Açık Mimarlık 5 Mart 2015

Açık Mimarlık 26 Şubat 2015

Görsel: "Nietzsche’s Jungle" 

(Michael Marder'ın "The Philosopher's Plant: An Intellectual Herbarium" kitabından)

"Radiation Jungle" Heidi Norton, 2014, Monique Meloche Gallery.

Bir "mimar" ve "kadın" profili olarak kendisinden, işlerinden ve pratiğinden konuşuyoruz, bu haftaki bir nevi girizgâh; Aslıhan'ı stüdyoda ilerleyen vakitte de göreceğiz, kadın meselesi üzerine ilgiye şayan fikriyatını konuşmak üzere.

Serinin 5 Şubat tarihli bir önceki programında da konumuz olan Yedikule Bostanları ile ilgili Aslıhan, geçtiğimiz sene Bilgi Üniversitesi'nin "bahar atölyeleri" kapsamında öğrenciler ve bölge sakini çocuklar ile bir çalışma gerçekleştirmiş, ardından da Bilgi Üniversitesi Mimarlık Lisansüstü Programı kapsamında bir atölye yürütmüştü. Aslıhan'ın da sözünü ettiği üzere, atölyelerin iki önemli teması var: "dirayet" ve "müzakere". Atölyede başlayan çalışmaların devamında belediyelerle görüşmeler yapılmış ve başka düzenlemelerin imkânı sorgulanmıştı. Tasarımın bir müzakere aracı olarak kullanılması mümkünlüğünü araştıran atölyenin süreç sonunda kendisine verdiği cevap, güzel bir "evet"!
Atölyelere dair içeriğe buradan ulaşabilirsiniz.

Bir diğer konumuz olan, Aslıhan'ın Türkiye'deki baraj göllerine dair araştırmasına dayanan araştırması "‪ModernDenemeler‬ 5: ‪Aşı‬", SALT Galata'da ve ardından SALT Ulus'ta sergilenmişti. Sergiye ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Barış Doğru'nun araştırma üzerine Eco IQ'da yayımlanan yazısını buradan okuyabilirsiniz.
"Aşı" kapsamında hazırlanan detaylı baraj gölleri veri tabanını buradan inceleyebilirsiniz.

Aslıhan'ın programda sözünü ettiği Michael Marder'ın yeni çıkan The Philosopher's Plant: An Intellectual Herbarium kitabına, Luce Irigaray ile birlikte yazdıkları önsözü ve Mathilde Roussel'in şahane çizimleri eşlik ediyor. 2014 yılında Columbia University Press'ten çıkan kitaba ilişkin ayrıntılı bilgiye buradan, ve buradan ulaşabilirsiniz.
Kant'ın lalesinden Derrida'nın köklerine ya da Hegel'in üzümlerine -bir an "Gazap Üzümleri" diye düşündürmedi değil- epey ilginç bölümler var kitapta.

Aslıhan Demirtaş'ın kişisel sitesini de linkte görebilirsiniz.

Açık Mimarlık 12 Şubat 2015

Bu programın çerçevesi üzerinde gelişen ön konuşmalarda kentsel muhalefette kadın görünümlerini (görünürlüğünü ve katılımını) sivil inisiyatif ve yerel mücadele olmak üzere iki koldan konuşmuştuk. Program kapsamında da bu iki alanda durum saptamasının yanı sıra kentsel muhalefet ve kentsel dönüşüm meselelerini akademik çalışmasına konu eden araştırmacıların saha çalışması deneyimlerini de kısaca ele aldık.

Elif İnce’nin kadınların hem aktivizm cephesinde hem de  kentsel muhalefet haberciliğindeki varlığını değerlendirdiği katkısında Bergama’daki siyanürlü altın aranmasına karşı yapılan  gösterilerde kadınların ön safhalarda olması stratejik bir kampanya bileşeni olarak yeraldığından bahsetti. Elif İnce'nin programda bahsettiği Bergama'daki siyanurlu altin protestolarına katılan kadınlarla ilgili yazdığı haberlerden birisi aşağıdaki alıntı ile başlıyor:

