بیش از سه ماه از جنبش سراسری مردم ایران می‌گذرد. نیروهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی به رغم کاربستِ زورِ عریان از عهدۀ فرونشاندن آن برنیامده اند. به عقیدۀ بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران، ناکامی رژیم در فرونشاندنِ جنبش چندین علت اساسی دارد:

۱.  جوان بودن فعالان و مدیرانِ جنبش؛

 ۲. سراسری بودن جنبش که خود، نتیجۀ ناامید شدن مردم از هرگونه اصلاح و بهبود اوضاع کشور در زیر حاکمیت جمهوری اسلامی است؛

۳. غیرمتمرکز بودن مدیریت جنبش؛

 ۴. نقش کم‌نظیر شبکه‌های اجتماعی در پخش اخبار و سازماندهی جنبش؛

 ۵. حمایت بی‌دریغ ایرانیان خارج از کشور.

بامداد روز دوشنبه ۲۱ آذر جمهوری اسلامی مجیدرضا رهنورد، دومین معترض دستگیر شدۀ جنبش اعتراضی سراسری، را اعدام کرد و پیکر او را بدون اطلاع خانواده‌اش به خاک سپرد. به گفتۀ کارشناسان، رژیم با اعدام معترضانِ دستگیر شده می‌خواهد در دل مردم هراس بیفکند و آنان را از ادامۀ اعتراض‌های خیابانی بازدارد.

روز شنبه ۱۲ آذر برابر با سوم دسامبر محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، در نشستی زیر عنوانِ «تبیین ابعاد جنگِ ترکیبی در اغتشاشات اخیر» از تعطیلی «گشت ارشاد» خبر داد. او در پاسخ به پرسش یکی از حاضران گفت: «گشت ارشاد ربطی به قوه قضائیه ندارد و از همان جایی که در گذشته تأسیس شد از همانجا نیز تعطیل گردید». منتظری سپس افزود: «البته قوۀ قضائیه نظارت‌های خود را بر کنش‌هایِ رفتاری در سطح جامعه ادامه می‌دهد».

جمهوری اسلامی پایه‌های قدرتش را از همان آغاز بر دو نیروی شبه نظامی استوار کرد: «سپاه پاسداران» و «بسیج». سخنرانی طولانیِ علی خامنه‌ای در روز شنبه پنجم آذر به مناسبت «هفتۀ بسیج» در برابر جمعی از بسیجیان و دلجوییِ او از آنان با توجه به اوضاع و احوال کنونیِ کشور بسیار پُرمعنا بود. سخنان او در عین حال نشانۀ اهمیت این نیروی شبه نظامی در سرکوب معترضان و پاسداری از نظام جمهوری اسلامی است

آینده آبستن حوادث است. این اصطلاح معروف را همه شنیده‌اند. معنی آن این است که «پیش‌آمد»‌ها را نمی‌توان «پیش‌بینی» کرد. با این حال، از پیش‌بینیِ آینده یا آینده نگری نمی‌توان خودداری کرد. نخستین شرطِ سنجش پیش‌بینی‌هایی که هم‌اکنون برای آیندۀ ایران می‌کنند، تشخیص منبع آن‌هاست. به عبارت دیگر، باید دید پیش‌بینی‌ها را چه کسانی و چه گروه‌هایی می‌کنند.

جنبش سراسری مردم ایران به ویژه جوانان نهمین هفتۀ خود را به پایان می‌رساند. دربارۀ آن بسیار گفته و نوشته‌اند، اما به نظر می‌رسد هنوز جنبه‌های مهمی از آن ناشناخته مانده است. فرق این جنبش با جنبش‌هایی که ایران در یک قرن اخیر از سر گذرانده در چیست؟ چرا می‌گویند این جنبش را نمی‌توان با مفاهیم آشنا و نظام‌های فکری کهنه تجزیه و تحلیل کرد؟

جنبش «عمامه پرانی» در کنار جنبش «حجاب سوزی» دو پدیدۀ پُرمعنای جنبش سراسری کنونی‌اند. هر دوی آن‌ها بنیاد‌های رژیم را نشانه رفته‌اند. حجاب اجباری یکی از ارکان جمهوری اسلامی است و بیشتر کارشناسان بر این باورند که اگر رژیم در این عرصه عقب‌نشینی کند حکم مرگ خود را امضا کرده است. اما جنبش عمامه پرانی معنای تاریخی عمیق‌تر و وسیع‌تری دارد. این جنبش هستیِ نهاد دیانت را نشانه گرفته است.

برخی از کارشناسان و تحلیل‌گرانِ مسائل ایران بر این باورند که جمهوری اسلامی به پایان عمر خود نزدیک می‌شود. جنبش سراسری جوانان همچنان ادامه دارد. دامنۀ همبستگی ایرانیان خارج با جوانان داخل کشور نیز روز به روز گسترده‌تر می‌شود. رژیم نتوانسته است راه‌های ارتباطی ایرانیان خارج را با ایرانیان داخل یکسره قطع کند.

پنجشنبۀ گذشته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجۀ جمهوری اسلامی، در رأس هیأتی به ایروان رفت و با همتای ارمنی‌اش دیدار و گفت و گو کرد. این سفر هم‌زمان بود با پایان رزمایشِ گستردۀ نیروی زمینیِ سپاه پاسداران در «منطقۀ عمومیِ ارس» در مرز ایران با جمهوری آذربایجان.

جنبش سراسری جوانان و به طور کلی مردم ایران به شکل‌های گوناگون ادامه دارد. پرسش‌ دربارۀ سرنوشت آن نیز ذهن کارشناسان و تحلیل‌گران را به خود مشغول کرده است. البته کارشناسانِ آزموده و جدی می‌کوشند از آینده ‌نگری خودداری ‌کنند. با این حال، از تجزیه و تحلیل اوضاع و احوال عمومی کشور با در نظر گرفتنِ داده‌های جدید بازنمی‌ایستند. یکی از شاخه‌های علوم انسانی که به  مطالعۀ فرایندِ گذار از یک رژیم سیاسی به رژیم سیاسی دیگر می‌پردازد، گذارشناسی یا ترانزیتوُلوُژی نام دارد.