Hoxe o Galiportus aborda unha cuestión á que moitas veces non lle damos importancia mais que está aí: como inflúe a (in)dependencia do xornalismo nunha sociedade libre? O panorama de hoxe non é fácil. Así nolo confirma Luis Loureiro, do Porto. Doutor en ciencias da comunicación, docente na faculdade de xornalismo da Univ. Lusófona e na Univ. do Minho e xornalista durante 24 anos na RTP, fálanos da referencia en canto ao xornalismo de investigación que supuxo "Sexta às 9", durante case 12 anos... e dos problemas suscitados tras destapar "corruptelas" que implicaban a políticos por detrás do negocio do litio. Con el tamén conversamos de cara onde imos, se merece a pena loitar por difundir a verdade, ou de como os medios influiron tanto no descoñecemento mutuo galaico-portugués.

Por outra banda, visítanos tamén Raquel Lema, xornalista da CRTVG e representante do comité intercentros. Con ela temos minutos de moito valor ao micrófono, conversando sobre o momento de extrema manipulación na que se encontra a Tv galega (falta de criterios xornalísticos e sometida ao poder político), ou o devalar falto de contidos propios, que deu en anos de protestas dos propios traballadores do ente público ("Venres negros" e "Defende a galega") Porén, diante de tanto pesimismo, Raquel é optimista e confía nun cambio de rumbo que lle dea novamente "razón de ser" ao maior (e sempre maltratado) proxecto audiovisual galego.

No episodio de hoxe toca falar de cinema en galego, da man de Álvaro Gago e María Vázquez. Son eles os principais protagonistas de "Matria", filme que relata o drama social da man de Ramona, interpretada por María. A viguesa de nacemento e "galega" de longo percorrido, tras ben de proxectos (series, curtas, teatro...) e premios, emociónase cando fala do bonito que significou ter participado no proxecto. O impulsor é o seu director, Álvaro, con tamén grande experiencia en curtas e longas (realizou Matria a modo curtametraxe en 2017), e unha pausa na que analiza todo o que quixo reflectir en Matria. Ambos son unha xoia para os nosos ouvidos, repasan o poder das historias "reais" e "realistas", sen "lazos". Ademais, alégranse do momento actual do cinema galego, e mantéñense á expectativa perante as 2 nominacións aos premios Goya deste 2024.

Vaia par de artistas no Galiportus!

Hoxe visítanos José Luis Magalhães, economista e director adxunto do casino de Chaves (norte Pt) Mais non por cuestións de diñeiro, xa que o protagonista leva máis dunha década viaxando "low-cost"... e vendo o mundo polos ollos das xentes do lugar que visita. Isto é así grazas a plataformas dixitais como "Bewelcome", dedicadas a conectar a quen hospeda e a quen quere ser hospedado, sen máis custo económico que o poder compartir unhas cervexas... ou preparar unha sobremesa típica.

José Luis, en plena visita a terras do sur galego, cóntanos como funciona esta e outras Apps semellantes, que significa viaxar deste xeito, como se domina o medo ao descoñecido... e, como non, que significa Galiza para el, a través das experiencias das súas escapadas. Ademais, algunha recomendación interesante... e moitas anécdotas. Todo nunha conversa ben agradábel...

Vamo' lá à descoberta!

No episódio de hoje, falamos de uma questão muito controversa: em uma época de mudanças que nos leva à utilização a nível global de energias renováveis, muitas empresas andam atrás da extração de materiais que são essenciais para a fabricação de baterias empregadas na tecnologia.

A região fronteiriça do Barroso (Montalegre-Pt) está a ver-se afetada pelas prospeções que visam avançar nas minas de lítio (Covas do Barroso e O Romano) e que podem acabar com os terrenos, a agricultura ou a água limpa da zona. Assim sendo, resolvemos falar com Armando Pinto, da Associação "Montalegre com vida", preocupado, mas muito consciente do momento atual. Daí viajamos até Santiago de Compostela, para perguntarmos ao Jorge Mira (catedrático de electro-magnetismo da área de física aplicada da USC e co-autor dos trabalhos de pesquisa junto com o John Goodenough, Prémio Nobel de Química em 2019 pela invenção das baterias recarregables de iões de lítio) o porquê é tão importante este valorizado, estratégico (e perigoso?) elemento químico... além de mais alguma coisa sobre ciência e ecologia ...

Finalmente, a questão do lítio e das minas do Barroso provocou um furacão político do lado português. Após suspeitas levantadas de terem interferido no processo relativo à exploração de lítio e hidrogénio no país, o ministro de infraestruturas, João Galamba, e o primeiro-ministro, António Costa, demitiram-se. De Lisboa, falamos com a popular jornalista da TVi, Sandra Felgueiras, protagonista da investigação que terminou por fazer tremer o governo inteiro...

Um programa de atualidade, com protagonistas relevantes, que faz pensar... e que achamos vale a pena a cada segundo. A não perder!

