Crazy Nauka

- Jaki ciąg zdarzeń doprowadził do tak gigantycznych opadów na południu Polski?
- W jakim stopniu powódź w 2024 roku jest podobna do powodzi tysiąclecia z 1997 roku?
- Czy to wina ocieplenia klimatu?
- Czy takie powodzie będą się powtarzać?

Ogromnie współczujemy mieszkańcom terenów dotkniętych powodzią. Jednocześnie skupiamy się na aspekcie naukowym, w którym - korzystając z wiedzy specjalistów - możemy poruszać się w miarę pewnie. 

Ciąg zdarzeń, który doprowadził do powodzi na południu Polski, odtworzyliśmy w oparciu o raporty i doniesienia m.in. Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, w konsultacji ze specjalistami, w tym z meteorologiem i hydrologiem, oraz korzystając m.in. z informacji publikowanych przez wyspecjalizowane serwisy meteorologiczne. Źródła danych dobraliśmy z dużą starannością, żeby nie epatować rekordami, tylko rzetelnie wytłumaczyć przyczyny tej sytuacji.

Za konsultację dziękujemy dr. Sebastianowi Szklarkowi z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk, twórcy świetnego bloga “Świat wody”.

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. 
Oto one:
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-3 
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-4 
https://www.imgw.pl/wydarzenia/komunikat-imgw-pib-o-aktualnej-i-prognozowanej-sytuacji-synoptycznej-i-hydrologicznej-1 
https://www.imgw.pl/wydarzenia/niz-genuenski-boris-prognoza-pogody-na-okres-12-15-09-2024-r 
https://www.gov.pl/web/rcb/raport-dobowy
https://www.ceam.es/ceamet/SST/index.html 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Szlak_ni%C5%BC%C3%B3w_Vb_wed%C5%82ug_W._Van_Bebbera
https://www.climameter.org/20240913-15-storm-boris

Wracamy do tematu katastrof i opowiadamy o wielkich zakrętach w historii ludzkości, wywołanych przez erupcje wulkanów: 

• Jaka katastrofa sprzed 70 tys. lat odcisnęła się na naszym DNA?
• Co w wiekach ciemnych przygnało Słowian do Europy Środkowo-Wschodniej?
• Jak erupcja na Islandii doprowadziła do niepokojów w Europie, wliczając w to rewolucję francuską?
• Dlaczego 1816 został nazwany “rokiem bez lata”?

Wskazujemy okoliczności i historyczne skutki tych naturalnych katastrof. Przedstawiamy dowody znalezione w rdzeniach lodowych, słojach drzew i osadach jeziornych. Prezentujemy najnowsze badania.

Ilustracja na okładce: Jean-Pierre Houël, Szturm na Bastylię, 1789

Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie:
https://patronite.pl/crazynauka  

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka  

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:

Wąskie gardło sprzed 70 tys. lat
https://pl.wikipedia.org/wiki/Katastrofa_wulkanu_Toba
https://en.wikipedia.org/wiki/Youngest_Toba_eruption
https://en.wikipedia.org/wiki/Population_bottleneck
https://en.wikipedia.org/wiki/Minimum_viable_population
https://www.livescience.com/29130-toba-supervolcano-effects.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Founder_effect#Among_human_populations
https://www.sci.news/othersciences/anthropology/pleistocene-human-bottleneck-12232.html
https://www.science.org/doi/10.1126/science.abq7487


Rok 536
Kyle Harper, “Los Rzymu. Klimat, choroby i koniec imperium”, Wydawnictwo Napoleon V, 2021
https://www.science.org/content/article/why-536-was-worst-year-be-alive
https://history.fas.harvard.edu/files/gibbons_a_2018_science_mag_re_ad536.pdf 
https://cp.copernicus.org/preprints/cp-2022-23/cp-2022-23-manuscript-version4.pdf 
https://www.researchgate.net/figure/Volcanic-radiative-forcing-536-544-CE-estimated-from-ice-core-records-a-Reconstructed_fig5_301312585 
https://www.uj.edu.pl/wiadomosci/-/journal_content/56_INSTANCE_d82lKZvhit4m/10172/147609930 
https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2020EGUGA..2219943V/abstract 
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0277379119301465 

Rewolucja francuska
https://en.wikipedia.org/wiki/Laki
https://volcano.uri.edu/lava/LakiEruption/Lakierupt.html
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0377027319305220
https://archive.blogs.harvard.edu/wheredisasterstrikes/volcano/laki-1783-1784/
https://www.crazynauka.pl/wybuch-wulkanu-ktory-wywolal-rewolucje-francuska/

Rok 1816
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ab3a10
https://greatbigstory.com/the-year-without-a-summer/ 
https://kopalniawiedzy.pl/atmosfera-aerozol-zachod-slonca-kolor-obraz,19979 
https://scied.ucar.edu/learning-zone/how-climate-works/mount-tambora-and-year-without-summer

Mówimy o upałach i pyłach przywiewanych znad Rosji oraz o spektakularnej wpadce wielkiej firmy, która sprawiła, że dwoje astronautów nie może wrócić na Ziemię.

