دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا

سال ۲۰۲۰ در تاریخ معاصر جهان سالی عجیب و بی سابقه است. برخی آن را سال کرونایی می نامند. برخی دیگر که بیشتر به خرافات مردمی اعتقاد دارند، آن را سالی شوم و نفرین شده میدانند. اما واقعیت آنست که سالی که به پایان آن نزدیک می شویم همه گیری یک ویروس، که ویروس شناسان آن را کووید ۱۹ می نامند و مردم به آن اختصاراً کرونا می گویند میلیون‌ها انسان را در اقصی نقاط جهان مبتلا کرده و تا این لحظه، بر اساس آمارهای رسمی بیش از ۱.۶ میلیون نفر بر اثر ابتلا به این ویروس، جان خود را از دست داده اند. شمار  جان باختگان ناشی از این ویروس مطمئناً بسیار بیش تر از آمارهای رسمی اعلام شده است. میلیون‌ها بازمانده همه گیری کرونا نیز با آسیب‌های روحی و روانی ناشی از این بیماری، دست و پنجه نرم می‌کنند. اما وضعیت در سال آینده چگونه خواهد بود؟ آیا با شروع واکسیناسیون میتوانیم شاهد بازگشت اوضاع اقتصادی به شرایط عادی ومتعارف باشیم؟

 در همین حال، همه گیری کرونا، با تحمیل قرنطینه و مقررات محدودکننده به جوامع مختلف، تاثیر منفی عمیقی بر اقتصاد‌های مختلف جهان از خود برجا گذاشته است. بسیاری بیکار شده اند و در آمدهای خود را از دست داده اند، بی عدالتی موجود در توزیع ثروت با افت شتابان رشد اقتصادی بر اثر همه گیری کرونا منجر به شکاف ها  و گسل های عمیقی در جوامع مختلف، خصوصاً کشورهای فقیر و کم درآمد جهان شده است.

اقتصاد جهان طی سال ۲۰۲۰ بیش از ۷ درصد منقبض شده و رشد اقتصادی نه تنها متوقف شده است، بلکه در بسیاری از کشورهای جهان روندی منفی به خود گرفته است. بسیاری بحران اقتصادی جهانی ناشی از کرونا  را بدترین بحران اقتصادی از زمان جنگ جهانی دوم  می دانند. برخی دیگر این بحران را با بحران بزرگ اقتصادی سالهای ۱۹۳۰ مقایسه می کنند.

 اما این روزها با اعلام ساخت چندین واکسن در آمریکا و چین و برخی دیگر از کشورها و شروع واکسیناسیون در برخی از کشورهای جهان، بارقه ای از امید در دلهای افسرده و نگران  بسیاری از مردم جهان جوانه زده است.

در همین حال بسیاری از انسان‌ها در اقصی نقاط جهان، به این درک رسیدند که باید در شرایط بحران کرونا، زندگی هم کرد به تمام معنا باید زندگی کرد و نباید از آن غافل شد.

 هرچند در تقویم معاصر جهان سال کرونایی ۲۰۲۰ سالی تاریک از نقطه نظر بهداشت عمومی و فعالیت های اقتصادی ثبت شده است، اما با شروع توزیع واکسن بسیاری امید دارند در سال ۲۰۲۱ شاهد بازگشت اوضاع اقتصادی به شرایط عادی باشند.

 دراین شماره برنامه دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا به وضعیت اقتصاد جهان تحت تأثیر همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ نگاه می کنیم و چشم انداز اقتصاد جهان در سال آینده میلادی را بررسی می کنیم. دکتر فریدون خاوند، اقتصاد دان مقیم کشور فرانسه میهمان این برنامه است.

 از فریدون خاوند می پریسم که وضعیت اقتصاد جهان را در سالی که به پایان می رسد، چگونه می بیند؟

مارک لیپسیچ، استاد بیماری‌های واگیردار در دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد معتقد است انتظار رو به رشد حل همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۱ یک سناریوی قابل قبول است ، اما احتمالاً حداقل تا اواسط سال مطمئن نخواهیم بود.