“Bu maden bizi açtı. Şimdi İstanbul, Ankara bilmem nere… Ne kıvrak lazım bana, ne manto lazım. Şalvarla gittim anam, şalvarla. Bu dışımın değişikliği. Ya içim? İçim de değişti. Sesimi çıkarmayı öğrendim, korkmamayı...’’ (Ovacık Köyü’nden Ayşe Girgin)
Üstün Bilgen Reinart (2003), Biz Toprağı Bilirik: Bergama Köylüleri Anlatıyor, Metis Yayınları, İstanbul, s.171. (Sözkonusu yazıya online erişim: http://www.bianet.org/bianet/siyaset/160766-bergama-altin-madeni-direnisi-topragin-bekcileri )

Her ne kadar Bergama'daki altın madenleri çalışmaya devam ediyorsa da protestolar sonrasında kadınlar, kamusal alanda daha rahat biçimde yer almak ve söz söylemek gibi kazanımlar sağlamış. Öte yandan kadınların görünürlüğünün her zaman karar verme mekanizmasında yer almasını sağlamadığını da not düşmek gerek.
 
Beyhan Uzunçarşılı’nın Gümüşdere mücadelesindeki merkezi rolüne değinen Suna Kafadar kent bostanları ve Yedikule bostanlarındaki deneyimini aktardı. Çocuklarla yaptıkları atölye çalışmalarının akabinde aldıkları tepkilerde kadın ve çocuklarla yaptıkları çalışmaları önemsiz gösteren ‘önemli kararlar erkekler kahvesinde verilir’ gibi kırılması zor bir algıdan bahsetti.  Özlem Ünsal bu noktada araştırmacı kimliği ile kamusal ve mahrem alanda kadın ve erkek araştırmacı olmak üzerinden hangi yerel ağlarla bağlantıya geçilebildiğini değerlendirirken kendi çalışmasında konuştuğu kadınların  kendi ihtiyaç ve düşünceleri yerine yakınları olan erkeklerin söylemlerini yinelemesini anlattı. Suna Kafadar Yedikule Bostanlarında aktivist kadınların sahadaki deneyimlerinin yanısıra mahallede yaşayan kadınların  muhalefeti ve alanda yaşayanların ihtiyaçlarının kadınların taleplerini dile getirmesi üzerinden konuşurken ‘mahallede yaşayan kadınlar ne kadar görünürse, bostancı kadınların da hem emek hem de söz olarak o kadar görünmez’olduğunu da ekledi.

Kentsel muhalefet içinde kadınlar, kendilerinin ve ailelerinin yaşam alanlarını ve gündelik düzenlerini korumak adına, aktivist olarak,  karar verici veya söz söyleyen olmaktan çok kararlardan en çok etkilenen taraf olarak varlar. Bu serideki üçüncü programı katılımcı ve kolektif süreçlerde  başarı  veya başarısızlığın sadece sonuç odaklı olarak değerlendirilmesi yerine süreç içindeki kazanımların ön plana çıkarıldığı biçimde değerlendirmemiz gerekir diyerek tamamladık. Suna’nın program sonrası bir makale vasıtasıyla bize anımsattığı, insan hakları savunucusu ve aktivist Angela Davis’in 2015 Hrant Dink İnsan Hakları ve İfade Özgürlüğü Konferansı’nda yaptığı konuşmada yer alan “mücadelelerde sonucu ve etkiyi birbirinden ayırmak gerekir” uyarısı/telkini kadınların katkısı, görünmez emeği ve kolektif ve kişisel kazanımları gibi bileşenleri görebilmek için sonuç odaklı olmaktan ayrılmamız gerektiğini de bize tekrar hatırlattı.

Acik_Mimarlik 29 Ocak 2015

"Görünmez" erkek imtiyazları üzerine Peggy McIntosh, 1990'da yazdığı makalesinde bir checklist/kontrol listesi hazırlamış. 46 maddelik erkek imtiyazları listesinde "işimde başarısız olursam bunun nedeni cinsiyetim değil", "çocuk sahibi olmamaya karar verirsem, olumsuz tepki almayacağım", "gardırobumdaki giysi seçimlerimle yargılanmayacağımı biliyorum" gibi maddeler yer alıyor.

İmtiyaz farklılıklarını incelediği makalesinde McIntosh ırk, sınıf, cinsel yönelim, cinsiyet gibi farklı imtiyazları kontrol listeleriyle inceliyor.
Listedeki gibi kadınlık, genel bir imtiyazlar sorununun parçası. Ve bir konuda imtiyazlı olmak, diğer konularda imtiyazlı olmayı beraberinde getirmiyor.

