Een goede journalist hoort zijn mening voor zich te houden. Sterker nog: het zou beter zijn als de journalist helemaal geen mening zou hebben. In de geestes- en sociale wetenschap zijn we echter heel kritisch op het idee van objectiviteit. We kunnen niet meten zoals natuurwetenschappers dat doen en een groot deel van wetenschapsfilosofie bestaat uit kritiek op het idee van waardevrije of objectieve wetenschap. Daarom vragen we ons in aflevering 41 af: is het mogelijk om objectieve journalistiek te bedrijven?

Dat doen wij met professor doctor Rens Vliegenthart, hoogleraar bij de afdeling Communicatiewetenschap van de UvA en gespecialiseerd in politieke communicatie.

de Mediadoctoren beginnen met een begripsbepaling, want wat is subjectieve journalistiek precies? Vliegenthart zegt dat het zou moeten gaan om feiten in plaats van meningen en meerdere kanten van een verhaal te belichten. Maar de betekenis van objectieve journalistiek is niet zo duidelijk afgebakend. Vincent vindt dat objectiviteit een inherente waarde van journalistiek is, wanneer een stuk niet objectief is, is het minder journalistiek geworden. Vliegenthart is het hier mee eens, maar stelt wel dat er een grote vervaging is van grenzen.

Deze vervaging wordt bijvoorbeeld zichtbaar bij de selectie van feiten die wel of niet aan bod komen. Op het moment dat je bepaalt welke onderwerpen aan bod komen, is er al sprake van subjectiviteit. Vincent voegt hieraan toe dat we ook juist graag de kritische vraag van de journalist willen horen, ook als die vraag niet objectief is. Vincent ziet objectiviteit vooral als een gelegenheidsargument om de journalistiek te ondermijnen.

Het ideaal van de objectieve journalistiek stamt uit de 19e eeuw, in Nederland begon toen de verzuiling: Linda vraagt zich af of hoe objectief de journalistiek toen was. Vliegenthart zegt dat we hier op twee manieren naar kunnen kijken. Op het niveau van het individuele bericht was de berichtgeving sterk gekleurd naar de zuil. Aan de andere kant zorgde het verzuilde systeem er wel voor dat de verschillende stemmen die aanwezig waren in de maatschappij aan bod kwamen.

Toen de ontzuiling in Nederland inzette, kwam in Amerika een nieuwe vorm van journalistiek op waarbij de journalist ook activist was. Sebastiaan van de Pol maakte een item over Gonzo-journalistiek.

Vliegenthart schreef zijn proefschrift over framing in het immigratiedebat. Linda vraagt zich af of het bestaan van frames niet al een bewijs is dat objectieve journalistiek eigenlijk niet bestaat. Vliegenthart is het hier mee eens, maar wil wel benadrukken dat we moeten loslaten dat framing per se een slecht ding is. Elke berichtgeving is namelijk op een bepaalde manier geframed.

Een Amerikaanse studie laat zien dat jongeren nieuws met een mening sterk waarderen. Ze vonden het fijn dat nieuws geïnterpreteerd werd en dat er een oordeel werd gegeven. De ‘objectiviteit’ van mainstream-nieuws vonden zij niet bruikbaar. Voorbeelden van opiniërend nieuws dat wel in de smaak viel waren The Daily Show en The Colbert Report. In Nederland hebben we sinds twee jaar Zondag Met Lubach, gestoeld op de leest van John Stewart in The Daily Show. Onze redactieleden Iris Verhulsdonk en Folkert Coehoorn interviewden Arjen Lubach. Lubach stelt dat hij niet zozeer een journalistiek programma maakt. Omdat zij komedie maken hoeven ze niet alle kanten van een verhaal te belichten. Maar volgens Lubach is het wel van belang dat alle informatie die in Zondag met Lubach komt waar is.

de Mediadoctoren concluderen dat echte objectiviteit een onmogelijk ideaal is. Het is nou eenmaal niet mogelijk feiten te presenteren zonder dat er een selectie optreedt. Vliegenthart stelt bovendien dat het ook geen probleem hoeft te zijn dat deze objectiviteit niet volledig gerealiseerd kan worden.