Ngày 09/05/2025, tại thủ đô Matxcơva, Nga tổ chức cuộc diễu binh rầm rộ kỷ niệm 80 năm chiến thắng Đức Quốc Xã, với sự hiện diện của hơn 20 lãnh đạo quốc gia, trong đó có Trung Quốc, Việt Nam, Cuba, Brazil, Venezuela … Tổng thống Vladimir Putin bảo đảm rằng Nga « đã và sẽ là rào cản không thể phá hủy chống lại chủ nghĩa Quốc xã, bài Nga và bài Do Thái ».

AFP trích hãng thông tấn nhà nước Nga, TASS, cho biết có khoảng 11.000 binh sĩ tham gia diễu binh, trong đó có 1.500 người từng chiến đấu ở Ukraina. Ngoài ra là binh lính từ 13 nước, gồm Việt Nam, Trung Quốc, Miến Điện, Ai Cập …

Lễ kỷ niệm 80 năm chiến thắng Đức Quốc Xã, cũng là dịp để tổng thống Nga ngợi ca các binh sĩ Nga tham chiến ở Ukraina : « Toàn bộ đất nước, xã hội và người dân ủng hộ những người tham gia chiến dịch quân sự đặc biệt » ở Ukraina.

Đối với Matxcơva, ngày 09/05 không chỉ là ngày kỷ niệm chiến thắng Đức Quốc Xã. Dưới thời Putin, 09/05 trở thành một trong những ngày lễ quan trọng nhất tại Nga và là dịp phô trương sức mạnh quân sự. Thậm chí ngày kỷ niệm chiến thắng Đức Quốc Xã còn mang tính biểu tượng hơn đối với Matxcơva kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch xâm lược Ukraina.

Trang tin châu Âu Euronews ngày 05/05 nhắc lại là điện Kremlin sử dụng hình ảnh và câu chuyện về Đệ nhị Thế chiến để mô tả và bày tỏ sự ủng hộ cuộc chiến xâm lược Ukraina. Nga đã sử dụng một loạt khẩu hiệu và biểu tượng giống hệt những gì Liên Xô đã sử dụng trong Thế chiến II. Ví dụ những khẩu hiệu « Chúng ta có thể làm lại » hoặc « Chúng ta có thể lặp lại » đã được binh lính Nga sử dụng rộng rãi ở Ukraina.

Tương tự, dải ruy băng St. George màu cam và đen, tượng trưng cho chiến thắng trong Đệ Nhị Thế chiến, cũng đã trở thành một trong những biểu tượng dễ nhận thấy nhất của cuộc chiến Nga xâm lăng Ukraina, được những người ủng hộ cuộc chiến của Nga đeo trên người.

Matxcơva đã cố tình liên kết hai câu chuyện thông qua ngôn từ : ví dụ gọi cuộc chiến tranh xâm lược Ukraina là « một chiến dịch quân sự đặc biệt », theo cách gọi Đệ nhị Thế chiến là « Chiến tranh vệ quốc vĩ đại » ở Nga.

Trên Diễn đàn đăng trên nhật báo Pháp Le Monde ngày 04/05, một tập thể các nhà sử học của châu Âu cũng đã lên án việc Matxcơva « bóp méo ký ức về Đệ nhị Thế Chiến để biện minh cho các hành động đáng ghê tởm nhất » của Nga tại Ukraina.

Những thách thức lớn về đối nội - đối ngoại của tân giáo hoàng Lêô XIV

Ngày 08/05/2025, sau hai ngày họp tại nhà nguyện Sistina, ở Vatican, Mật nghị Hồng y đã chọn được tân giáo hoàng. Hồng y người Mỹ, Robert Francis Prevost, 69 tuổi, với tông hiệu Lêô XIV, trở thành người kế nhiệm giáo hoàng Phanxicô. Lêô XIV cũng là vị giáo hoàng đầu tiên là người Mỹ. Hôm 09/05, Vatican thông báo nghi lễ nhậm chức của tân giáo hoàng diễn ra ngày 18/05.

Trong lúc chờ đợi ngày quan trọng này, hãng tin Pháp AFP điểm lại những thách thức đang chờ đón vị giáo hoàng thứ 267, trong đó phải kể đến những thâm hụt tài chính, tình trạng giáo dân ngày càng ít đến nhà thờ và số người tu hành để trở thành linh mục ngày càng giảm … Chính giáo hoàng Lêô XIV, khi còn là hồng y Robert Francis Prevost, đã nhấn mạnh là Giáo hội « còn rất nhiều điều phải làm ».  

Trước hết, giáo hoàng Lêô XIV sẽ phải tái hòa hợp những luồng tư tưởng, văn hóa khác nhau trong Giáo hội, bởi vì 12 năm trị vì của Giáo hoàng Phanxicô, với tư tưởng cởi mở về xã hội, cũng chịu những chỉ trích gay gắt chưa từng có trong nội bộ Giáo hội.