جان هاتزیوس، اقتصاد دان و  کارشناس بازارهای مالی در بانک آمریکایی گلدمن ساکس می گوید حتی اگر ویروس  کرونا همچنان به عنوان یک مشکل باقی بماند، فعالیت های اقتصادی باید بتوانند  روند عادی شدن را بازیابند. وی می گوید، شروع و ادامه واکسیناسیون می تواند روند بازگشت اقتصادی به شرایط متعارف را تقویت کند.

ریچارد هچت مدیر اجرایی سازمان "سازمان ابتکارات برای آمادگی در برابر اپیدمی‌ها (CEPI)  در مورد برنامه واکسیناسیون خوش بین است، اما هشدار می دهد که بعید به نظر می رسد واکسن ها یک راه حل سریع باشند.

در چنین شرایطی آیا با وجود واکسن و یا واکسن هایی که در بازار هستند، ایا می توان به بازگشت روند رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۱ خوش بین بود؟

صندوق بین المللی پول در گزارش دسامبرسال جاری خود اعلام کرد که دولت های جهان در سال جاری میلادی برای جلوگیری از سقوط بیشتر اقتصادهایشان ۱۲ هزار میلیارد دلار به بودجه های خود افزوده اند و درهمان مدت ۷.۵ هزار میلیارد دلار تسهیلات پولی ایجاد کرده اند. به بیان دیگر در سال جاری میزان تقریباً ۲۰ هزار میلیارد دلار به بدهی های خود افزوده اند.

این بدهی های هنگفت که افزون بر بدهی های گذشته کشورهاست، آنها را در آینده از نظر اقتصادی بسیار شکننده نخواهد کرد.

این کشورها چه راهی برای تخلیه بدهی های هنگفت خود خواهند داشت؟

برای شنیدن گفتگوی ما با دکتر فریدون خاوند و این برنامه بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

ارزش بیت کوین، اولین ارز رمزنگاری غیرمتمرکز جهان این روزها با شتاب بی سابقه‌ای افرایش یافته است. به گزارش بلومبرگ ارزش بیت کوین روز پنجشنبه در عرض فقط یک روز با بیش از  ۹ درصد افزایش از مرز ۲۳ هزار دلار گذشت و  یک رکود تاریخی را ثبت کرد. پیش بینی می‌شود عملکرد موفقیت‌آمیز این ارز مجازی در سال ۲۰۲۱ هم ادامه داشته باشد. در همین حال شرکت‌های سرمایه گذاری و بسیاری از بانک‌های تجاری و سرمایه گذاری در آمریکا و دیگر نقاط جهان به این بزرگ ترین ارز مجازی روی آورده اند. ارزش بیت کوین نسبت به دلار آمریکا از آغاز سال میلادی ۲۰۲۰ بیش از ۵ۥ۳ برابر شده است. به نحوی که تحلیگران بانک معروف سرمایه گذاری آمریکایی "جی پی مورگان"، بیت کوین، را طلای مجازی می نامند.

در این شماره برنامه دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا تلاش می کنیم دلایل موفقیت بیت کوین، این ارز مجازی را بررسی کنیم. دکتر جمشید اسدی،  اقتصاد دان مقیم فرانسه میهمان این برنامه است.

ارزش بیت کوین با راه اندازی سرویس خرید، فروش و پرداخت ارز رمزنگاری شده توسط غول پرداخت آنلاین پی بال Paypal در ۲۱ اکتبر  به شدت روند صعودی به خود گرفت. افزون بر ایجاد این سرویس برای استفاده کنندگان از این ارز مجازی، صندوق های سرمایه گذاری  نیز با تغییرات ناگهانی قیمت بیت کوین به طور فزاینده ای به این رز به عنوان یک  دارایی مولد علاقه مند شده اند، هرچند مدت ها نسبت به  خرید بیت کوین احتیاط می کردند.