Kontrol listelerini gözden geçiren okuyucuya McIntosh, ikiye böldüğü sayfanın bir yanına imtiyazlı olduğu konuları, bir yanına olmadığı konuları yazarak ikili gruplar halinde tartışmayı öneriyor. Bu "kurbanlaştırıcı"dan ziyade olumlayıcı bir yöntem; amacı çoğulculuğu sağlamak ve bir diyalog yolu açmak.

Burcu ve Bilge'nin deneyimleri ve hikâyeleri, erk ve erkin yarattığı "ana akım mimarlık" gündemi içinde alternatif duruş ve üretimlerin de mümkünlüğü açısından dikkat çekici. Sonuç yerine sürece odaklanan mimari üretim ve yeni yollar, "kadın programları" serisinde de ısrarla kaçındığımız kategorileşmeyi ve bunun meşrulaşmasını ortadan kaldıracak çoğulcu bir zemin yaratması açısından önemli. Ve Evren'in de dediği gibi, mimari üretimin niteliğini sağlıklı bir biçimde tartışabilmemiz için öncelikle bu zeminde diyalogun ve adaletin sağlanabilmesi gerekiyor.

Açık Mimarlık 15 Ocak 2015

Denise Scott Brown'un 1991'de eşi ve ortağı Robert Venturi'ye verilen Pritzker ödülü üzerine söylediği "bana bir ödül değil, ödül seremonisi borçları var" sözü manidar. Venturi'nin mimarlık faaliyetlerinin neredeyse tamamına yakınını birlikte gerçekleştirmiş olduğu Scott Brown'un Pritzker komitesi tarafından ödüle ortak edilmeyişi, mimarlık disiplininde kadının görünürlüğüne dair tarihin somut ve en çarpıcı örneklerinden birisi.

Seda'nın Scott Brown'un kulaklarını çınlatan ve ocak ayında yayımlanan "Kadın Mimarın Varlığı, Görünürlüğünü Sağlama Alır Mı?" başlıklı yazısı, bizim de bu seri için çıkış noktamız oldu. Yazıda dikkat çekici rakamların bahsi geçiyor; 2003 yılında İngiliz Mimarlar Enstitüsü'nün (RIBA) "Kadınlar Neden Mimarlığı Bırakıyor?" araştırmasına göre, mimarlık okullarında eğitim görenlerin %38'ini oluşturan kadınlar, profesyonel hayata atılanların yalnızca %18'ini oluşturuyor. Bizde Mimarlar Odası'nın 2014 yılı raporuna göre öğrencilerin %57'sini oluşturan ve odaya kaydolan mimarların %53'ünü oluşturan kadınlarla tablo ilk bakışta daha iyimser görünse de, büro tescil belgesi alan kadın oranının %30'da kalıyor oluşu, "ayın karanlık tarafı".

Akademide ise farklı bir okuma mümkün; Türkiye'deki üniversitelerde kadın akademisyenlerin oranı Avrupa ortalamasına göre son derece yüksek iken, akademisyen maaşlarının karşılaştırması incelendiğinde en alt sıralarda kalan Türkiye'deki durum netlik kazanıyor. Yarışmalardaki "görünürlük" de (Seda'nın rakamlarına göre, 2012-2013 yıllarında düzenlenen mimari proje yarışmalarında ödül alanların yalnızca %23'ü kadın) göz önünde bulundurulduğunda, erkin ve ödül endüstrisinin, bir başka deyişle eril olana atfedilenin, mimarlık pratiğindeki yansımasının yine son derece eril olduğu açık.

Biraz iç karartıcı mı oldu? Mimarlık ve kadın üzerine Evren Uzer ile birlikte devam edeceğimiz Açık Mimarlık programları yeni soruları, konukları, kadın mimar/kentli/aktivist profilleri ve hikâyeleri ile farklı tema eksenlerinde sürecek.
Seda Kayım ile gerçekleştirdiğimiz program kaydına podcastlerden ulaşılabilir.

"Buharlaşan" kadın görünürlüğüne dair "leaky pipeline" metaforu üzerine yazılanlara da göz atmakta fayda var.

Açık Mimarlık 1 Ocak 2015