Một trong những hồ sơ nhạy cảm là nạn bạo lực tình dục. Bất chấp nhiều biện pháp của Giáo hội nhằm chống lại bạo lực tình dục, đặc biệt là đối với trẻ vị thành niên, nhưng các hiệp hội nạn nhân đã bày tỏ sự thất vọng, cho rằng giáo hoàng Phanxicô chưa có đủ hành động. Nhiều nước châu Á và châu Phi vẫn coi đây là đề tài cấm kỵ. Ở châu Âu, ngay cả Roma cũng chưa khởi động điều tra độc lập về nạn lạm dụng tình dục của giáo hội Ý.

Về ngoại giao, vốn cũng là nguyên thủ quốc gia và là lãnh tụ tinh thần, giáo hoàng hoàng cũng sẽ phải thể hiện một tiếng nói có trọng lượng trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều cuộc xung đột lớn, từ Ukraina, Sudan, đến Gaza, bên cạnh đó là xu hướng phát triển của chủ nghĩa dân túy, những nguy cơ liên quan đến sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và khủng hoảng sinh thái.

Mối quan hệ với Washington sẽ được đặc biệt được công luận chú ý, bởi vì việc bầu hồng y người Mỹ, Robert Francis Prevost, làm giáo hoàng được một số người phân tích là cách Giáo hội giữ khoảng cách với chủ nghĩa dân tộc Cơ đốc giáo đang phát triển ở Hoa Kỳ. Ngoài ra là mối quan hệ tế nhị với chế độ cộng sản Trung Quốc.

Đối thoại liên tôn giáo cũng là điều được giáo hoàng quan tâm. Theo AFP, giáo hoàng Lêô XIV dự kiến thảo luận về cuộc đối thoại với cả Hồi giáo và Do Thái giáo, trong khi quan hệ giữa Giáo hội với Israel gia tăng do chiến tranh Gaza. Quan hệ của Vatican với Giáo hội Chính thống giáo Nga tại Matxcơva cũng căng thẳng do chiến tranh Ukraina.

Xung đột quân sự giữa Ấn Độ và Pakistan và nguy cơ xảy ra một cuộc « chiến tranh về nước »

Không chỉ còn là những lời đe dọa suông, Ấn Độ và Pakistan, hai nước Nam Á, cựu thuộc địa của Anh, đã oanh kích lẫn nhau. New Delhi cho biết trong đêm 07/05, quân đội Ấn Độ đã oanh tạc và phá hủy 9 địa điểm của « lực lượng khủng bố » ở Pakistan. Pakistan ngay lập tức pháo kích đáp trả đối phương. Sau đó là đến các vụ đọ súng, tấn công qua lại bằng drone …

Bất chấp lời kêu gọi đôi bên kiềm chế của quốc tế, từ Liên Hiệp Quốc, Mỹ, Liên Âu, đến Anh, Nga …, xung đột vũ trang ngày càng căng thẳng hai tuần sau khi xảy ra vụ tấn công khủng bố vào vùng Kashmir do Ấn Độ quản lý, khiến 26 người thiệt mạng, mà New Delhi quy trách nhiệm là do Islamabad đứng sau « giật dây ».

Theo số liệu chính thức New Delhi và Islamabad công bố, đươc AFP trích dẫn, tính đến tối 08/05/2025, tổng cộng đã có 16 thường dân Ấn Độ và 37 người Pakistan thiệt mạng. Chưa dừng ở đó, theo bài tường trình sáng 09/05 của thông tín viên RFI Côme Bastin từ Bangalore, chính phủ Ấn Độ đang chuẩn bị tinh thần cho công chúng là cuộc chiến sẽ diễn ra với cường độ cao hơn. Tại nhiều bang ở vùng biên, người dân được di tản, các trường học bị đóng cửa …  

Hồi đầu tuần, tối 06/05, thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi thông báo ý định cắt nước của các con sông bắt nguồn từ Ấn Độ và là nguồn cấp nước cho Pakistan : « Trước đây, nước thuộc về Ấn Độ, chảy sang nước khác, nhưng nay dòng chảy sẽ được chặn lại để phục vụ lợi ích của Ấn Độ và sẽ được sử dụng cho Ấn Độ »

Ấn Độ và Pakistan hồi năm 1960 từng ký kết một hiệp ước về chia sẻ nguồn nước. Hiệp ước trao cho New Delhi quyền sử dụng các con sông chung để xây đập hoặc trồng trọt, nhưng cấm Ấn Độ chuyển hướng dòng chảy hoặc thay đổi lượng nước ở hạ lưu. Ngay sau vụ tấn công khủng bố hôm 22/04, Ấn Độ đã rút khỏi hiệp ước. Đến ngày 06/05, Pakistan tố cáo Ấn Độ thay đổi lưu lượng dòng chảy của sông Chenab, một trong ba con sông trong được quy định theo hiệp ước nói trên.

