• Uit nieuw onderzoek blijkt dat tijdens de Tweede Wereldoorlog veel meer Nederlanders in verzet kwamen dan altijd werd beweerd. Een nieuwe studie spreekt zelfs van één miljoen Nederlanders die zich op eigen wijze verweerden tegen de bezetter. Wie waren zij, en waaruit bestond hun verzet? Verandert onze kijk op Nederland door hun daden? Mirjam Lange vertelt over het boek Een land in verzet, dat ze samen met Paul van Tongeren samenstelde.

• De Britten, Canadezen en Amerikanen werden in 1945 als helden binnengehaald. Maar er zaten nogal wat schaduwkanten aan de bevrijding: denk aan de Hongerwinter, de Slag om Arnhem en de vergisbombardementen op Nijmegen en Den Haag. Militair historicus Christ Klep schreef een nieuw standaardwerk over de bevrijding, en vertelt waarom deze in Nederland langer duurde dan in andere West-Europese landen.
• Eeuwenlang streden homoseksuele mannen in Utrecht voor hun plaats in de samenleving. Recensent Manon van der Heijden bespreekt het boek Utrechtenaren, een queer geschiedenis. Daarin staan persoonlijke verhalen van Utrechters die zich niet aan de dominante sekse- en gendernormen hielden, en wat hun emancipatiebeweging betekende voor de rest van Nederland.

• Tante Bertha werd ‘de moeder van het Rotterdams verzet’ genoemd. Ze was de vrouw achter een gewelddadige knokploeg en zou eigenhandig een aantal Joden hebben gered. Maar al tijdens de oorlog kwamen er barsten in haar imago. Ze zou ook Joden hebben verraden om er zelf beter van te worden. Historicus Gerard Groeneveld ontrafelde het dubbelleven van tante Bertha en schuift aan om haar verhaal te vertellen.

• Op het kleine stukje Hollandse aarde woonde de meest geslaagde afdruk van de menselijke soort, geloofden we in de zeventiende eeuw. Onze superioriteit bleek uit de opstand tegen de Spanjaarden, onze calvinistische aard en onze contacten met de ongeciviliseerde heidenen in de koloniën. Nederland heeft nog steeds last van een meerderwaardigheidsgevoel dat diep is verweven met racistische reflexen, aldus theologe Janneke Stegeman en letterkundige Saskia Pieterse, auteurs van het boek Uitverkoren. Hoe Nederland aan zijn zelfbeeld komt.

• Voormalig correspondent Jan van der Putten werd geboren op de dag dat Japan Pearl Harbor aanviel en de Tweede Wereldoorlog echt een wereldoorlog werd. Het was alsof hij voorbestemd was om een leven lang tussen oorlogen en revoluties door te brengen. In zijn boek Tijd van illusies plaatst hij zijn ervaringen in een grotere geschiedenis van dromende revolutionairen en meedogenloos geweld. ‘Als mij in 1978 iets zou overkomen in Argentinië, zou het Nederlands Elftal de finale niet spelen, beloofde Buitenlandse Zaken mij.’

• Ze werd wereldberoemd als de schrijfster van dat ene boek: Kruistocht in spijkerbroek. Thea Beckman had een heel eigen genre: gewone jongens en meisjes speelden de hoofdrol in historische tijden waarin volwassenen dikwijls faalden. Haar biograaf Vivian de Gier vertelt hoe bijzonder Thea Beckman was: een gedreven vrouw met een lastige jeugd, die generaties lezers wist te inspireren.

Bij hippies denken we aan Paradiso en Fantasio. Aan de sixties met Woodstock en flowerpower. Maar in werkelijkheid waren er rond 1900 al bloemenkinderen in Europa. Ze droegen gewaden, waren herkenbaar aan hun Jezusbaard, liepen bij voorkeur op blote voeten en hadden hun eigen magies sentrum in het Zwitserse Ascona. Vlees was fout, vaccins waren verdacht en sommige hippies aten alleen kokosnoten omdat die het dichts bij de zon groeiden en dus gezonder waren. Schrijver Frank Bokern beschreef hun doen en laten en vertelt over hun vroege, eigenaardige subcultuur.

Han Hollander was de radiostem van het vroege vaderlandse voetbal. Een pionier aan wie zowel Herman Kuiphof als Jack van Gelder schatplichtig zijn. Zijn leven was een succesverhaal, totdat de AVRO hem in 1940 ontsloeg omdat hij Joods was. Drie jaar later werd hij vermoord in Sobibor. Pieter van Os bespreek het ‘prachtige boek’ van voormalig radiopresentator Govert van Brakel, die het leven van Han Hollander beschrijft met veel gevoel voor voetbal, en met nog meer gevoel voor de beginjaren van de radio.

Woorden doen ertoe, hoorden we afgelopen maanden vaak in het parlement. Woorden – wellicht racistische woorden – deden al een staatssecretaris en twee NSC-Kamerleden aftreden. ‘Woorden kunnen stukjes arsenicum zijn,’ zo schreef de Duitse filoloog en schrijver Victor Klemperer in zijn boek uit 1947: De taal van het Derde Rijk. Abdelkader Benali bespreekt de klassieker en vraagt zich af wat het boek ons nu te zeggen heeft.

• Joan Derk van den Capellen tot den Pol werd later een koffietafelrevolutionair genoemd, maar in zijn eigen tijd werd hij gevreesd door de Oranjes en de adel. Historicus Luc Panhuysen, die een biografie schreef van de achttiende-eeuwse ‘Burgerbaron’, noemt hem ‘een kale jonker op zoek naar een missie.’

• Aardappels, wat gaargekookte groenten en een stukje suddervlees met jus. Dat werd in de jaren vijftig gezien als het eindpunt van de Hollandse keuken. Dat Nederland een eigen lekkerbektraditie had met verfijnde specerijen is veelal vergeten. In Het kookboek van Nederland beschrijven Garrelt Verhoeven en Jonah Freud de culinaire vaderlandse geschiedenis aan de hand van 100 kookboeken en gerechten. In de podcast vertellen ze over de democratisering van ons eten. ‘Smaakvol koken was lang iets van en voor de elite, nu doet bijna iedereen het.’

• Ze werd Mevrouw Buskruit of de Beemster Bemoeial genoemd, en was misschien wel de meest eigenzinnige vrouw van het patriarchale achttiende-eeuwse Nederland. Betje Wolff werd beroemd dankzij de moraliserende briefroman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, maar begon haar schrijversloopbaan met pittige pamfletten. Wolffs biograaf Marita Mathijsen pinkte menig traantje weg tijdens het beschrijven van haar tragische leven.