W podcaście usłyszą Państwo nie tylko o formach i zwrotach, ale przede wszystkim – o wsłuchiwaniu się w potrzeby innych, wrażliwości społecznej i dawaniu sobie prawa do popełniania błędów.

„Ojczysty nieoczywisty” to seria rozmów o języku inkluzywnym, opartym na szacunku i uważności na drugiego człowieka, ale także o wyzwaniach i ograniczeniach naszego języka. Kolejny odcinek cyklu ukaże się już za tydzień w Audycjach Kulturalnych.

Grafika: Bohomazy.studio

Artykuł Ojczysty nieoczywisty. Język wobec osób z niepełnosprawnościami pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego uruchomił pierwszą w historii wirtualną wystawę fotograficzną opowiadającą historię polskiego teatru. O tym, jak zmieniała się technika i zainteresowania fotografów, można się przekonać, oglądając trzy części ekspozycji: od 1839 do 2024 r.

Ekspozycja „Pamięć teatru” pozwala przyjrzeć się ewolucji fotografii teatralnej w Polsce od jej początków do współczesności. Składa się ona z trzech części, które obejmują lata: 1839-1918, 1919-1989 oraz 1989-2024.

Wystawę tworzy 400 wyselekcjonowanych przez kuratorów fotografii, często po raz pierwszy prezentowanych publicznie i zestawionych obok siebie. Wszystkie one zachęcają do poszukiwań odpowiedzi na pytanie: jak fotografia zapamiętuje teatr? Jak jest jej rola: dokumentacyjna czy artystyczna?

O fotografii teatralnej w Audycjach Kulturalnych opowiadała Adrianna Gołębiewska.

O „Pamięci teatru” opowiedział Audycjom Kulturalnym Wojciech Nowicki, który jest kuratorem części poświęconej XX wiekowi (lata1919 -1989). Wśród wybranych przez niego fotografii możemy zobaczyć prace m.in. Wojciecha Plewińskiego czy Edwarda Hartwiga, którzy skupiali się nie tylko na scenie, ale z aparatem wybierali się też za kulisy, gdzie dokumentowali pracę techników i rzemieślników teatralnych.

Reportaże o pracy „na zapleczu kultury” zebrała Aleksandra Boćkowska.

Wystawę można oglądać pod adresem: https://pamiecteatru.pl/ od 5 grudnia 2024 r.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Instytutu Teatralnego.

Zdjęcie główne: fot. Natalia Kabanow – zdjęcie ze spektaklu Iwona, księżniczka Burgunda w reż. Adama Orzechowskiego Teatr Wybrzeże, Gdańsk 2024.

Artykuł „Pamięć teatru” czyli 185 lat polskiej fotografii teatralnej pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2025/01/Debata_wladze.mp3

Dyskusja została zorganizowana w ramach współKongresu Kultury, który odbył się w dn. 7-9.11.2024. W debacie udział wzięli: Alina Czyżewska, Anna Golc, Anna Toporski, Martyna Rozwadowska, mec. Adam Kuczyński.

Artykuł Jak władze robią nas w… i co z tym zrobić pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2025/01/Audycje-Kulturalne-Wilbik-Stanny.mp3

Janusz Stanny i Teresa Wilbik przez całe życie związani byli z Warszawą. Dzielili także dziecięce, wojenne doświadczenia – oba te motywy pojawiały się w ich twórczości. Artyści związani byli z warszawską Akademią Sztuk Pięknych. Wilbik, zakochana w kolorze i renesansowych motywach była absolwentką malarstwa, z kolei Stanny ukończył grafikę w pracowni Henryka Tomaszewskiego.

Stanny przez lata pracował u boku legendy ilustracji – Jana Marcina Szancera. Więcej o poświęconej mu wystawie można dowiedzieć się z rozmowy w Audycjach Kulturalnych.

