược, lo rầu, vô minh hắc ám, đầy đủ vô lượng tri kiến, lực, vô sở úy, có đại thần lực và trí lực, đủ phương tiện trí huệ ba la mật, đại từ đại bi, thường không lười mỏi, luôn cầu việc lành, lợi ích tất cả.
Sinh trong tam giới cũ hư mục nát, bị khổ lửa dữ thiêu, dạy bảo chúng sanh khổ khó sinh tử.
Như trưởng giả kia dùng ba xe dụ con ra khỏi nhà lửa, rồi cho xe lớn báu.
Như Lai cũng vậy, dùng ba thừa dạy bảo chúng sanh, rồi dùng đại thừa dạy bảo.
Xá Lợi Phất! Như các con kia vì tin lời cha mà ra khỏi nạn lửa, được toàn tánh mạng, nhưng chưa thật được, trưởng giả liền thật cho xe lớn.
Như Lai cũng vậy, hay làm cha tất cả chúng sanh, thấy chúng sanh ra khỏi sinh tử khổ nạn hầm lửa tam giới đáng sợ, đáng lẽ được Niết Bàn vui của Thanh Văn, nhưng Như Lai không cho thật được, dùng đại thừa giáo hóa khiến được Phật tri kiến.
Xá Lợi Phất! Như trưởng giả kia tuy sau cho con xe lớn, nhưng không hư dối, vì trước không có dối, chỉ dùng phương tiện dụ con ra.
Như Lai cũng vậy, không hư dối, trước nói ba thừa dụ dắt chúng sanh, sau mới dùng đại thừa mà độ.
Vì sao?
Như Lai có vô lượng trí huệ lực vô sở úy, các pháp tàng, hay cho tất cả chúng sanh đại thừa pháp, nhưng không phải tất cả đều thọ được.
Xá Lợi Phất! Vì nhân duyên ấy nên biết chư Phật dùng phương tiện lực, ở một Phật thừa phân biệt nói ba.
Thế Tôn muốn lại nói nghĩa này mà nói kệ rằng:
Giả sử có trưởng giả
Nhà lớn cũ hư xấu
Rất rộng lớn cao to
Nền móng đã mục nát
Cột kèo xiêu vẹo nghiêng
Tường vách khắp sứt mẻ.
Cửa sổ hư hỏng nặng
Bụi bẩn rơi rắc đầy
Lửa bỗng từ bốn phía
Cháy dữ dội cùng lúc
Trưởng giả đang ở ngoài
Con cái ở trong nhà
Trưởng giả lo con bị nạn
Liền vào cứu con ra
Bảo con mau ra đi
Các con vui chơi
Không chịu ra, không hay
Không kinh không sợ hãi.
Trưởng giả nghĩ phương tiện
Bảo có xe dê hươu trâu
Mau ra mà lấy chơi
Các con chen ra khỏi
Trưởng giả cho mỗi đứa
Xe trâu lớn báu đẹp
Xe ấy cao rộng lớn
Các báu trang nghiêm quanh
Lan can bao bốn phía
Lọng che trùm trên xe
Chuông nhỏ treo thòng xuống
Vàng dây xen lẫn nhau
Anh lạc báu rủ xuống
Dây ngọc khắp buông thòng
Hoa báu kết khắp nơi
Lụa mịn lót đệm êm
Thảm trắng lông tinh sạch
Trâu lớn da trắng sạch
Hình mập sức lực mạnh
Kéo xe đi đều đặn
Nhanh như gió thoảng qua
Lại có nhiều kẻ hầu
Giữ gìn theo hai bên
Cho xe lớn như vậy
Vì khiến con vui mừng
Không hư dối chút nào.
Như Lai cũng vậy
Làm cha chúng sanh khổ
Ra khỏi tam giới nạn
Hầm lửa đáng sợ hãi
Dạy ba thừa Thanh Văn
Duyên Giác và Phật thừa
Dụ dắt khiến ra khỏi
Rồi cho đại thừa pháp
Khiến được Phật tri kiến
Như Lai không hư dối
Dùng đại thừa độ thoát
Tất cả đều bình đẳng
Không thừa hai ba khác
Chỉ có một Phật thừa.
Lợi lạc của việc nghe và trì niệm kinh
Việc nghe và trì niệm Kinh Pháp Hoa mang lại lợi ích vô lượng: tăng trưởng trí huệ, diệt trừ tội chướng, được chư Phật hộ niệm, trồng căn lành, vãng sanh Tịnh độ, dẫn đến vãng sanh Cực Lạc, chứng quả Bồ Đề, độ thoát chúng sanh, và đạt giác ngộ viên mãn, như hoa sen nở rộ giữa bùn lầy.