Jest nazywana matką chrzestną polskiej tkaniny. Przede wszystkim jednak była jej ogromną miłośniczką, a zgłębianiu jej tajników poświęciła całe swoje życie. Eleonora Plutyńska została zapamiętana jako wybitna nauczycielka i akademiczka, pełna pasji obserwatorka oraz kobieta z wielką klasą. Jej historię można odkryć dzięki najnowszej książce Magdaleny Stopy.

Urodzona w Wiedniu córka „króla polskiej nafty” wychowywała się w Galicji, w domu wypełnionym dziełami sztuki, w tym tkaninami i kilimami. Mimo finansowego upadku rodziny, studiowała w Paryżu oraz w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych.

Sztuce tkackiej swoją książkę poświęciła Katarzyna Jasiołek, z którą rozmawiały Audycje Kulturalne.

Choć wychowała całe pokolenia wybitnych artystek, wystarczy wspomnieć chociażby Magdalenę Abakanowicz czy Jolantę Owidzką, to prawdziwe artystyczne spełnienie odnalazła na wsiach Podlasia i Polesia, gdzie obserwowała pracę lokalnych tkaczek oraz starając się ocalić od zapomnienia dawne techniki. Ów świat łączyła z rzeczywistością akademicką, przekonując do rezygnacji z przygotowywania skomplikowanych projektów „na papierze” na rzecz tkania intuicyjnego.

Książka „Eleonora Plutyńska. Wielka dama polskiej tkaniny” przybliża biografię artystki, jej trudne życiowe doświadczenia oraz życiową pasję. Była współtwórczynią spółdzielni „Ład”, sama również tkała. Jej „Rycerze” czy „Trójkąty” zdobywały międzynarodowe uznanie.

O Eleonorze Plutyńskiej rozmawiamy w Audycjach Kulturalnych z Magdaleną Stopą, historyczką sztuki, dziennikarką i autorką książek.

Zdjęcie: Wydawnictwo Marginesy.

Artykuł Eleonora Plutyńska: poszukuję tajemnicy zaginionego piękna pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Dekada wielkich piosenkarek i spektakularnych powrotów, narodzin rodzimej branży wydawniczej i rozkwitu piractwa – muzyczny krajobraz Polski czasów przełomu wziął pod lupę dziennikarz, Tomasz Lada.

Książka „Wszystko jak leci” powstała na bazie rozmów przeprowadzonych z producentami, wydawcami, dziennikarzami muzycznymi, krytykami i artystami, których działalność wywarła największy wpływ na kształt polskiego popu w latach 1990-2000.

Ich wspomnienia umożliwiają odkrycie kulis rodzimego przemysłu muzycznego – to historie początków sukcesu Kayah, De Mono, HEY, Edyty Bartosiewicz czy Justyny Steczkowskiej, ale także porażek, m.in. zespołu Just5. Rozmówcy Tomasza Lady opowiadają o tym, czego poszukiwali słuchacze i jaki był klucz, by do nich dotrzeć.

Ważny wątek stanowi rozmowa o roli mediów, także tych prywatnych, których dziennikarze decydowali o tym, którzy artyści będą mogli liczyć na wydanie płyty, a którzy nie.

W końcu, to także opowieść o nowej Polsce, potrzebie zmian i odcinaniu się od przeszłości.

O książce „Wszystko jak leci” opowiedział w Audycjach Kulturalnych jej autor, Tomasz Lada.

Zdjęcie: Wydawnictwo Czarne

Artykuł Marzenie o zmianie, czyli polski pop lat 1990-2000 pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Kameralna wystawa przybliża fenomen ceramiki produkowanej przez kilka dekad w niewielkiej Łysej Górze. Szkliwione naczynia fantazyjnie zdobione charakterystycznymi postaciami zwierząt i roślinami, w wielu domach służą do dziś. Ale domowe kredensy to nie jedyne miejsca w których można spotkać łysogórskie wyroby: ozdabiają one także ściany i elewacje w całym kraju, szczególnie w Małopolsce.

Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Kamionka” zaczęła działać w Łysej Górze w 1947 r. i zrewolucjonizowała życie tej niewielkiej małopolskiej wsi. Początkowo produkowano cegły i donice, by z czasem zająć się artystyczną ceramiką, naczyniami, ozdobami a także projektowanymi płytami, które pokrywały elewacje m.in. dworców, kin czy kawiarni. Spółdzielnia była też zaangażowana w budowę Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w Warszawie, dla której wyprodukowała kilkanaście tysięcy zdobnych kafelków.

Więcej o Bolesławie Książku, jednym z twórców sukcesu Łysej Góry, można dowiedzieć się czytając jego biografię – o której także rozmawialiśmy w Audycjach Kulturalnych.

Wystawa „Łysogórski Zwierzyniec” skupia się jednak na ceramice i prezentuje obiekty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. To robione ręcznie i ręcznie zdobione talerze, miodowniki, dzbanki czy wazony, na których namalowano zwierzęta: swojskie kury i lisy a także egzotyczne żyrafy i eleganckie łabędzie.

O ekspozycji, spółdzielni z Łysej Góry a także „łysogórskim eksperymencie” opowiedziała w Audycjach Kulturalnych kuratorka wystawy, dr Bożena Kostuch, kustoszka i kuratorka Muzeum Narodowego w Krakowie.

Wystawę można oglądać do 28 września.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Muzeum Narodowego w Krakowie/ fot. Natalia Gąsowska.

Artykuł „Łysogórski Zwierzyniec” w Muzeum Narodowym w Krakowie pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Co sprawia, że radio jest fascynujące i dlaczego to ostatnie romantyczne medium? O historii i fenomenie radia – temacie przewodnim najnowszego numeru kwartalnika Kultury Współczesnej – Katarzyna Sanocka rozmawia z dr Joanną Walewską-Choptiany, historyczką mediów z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Polska radiofonia obchodzi w tym roku swoje setne urodziny. Sam początek i powstanie radia jest bardzo enigmatyczne, bo większość archiwów została zniszczona podczas II Wojny Światowej. Znane są natomiast dwie daty, które wyznaczają narodziny radia: to przede wszystkim 1 lutego 1925 roku – dzień, w którym rozpoczęło się nadawanie próbnych audycji przez Polskie Towarzystwo Radiotechniczne. Druga data to 18 kwietnia 1926 roku, kiedy na fali 480 metrów po raz pierwszy odezwało się Polskie Radio: „Halo, halo! Tu Polskie Radio Warszawa”.

Radio było w swych początkach fenomenem, bo dawało możliwość porozumiewania się ludzi bez widzenia się na żywo. Można było nadawać treści i sygnały do nieokreślonej, ale przypuszczalnie bardzo dużej liczby osób. O tym, jak to medium zmieniło się przez sto lat istnienia i jaki był wpływ firmy Marconi Telegraph na rozwój radiofonii w Polsce, posłuchacie w najnowszym odcinku Audycji Kulturalnych.

Nowy numer kwartalnika Kultura Współczesna „Historie Radia” jest już dostępny w sprzedaży!

Artykuł Sto lat historii radia pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Twórcy wystawy proponują pasjonującą podróż przez świat fałszerstw, podróbek i mistyfikacji. Dynamiczna narracja prowadzi zwiedzających przez różne epoki – od starożytności po czasy współczesne. Ekspozycja zachęca do refleksji nad jakością informacji jakie do nas trafiają, a także – roli współczesnych muzeów.

Od wieków ludzie wykorzystują fałszerstwa i oszustwa, aby osiągnąć zróżnicowane cele – prestiżowe, polityczne, gospodarcze, itp. Misternie skonstruowane fałszerstwa ukrywają fakty wśród półprawd i całkowitych zmyśleń. Aby dotrzeć do prawdy, należy podążać po nitce do kłębka, odkrywając i ujawniając po drodze każde kłamstwo lub nieścisłość. Jest to szczególnie ważne w czasach, kiedy liczba, zasięg i powszechność manipulacji informacjami osiągnęły bezprecedensowy poziom.