Ilustracje Stannego zdobiły m.in. wydanie „Baśni” Hansa Christiana Andersena, „Bajek” La Fontaine’a, a nawet „Pana Tadeusza”. Sam także był autorem książek, chociażby „O malarzu rudym jak cegła”. Ilustracje Teresy Wilbik pamiętają zapewne miłośnicy „Pana Samochodzika” Zbigniewa Nienackiego, wierszy Jana Brzechwy czy Wandy Chotomskiej. Dla przyjemności malowała kwiaty, które kupowała na pobliskiej Hali Mirowskiej.

O sekretach ilustracji książek dla najmłodszych, rozmawialiśmy w Audycjach Kulturalnych z Marianną Oklejak.

Para ilustratorów zwiedziła niemal całą Europę, często podróżując z przyjaciółmi. Nad jezioro Como do Włoch wybrali się, by odebrać nagrodę przyznaną Januszowi Stannemu za plakat promujący ten region. W Warszawie najlepiej czuli się w swojej pracowni przy ówczesnej ulicy Marchlewskiego (dzisiaj – Al. Jana Pawła II). Ukochana antresola odwiedzana była przez licznych gości, którzy tłumnie bawili się na urządzanych tam potańcówkach. Dziś wpisana jest na listę stołecznych pracowni artystycznych.

O książce „Teresa Wilbik i Janusz Stanny w królestwie ilustracji” opowiedziała w Audycjach Kulturalnych jej autorka – prof. Katarzyna Stanny, córka artystów, ilustratorka związana z ASP w Warszawie, Polską Akademią Nauk, współpracująca z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Państwowego Instytutu Wydawniczego.

Artykuł Teresa Wilbik i Janusz Stanny w królestwie ilustracji pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Liderzy/ki przyszłości powinni być: empatyczni ale i stanowczy, elastyczni lecz również gwarantujący stabilność, zaangażowani i jednocześnie wyluzowani. Na pewno swobodnie oraz w zależności od potrzeb osób czy sytuacji, łączący i łączące wiele stylów zarządzania, co nierzadko sprawia wrażenie wewnętrznej sprzeczności czy wręcz destabilizacji własnego ja. Jak wskazywała Urszula Lewartowicz w wykładzie podczas Dnia Działających w Kulturze w Gdańsku: „Lider kultury to lider „pomiędzości” – zawieszony między ideami humanistycznymi a ekonomicznymi, między rozmaitymi nadmiarami a niedomiarami, między niepewnym dziś i jeszcze bardziej niepewnym jutro. To lider elastyczny i twórczy, pojmujący swoją rolę nie jako normę, a sztukę i inwencję”.

Zapraszamy do wysłuchania zapisu jednej z debat przeprowadzonych podczas współKongresu Kultury, który odbył się w Warszawie e dniach 7-9 listopada. W dyskusji udział wzięli: Anna Sadowska, Anna Bieliz, Paulina Andruczyk, Alicja Jelińska, Oskar Adamus.

Artykuł Wiem, czego nie wiem i jak to zmienić. Jakiego liderstwa potrzebujemy dziś w kulturze i co nam może w tych poszukiwaniach pomóc pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2024/12/Audycje-Kulturalne-Antologia-Piosenek-Warszawskich.mp3

Bartek Chaciński, Jacek Hawryluk i Jan Emil Młynarski, wraz z autorką koncepcji książki i redaktorką tomu Julią Odnous-Pawlińską, wybrali 77 piosenek, które mówią o Warszawie – dosłownie, w przenośni, a nawet w sugestii. Każdemu tekstowi towarzyszy krótki komentarz o kontekście powstawania utworów, osadzający je również w historii muzyki (nie tylko warszawskiej, lecz także polskiej, a nawet światowej). Analizowane teksty zostały ułożone według pięciu głównych zagadnień, które są też rozdziałami książki: Afekty, Tożsamości, Zdarzenia, Czasoprzestrzenie, Zmysły.

Na kartach książki pojawia obszerny zbiór barwnych postaci, prawdziwych, zmyślonych i legendarnych. Spotykają się Czarna Mańka i Olga z ulicy Mandarynki, Tata Tasiemka i Papa Jawor, ekipa z Ursynowa i łobuzy z Kercelaka. Występują Czesław Niemen, Molesta, Agnieszka Osiecka, Stanisław Grzesiuk, sanah, Władysław Szpilman, Dezerter, Wojciech Młynarski czy Hemp Gru. Od pieśni z końca XVIII wieku o insurekcji kościuszkowskiej po utwór z 2023 roku, w którym raper Kaz Bałagane pyta „Jak żyć w WWA?”.

