Í 1999 var 29 ára gamla Anna Bågenholm farin at standa á skíð í Norðurnoregi. Veðrið var gott, og hon skíðaði oman eftir einari brekku beint við eina avísaða á.
Komin nakað oman missir hon balansuna og dettur á ryggin. Hon fer skreiðandi oman eftir brekkuni og út á ta frystu ánna. Knappliga brotnar ísurin, og hon søkkur í ísakaldu ánna.
Streymurin í ánni dregur hana við sær, og hon verður føst undir ísinum.
Tvey vinfólk hjá Onnu, sum eisini stóðu á skíð henda dagin, gjørdu skjótt av og royndu at bjarga henni. Tey fingu fatur á beinunum á henni og hildu fast, so hon ikki skuldi verða drigin longur undir ísin, men tey orkaðu ikki at fáa hana leysa.
Har lá so Anna í ísaøldu ánni. Undir ísinum var ein lummi av luft, har hon kann anda, men eftir 40 minuttum í tí ísakalda vatninum, var hon blivin so køld, at hjartað gavst at sláa.
Men sjálvt um Anna lá ísaløld undir ísinum við ongum hjartasláttri, so endar søgan um Onnu ikki her.
Hendingin gav pláss í medisinsku lærubókunum
Tí tað, sum hendi seinni, gav henni pláss í teimum medisinsku lærubókunum.
Hvat hendi við Onnu, koma vit aftur til um eina løtu, tí hennara søga gav íblástur hjá nøkrum granskaraum, hvussu ein kann bjarga lív, sjálvt tá ið hjartað er steðgað, og heilin ikki virkar longur.
Sjálvt um ongi lívstekin koma frá Onnu undir ísinum, halda vinirnir fast, og tað gongur ein góður tími, aðrenn bjargingartyrlan kemur.
Tá ið Anna Bågenholm umsíðir kemur á sjúkrahús, eru gingnir meira enn tveir tímar, síðan hjartað steðgaði.
Fingu lív í hana aftur
Læknarnir royna at blása luft í lunguni og geva henni hjartamassasju fyri, at blóðið skal sirkulera í kroppinum, men vónirnar eru ikki góðar, tí hon sær út til at vera steindeyð.
Men hóast kroppurin á Onnu er ísakaldur, bara eini 13 hitastig, geva læknarnir ikki upp. Teir halda, at tað ber kanska til at fáa lív í hana aftur og avgera at hita hana spakuliga upp.
Ógvuliga seint ornar kroppurin, og tá ið kropshitin er komin í hana aftur, fer hjartað at titra, og so knappliga fer tað at sláa.
Í tríggjar vikur liggur Anna uttan vit, men hjartað og øll gøgnini fara at virka aftur, sum tey skulu.
Men Anna vaknar aftur, og hóast hon hevur verið "deyð" í meira enn tveir tímar, hevur hon ikki fingið mein.
Læknavísindini gagnnýtir hendingina
Tað er henda søgan, sum hevur givið læknum hugskotið at køla kroppin langt niður, tá ið ein skal skurðviðgera ein í hjartað ella líknandi skjótt, t.d. í bráðmóttøkuni.
Hugskotið er, at tá ið ein skal skurðviðgera skjótt, verður sjúklingurin drenaður fyri blóð, og kalt saltvatn verður sproytað inn í æðrarnar í staðin. Og 20 minuttir seinni er kropshitin komin niður á 10 stig.
Heilaskaði hendur vanliga eftir góðar fimm minuttir uttan ilt, men í hesum føri ber til at fáa eitt longri skotbrá at skurðviðgera í.
Men hesa løtuna, meðan kroppurin er køldur niður, slær hjartað ikki, og heilin er eisini óvirkin.
Tekniskt er ein deyður.
So tá ið læknarnir eru lidnir við skurðviðgerðina, verður blóðið koyrt í æðrarnar aftur og likamið spakuliga hita uppaftur, og tá ið kropshitin er komin upp á ein ávísan hita, fer hjartað at sláa, og heilin fer at virka normalt aftur, eins og hjá Onnu Bågenholm.
Hetta er longu roynt, ikki við menniskjum, men við grísum. Tað er amerikanski læknin, Peter Rheel, ið hevur granskað hetta.
Lurta eftir samrøðuni við Peter Rhee í sendingini.
Sjúklingar eisini køldir niður í Føroyum
Hetta er ikki beinleiðis nýtt, ella tað at køla likamið niður verður brúkt í dag. T.d. tá ið mann leggur fólk í eftirgjørda koma, kølir mann tey niður í eini 32-33 hitastig fyri at bjarga heilanum, og kroppurin "lættari" fær komið fyri seg.
