در سنت عرفانى ما مقام رضا را به عنوان والاترين مقام‌ها ستوده‌اند. آن كس كه در طول مسير رسيدن به هدف با مشقت‌هاى راه، مدارا می‌كند به اين اميد كه به هدف برسد شايد «تسليم» را در دل تجربه كرده، اما آن ديگرى كه رشد شخصيت خود را تا رسيدن به مقام رضا پيش برده هنگام برخورد با همان مشقت‌ها خشنود نيز هست، حتى پيش از آن‌كه به هدف واصل شده باشد. در اين گفتار گفتگو پيرامون رتبه‌هاى گوناگون مقام رضا را آغاز خواهيم نمود.

در گفتار پيشين پيرامون ديدگاه متون اديان در خصوص فردى گفتيم كه دچار برخى آفت‌هاى اخلاقى شده و از شدت ملامت، ساير گوشه‌هاى خود را فلج نموده. در اين گفتار، ردپاى همان ديدگاه را در يكى از سترگ‌ترين آثار ادبيات فارسى، مثنوى مولانا، وارسى خواهيم نمود. سخن بلند او در خصوص اين گونه ملامت‌ها نقد اين حالت است كه «نيم عمرت در پريشانى رود، نيم ديگر در پشيمانى رود.»

در آغاز برخى كلاس‌ها كه به منظور كمک به فرد در پيشرفت مالى تشكيل شده می‌شنويم كه افراد می‌بايستى نسبت به وضعيت فعلى خود آن‌چنان بيزار بشوند كه با همه وجود مجبور به حركت شوند و اين بيزارى به گونه‌اى باشد كه راهى به جز دور شدن از وضعيت فعلى پيش پاى خودشان نبينند. اين گفتار سخن از ديدگاهى جايگزين است كه نه بيزارى از كاستى‌هاى فعلى خود، بلكه رضايت‌مندى و خرسندى را انگيزه اصلى براى حركت معرفى می‌كند.

در گفتارهاى پيشين وارسى كرديم كه متون مقدس اديان چگونه تلاش داشتند تا با بخشيدن معنايى به زندگى، طيف‌هاى وسيعى از مردمان را همواره در حركت نگاه بدارند. چه او كه در فقر و تنگ‌دستى است، و چه او كه در اوج شهرت و مقام يا اوج ثروت دچار سيرى و ملال شده. در اين گفتار گفتگويى خواهد بود پيرامون پديد آوردن معنا در دل آن كسانى كه به خاطر دچار بودن به برخى آفت‌هاى اخلاقى، همواره از خود ناخشنود و ناراضى‌اند.

مضمون سخن مارتين لوتركينگ اين بود كه ارزش‌هايى در زندگى انسان‌هاى شريف هستند كه حاضرند به خاطر آن‌ها حتى به مرگ نيز تن بدهند. چنین ارزش‌هايى سبب می‌شوند تا زندگى آن‌ها شايسته زيستن باشد. گوشه‌اى از وجود انسان البته بايد هم‌چون نسيم يا پرنده‌اى سبک‌بال همواره در پرواز باشد به اين‌سو و آن‌سو. آن گوشه‌اى از وجود انسان كه بايستى همچون «گَوَن» در خاک پابرجا و محكم باشد. بايستى ريشه در همين ارزش‌هاى اساسى داشته باشد. اين گفتار گفتگويى خواهد بود پيرامون چنین ارزش‌هاى معنابخشى.

او كه ريشه در خاک دارد «بسته پا» و غيرمنعطف خوانده می‌شود، و آن كس كه هر دم به درختى آويزان شده در بهترين حالت، بيدى خوانده می‌شود كه به هر باد می‌جنبد و در بدترين حالت خسى و خاشاكى كه نسيم او را به هر طرف می‌كشاند. در اين گفتار سخنى خواهد بود از اينكه نيكوترين مرحله‌ رشد آدمى آن زمانى است كه اين ثبات و آن جنبندگى، هر دو دست در دست يكديگر نهاده باشند.

آن چيز كه بر جذابيت يک فرد مى‌افزايد، نه اين است كه اكنون در كدام نقطه ايستاده. اگر در عالی‌ترين درجات ثروت يا قدرت يا علم و مثل آن بوده باشد اما بر جاى خود راكد ايستاده باشد، جذابيتى نخواهد بود. ماجراجويى و تجربه‌هاى نو و حركت از هر كجا كه در آن ايستاده‌ايم راز جذابيت و احترام و رضايت‌مندى است. چنین ذهنيت و نگاهى می‌تواند گروه جديدى از آدميان خلق كند كه فضيلت‌هاى اخلاقى آن‌ها، حتى در چشم عموم مردمان همين روزگار مدرن هم برجسته بنمايد.

در جريان بخشيدن معنا به زندگى مستمندان و فقرا، سخنانى در متون اديان درباره فقر و مسكنت وارد شده. برخى منتقدان جدى و غير جدى دين، چنین بياناتى را عامل مدارا و انفعال و ستم‌پذيرى طبقه فقرا در مواجهه با ظلم حاكمان به حساب می‌آورند. در اين سخن گفتگويى خواهد بود كه به حقيقت در طول تاريخ خود اين اديان هم هرگز چنین خوانشى از اين گونه بيانات نبوده و نیز خواهيم كوشيد تا مفهوم عميقى را كه پس پشت چنین بياناتى بوده وارسى كنيم.