W Audycjach Kulturalnych rozmawialiśmy także o antologii warszawskich legend, przygotowanej przygotowanej także przez Muzeum Warszawy.

Autorzy wraz z badaczami z zespołu Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego szukają też odpowiedzi na pytania, dlaczego tak wiele utworów opowiada o Warszawie i dlaczego ta forma jest tak chętnie wybierana do opisywania miasta.

Autorem szaty graficznej książki jest Wojciech Pawliński, który przygotował także wyjątkowe ilustracje do każdego tekstu piosenki. Oddają one nie tylko treść, ale i klimat utworu.

Materiały graficzne: Muzeum Warszawy, ilustracje: Wojciech Plewiński

Artykuł Warszawa wyśpiewana, czyli „Piosenki Warszawskie. Antologia tekstów” pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

Wystawa w Pałacu Czapskich w Warszawie przybliża najważniejsze spektakle stworzone przez Adama Hanuszkiewicza – reżysera, aktora, wieloletniego dyrektora najważniejszych stołecznych scen. Choć krytycy zarzucali mu efekciarstwo i oportunizm, to murem stali za nim widzowie. Kupienie biletu na reżyserowane przez niego przedstawienia, przez całe lata graniczyło z cudem.

Urodzony w 1924 r. we Lwowie Adam Hanuszkiewicz, początkowo dał się poznać publiczności jako aktor i amant, kreując wiele ról, które przeszły do historii teatru. Jedną z nich był Hamlet w spektaklu Wilama Horzycy w Teatrze Polskim. W 1951 r. zadebiutował jako reżyser. Przez wiele lat związany był z Teatrem Telewizji. Wiele doświadczeń telewizyjnych przeniósł do inscenizacji teatralnych. Mowa m.in. o filmowym kadrowaniu scen, stosowaniu zbliżeń, eksponowaniu detali czy wykorzystywaniu ekranów i nagrań.

Od 1963 r. do 1968 r. był dyrektorem artystycznym Teatru Powszechnego w Warszawie, a od 1968 r. do 1981 r. to samo stanowisko piastował w Teatrze Narodowym. To właśnie wtedy w związku z jego inscenizacjami pojawiały się gorące kontrowersje. Krytycy zarzucali reżyserowi spłycanie wielkiej literatury i tanie efekciarstwo, publicystykę i kokietowanie masowej widowni. Z reżyserem polemizowali wybitni krytycy: Konstanty Puzyna, Marta Fik czy Jerzy Koenig. Jego koncepcje wspierali za to wybitni naukowcy związani z Instytutem Badań Literackich – Stefan Treugutt czy Maria Janion.

Marcie Fik poświęcona była jedna z wystaw w Instytucie Teatralnym. Rozmowy z jej kuratorką, Joanną Biernacką-Płoska, można wysłuchać w Audycjach Kulturalnych.

Za Hanuszkiewiczem wprowadzającym do teatru elementy popkultury, czego najdobitniejszym przykładem jest „Balladyna” z 1974 r. (aktorzy wjechali na scenę na motocyklach, w spektaklu pojawiały się nawiązania do sztuki komiksu i muzyki popularnej), stali przede wszystkim widzowie. Prowadzone przez niego teatry odnotowywały frekwencyjne rekordy, a tytuły były wystawiane nawet kilkaset razy.

Wystawę w Pałacu Czapskich pt. „Adam Hanuszkiewicz. Barbarzyńca czy nowator?” zrealizowaną dzięki współpracy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, można oglądać do 22 stycznia 2025 r.

W Audycjach Kulturalnych opowiedział o niej jej kurator, Michał Smolis z Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego.

Zdjęcia: dzięki uprzejmości twórców wystawy.

