این روز‌ها قیمت گوشت مرغ، روندی بشدت صعودی داشته و قیمت‌ها به بازه‌ای رسیده که شاید کمتر کسی تصور آن را می‌کرد. در واقع قیمت گوشت مرغ به بیش از دو برابر قیمت  آن در آذرماه سال گذشته رسیده است. مصرف‌کنندگان مجبور هستند برای خرید یک کیلوگرم گوشت مرغ حدود ۳۰هزار تومان پول بدهند. برخی منابع از  رقم های ۳۳ هزار تومانی و حتی ۳۶ هزار تومانی برای فروش ی کیلو گوشت مرغ پاک شده سخن به‌میان آورده‌اند. باید گفت که مرغ با این روند قیمتی، رفته رفته از سر سفره طبقه متوسط جامعه ایرانی نیز در حال پر کشیدن است. هرچند ما شاهد تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی در بخش اقلام خوراکی و آشامیدنی نسبت به ماه مشابه سال گذشته هستیم، ولی این رقم تورم هم به تنهایی نمی تواند افزایش بیش از صد در صدی قیمت گوشت مرغ را در کشور توجیه کند. مشکل چیست؟ و منشا این گرانی خارج از اندازه چیست؟

در این شماره دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا تلاش می کنیم تا به دلایل  این گرانی غیر قابل توجیه نگاه کنیم.

محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی پنجشنبه شب گفت: «حداقل دو سال است که داریم ۱۵ میلیارد دلار، ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌گذاریم. در شرایط ارزی امروز کشور، ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی داده می شود. تا ۲۷ مهرماه یعنی شش ماهه اول سال ۴ میلیارد دلار ارز قطعی برای واردات کالاها،  داده شده است. بخش مهمی از این ارز برای واردات نهاده‌های دامی اختصاص یافته،  ولی به رغم این تلاش، مرغ کیلویی ۹ هزار تومان به ۲۹ هزار تومان  رسیده است.»

قالیباف همچنین گفت: «مردم در سالهای گذشته می دانستند که به طور مثال قیمت ها در سال آینده  ۲۵ درصد افزایش پیدا می کند اما امروز از این ناراحت هستند که در سال چند بار تورم اتفاق می افتد که این اتفاق بازمی گردد به کسری بودجه که همه دولت ها و مجلس ها با آن دست و پنجه نرم کرده اند.»

اگر گفته رئیس مجلس شورای اسلامی را در مورد اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای وارادات خوراک دام و طیور معیار بگیریم ، قیمت گوشت مرغ نباید به این شدت افرایش می یافت. قیمت نهاده‌ها از جمله ذرت و کنجاله سویا که بیش از ۹۰ درصد خوراک مرغ  است در بازارهای جهانی نه تنها  افزایش نداشته، بلکه کمی هم ارزان تر از سال پیش شده است. در همین حال این نهاده به عنوان خوراک مرغ با ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شده است. بنا بر این قیمت گوشت مرغ نباید افزایش چندانی می داشت، ولی عکس آن اتفاتق افتاده و قیمت گوشت مرغ نسبت به سایر اقلام خوارکی افزایش بسیاری زیادی داشته است.

در آخرین به‌روزرسانی ستاد تنظیم بازار، قیمت مصوب مرغ ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومانی ذکر شده است، اما فعالان بازار می‌گویند مصرف‌کنندگان مجبور هستند برای خرید مرغ حدود ۳۰هزار تومان پول بدهند.

 برخی از کارشناسان و فعالان این صنعت عمدتاً دلیل اصلی افزایش قیمت گوشت مرغ را افزایش قیمت نهاده‌ها از جمله قیمت ذرت و سویا می‌دانند. گفتنی است، حدود ۹۰ درصد از جیره غذایی مرغ را ذرت (۶۰ درصد) و کنجاله سویا (۳۰ درصد) تشکیل می‌دهد.

طبق مصوبات، قیمت رسمی هر کیلو ذرت برای استفاده در مرغداری‌ها باید ۱۵۰۰ تومان و قیمت رسمی کنجاله سویا نیز ۲۷۰۰ تومان است. در این باره ولی نبی پور، رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم گذار استان تهران طی مصاحبه‌ای در ۲۱ شهریور ماه ۱۳۹۹ در مورد قیمت نهاده‌های طیور گفت: «هم اکنون قیمت کنجاله سویا به حدود ١٥ هزار تومان رسیده و نرخ ذرت نیز بین ٣٣٠٠ تا ٣٥٠٠ تومان است.»