Wystawę „Fake for real. Historia fałszerstw i falsyfikatów” tworzy część interaktywna, składająca się z elementów gier i filmów a także z ok. 100 artefaktów. Każdy z nich skrywa intrygującą opowieść o oszustwie – od wymazanych imion rzymskich cesarzy, poprzez sfałszowane żywoty średniowiecznych świętych, fantastyczne relacje z podróży, które nigdy nie miały miejsca, aż po czasy II wojny światowej, kiedy to alianci wykorzystali fikcyjną armię jako element strategii wojennej i podróbki współczesnych produktów.

Wśród eksponatów znajdują się także historie dokumentów o fundamentalnym znaczeniu dla dziejów Europy, jak „Donacja Konstantyna” czy sfałszowane listy, które doprowadziły do niesprawiedliwego skazania Alfreda Dreyfusa.

Wystawę „Fake for real. Historia fałszerstw i falsyfikatów” przygotowaną przez Dom Historii Europejskiej w Brukseli można oglądać w Muzeum II Wojny Światowej do 2 listopada 2025 r.

W Audycjach Kulturalnych o ekspozycji opowiedziała kuratorka, Joanna Urbanek.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Muzeum II Wojny Światowej, fot. M. Kurdelska / MIIWŚ

Artykuł Historia fałszerstw i falsyfikatów w Muzeum II Wojny Światowej pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Chopin Lokalnie – o nowym, wakacyjnym projekcie Narodowego Centrum Kultury z jego koordynatorami rozmawia Katarzyna Sanocka. Inicjatywa obejmuje 30 koncertów odbywających się w trzydziestu lokalizacjach w województwach podlaskim, podkarpackim i lubelskim. Posłuchaj, gdzie zaplanowano wydarzenia z muzyką Chopina na żywo w najbliższym czasie.

Na dziedzińcach i rynkach, w parkach i ogrodach – w przestrzeniach plenerowych niewielkich miast i miasteczek zostaje ustawiony fortepian. Publiczność, od najmłodszych po seniorów, słucha koncertów w luźnej atmosferze i w otoczeniu natury, siedząc na leżaku lub dywanie. Dla wielu osób muzyka Chopina słyszana na żywo to pierwsze tego rodzaju doświadczenie w życiu. Dla niektórych jest to powrót do uczestniczenia w takim wydarzeniu kulturalnym po kilkudziesięciu latach przerwy.

Z badań przeprowadzonych na potrzeby cyklu koncertów Chopin Lokalnie wynika, że właśnie w małych ośrodkach na tzw. „ścianie wschodniej” nie ma oferty kulturalnej dla mieszkańców, dostępu do instrumentów w szkołach ani propozycji zajęć muzycznych dla dzieci i młodzieży. Dlatego właśnie to artyści i instrumenty przyjeżdżają do publiczności, a nie odwrotnie. Piękno tego projektu polega na tym, że muzyka klasyczna staje się dostępna dla wszystkich na co dzień – mówią Magdalena Romańska i Daniel Mituła, koordynatorzy odpowiedzialni za realizację koncertów.

Artyści, których można usłyszeć podczas weekendowych spotkań to utalentowani pianiści i pianistki, studentki i studenci Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina. Część z nich już za kilka tygodni będzie brała udział w Konkursie Chopinowskim. Nad programem merytorycznym projektu i wsparciem młodych wykonawców czuwa prof. dr hab. Joanna Ławrynowicz-Just.

Kalendarz z datami i miejscami koncertów znajdziecie na stronie projektu Chopin Lokalnie.