Theo các chuyên gia, dòng chảy của sông không thể bị gián đoạn trong thời gian dài. Tuy nhiên, theo Viện nghiên cứu Jinnah của Pakistan, được Le Figaro trích dẫn ngày 07/05, « ngay cả những thay đổi nhỏ về lịch trình - chứ chưa nói tới lượng nước - xả ra cũng có thể làm gián đoạn mùa gieo trồng và làm giảm năng suất nông nghiệp » ở Pakistan. Chính quyền Islamabad đã cảnh báo là mọi ý đồ phá vỡ dòng chay của những con sông này đều bị Pakistan xem là « hành vi chiến tranh ».

Nước Pháp liệu có cạnh tranh được với các quốc gia Bắc Âu để thu hút các nhà khoa học của Mỹ ? 

Để thu hút các nhà khoa học quốc tế, nhất là các nhà nghiên cứu Mỹ, trong bối cảnh chính quyền Donald Trump cắt giảm ngân sách khoa học, ngày 05/05/2025, tổng thống Pháp Emmanuel Macron và chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen tổ chức hội thảo “Choose Europe for Science” (Chọn châu Âu cho Khoa Học) tại đại học Sorbonne, Paris. Tham dự sự kiện có khoảng 800 người, trong đó có nhiều quan chức chính phủ Pháp, đại diện các trường đại học ở châu Âu và các ủy viên châu Âu. Bruxelles công bố khoản đầu tư 500 triệu euro để thu hút các nhà khoa học đến châu Âu.

Paris chi 100 triệu euro để mời gọi các nhà khoa học đến làm việc. Điểm đáng chú ý, theo báo Pháp Libération là để nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước Pháp, các dự án của các trường đại học và tổ chức nghiên cứu phải tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên của chính phủ. Tuy nhiên, theo giới quan sát, Pháp không dễ thu hút thêm giới nghiên cứu quốc tế. Ngoài các lý do chủ quan, một trong những lý do khách quan là sự cạnh tranh từ nhiều nước châu Âu có tiềm lực khác, chẳng hạn các nước Bắc Âu, vốn nổi tiếng về chất lượng cuộc sống và chế độ đãi ngộ xã hội.

Từ Stockholm, thông tín viên Ottilia Férey hôm 06/05/2025 điểm lại tình hình :

“Chiến dịch quyến rũ được chính thức phát động tại Thụy Điển nói riêng và các nước Bắc Âu nói chung nhằm thu hút các nhà nghiên cứu người Mỹ đến đất nước họ. Tại một cuộc họp báo, bộ trưởng Giáo Dục Thụy Điển hứa hẹn với các nhà khoa học : “Chúng tôi có thể trao cho quý vị sự tin tưởng và đầu tư dài hạn”.

Bộ trưởng Johan Pehrson nói tiếp : “Thụy Điển mở cửa chào đón các nhà nghiên cứu của Mỹ muốn thoát khỏi tình hình chính trị bất lợi. Các nhà nghiên cứu phải có thể tự lựa chọn đề tài, phát triển phương pháp của riêng họ và công bố kết quả nghiên cứu mà không bị giới hạn. Những điều các nhà nghiên cứu nên có là sự tự do, óc tìm tòi và biết gây đôi chút khó chịu.

Các cánh cửa đang rộng mở. Trong giai đoạn từ tháng 01 đến tháng 03/2025, số nhà khoa học Mỹ nộp hồ sơ xin việc ở nước ngoài đã tăng 32% so với cùng kỳ năm ngoái.

Và cũng phải nói rằng đang có sự cạnh tranh giữa các nước châu Âu để thu hút các nhà nghiên cứu đến từ nước Mỹ. Về phần mình, các nước Bắc Âu dựa vào kết quả xuất sắc của giới học giả và tính độc lập của các trường đại học, cũng như chất lượng cuộc sống và các phúc lợi xã hội, chẳng hạn như thời gian nghỉ phép sinh con và chăm sóc con thuộc loại dài nhất thế giới. Hội đồng nghiên cứu của Thụy Điển đã công bố khoản tài trợ 180.000 euro để trang trải chi phí tuyển dụng và lương cho các nhà khoa học. Hội đồng nghiên cứu của Na Uy thì công bố chương trình trị giá 8,5 triệu euro”.