تحلیلگران بانک معروف سرمایه گذاری آمریکایی جی پی مورگان، بیت کوین، این ارز دیجیتال و غیرمتمرکز را به طلا تشبیه می کنند و  می گویند: «استفاده از بیت کوین توسط سرمایه گذاران سنتی تازه آغاز شده است.» در همین حال بسیاری از طرفدران بیت کوین، بر امتیازعدم تمرکز  این ارز مجازی انگشت می گذارند. بیت کوین این ارز مجازی که توسط شبکه‌ای از  افراد ناشناس در سال ۲۰۰٨ ابداع شده  و به هیچ  نهاد و مؤسسه مالی در جهان وابستگی ندارد، آرام آرام ولی با روندی مطمئن در حال جهان روا شدن و تثبیت خود به عنوان یک پول مأخذ جهانی است.

بنابراین در شرایطی که دلار با اقدامات اخیر بانک مرکزی آمریکا هر آئینه ارزش خود را بیش از گذشته از دست می دهد، ارزهای مجازی و در راس آن بیت کوین جایگزین مدرن تری نسبت به طلا برای کم ارزش شدن دلار ارائه می دهند.

 چرا این ارز مجازی، بیت کوین که هنوز در معاملات روزانه مردم رواج ندارد، نه کاغذی است، نه بر روی فلز است و نه در روی کارتهای اعتباری است که روزانه همه ما از استفاده می کنیم، اینقدر ارزشمند شده که از آن به عنوان طلای مجازی نام می برند؟

جمشید اسدی می گوید: روند جهانی شدن ضرورت رواج یک پول جهانی مدرن مبتی بر تکتولوژی های جدید اطلاعات و ارتباطات را ایجاب می کند. بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال پول های عصر چهارمین انقلاب صنعتی در جهان هستند، در حالی که دلار، پول جهان گذشته است، جهانی که هر چه بیشتر در حال پایان یافتن است.

برای شنیدن گفتگوی ما با جمشید اسدی و این برنامه بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

با گذشت حدود  شش ماه از زمان هدف گذاری عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی برای رساندن نرخ تورم سالانه به حدود ۲۲ درصد، آخرین گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد که نرخ تورم سالانه  در آبان ماه ۹۹  به بیش از ۲۹ درصد رسیده است. در همین حال بر اساس این گزارش، نرخ تورم نقطه به نقطه آبان ماه نسبت به ماه مشابه سال گذشته(آبان ماه سال ۱۳۹٨) به بیش از ۴۶ درصد رسیده است. هنوز حدود سه ماه به پایان سال جاری باقی مانده است، با این وجود اقتصاددانان نرخ تورم سالانه امسال را بین ۳۵ تا ۴۰ درصد پیش بینی می کنند. بسیاری از آنان با توجه به بودجه انبساطی سال ۱۴۰۰ شتاب گرفتن تورم در ایران را از آغاز سال آینده پیش بینی می کنند.

در این شماره دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا تلاش می شود تا  پدیده تورم در ایران را بهتر بشناسیم و به این پرسش ها پاسخ بدهیم که چه عواملی موجب شتاب گرفتن تورم و تداوم آن در ایران می شوند؟ این تورم افسار گسیخته چه تأثیرات تخریب کننده ای بر روی زندگی اقشار مختلف مردم و اقتصاد ایران دارد؟ با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی حاکم بر ایران، چگونه می توان با این پدیده مقابله کرد و نرخ تورم را به صورت ساختاری کاهش داد؟ دکتر فریدون خاوند، اقتصاد دان مقیم فرانسه میهمان این برنامه هستند.

چرا در ایران، بانک مرکزی و مرکز آمار ایران برای اعلام نرخ تورم بیشتر از اصلاح تورم سالانه استفاده می کنند؟ نرخ تورم سالانه با نرخ تورم نقطه به نقطه چه فرقی دارد و کدامیک بیشتر واقعیت های اقتصادی را تبیین می کنند؟

در فرهنگ ادبیات اقتصادی عامل اصلی تورم را انتشار پول بدون پشوانه واقعی و رشد نقدینگی می داند. البته عوامل دیگری از جمله ساختار اقتصادی، کاهش تولید بنگاه های اقتصادی، تراز تجاری و ساختار تجاری، ناترازی های ارزی، بی انضباطی مالی دولت و غیره می توانند بر روی تورم تاثیربگذارند.