Projekt Chopin Lokalnie realizowany jest przez Narodowe Centrum Kultury we współpracy z Uniwersytetem Muzycznym im. Fryderyka Chopina.

Artykuł Chopin Lokalnie – 30 letnich koncertów w 30 miejscowościach pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Obszerna monografia przybliża fenomen studia, którego produkcje otrzymywały najważniejsze nagrody na świecie, a także, przez kilka dekad wychowywały kolejne pokolenia widzów. Pogłębione rozmowy z byłymi pracownikami Se-Ma-Fora nie pozostawiają złudzeń, że tworzenie filmów, było tam czymś więcej niż tylko pracą.

Wytwórnia została założona w 1947 r. w Łodzi. Szczytowy okres jej działalności przypadł na lata 70. kiedy Semafor przygotowywał 50 premier rocznie. Jak twierdzą badacze i autorzy monografii, studio jako jedyne w Polsce podejmowało się tak wielu zróżnicowanych technik. Powstające tu animacje to nie tylko legendarne dobranocki („Miś Uszatek”, „Zaczarowany ołówek” czy „Pingwin Pik-Pok) ale także produkcje dla dorosłych, w tym uhonorowane w 1983 r. Oscarem „Tango” Zbigniewa Rybczyńskiego oraz „Piotruś i Wilk”.

Zachęcamy do wysłuchania rozmów z cyklu „Perły polskiej animacji”.

Badacze wzięli pod lupę nie tylko powstające tu filmy, ale także strukturę organizacyjną, warunki pracy, dostęp do potrzebnego wyposażenia czy architekturę. Osią ich pracy, są jednak biografie i rozmowy z pracownikami Se-Ma-Fora, którzy pracy w studiu poświęcili swoje życie – odpowiadali na pytania m.in. o motywacje, relacje oraz panującą w wytwórni atmosferę.

Publikacja „Społeczne światy Studia Małych Form Filmowych Se-ma-for w Łodzi” powstała dzięki pracy grupy badaczy: dr Ewy Ciszewskiej, Agaty Hofelmajer-Roś, dr. Michała Pabisia-Orzeszyny i Szymona Szula.

W Audycjach Kulturalnych o pracy nad monografią opowiedzieli Agata Hofelmajer-Roś oraz dr Michał Pabiś-Orzeszyna.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.

Artykuł „Trochę rodzina, trochę dom” – historia studia filmowego Se-Ma-For pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Wystawa plakatów Andrzeja Pągowskiego „Has na nowo” to spojrzenie na 25 filmów Wojciecha Jerzego Hasa od strony plastycznej. Andrzej Pągowski w rozmowie z Katarzyną Sanocką opowiada o szukaniu inspiracji do tych prac i o tym, jak z okazji stulecia urodzin reżysera ponownie zanurzył się w jego twórczość.

Plakaty Andrzeja Pągowskiego to współczesne spojrzenie na filmy Hasa z zupełnie różniących się od siebie czasów twórczości: od etiudy „Harmonia” po ostatni film fabularny „Niezwykła podróż Baltazara Kobera” oraz plakat do najgłośniejszej realizacji, która niestety nie została sfinalizowana, czyli do filmu „Osioł grający na lirze”. Wprawne oko wypatrzy w tych obrazach elementy liternictwa z czołówek filmów krótkometrażowych Hasa, stylistykę propagandową, a także charakterystyczną dla Pągowskiego „pisankę”, czyli tytuły i listę twórców pisane przez niego ręcznie.

Reinterpretacja filmografii Hasa w postaci plakatów, która w czerwcu została otwarta w Narodowym Centrum Kultury Filmowej w Łodzi (NCKF jest partnerem merytorycznym projektu), w sierpniu będzie miała swoją warszawską odsłonę w Galerii Plenerowej Muzeum Łazienek Królewskich. Narodowe Centrum Kultury jest partnerem i współorganizatorem tej wystawy, która jest częścią obchodów Roku Hasa.

