Stel je een bijennest voor. Waarschijnlijk zie je er nu eentje in een boom hangen, of aan een muur, of zie je hem voor je in een houten bijenkast. Maar veruit de meeste bijen leven onder de grond. En over deze bijennesten weten we nog amper iets. 

Daar gaat nu wat aan veranderen. Zonder de nesten al te veel te verstoren, hebben onderzoekers röntgenbeelden gemaakt van nestsamples en leren we eindelijk meer over wat daar onder de grond allemaal gebeurt. 

Dat is belangrijk omdat het voortbestaan van de bij, een dier dat een onmisbaar onderdeel is van onze ecosystemen, nog altijd in gevaar is. Weten hoe ze onder de grond leven kan helpen bij het beter beschermen van de dieren. Ook leert het ons meer over hoe de nesten de bodem zelf beïnvloeden.  

In eerdere onderzoeken naar dit soort nesten werd alles meestal uitgegraven. Niet ideaal en ook niet makkelijk, omdat de nesten soms meters diep de grond in gaan. Nu werden buizen met een diameter van 20 centimeter een maand lang in de grond geplaatst bij verschillende nesten, waarna ze – vanwege hun grootte – onder een ziekenhuis CT-scanner werden geplaatst.  

Gelukkig bleken ze daarmee niet de nesten te veel beschadigd te hebben en was ook het nestmateriaal in de buizen intact. Vervolgens werden de buizen teruggeplaatst. Dit werd elke paar maanden herhaald en dat leverde buitengewoon mooi beeld van de nestconstructies op, die per soort bleken te verschillen en die van grote invloed bleken op de bodemstructuur. 

Nou is dit niet een techniek die groots ingezet kan worden natuurlijk, maar wellicht wel op nog een paar andere plekken. Zodat onder andere kan worden gekeken of de structuren per bodemtype verschillen en hoe de ondergrondse koloniën reageren op verschillende klimaatomstandigheden. 

Lees hier meer over het onderzoek: Most bees live underground. X-ray images reveal how they build their nests.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Amerikaanse onderzoekers waarschuwen na het bestuderen van de data van 50.000 mensen boven de 60 jaar voor een link tussen overmatig zitgedrag en een verhoogd risico op dementie. 

De resultaten sluiten aan bij bevindingen in andere studies, al is meer onderzoek wel nodig om een causaal verband aan te kunnen tonen. 

De gemiddelde Amerikaan brengt ongeveer 9,5 uur per dag zittend door. Achter een bureau, op de bank voor de televisie, of rijdend in een auto: het telt allemaal mee. Uit dit onderzoek zou blijken dat volwassenen boven de 60, een groep die waarschijnlijk hoger uitkomt dan die 9,5 uur, daardoor mogelijk een verhoogd risico loopt op dementie.  

Ze baseren dit op een analyse van gegevens uit de U.K. Biobank. Specifiek op die van een groep van 50.000 mensen boven de 60, die aan het begin van de meting geen dementie hadden en die een week lang een bewegingsmeter droegen.  

Vervolgens vergeleken ze deze metingen met data van zes jaar later van dezelfde groep, waarbij ze keken naar dementie diagnoses. Dat ging om 414 mensen. Aan de hand daarvan denken ze aan te kunnen tonen dat bij een gemiddelde zittijd van 10 uur of langer, het risico op dementie flink oploopt. En niet onbelangrijk: daarbij is de totale zittijd veel belangrijker dan de verdeling over de dag.   

Zoals gezegd: meer onderzoek om dit te bevestigen is nodig. Ook om te kijken of het omgekeerde – minder zittijd en meer bewegen – het risico in deze groep juist verlaagt.

Lees hier meer over het onderzoek: Large amounts of sedentary time linked with higher risk of dementia in older adults, study shows

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je in een grote stad woont, moet je vaak omgaan met een chaotischere manier van leven. Meer mensen en verkeer, minder ruimte, veel geluid: het draagt niet echt bij aan een stressvrij bestaan.  

Sommige mensen kunnen er bijzonder slecht mee omgaan. Veel stress kan dan ook zorgen voor agressie. Dit blijkt niet alleen voor mensen te gelden, maar ook voor de vogels in onze steden.  

