Κάθε γωνία μια ιστορία, με την Ελένη Λετώνη

Το 1834 η Αθήνα μας γίνεται πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Μπορεί να μην υπήρχαν δρόμοι, ύδρευση, αποχέτευση, δημόσιος φωτισμός ή συγκοινωνίες αλλά το αρχαίο κλέος της παρέμενε ασυναγώνιστο – ειδικά στα μάτια των Βαυαρών που αποφάσισαν τη μεταφορά της πρωτεύουσας του νεογνού ελληνικού κράτους από το Ναύπλιο στην πόλη του Περικλή. Πώς βρέθηκαν όμως οι Βαυαροί στην Ελλάδα και ποιοι την κυβερνούσαν επί σχεδόν δυόμισι χρόνια μέχρι την ενηλικίωση του νεαρού βασιλιά Όθωνα;

Το 1850 δεν μπήκε καλά για τους Έλληνες. Δύο μόλις μέρες μετά την Πρωτοχρονιά είδαν τον βρετανικό στόλο να καταπλέει στον Πειραιά. Με μια ασήμαντη αφορμή, οι Βρετανοί επέβαλαν ναυτικό αποκλεισμό στην Ελλάδα, που οδήγησε σε πολλούς θανάτους από πείνα. Μπροστά στην αισχρή αυτή παραβίαση της εθνικής τους κυριαρχίας, οι Έλληνες επέδειξαν αξιοθαύμαστη ομοψυχία και αντοχή, βάζοντας στην άκρη κομματικές διαφορές και οικονομικά συμφέροντα μπροστά στην ηθική ταπείνωση της χώρας. Πρόκειται για τα «Παρκερικά» ή αλλιώς την «υπόθεση Πατσίφικο».

Ένα επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Κωστάκη Μουσούρο Μπέη, πρέσβη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην Ελλάδα το 1847, έγινε η αφορμή για να εκδηλωθούν τα αντικρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο αλλά και να διαταραχθούν οι εύθραυστες ισορροπίες  που κρατούσε ο Κωλέττης στο εσωτερικό της χώρας. Η παρακαταθήκη του Κωλέττη θα παρέμεινε ζωντανή για πολλά χρόνια μετά το θάνατό του, με το στρεβλό σύστημα που είχε εγκαθιδρύσει να συνεχίζει να κυριαρχεί.

«Θυμόσοφος, ξετσίπωτος, αδίστακτος, που κυβερνούσε δίχως να δίνει λόγο σε κανέναν». Οι βουλευτές του τον έτρεμαν μιας και ήξεραν ότι αν δεν υποστήριζαν τα νομοσχέδιά του απλούστατα δεν θα ξαναέβγαιναν… Ο Ιωάννης Κωλέττης, ο πατέρας του ρουσφετιού και ο νονός της Μεγάλης Ιδέας, ήταν ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός της Ελλάδας. Πώς διοικούσε την Ελλάδα; Και πώς προέκυψε η φράση «μαϊμού του Κωλέττη» που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα;

Την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ακολούθησε η Εθνοσυνέλευση που θα ψήφιζε το πρώτο Σύνταγμα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους - το Σύνταγμα του 1844. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων προέκυψαν αρκετές διαφωνίες, με πιο σημαντική εκείνη που αφορούσε τους ετερόχθονες. Τότε ήταν που ο Ιωάννης Κωλέττης σε μια ομιλία του, δίχως να το επιδιώκει, “βάφτισε” το αλυτρωτικό όραμα των Ελλήνων - τη Μεγάλη Ιδέα.

Το 1843 το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος ήταν μόλις 13 ετών και το πολίτευμά του ήταν Απόλυτη Μοναρχία, δηλαδή ο βασιλιάς - ο Όθωνας εν προκειμένω- συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες. Κόμματα υπήρχαν -τα λεγόμενα «ξενικά»- αλλά εκλογές δεν γινόντουσαν. Όλα θα άλλαζαν όμως τα ξημερώματα της 3ης Σεπτεμβρίου, όταν στρατός και λαός συγκεντρώθηκαν στον ανοιχτό χώρο μπροστά από τα ανάκτορα απαιτώντας από τον βασιλιά να παραχωρήσει Σύνταγμα.

8 Μαρτίου 1875. Επί της οδού Ερμού 291, στην περιοχή του Κεραμεικού, η «Εφημερίς»,  η πρώτη καθημερινή πολιτική εφημερίδα που κυκλοφόρησε στην Αθήνα, παρουσιάζει εκείνη τη μέρα τα ονόματα 82 βουλευτών και το εξής κείμενο: «Οι πρόγονοί μας έγραφαν πάνω σε στήλες τα ονόματα όσων πρόδιδαν το χρέος τους προς την πατρίδα. Ο Τύπος σήμερα οφείλει να επιτελέσει την υπηρεσία που άλλοτε επιτελούσαν τα δημόσια μάρμαρα». Εκλογές βίας και νοθείας, ωμή παραβίαση του Συντάγματος, γεγονότα που έχουν μείνει στην Ιστορία ως «Στηλιτικά» και η καθιέρωση του κοινοβουλευτικού συστήματος στην Ελλάδα.

Γούναρης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης, Μπαλτατζής, Χατζηανέστης. Στις 11 και 27 πρώτα λεπτά της 15ης Νοεμβρίου 1922, 36 πυροβολισμοί ακούστηκαν στο Γουδί και οι Έξι έπεσαν νεκροί. Η Εκτέλεση των Έξι παραμένει ένα γεγονός φρικτό, τραγικό και ανεπανάληπτο. Η φυσική εξόντωση ολόκληρης σχεδόν της ηγεσίας του Αντιβενιζελισμού αποτελεί κορυφαία στιγμή του Εθνικού Διχασμού και διατηρεί όλη της την τραγικότητα έναν και πλέον αιώνα αργότερα.

Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί μια από τις πιο τραγικές – αν όχι την πιο τραγική στιγμή του Ελληνισμού. Πώς όμως φτάσαμε από την εντολή αποστολής ελληνικού στρατού στη Σμύρνη την άνοιξη του 1919 στην τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής 3,5 χρόνια αργότερα; Στα τέλη Αυγούστου 1922, οι φλόγες της Σμύρνης «κατάπιαν» και τη Μεγάλη Ιδέα και η κοινή γνώμη απαιτούσε να αποδοθούν ευθύνες για την Εθνική Τραγωδία.

Δύσκολα μπορεί κανείς να ακούσει τη λέξη «Γουδί» και να μην πάει το μυαλό του αυτόματα στο ομώνυμο στρατιωτικό κίνημα. Το Κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου ήταν το πρώτο στρατιωτικό κίνημα που εκδηλώθηκε στο νεότερο ελληνικό κράτος ως πρωτοβουλία αμιγώς στρατιωτική – δίχως δηλαδή εμπλοκή πολιτικών δυνάμεων. Άλλαξε για πάντα την πορεία της χώρας αλλά εγκαινίασε και μια μακρά περίοδο εμπλοκής του Στρατού στα πολιτικά δρώμενα.