Chiến dịch trục xuất lớn chưa từng có tại Bồ Đào Nha

Hồ sơ di dân vẫn là đề tài được quan tâm cả ở Mỹ và châu Âu. Tại Hoa Kỳ, sau khi Washington đã trục xuất 140.000 người kể từ tháng 01/2025 và trước khi mạnh tay thực hiện chiến dịch trục xuất ồ ạt, chính quyền của tổng thống Donald Trump thông báo mỗi di dân đang sinh sống bất hợp pháp tại Mỹ chủ động rời khỏi nước này được cấp 1000 đô là và vé máy bay. Tại Bồ Đào Nha, 2 tuần trước bầu cử lập pháp trước thời hạn, chính phủ hôm 04/05 cũng bất ngờ thông báo trục xuất 18.000 di dân không giấy tờ. Đây là một chiến dịch trục xuất lớn chưa từng có, nhắm tới tổng cộng 110.000 người. Hiện giờ, tại Bồ Đào Nha có 1,6 triệu người nhập cư, nhiều gấp 4 lần so với năm 2017.   

Từ Lisbonne, thông tín viên Marie Line Darcy ngày 04/05 gửi về bài tường trình : 

« Chiến dịch trục xuất di dân này ở Bồ Đào Nha xét về quy mô là chưa từng có. Trước mắt, có 18.000 người sắp bị trục xuất, trong đó có 4.500 người sẽ nhận được yêu cầu tự nguyện rời đi trong thời hạn 20 ngày. Chính phủ Bồ Đào Nha không có phương tiện đưa di dân sống bất hợp pháp đến biên giới, nên đặt cược vào thủ tục kêu gọi tinh thần tự giác. Theo nhà chức trách, đây chỉ là yêu cầu tôn trọng luật pháp.

Thủ tục này chịu nhiều chỉ trích. Trước hết là từ phía các hiệp hội hỗ trợ di dân. Họ cho rằng Nhà nước phải chịu trách nhiệm về việc để xảy ra tình trạng này, vì AIMA, cơ quan di trú, nhập cư và tị nạn không thể quản lý mọi hồ sơ.

Về chính trị, chính phủ cánh hữu bị chỉ trích mạnh mẽ về quyết định được đưa ra ngay trước khi khởi động chiến dịch bầu cử lập pháp trước thời hạn, dự kiến diễn vào ngày 18/05. Thủ tướng mãn nhiệm Luis Monténegro cũng là ứng viên muốn đạt được đa số tuyệt đối tại Quốc Hội.

Theo những người chỉ trích ông, Luis Monténegro dường như đang tìm cách thu thu hút cử tri của đảng cực hữu Chega. Hiện giờ đảng Chega là lực lượng chính trị lớn thứ 3 cả nước, chỉ sau phe cánh hữu và đảng xã hội ».

Pháp thắt chặt quy định cấp quốc tịch cho người nước ngoài

Tại Pháp, số hồ sơ xin cấp quốc tịch đang còn tồn đọng là khoảng 290.000. Nhà chức trách dự báo sẽ cần thêm hơn 2 năm mới giải quyết hết số hồ sơ tồn đọng rất lớn này. Trong bối cảnh đó, bộ trưởng Nội Vụ Pháp Bruno Retailleau, thuộc phe cánh hữu, được biết đến là vị bộ trưởng rất cứng rắn về hồ sơ nhập cư, quyết định thắt chặt quy định cấp quốc tịch. Theo AFP, bộ trưởng Nội Vụ Pháp yêu cầu đẩy mạnh việc loại hồ sơ của những người không tôn trọng pháp luật, không đủ trình độ ngôn ngữ và văn hóa Pháp, cũng như những ai có thu nhập không đủ cao, có nguy cơ lệ thuộc vào trợ cấp xã hội. Ngày 05/05, bộ trưởng Bruno Retailleau phát biểu :

« Nỗ lực đầu tiên, đó là phải tôn trọng luật pháp của chúng ta. Tôi cũng yêu cầu từ chối hồ sơ của những người nước ngoài trước đây đã từng cư trú trái phép. Tiếp theo, họ phải biết ngôn ngữ của chúng ta. Có một điều mới là từ ngày 01/01/2026 chúng tôi sẽ áp dụng quy định làm bài kiểm tra tư cách công dân để xem liệu người xin quốc tịch có kiến thức, hiểu biết về lịch sử đất nước và văn hóa của chúng ta hay không.

Và cuối cùng là về việc làm, chúng tôi yêu cầu họ phải có hợp đồng lao động. Chúng ta cũng sẽ phải loại hồ sơ của những người mà đa phần thu nhập họ có được không phải là từ Pháp, bởi vì điều đó có nghĩa là các lợi ích, mối quan tâm chính của họ hướng ra nước ngoài chứ không phải là trên lãnh thổ quốc gia của chúng ta ».