عوامل اصلی ومهم افزایش فشارهای  تورمی در ایران، خصوصاً طی سال های اخیر کدامند؟

در سال هایی از دولت روحانی و پیش از آنکه دونالد ترامپ آمریکا در اردیبهشت سال ۹۷ آمریکا را از توافق اتمی خارج کرد، نرخ تورم در ایران روندی کاهشی به خود گرفته بود و حتی تا میزان ۱۱ تا ۱۲ درصد کاهش یافت. سپس همانطور که می دانیم بعد از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها علیه ایران نرخ تورم در ایران شروع به افزایش کرد و کانال ها را یکی پس از دیگری درنوردید، در شهریورماه سال گذشته نرخ تورم سالانه تا  محدوده ۴۳ درصد افزایش یافت. از آن هنگام هر چند نرخ تورم به میزان نسبتاً کمی کاهش یافته، ولی نرخ تورم بالا در ایران کماکان ادامه دارد.

با  بازگشت بایدن به توافق اتمی و برداشتن برخی از تحریم ها علیه ایران آیا نرخ تورم در ایران همانند ۴ یا ۵ سال پیش می تواند روندی کاهشی داشته باشد، یا نه؟

 عوامل ساختاری اقتصاد ایران در شکل دادن تورم در این کشور چه نقشی دارند؟

 تداوم و یا افزایش تورم افسار گسیخته کنونی چه تأثیرات تخریب کننده ای بر روی زندگی اقشار مختلف مردم و اقتصاد ایران دارد؟

با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی حاکم بر ایران، چگونه می توان با پدیده تورم مقابله کرد؟

دکتر فریدون خاوند در این برنامه به همه این پرسش ها پاسخ داده است. برای شنیدن این برنامه بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

این روز‌ها قیمت گوشت مرغ، روندی بشدت صعودی داشته و قیمت‌ها به بازه‌ای رسیده که شاید کمتر کسی تصور آن را می‌کرد. در واقع قیمت گوشت مرغ به بیش از دو برابر قیمت  آن در آذرماه سال گذشته رسیده است. مصرف‌کنندگان مجبور هستند برای خرید یک کیلوگرم گوشت مرغ حدود ۳۰هزار تومان پول بدهند. برخی منابع از  رقم های ۳۳ هزار تومانی و حتی ۳۶ هزار تومانی برای فروش ی کیلو گوشت مرغ پاک شده سخن به‌میان آورده‌اند. باید گفت که مرغ با این روند قیمتی، رفته رفته از سر سفره طبقه متوسط جامعه ایرانی نیز در حال پر کشیدن است. هرچند ما شاهد تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی در بخش اقلام خوراکی و آشامیدنی نسبت به ماه مشابه سال گذشته هستیم، ولی این رقم تورم هم به تنهایی نمی تواند افزایش بیش از صد در صدی قیمت گوشت مرغ را در کشور توجیه کند. مشکل چیست؟ و منشا این گرانی خارج از اندازه چیست؟

در این شماره دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا تلاش می کنیم تا به دلایل  این گرانی غیر قابل توجیه نگاه کنیم.

محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی پنجشنبه شب گفت: «حداقل دو سال است که داریم ۱۵ میلیارد دلار، ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌گذاریم. در شرایط ارزی امروز کشور، ارز ۴۲۰۰ تومانی برای کالاهای اساسی داده می شود. تا ۲۷ مهرماه یعنی شش ماهه اول سال ۴ میلیارد دلار ارز قطعی برای واردات کالاها،  داده شده است. بخش مهمی از این ارز برای واردات نهاده‌های دامی اختصاص یافته،  ولی به رغم این تلاش، مرغ کیلویی ۹ هزار تومان به ۲۹ هزار تومان  رسیده است.»

قالیباف همچنین گفت: «مردم در سالهای گذشته می دانستند که به طور مثال قیمت ها در سال آینده  ۲۵ درصد افزایش پیدا می کند اما امروز از این ناراحت هستند که در سال چند بار تورم اتفاق می افتد که این اتفاق بازمی گردد به کسری بودجه که همه دولت ها و مجلس ها با آن دست و پنجه نرم کرده اند.»