Dat klinkt niet heel gezellig, maar medelijden hoeven we met de jonge generatie stedelijke song sparrows, of: Amerikaanse gorzen (ze lijken een beetje op een mus) niet te hebben. De vaders besteden in de stad wel relatief veel tijd aan het verdedigen van hun territorium. Je kunt je voorstellen: daar word je niet direct gezelliger van. 

Maar deze toegenomen agressie betekent niet dat ze slechtere vaders zijn dan hun soortgenoten buiten de stad. Ze lijken zelfs vaker het nest te bezoeken en zijn liefhebbender naar hun jongen toe dan op het platteland gebeurt. Zo beginnen ze bijvoorbeeld eerder op de dag al met voedsel brengen.  

Het uitbroeden van de eieren en het uitvliegen van de jongen bleek in de stad ook nog eens succesvoller te zijn. Het op sommige locaties ontbreken van vijanden die aan nestroof doen speelde daarbij natuurlijk ook een rol.  

De onderzoekers hopen met hun werk bij te dragen aan stadsplannen die nog beter rekening houden met de wilde dieren waarmee we onze ruimte delen. En voor mussen geldt dat onze steden inmiddels een belangrijk onderdeel zijn voor het voortbestaan van hun soort.

Lees hier meer over het onderzoek: Big city life makes birds better dads, suggests new study

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als je naar weersvoorspellingen kijkt, dan geldt: hoe verder vooruit, hoe minder betrouwbaar. Maar hoe zit dat eigenlijk als je kijkt naar sterren, planeten en zwarte gaten? Valt er iets te zeggen over hoe die zich in de toekomst gaan gedragen? Is het universum voorspelbaar of niet? 

Om hier iets over te kunnen zeggen gebruiken sterrenkundigen (een beetje net als weerkundigen) simulatiemodellen. Met een verbeterde versie van zo'n model lukte het ze in dit onderzoek om het gedrag van het zwarte gat en de dichtstbijzijnde sterren in het centrum van onze Melkweg te bestuderen.

Ze keken meerdere keren 10.000 jaar vooruit naar wat er zou kunnen gebeuren en hadden verwacht in dat tijdsbestek weinig verandering te zien. Maar tot hun verbazing blijkt er al na een paar honderd jaar al chaos te ontstaan en worden de banen van de sterren vanaf dat moment onvoorspelbaar.

In deze audio hoor je Tjarda Boekholt van de Universiteit van Oxford, hij werkte voor dit onderzoek samen met sterrenkundige Simon Portegies Zwart van de Universiteit Leiden en Douglas Heggie, gepensioneerd wis- en sterrenkundige aan de Universiteit van Edinburgh.

Lees hier meer: Beweging sterren dicht bij zwart gat centrum Melkweg is maar paar honderd jaar voorspelbaar.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De James Web Telescoop heeft waarschijnlijk een bijzondere molecuul gedetecteerd op een exoplaneet negen keer zo groot als de aarde. Het gaat om dimethylsulfide: een organische zwavelverbinding. Op aarde wordt het alleen geproduceerd door leven, voornamelijk door fytoplankton. 

Om het helemaal zeker te weten is wel meer data nodig, de analyse daarvan zou over ongeveer een jaar klaar zijn, maar spannend is de ontdekking alvast wel. In de atmosfeer van de planeet, die ook qua temperatuur gunstig is voor leven, werd ook methaan en CO2 gezien. Dit kan betekenen dat de planeet met de naam K2-18b, die zich op 120 lichtjaren van de aarde bevindt, een water oceaan heeft. De Hubbletelescoop zag eerder ook al waterdamp bij de planeet, wat één van de redenen was om er ook met James Webb naar te kijken. 

Als het allemaal klopt, is het de eerste keer dat astronomen deze molecuul op een planeet vinden die om een verre ster draait. Terecht zijn de onderzoekers naast enthousiast ook voorzichtig met het presenteren van de resultaten: in 2020 werd de ontdekking van een andere molecuul die door levende organisme wordt gemaakt, ook ontdekt op een verre planeet, een jaar later weer ontkracht. 

Toch bruist het wel in het onderzoeksveld. Zouden we dan toch dichtbij het beantwoorden van die ene vraag zijn. Zijn we alleen in het universum of niet?