برخی خبرگزاری های نزدیک به حاکمیت با بررسی دلیل گرانی قیمت کنجاله سویا و ذرت، سرنخ آن را به کمبود نهاده‌ها و افزایش قیمت دلار  پیوند می زنند.  آنان می گویند که حجم وسیعی از ذرت و کنجاله سویا مورد نیاز کشور وارداتی است و تحریم ها و کرونا باعث کاهش واردات آن‌ها شده است و حتی میزانی نیز که وارد می‌شود به دلیل رشد قیمت دلار، افزایش قیمت شدیدی داشته اند.

برخی دیگر می گویند که شرکت های خاصی که  از آنها به عنوان مافیای خورام دام و طیور یاد می کنند، اکثریت نهاده ها را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می کنند و بخش عمده ای از این واردات را از طریق شبکه بازار سیاه با قیمت دلار آزاد توزیع می کنند و این امر موجب گرانی قیمت کنجاله سویا و ذرت می شود.

محمدرضا طلایی مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام کشور

 می گوید بیش از ۲۰۰ شرکت در حوزه نهاده‌ها در حال فعالیت هستند. اما او بدون نام بردن از مافیای خورام دام، اذعان دارد که چند شرکت عمده اکثریت واردات نهاده را در کشور در اختیار دارند.

محمدرضا طلایی می گوید با توجه به اینکه پرداخت ارز به وارد کننده بیش از سه ماه طول می‌کشد و نقدینگی و اعتبار مورد نیاز برای واردات نهاده ها در هر کشتی بیش از ۵۰ میلیارد تومان است، همه شرکت‌ها از چنین پشتوانه‌ای برای واردات نهاده‌ها برخوردار نیستند و فقط چند شرکت بزرگ هستند که این کار  را می کنند.

از طرف دیگر گفته می شود ۵۰ درصد نهاده ها توسط مرغدار و از بازار آزاد و  ۵۰ درصد دیگر با نرخ دولتی تهیه می‌شود. این عامل در افزایش قیمت مرغ موثر است. این مشکل توسط مرغداران در سراسر کشور گزارش شده است.

دبیر کانون مرغداران گوشتی کشور در گفتگو با یک خبرگزاری رسمی اعلام کرده نهاده ها  در بازار نیست و با وجود اینکه گفته می‌شود نهاده‌ها از گمرک ترخیص و به مرغداران اختصاص داده شده، اما مرغداران نمی‌توانند بخش عمده نیاز خود را  با قیمت های مصوب تهیه کنند. او می گوید: مرغداران نیمی از نیاز خود را از بازار آزاد و با قیمت‌های بالایی خریداری می‌کنند. به‌عنوان مثال درحالی که قیمت مصوب کنجاله سویا سه‌هزار و ۲۰۰ تومان است، در بازار آزاد آن را به قیمت‌های مختلف نظیر ۱۶ تا ۱۸ هزار تومان و در برخی از موارد حتی ۲۰ تا ۲۱ هزار تومان خریداری می‌کنیم. در نتیجه این معضل، برخی مرغداری‌ها فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند و برخی نیز میزان جوجه‌ریزی را کاهش داده‌اند.

به نظر برخی فعالان عامل دیگر گرانی گوشت مرغ، کاهش جوجه‌ریزی در دو ماه گذشته بوده است. به‌گفته آن‌ها در مهرماه سال جاری با توجه به‌کاهش قیمت جوجه یکروزه در سطح کشور از نهم تا ۱۹ مهرماه جوجه‌ای تولید نشد و مرغداری‌ها جوجه‌ریزی نداشتند و همین کمبود جوجه، سبب افزایش قیمت مرغ در بازار شده است. چند مقام صنفی در استان‌های مختلف کشور در گفتگو با رسانه‌ها تایید کرده‌اند که در ابتدای مهرماه تمامی مرغداران مادر، به سبب پایین بودن قیمت جوجه، به‌صورت هماهنگ از تولید جوجه خودداری کرده بودند.

محمدرضا طلایی می گوید که قیمت نهاده کمی بیش از نیمی از قیمت تمام شده تولید مرغ گوشتی است و قیمت نیمه دیگر اقلام مورد نیاز برای تولید گوشت مرغ، در اثر تورم افزایش یافته است. با این وجود، او می گوید قیمت تمام شده گوشت مرغ در حدود ۲۱ هزار تومان است و با از بین رفتن جو روانی قیمت ها به زودی به روال عادی بر می گردد.

باری، داستان مرغ و قیمت گوشت مرغ در ایران سر درازر دارد. اگر کمی بیشتر بر مناسبات نیمه رسمی حاکم بر این بازار دقت کنیم، شرایط اقتصاد ایران را در آن می یابیم . اقتصادی ناشفاف که توسط شرکت های ناشفاف اداره می شود. شرکت هایی که به صورت مجموعه ای مافیایی عمل می کنند و مسقیماً و یاا غیر مستقیم با حلقه های قدرت در نظام اسلامی پیوند دارند.