Chặng đua tranh giải Grand Prix F1 diễn ra tại Bỉ từ ngày 25-27/07/2025. Trong cuộc đua lần thứ 58, diễn ra trên đường đua Spa-Francorchamp, đã chứng kiến thắng lợi của tay đua người Úc Oscar Piastri và đội đua McLaren. Cùng với đường đua Silverstone (Anh) và Monza (Ý), Spa-Francorchamps là một trong những đường đua lâu đời nhất của vòng đua xe hơi F1, mà năm nay bước sang tuổi 75.

Mười bốn cây số đường đua đã trở thành huyền thoại không chỉ vì uốn lượn giữa những rừng cây, những ngọn đồi và những khúc cua huyền ảo mà còn bởi sự khó lường của thời tiết.  

1950 : Đường đua ra đời

Spa là tên của một thị trấn nằm trong vùng đồi Ardenne, được bao phủ bởi những rừng cây xanh và có nguồn nước khoáng tự nhiên. Nơi người ta có thể đến nghỉ ngơi thư giãn. Vì thế từ Spa, gần đây, đã trở thành một thuật ngữ chỉ loại hình chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp.

Nhưng thật là mâu thuẫn, thị trấn Spa đã được chọn từ sau Đệ Nhị Thế Chiến làm nơi tổ chức giải Grand Prix FI đầu tiên. Đó là ngày cuối tuần 18/06/1950, dự án này đã ra đời. Không phải đây là viên đá đầu tiên đặt nền móng cho đường đua. Mà từ trước Thế chiến thứ hai, vào năm 1939, đã có những cuộc đua xe được tổ chức tại Raidillon. Rồi ở Stavelot và Masta nằm trong khu vực lân cận của Spa. Vì thế, khi xây dựng trường đua những khu vực này đã được ghép vào thành những khúc cua huyền ảo Brunenville và Masta. Trong cuộc đua F1 đầu tiên này chiến thắng thuộc về tay đua Juan Manuel Fangio trên chiếc Alfetta 158 với động cơ của hãng Mercedes và Auto Union.

1958 : Hoàn thiện

Những năm sau đó, xe hơi đã có hiệu suất cao hơn, tức là mạnh hơn. Đã có sự cạnh tranh quyết liệt giữa các đường đua và các lò đua. Trường đua Spa Francorchamps đã đầu tư hàng triệu franc để cải thiện nhằm cạnh tranh với một đường đua mới siêu tốc của Pháp đó là Reims-Gueux. Đường đua của Bỉ do đó đã được trải nhựa lại toàn bộ, chỉnh sửa 13 khúc cua, một đường giảm tốc được xây dựng và tháp Englebert biểu tượng đã mọc lên. Sau một năm vắng bóng, năm 1958, khi đường đua được trở lại hoạt động, tay đua Tony Brook đã chạy với vận tốc trung bình 200km/giờ.

1970 : Quá nhanh, quá nguy hiểm

Tốc độ là đòi hỏi của bộ môn đua xe F1. Nhưng với 14 cây số đường đua Francorchamps tốc độ đã trở nên mối nguy hiểm, đôi khi chết người. Mười bốn cây số đường đua không chỉ nằm trong trường đua mà đôi khi còn được mượn thêm đường công cộng và với sự bất thường của thời tiết, những cơn mưa bất chợt tăng thêm độ khó và nguy hiểm cho các tay đua tốc độ cao.

Vì thế vào năm 1969, giải đua F1 Bỉ bị tẩy chay và hủy bỏ. Tuy nhiên, một năm sau khi giải được mở lại trên đường đua Francorchamps tay đua Pedro Rodriguez đã hoàn tất 28 vòng đua và về đầu với vận tốc trung bình 240km/giờ.

1983 : Cải thiện

Đường đua cũ đã có thời của nó. Dù đã có nhiều sửa đổi theo thời gian, nhưng thực tế, nó vẫn cần một sự bứt phá để đáp ứng và thay đổi với sự phát triển của công nghệ và thời đại. Ý tưởng đã có từ những năm 1960. Nhưng chỉ được hiện thực vào năm 1979 và phải mất 1 tỷ 200 triệu franc để đưa vào sử dụng đường đua mới cho giải đua vào năm 1983.