Lees hier meer over de ontdekking: Tantalising sign of possible life on faraway world.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tandenknarsen is iets waarvan de meeste mensen denken dat het niet goed is, maar geloof het of niet: er zijn ook gezondheidsvoordelen. Het zou zelfs goed kunnen zijn voor je geheugen. We horen meer van Ghizlane Aarab, hoogleraar tandheelkunde aan de Universiteit van Amsterdam en tandarts.

Vanaf nu komt iedere woensdag de Universiteit van Nederland langs. Met vandaag: Loes van Langen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wetenschappers hebben enorme hoeveelheden data verzameld en gebundeld over heel veel rivieren wereldwijd. Data over waterkwaliteit en klimaat-gebeurtenissen. Het blijkt dat klimaatverandering een negatieve impact heeft op de waterkwaliteit van rivieren.

Dr. Michelle van Vliet vertelt over haar werk. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tegenpolen trekken aan, we kennen hem allemaal. Maar heel veel bewijs is daar binnen onze relaties niet voor, zeggen onderzoekers. Sterker nog: wat betreft bepaalde kenmerken komen partners voor meer dan 80 procent overeen.  

Van politieke standpunten, tot opleidingsniveau, geboortejaar, leefstijl en zelfs de leeftijd waarop we onze eerste seksuele ervaring hebben gehad: veel partners in relaties lijken behoorlijk op elkaar. 

Dit zagen onderzoekers toen ze 200 papers bekeken, waarin 22 onderscheidende eigenschappen zijn bekeken van miljoenen mensen in man-vrouw relaties, tot zover terug als 1903. Daaraan voegden ze zelf een onderzoek toe naar 133 kenmerken van zo'n 80.000 mensen in same sex relaties.  

In beide groepen vonden ze heel veel overeenkomsten tussen partners. Maar als het aankwam op dingen als lengte, gewicht, medische conditie en persoonlijkheid werd er wel veel variatie gezien. 

In een paar wankele gevallen werden toch ook wat tegenpolen gevonden: er waren veel vroege vogels met nachtuilen, linkshandigen met rechtshandigen en peinzers met zorgeloze partners.  

Nou zit er ook een nadeel aan al die gemeenschappelijkheid: je krijgt mogelijk nog meer van hetzelfde. Het zou zelfs kunnen zorgen voor een nog sterkere sociaaleconomische scheiding. Maar ja: wat kunnen we ertegen doen? Dat is een mooie voor een volgende aflevering.

Lees hier meer over het onderzoek: Opposites don’t attract: couples more likely to be similar than different, study shows.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een kleine kraaiensoort blijkt nogal flexibel om te gaan met vriendschappen, als dat ze een voedselvoordeel oplevert. Maar als het aankomt op familie, is een beetje honger geen probleem.

Engelse onderzoekers waren benieuwd naar het ontstaan van intelligentie. Ingewikkelde sociale constructies zouden daar volgens bestaande theorieën een grote rol bij hebben gespeeld. Zou een ander intelligent dier, de kraai, relaties kunnen aanpassen als dat een voordeel oplevert? Ja, was dus het antwoord.

In het leefgebied van de wilde vogels, die al waren voorzien van een ringetje om hun poot met daarin een chip, werden twee voederkastjes neergezet met daarin hun lievelingssnack: meelwormen. De kraaien werden op papier in twee groepen verdeeld en de luikjes in de kasten gingen alleen open, als ze naast iemand uit dezelfde groep klaar gingen zitten.

Ondanks dat dit in veel gevallen niet de kraaien waren waarmee ze al bevriend waren, hadden de vogels snel door wat er van ze werd verwacht en werden vriendschappen schaamteloos ingewisseld voor nieuwe. Maar in het geval van familie of partner, was het een ander verhaal.

In deze audio hoor je onderzoeker Alex Thornton van de Universiteit van Exeter. Lees hier meer over het onderzoek: Jackdaws switch friends to gain food – but stick with family

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een astrofysicus aan de universiteit van Harvard claimt dat hij waarschijnlijk fragmenten van een buitenaards ruimteschip gevonden heeft. Professor Avi Loeb ligt onder vuur vanwege zijn beweringen maar zelf wijst hij alle kritiek van de hand als 'onwetenschappelijk'.

See omnystudio.com/listener for privacy information.