Artykuł Adam Hanuszkiewicz. Barbarzyńca czy nowator? pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2024/12/Wladyslaw_Strzeminski.mp3

W Audycjach Kulturalnych o życiorysie i sztuce Strzemińskiego opowiada kuratorka wystawy – Katarzyna Haber. Z podcastu dowiedzą się Państwo m.in. o szczegółach udziału artysty w walkach I wojny światowej, spotkaniach z przedstawicielami rosyjskiej awangardy i autorskiej teorii unizmu, zaproponowanej przez Władysława Strzemińskiego w drugiej połowie lat 20. XX wieku.

Wystawie towarzyszy katalog, który znajdą Państwo na stronie Wydawnictwa NCK. Ekspozycję zatytułowaną „Podwójna jednorodność. Władysław Strzemiński” można bezpłatnie obejrzeć w Kordegardzie do 2 lutego 2025 roku, przy ul. Krakowskie Przedmieście 15.

Artykuł Podwójna jednorodność. Władysław Strzemiński pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2024/12/Audycje-Kulturalne-Romuald-Broniarek.mp3

Romuald Broniarek urodził się i wychowywał na warszawskiej Woli. Wojna zmusiła jego rodzinę do wyjazdu do Jeleniej Góry, gdzie poznał sztukę fotografii i zamarzył by zostać fotografem. Swoje marzenie spełnił i przez kilkadziesiąt lat pracował jako fotoreporter dla tygodnika „Przyjaźń”, periodyku wydawanego przez Towarzystwo Przyjaźni Polsko – Radzieckiej, od wielu lat uznawanego za propagandowy.

Oprócz zdjęć robionych na zlecenie gazety, fotografował non-stop, tworząc kadry, które nie miały szans na publikację w „Przyjaźni”. Już po zakończeniu zawodowej kariery przyznawał, że miał mieszane uczucia co do tytułu, który go zatrudniał, jednak to właśnie tam dostał szansę wykonywania ukochanego zawodu. Również w życiu prywatnym nie rozstawał się z aparatem.

Na wystawie w Domu Spotkań z Historią pt. „PRZY OKAZJI. Nieznane fotografie Romualda Broniarka” znalazło się ponad 100 zdjęć – większość robiona przez Broniarka pozazawodowo. To zarówno zdjęcia reportażowe, jak i powstałe w czasie aranżowanych sesji, m.in. portret Jadwigi Smoczyńskiej na tle Pałacu Kultury i Nauki. Wystawie towarzyszy album poświęcony Broniarkowi, w którym przedrukowany został jeden z ostatnich wywiadów jakich udzielił.

O ekspozycji opowiedzieli w Audycjach Kulturalnych jej kuratorzy: Katarzyna Broniarek-Niemczycka, Filip Niedenthal.

Zdjęcia: dzięki uprzejmości Domu Spotkań z Historią / fot. Romuald Broniarek

Artykuł PRZY OKAZJI. Nieznane fotografie Romualda Broniarka pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.

https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2024/12/Audycje-Kulturalne-Krystyna-Feldman.mp3

Krystyna Feldman była rodowitą lwowianką, która po wojennej zawierusze, przemierzyła Polskę wzdłuż i wszerz. Poszła w ślady rodziców i postanowiła związać się ze sceną: grała w teatrach w Katowicach, Opolu, Szczecinie, Łodzi, Nowej Hucie, w końcu, związała się z Teatrem Nowym w Poznaniu, gdzie pod dyrekcją Izabeli Cywińskiej przeżywała rozkwit swojej kariery.

Od lat 70. mieszkała w Poznaniu – stała się ulubienicą mieszkańców i mieszkanek miasta, które pielęgnuje pamięć o niej także po jej śmierci w 2007 r. Na osiedlu na którym mieszkała pojawił się poświęcony jej mural a do Teatru Nowego można wejść przechodząc przez Zaułek Krystyny Feldman.

W Audycjach Kulturalnych o Aktorce opowiedział autor jej biografii „Krystyna Feldman. Niekiepska babka” Ryszard Abraham.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Wydawnictwa Emocje.

Artykuł Niedoceniana, wybitna Krystyna Feldman pochodzi z serwisu Audycje Kulturalne.