Tuy nhiên, đường đua mới, được rút ngắn xuống còn 6,9 km được trang bị các tính năng an toàn hiện đại, nhưng vẫn có những khoảnh khắc ly kỳ, chẳng hạn như khúc ngoặt trái kép nổi tiếng tại Pouhon. Vạch xuất phát được dời lại phía sau trước khúc cua gấp La Source, và các hố piste mới được xây dựng. Từ giờ trở đi, các đội có thể để xe của mình tại đường đua, trong khi trước đây họ buộc phải trưng dụng các nhà để xe của khu vực.

1994 : Năm đen tối

Thập niên 90, vòng đua F1 chứng kiến nhiều tai nạn khủng khiếp và chết người. Đặc biệt là năm 1994, tay đua Ayrton Senna (Brazil) và Roland Ratzenberger (Áo) đã bỏ mạng trên đường đua Imola (San Marino), khiến ban tổ chức Francorchamps phải ra quyết định triệt để là áp dụng một đường đua zíc-zắc hẹp (chicane) tại Raidillon. Từ nay, các tay đua khi vào cua gấp khúc này chỉ với tốc độ 80km/giờ thay vì 300km/giờ như trước đây.

2007 : Thay da đổi thịt

Tỉnh Liège đã mạnh tay đầu tư cho đường đua từ mùa 2006-2007. Phần đầu tư này tập trung chủ yếu cho việc xây dựng khán đài nhằm thu hút khán giả đến xem trực tiếp. Hàng năm, không dưới 15 triệu euro được rót vào đây nhằm duy trì đường đua được hoạt động thường xuyên.

2022 : Mở rộng

Dưới sự thúc đẩy của Nathalie Maillet, giám đốc của Circuit, công ty quản lý trực tiếp đường đua, nhiều công trình đồ sộ nhưng thuộc số những việc không liên quan đến đường đua, được thực hiện, nhằm lôi kéo khán giả đến đường đua không chỉ xem đua xe mà các môn đua khác như mô-tô, đua ngựa. Và vì thế, đường đua F1 phải cải tạo cho phù hợp với những bộ môn này. Nhiều tranh cãi nổi lên nhưng đó là lẽ tất nhiên khi thay đổi.

Tương lai ?

Theo Jean-François Sacré trên tuần báo L’Echo của Bỉ, bất chấp thành công, GP Spa-Francorchamps vẫn đang thua lỗ. Báo cáo tài chính thường niên năm 2024 của Grand Prix Spa, sắp được công bố, sẽ tiếp tục ghi nhận khoản lỗ, trong khi doanh thu đang tăng lên, nhờ sự nhiệt tình của công chúng dành cho F1.

Doanh thu tốt, nhưng lợi nhuận thì không. Năm 2024, có khoảng 380.000 người hâm mộ đã tham dự sự kiện, tăng 8,5% so với năm 2023. Theo L'Echo, sự gia tăng lượng khán giả này đã dẫn đến doanh thu tăng 3,2% lên 40,9 triệu euro vào năm 2024. Doanh thu chủ yếu từ việc bán vé chiếm khoảng 85%, tiếp đến là dịch vụ lưu trú (gói VIP), dịch vụ ăn uống, bản quyền truyền thông và tài trợ, vốn là những mảng kinh doanh độc quyền của Formula One Group.

Liệu điều này có biến Grand Prix thành một doanh nghiệp có lãi về mặt tài chính không? Vẫn chưa. Sự kiện này vẫn đang thua lỗ về mặt cấu trúc. Điều này đã xảy ra vào năm 2022 với khoản lỗ 5,7 triệu euro và năm 2023 với khoản thâm hụt 2,3 triệu euro. Còn với năm 2024, khoản lỗ lên tới gần 2,8 triệu euro. Nguyên nhân chính: chi phí sân bãi ngày càng tăng - khoản phí mà Formula One Group tính cho ban tổ chức để đưa 20 chiếc xe đua vượt qua 3 ngày tranh tài - và con số này vẫn tiếp tục tăng. Chúng đã bùng nổ vào năm 2023 (+18%) và vẫn cao hơn do lạm phát vào năm 2024.

Khoản thâm hụt này tiếp tục bị chỉ trích, vì Spa Grand Prix là một công ty công thuộc sở hữu của Vùng Wallonie thông qua Wallonie Entreprendre, và Vùng Wallonie phải thường xuyên bù lỗ. "Vài năm trước, khoản thâm hụt thậm chí còn lớn hơn, nhưng hiện nay chúng tôi đang dần tiến gần hơn đến điểm hòa vốn", Melchior Wathelet, chủ tịch của Spa Grand Prix, khẳng định.