Wystawę będzie można oglądać w dniach 4-31 sierpnia 2025 na ogrodzeniu Łazienek od strony Alei Ujazdowskich, a później także w innych miejscach w Polsce.

Artykuł „Has na nowo” – wystawa plakatów Andrzeja Pągowskiego pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Najnowsza wystawa w Muzeum Śląskim to nie tylko opowieść o historii i bogactwie śląskiego stroju ludowego. To też zaproszenie do tego by się nim zainspirować – podobnie jak lokalna artystka Beata Bojda, która zaprojektowała kolekcję współczesnych kreacji, nawiązujących do ubiorów tradycyjnych.

Na wystawie można zobaczyć oryginalne elementy tradycyjnych śląskich strojów ludowych ze zbiorów Muzeum Śląskiego – bytomskiego, pszczyńskiego, raciborskiego, opolskiego, cieszyńskiego i Górali śląskich. Ubiory te były niegdyś wizytówką tego, kto go nosił: swoistym komunikatem o pochodzeniu, statusie społecznym, cywilnym czy przynależności do konkretnej społeczności.

Na wystawie zostały zestawione z archiwalnymi fotografiami a także zupełnie współczesnymi propozycjami projektantki i stylistki mody ze Skoczowa – Beaty Bojdy, która z pasją i szacunkiem przekształca dziedzictwo kulturowe w nowoczesną estetykę. Jej kolekcja „Ekoalternatywa” to manifest świadomej mody: artystka wplotła w projekty elementy upcyklingu (np. haftowane makatki, koronkowe serwetki czyli narzuty znalezione na pchlich targach) oraz rękodzieła.

Wystawę można oglądać w Muzeum Śląskim do 25 stycznia 2026 r.

Kuratorkami wystawy są Małgorzata Paul oraz Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, która opowiedziała o ekspozycji w Audycjach Kulturalnych.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Muzeum Śląskiego/ fot. Natalia Domalewska, Aleksander Bartecki

Artykuł Etnoalternatywa. Nowe spojrzenie na modę ludową pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Które instytucje kultury odwiedzamy najczęściej i jak wyglądają kulturalne nawyki Polek i Polaków? Audycje Kulturalne zapraszają do wysłuchania rozmowy z Antonim Głowackim z Narodowego Centrum Kultury o najnowszych danych dotyczących uczestnictwa w kulturze.

Komunikat nt. aktywności kulturalnej Polek i Polaków – zarówno w zakresie uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez instytucje kultury, jak i praktyk indywidualnych, stanowi kontynuację badań prowadzonych cyklicznie od 2019 roku przez Narodowe Centrum Kultury.

Najpopularniejsze cele wyjść kulturalnych to nadal wizyty w kinach, bibliotekach, obiektach historycznych, a także w domach kultury. W obszarze indywidualnych aktywności badani najczęściej deklarują słuchanie muzyki, oglądanie telewizji oraz czytanie książek. Zauważalne jest również większe zainteresowanie streamingiem wideo. Czynnikami wpływającymi na udział w wydarzeniach kulturalnych, poza takimi jak wykształcenie i wiek, znaczącą rolę odgrywa posiadanie dzieci do 19. roku życia – z raportu wynika, że opiekunowie dzieci i młodzieży o wiele częściej deklarują uczestnictwo w kulturze.

Czy Polacy rzeczywiście mniej chętnie odwiedzają filharmonię? Jakie czynniki kształtują nasze kulturalne nawyki w dobie cyfryzacji? Czy kultura jest ważna i czy wyjścia do teatru są tematem rozmów? Zapraszamy nie tylko do wysłuchania odcinka podkastu, w którym Katarzyna Sanocka interpretuje wyniki raportu NCK z Antonim Głowackim z Działu Badań i Analiz, ale także do zapoznania się z pełnym komunikatem z badania „Aktywność kulturalna Polaków w 2024”.

Artykuł Aktywność kulturalna Polaków w 2024 roku pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.