To odcinek z cyklu “Nauka na czasie”, czyli lżejsza wersja naszego podcastu, w której omawiamy dwa wybrane naukowe doniesienia. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami. 

Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: 
https://patronite.pl/crazynauka

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka 

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu! 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. 

Linki do badań, omówień i dodatków:
Upały
https://modele.imgw.pl/ 
https://www.imgw.pl/wydarzenia/prognoza-wartosci-maksymalnej-temperatury-powietrza-w-dniu-30-sierpnia-2024-roku-na-tle
https://imgw.pl/wydarzenia/prognoza-wartosci-maksymalnej-temperatury-powietrza-w-dniu-3-wrzesnia-2024-roku-na-tle
https://hydro.imgw.pl/#/ 
https://www.imgw.pl/wydarzenia/synoptyczna-prognoza-pogody-na-tydzien-02-09-08-09-2024-r 
https://wyborcza.pl/7,75400,31265834,weekend-chlodniejszy-ale-sloneczny-od-poniedzialku-wracaja.html 

Astronauci
https://arstechnica.com/space/2024/05/the-surprise-is-not-that-boeing-lost-commercial-crew-but-that-it-finished-at-all/
https://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=61434.msg2620745
https://arstechnica.com/space/2024/09/starliners-speaker-began-emitting-strange-sonar-noises-on-saturday/
https://wyborcza.pl/7,75400,31242558,mieli-spedzic-na-orbicie-osiem-dni-utkneli-na-osiem-miesiecy.html#S.embed_link-K.C-B.1-L.1.zw
https://www.nasa.gov/news-release/nasa-decides-to-bring-starliner-spacecraft-back-to-earth-without-crew/
https://www.space.com/strange-noise-boeing-starliner-spacecraft
https://twitter.com/NASASpaceflight/status/1830612677023895713

Naukowo wyjaśniamy zagadkowe zjawiska, rozwiewamy popularne przesądy i mity: 

• Czy glutaminian sodu szkodzi zdrowiu?
• Dlaczego ocean właśnie stygnie, skoro jest globalne ocieplenie?
• Jak działają silniki odrzutowe w przestrzeni kosmicznej, skoro nie mogą się odpychać od powietrza?
• Czy jak zrobię zeza, to mi tak zostanie?
• Dlaczego w ciele człowieka jedne narządy występują parami, a inne nie?
• Czy rzeczywiście używamy 10% mózgu?

To szósty odcinek z tego cyklu - poprzednie zestawy pytań i odpowiedzi znajdziecie w odcinkach: 30, 31, 70, 73 i 75. 

Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie: 
https://patronite.pl/crazynauka

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:

https://www.climate.gov/news-features/event-tracker/atlantic-nina-verge-developing-heres-why-we-should-pay-attention 
https://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_Equatorial_mode 
https://www.youtube.com/watch?v=e-TXdddWODs
https://pl.wikipedia.org/wiki/Silnik_odrzutowy
https://spacex.com.pl/baza-wiedzy/silniki-rakietowe
https://www.wired.com/story/sorry-sandra-bullock-a-fire-extinguisher-is-a-lousy-thruster/
https://ftp.idu.ac.id/wp-content/uploads/ebook/tdg/DESIGN%20SISTEM%20DAYA%20GERAK/Fundamentals%20of%20Rocket%20Propulsion.pdf
https://heliooptometry.ca/blog/is-crossing-your-eyes-bad-for-you
https://www.optometristsclinic.com/b/is-crossing-your-eyes-harmful
https://flei.com/10-vision-myths/ 
https://www.crazynauka.pl/nie-rob-zeza-bo-tak-ci-zostanie-prawda-czy-falsz/ 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zez 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Amblyopia 
https://www.health.harvard.edu/blog/kidneys-eyes-ears-and-more-why-do-we-have-a-spare-202310202984 
https://www.urologyhealth.org/healthy-living/urologyhealth-extra/magazine-archives/winter-2023-kidney-lumps-n-bumps/insights-what-do-the-kidneys-do-and-why-do-we-have-two 
https://www.newscientist.com/lastword/mg25834392-500-why-do-some-of-our-organs-come-in-pairs-but-we-only-have-one-heart/
https://podyplomie.pl/system/products/sample_pdfs/000/008/570/original/Wady_serca_srodki_tom_1_%281%29.pdfhttps://www.crazynauka.pl/glutaminian-sodu-sprawdzamy-co-nauka-mowi-o-tej-substancji/
https://www.crazynauka.pl/zupa-miso-ten-straszny-glutaminian-sodu/
https://www.crazynauka.pl/to-chyba-najbardziej-rozpowszechniony-mit/
https://www.scientificamerican.com/article/do-people-only-use-10-percent-of-their-brains/
https://www.britannica.com/story/do-we-really-use-only-10-percent-of-our-brain

Mówimy o sekwencji zdarzeń, która doprowadziła do zalania Warszawy oraz o tym, co wybiło dinozaury i jak pozwoliło to rozwinąć skrzydła ptakom.

Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Takie odcinki publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi. 

Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: 
https://patronite.pl/crazynauka

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka 

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu! 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. 
Linki do badań, omówień:
https://www.science.org/doi/10.1126/science.adk4868 
https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adp0114
https://www.sciencealert.com/traces-of-dinosaur-catastrophe-found-in-genes-of-todays-birds 
https://science.nasa.gov/earth/climate-change/steamy-relationships-how-atmospheric-water-vapor-amplifies-earths-greenhouse-effect/
https://wyborcza.pl/7,75400,31238601,skad-wziely-sie-rekordowe-poniedzialkowe-opady-deszczu-i-dlaczego.html
https://windy.com
https://www.facebook.com/InfoMeteoWarszawa

W tym trochę nietypowym odcinku rozmawiamy z gościem, pisarzem Sławkiem Gortychem, o jego “Karkonoskiej serii kryminalnej”, czyli kryminałach karmionych powojenną historią Karkonoszy. O tym, czy “ziemie odzyskane” faktycznie zostały “odzyskane”, o nazistowskich zbrodniarzach ukrywających się na Dolnym Śląsku, o wiązaniu twardych faktów z fikcją oraz prawdziwie rzetelnej popularyzacji nauki w powieściach kryminalnych.

To nie jest odcinek sponsorowany, ale i tak zachęcamy Was do przeczytania książek Sławka z “Karkonoskiej serii kryminalnej”, bo to naprawdę ciekawe pozycje: 
“Schronisko, które przestało istnieć”
“Schronisko, które przetrwało”
“Schronisko, które spowijał mrok”
https://publicat.pl/?s=gortych

A tu Sławek opisuje swoje karkonoskie śledztwa historyczne (zajrzyjcie też do zalinkowanych tam jego profili w social mediach):
https://zagubionywkarkonoszach.wordpress.com/  

Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu!

Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie: 
https://patronite.pl/crazynauka   

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka 

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109

Dziś mówimy o słoniowych imionach czyli niezwykłej nieludzkiej komunikacji oraz o tym, jak wcześnie rozpoznać awarię ludzkiego mózgu. 

Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami. 

Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: 
https://patronite.pl/crazynauka

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka 

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu! 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. 
Linki do badań, omówień i dodatków:

https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-causes-and-risk-factors/what-causes-alzheimers-disease
https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2821669
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2024.06.12.24308839v2.full-text
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10200234/
https://link.springer.com/article/10.1007/s10389-023-02017-w
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31556570/ https://peerj.com/articles/17767/
https://www.nature.com/articles/s41559-024-02420-w 
https://news.stanford.edu/stories/2024/07/male-elephants-signal-let-s-go-with-deep-rumbles 
https://www.nature.com/articles/s42003-024-06133-5
https://www.sciencedaily.com/releases/2024/06/240610140148.htm 
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(24)00761-9 
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0306601

Kolejny odcinek, w którym naukowo wyjaśniamy codzienne zjawiska, popularne przesądy i faktoidy, nad którymi zwykle nie mamy czasu głębiej się zastanowić: 

Skąd się bierze kolka podczas wysiłku fizycznego?
Dlaczego szampony i mydła mogą mieć różne kolory, a piana z nich powstająca jest zawsze biała?
Czy bezpiecznie jest jeść tuż przed pływaniem?
Dlaczego odpowiednio dmuchając potrafimy zrobić tak, że powietrze wychodzi ciepłe lub zimne?
Dlaczego piegi stają się widoczne pod wpływem słońca?
Dlaczego ptaki nie są rażone prądem, kiedy siadają na przewodach elektrycznych?


To piąty odcinek z tego cyklu - poprzednie zestawy pytań i odpowiedzi znajdziecie w odcinkach: 30, 31, 70 i 73. 
A jeśli macie jakieś pytania, zamieśćcie je w komentarzach!

Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie: 
https://patronite.pl/crazynauka  

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka  

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4281377/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2796944
https://www.athens-science-festival.gr/en/blog_en/why-does-a-colored-soap-produce-white-foam/
https://www.scienceabc.com/eyeopeners/why-is-soap-foamlather-always-white-colored.html
https://www.researchgate.net/publication/376548273_To_swim_or_not_to_swim_after_eating_a_randomised_controlled_crossover_feasibility_trial
https://www.medicinenet.com/summer_debunking_summer_health_myths/views.htm
https://www.redcross.org/take-a-class/resources/articles/eating-before-swimming-myth
https://www.britannica.com/story/is-it-really-dangerous-to-swim-after-eating https://www.thenakedscientists.com/get-naked/experiments/why-your-breath-sometimes-warm-and-sometimes-cold
https://www.sciencefocus.com/science/why-does-blowing-hard-on-our-hands-cool-them-but-just-breathing-on-them-warm-them
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/pcmr.12232 https://www.medicalnewstoday.com/articles/323471#freckles-sun-spots-and-moles https://my.clevelandclinic.org/health/articles/23091-freckles https://zapytajfizyka.fuw.edu.pl/pytania/dlaczego-ptaki-moga-siedziec-oraz-ludzie-pracowac-na-liniach-wysokiego-napiecia/
https://pubs.aip.org/aapt/ajp/article-abstract/82/7/691/1043939/Birds-on-power-lines?redirectedFrom=fulltext

Mówimy o coraz ciekawszych, bo wreszcie dopuszczalnych badaniach nad wpływem narkotyków na ludzkie mózgi oraz o tym, że schemat chodzenia na kupę zdradza zaskakująco dużo informacji o naszym zdrowiu.

Cykl “Nauka na czasie” to lżejszy format naszego podcastu, w którym omawiamy dwa wybrane naukowe newsy. Cykl ten publikujemy co drugi tydzień, na przemian z dłuższymi odcinkami.
 
Rozważcie wsparcie nas na Patronite - dzięki Waszym wpłatom będziemy mogli utrzymać cotygodniowy rytm ukazywania się nowych odcinków: 
https://patronite.pl/crazynauka

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka 

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Zapraszamy do posłuchania naszego podcastu! 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. 
Linki do badań, omówień:
https://www.nature.com/articles/s41586-024-07624-5
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2206443
https://wyborcza.pl/7,75400,31151862,mozg-po-psylocybinie-amerykanie-przeprowadzili-wazne-badanie.html
https://www.cell.com/cell-reports-medicine/fulltext/S2666-3791(24)00360-4

Naukowe wyjaśnienia codziennych zjawisk i popularnych przesądów, nad którymi zwykle nie mamy czasu głębiej się zastanowić: 

• Co sprawia, że ćmy lecą do światła? 

Czy smaki na języku odczuwamy w ściśle określonych strefach?
Czy rzeczywiście najwięcej ciepła ucieka przez głowę?
Dlaczego skaleczenie papierem tak boli?
Czy zjedzenie surowych ziemniaków wywołuje gorączkę?
Czy siedzenie na zimnym sprawia, że można dostać wilka?

To już czwarty odcinek tego typu. Zapraszamy Was też do wysłuchania poprzednich odcinków naszego podcastu z pytaniami i naukowymi odpowiedziami. To były numery: 71, 30 i 31. Koniecznie podsyłajcie nam swoje pytania!

Jeśli Wam się spodoba, zajrzyjcie do nas na Patronite i rozważcie wsparcie: 
https://patronite.pl/crazynauka  

Jeśli wolisz jednorazowo postawić nam kawę, to super. Dzięki! 😊
https://buycoffee.to/crazynauka  

A tu znajdziecie nasze koszulki 😊
https://kreatorium.com/pl/c/Crazy-Nauka/109 

Przygotowując ten odcinek podcastu, korzystaliśmy z wielu źródeł. Oto one:

https://www.nature.com/articles/s41467-024-44785-3 
https://www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/ZLAPAC_WILKA
https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/demagog-rujnuje-faktoidy-wilk-od-siedzenia-na-zimnym/
https://www.medme.pl/artykuly/mity-medyczne-nie-siadaj-na-betonie-bo-dostaniesz-wilka,34858.html
https://www.doz.pl/czytelnia/a16612-Zapalenie_korzonkow__przyczyny_objawy_leczenie
https://www.crazynauka.pl/dlaczego-skaleczenie-papierem-boli/
https://www.livescience.com/paper-cuts-pain 
https://wexnermedical.osu.edu/blog/why-do-papercuts-hurt-so-much 
https://www.crazynauka.pl/strefy-smakowe-na-jezyku-nie-istnieja/ 
https://www.crazynauka.pl/czy-surowe-ziemniaki-moga-wywolac-goraczke/ 
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9648270/ 
https://www.healthline.com/nutrition/raw-potatoes 
https://www.eatingwell.com/article/8059853/can-you-eat-raw-potatoes/ 
https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/horrific-tales-of-potatoes-that-caused-mass-sickness-and-even-death-3162870/
https://www.crazynauka.pl/czy-to-prawda-ze-najwiecej-ciepla-ucieka-przez-glowe/