Trước những lời chỉ trích này, những người bảo vệ Giải Grand Prix nhanh chóng chỉ ra kết quả của một nghiên cứu năm 2022 của Deloitte, ước tính lợi ích kinh tế của giải là 55 triệu euro, với mỗi euro được đầu tư sẽ tạo ra hơn chín euro cho nền kinh tế Bỉ. Trong tuyên bố chính sách khu vực của mình một năm trước, chính quyền vùng Walonie đã đưa việc đảm bảo tổ chức Giải Grand Prix hàng năm trở thành một trong những ưu tiên của mình.

Các điều khoản chống thâm hụt. Và trên thực tế, vào tháng Giêng năm 2024, Formula One Group và Spa Grand Prix đã công bố việc gia hạn nhiều năm Giải Grand Prix Bỉ trong bốn trong số sáu năm tiếp theo, cụ thể là vào năm 2026, 2027, 2029 và 2031, với hy vọng rằng hai khoảng trống (2028 và 2030) vẫn có thể được phân bổ cho Spa Grand Prix. Nhiều đến nỗi, mặc dù tình hình ngân sách rất eo hẹp, khu vực đã dành riêng không dưới 25 triệu euro để bù lỗ trong những năm tới.

Tóm lại, hơn bao giờ hết, F1 được coi là "một dịch vụ vì lợi ích kinh tế chung", nhờ những tác động kinh tế vĩ mô và uy tín đáng kể, mang lại lợi ích cho Vùng Wallonie và toàn bộ nước Bỉ, như báo cáo tài chính năm 2023 của công ty đã nêu rõ.

Lợi ích kinh tế riêng

Ở tầm vĩ mô, chắc cần đến nhiều báo cáo, nhưng những người dân xung quanh khu vực trường đua, đã hưởng lợi từ những ngày cuối tuần này. Cô Erika có nhà cách trường đua khoảng 15 cây số đã thông báo cho thuê nhà vào dịp này với giá 900 euros/đêm cho căn nhà với 5 phòng.

“Tôi đã nói chuyện với một người bạn của bố mẹ chồng tôi, một người hâm mộ F1, và bà đã khuyên tôi nên cho thuê nhà. Bà nói với tôi rằng, với mức giá đó, căn nhà sẽ dễ cho thuê. Nhưng cuối cùng nhà đã không được cho thuê.”

Vì họ sợ những người thuê nhà sẽ làm hư hại đồ đạc. Không những thế, những người cho thuê riêng lẻ này còn chịu sự phản đối từ các chủ khách sạn, những người đầu tư và phải chịu nhiều quy định nghiêm ngặt về an toàn cho khách lưu trú.

Laurent Dethier, Chủ tịch Hiệp hội Khách sạn Hautes Fagnes, giải thích. "Mỗi chỗ ở phải được đăng ký với chính quyền thành phố. Bạn phải xin phép, và phải có ý kiến của Cơ quan Phòng cháy Chữa cháy, để thẩm định xem mọi thứ có tuân thủ theo chuẩn hay không. Do đó, hồ sơ phải được đăng ký để có thể cho thuê nhà, nhà nghỉ hoặc phòng trọ... quy định này là bắt buộc kể từ ngày 1 tháng 7."

Tại SPA, chỉ có một trên bốn chỗ cho thuê là đủ điều kiện. Và đây là quy định áp dụng chung cho tất cả mọi người, như Alda Greoli, Ủy viên Hội đồng Kinh tế, đã chỉ ra. "Nếu như đây là dịp để một số người để có thể kiếm chút đỉnh tiền vào một cuối tuần, thì tôi xin nhắc lại rằng việc này phải được thực hiện theo đúng quy định, rằng họ có trách nhiệm, rằng họ phải có bảo hiểm, và rằng họ phải khai báo với chính quyền thành phố cùng với việc nộp thuế du lịch."

Việc cho thuê nhà trong thời gian diễn ra Giải Grand Prix là hoàn toàn khả thi, miễn là bạn tuân thủ các quy định. Đó là cho năm nay. Vào năm tới 2026, trong vùng này đón tiếp hai sự kiện : giải thể thao Grand Prix F1 và âm nhạc Francofolie vào cùng ngày cuối tuần. Chưa biết ra sao… nhưng các chủ khách sạn đã bi quan vì mất đi một khoản thu nhập do sự trùng lắp này.