A conversa de hoje é com Isaac Alonso Estraviz, o autor do maior dicionário online da península, a chegar quase aos 152 mil termos! Estraviz, a dias do seu 89 aniversário, mantém um cérebro privilegiado, e conta-nos inúmeros episódios da sua vida, que atualmente está a descrever na sua auto-biografia. Da infância de posguerra em Vilaseca-Trasmiras, a passagem por Oseira, as aventuras que o levaram a Alemanha, Sória ou Albacete. E ainda os seus estudos em filosofia e filologia, que o acabaram por convencer de que el "é da terra onde nasceu o galego-português". Minutos de sabedoria e de reflexões acerca da língua, da RAG, de Portugal... e também do futuro, com uma biblioteca em sua casa de incalculável valor, em processo de ser parte de uma fundação. A não perder, acompanhados do historiador Manuel G. Alves.

Hoxe viaxamos até a provincia de Pontevedra (Gz), para conversarmos con Madalena Gamalho, galega de Caldas de Reis con ampla formación técnica vocal. A súa música de autor ten xa anos de percurso, desde a participación en formacións como Nota Bene ou Os Meninos. No 2022 chegou INVENTO, o seu proxecto máis persoal. Tras o seu paso pola Escola de Idiomas, sempre tivo claro que "por que non?" cantar á portuguesa... Coa protagonista pasamos uns bos minutos de reflexión, de voz con alma e de letras atrevidas, das que conectan a vida coas súas contradicións...

Chegou o Nadal. Ou Natal, como sexa que dicides. Este ano, non se dá feito a apuntar no "foco mediático" natalicio. En primeiro lugar, pasamos por Celanova (Ourense-Gz), para conversarmos con Jorge Cardoso e Daniel Gzlez., protagonistas do concurso de iluminación de Nadal da afamada marca de bombóns. Logo de intensas semanas coa vila de Curros empurrando, perdeuse a final... mais o vivido foi inesquecible, cóntannos eles.

Tamén viaxamos até Perlim, o principal parque temático do nadal a sur do Minho (Santa Maria da Feira- Norte Pt) para parolearmos un pouco co presidente da Câmara Municipal, Emídio Sousa. Finalmente, voltamos a Allariz (Ourense-Gz) para entrevistar a Bernardo Varela, concelleiro de Medio Ambiente. Lonxe de luceríos extremos, el relata como tenta ser o nadal "sustentábel" alaricano, que ambienta a vila enteira con decoración reciclada e grazas á contribución solidaria da veciñanza.

En fin, toda unha chea de opcións, de opinións para estes días tan especiais!

Hoxe achegámonos ao Miño para falarmos de música. E non de calquera música: referímonos ao fado, aos mandos do espírito nacional luso (en forma de saudade) desde hai moitas décadas. Porén, o tradicional foi evolucionando e converxendo con outros estilos que aceleran os ritmos e sentidos. Disto e de moito máis conversamos con Erea Castro, cantora de Salvaterra con moitos concertos ás súas costas a norte e sur da Raia. Falamos dos seus inicios, dos seus referentes, dos últimos proxectos, das dificultades de tirar para adiante, das colaboracións... e dese momento memorábel no Altice Arena lisboeta en 2020. Unha marabilla de voz descoberta en directo en Moaña neste 2023... e que traspasa os micros! Quen dixo que o fado non podía ser tamén cousa de galeg@s?

No episodio de hoxe falamos con Pablo López, fundador e director de Gciencia. O dixital galego orientado á divulgación científica convertiuse nos seus 10 anos de vida no terceiro con máis difusión de Galiza, grazas a un xornalismo feito con rigor, investigación e amor pola ciencia. Xusto no seu aniversario, celebramos tamén que sexa en galego e analizamos proxectos futuros da man do protagonista. Nunha época marcada polas alteracións do clima e a IA, todo o que nos conta Gciencia parécenos interesantísimo!

Logo de 28 anos do seu nacemento (entre escolares de Salvaterra e Monção), "Ponte nas Ondas" continúa a ser unha iniciativa plenamente viva en tanto que o maior exponente de difusión radiofónica do patrimonio inmaterial partillado entre Galiza e Portugal. Falamos daquel patrimonio intanxible, referido a tradicións orais, artes escénicas, saberes populares, usos sociais, rituais, actos festivos ou coñecementos relativos á natureza. Polo seu significado histórico e tras a inclusión do proxecto na lista de boas prácticas do PCI (Patrimonio Cultural Inmaterial) da UNESCO, Galiportus tiña que estar no VI Congreso de Patrimonio Inmaterial celebrado en Ourense (Gz) Alí puidemos falar cos protagonistas: Raquel Rei Vilas (moderadora e actualmente a realizar unha tese de doutoramento sobre o a experiencia de Ponte nas Ondas e as implicacións derivadas na Raia), José Lindomar (pedagogo brasileiro a investigar escolas de fronteira), Xabier Álvarez (encargado do Centro de Cultura Popular Xaquin Lourenzo, "Xocas"), Alexandre Sotelino (profesor universitario e comunicador da proposta sobre educación e patrimonio cultural: "o Entroido ourensán como eixo de desenvolvemento comunitario"), Xerardo Pereiro (profesor e antropólogo, un dos membros do comité organizador do congreso) e Xerardo Feijóo (secretario e membro fundador do proxecto "Ponte nas Ondas") Música, grandes conversas, multitude de visións e unha única conclusión: 20 anos despois da convención de salvagarda do PCI da UNESCO, Galiza e Portugal... continúan na onda!!