اگر گفته رئیس مجلس شورای اسلامی را در مورد اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای وارادات خوراک دام و طیور معیار بگیریم ، قیمت گوشت مرغ نباید به این شدت افرایش می یافت. قیمت نهاده‌ها از جمله ذرت و کنجاله سویا که بیش از ۹۰ درصد خوراک مرغ  است در بازارهای جهانی نه تنها  افزایش نداشته، بلکه کمی هم ارزان تر از سال پیش شده است. در همین حال این نهاده به عنوان خوراک مرغ با ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شده است. بنا بر این قیمت گوشت مرغ نباید افزایش چندانی می داشت، ولی عکس آن اتفاتق افتاده و قیمت گوشت مرغ نسبت به سایر اقلام خوارکی افزایش بسیاری زیادی داشته است.

در آخرین به‌روزرسانی ستاد تنظیم بازار، قیمت مصوب مرغ ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومانی ذکر شده است، اما فعالان بازار می‌گویند مصرف‌کنندگان مجبور هستند برای خرید مرغ حدود ۳۰هزار تومان پول بدهند.

 برخی از کارشناسان و فعالان این صنعت عمدتاً دلیل اصلی افزایش قیمت گوشت مرغ را افزایش قیمت نهاده‌ها از جمله قیمت ذرت و سویا می‌دانند. گفتنی است، حدود ۹۰ درصد از جیره غذایی مرغ را ذرت (۶۰ درصد) و کنجاله سویا (۳۰ درصد) تشکیل می‌دهد.

طبق مصوبات، قیمت رسمی هر کیلو ذرت برای استفاده در مرغداری‌ها باید ۱۵۰۰ تومان و قیمت رسمی کنجاله سویا نیز ۲۷۰۰ تومان است. در این باره ولی نبی پور، رئیس هیات مدیره اتحادیه مرغ تخم گذار استان تهران طی مصاحبه‌ای در ۲۱ شهریور ماه ۱۳۹۹ در مورد قیمت نهاده‌های طیور گفت: «هم اکنون قیمت کنجاله سویا به حدود ١٥ هزار تومان رسیده و نرخ ذرت نیز بین ٣٣٠٠ تا ٣٥٠٠ تومان است.»

برخی خبرگزاری های نزدیک به حاکمیت با بررسی دلیل گرانی قیمت کنجاله سویا و ذرت، سرنخ آن را به کمبود نهاده‌ها و افزایش قیمت دلار  پیوند می زنند.  آنان می گویند که حجم وسیعی از ذرت و کنجاله سویا مورد نیاز کشور وارداتی است و تحریم ها و کرونا باعث کاهش واردات آن‌ها شده است و حتی میزانی نیز که وارد می‌شود به دلیل رشد قیمت دلار، افزایش قیمت شدیدی داشته اند.

برخی دیگر می گویند که شرکت های خاصی که  از آنها به عنوان مافیای خورام دام و طیور یاد می کنند، اکثریت نهاده ها را با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می کنند و بخش عمده ای از این واردات را از طریق شبکه بازار سیاه با قیمت دلار آزاد توزیع می کنند و این امر موجب گرانی قیمت کنجاله سویا و ذرت می شود.

محمدرضا طلایی مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام کشور

 می گوید بیش از ۲۰۰ شرکت در حوزه نهاده‌ها در حال فعالیت هستند. اما او بدون نام بردن از مافیای خورام دام، اذعان دارد که چند شرکت عمده اکثریت واردات نهاده را در کشور در اختیار دارند.

محمدرضا طلایی می گوید با توجه به اینکه پرداخت ارز به وارد کننده بیش از سه ماه طول می‌کشد و نقدینگی و اعتبار مورد نیاز برای واردات نهاده ها در هر کشتی بیش از ۵۰ میلیارد تومان است، همه شرکت‌ها از چنین پشتوانه‌ای برای واردات نهاده‌ها برخوردار نیستند و فقط چند شرکت بزرگ هستند که این کار  را می کنند.

از طرف دیگر گفته می شود ۵۰ درصد نهاده ها توسط مرغدار و از بازار آزاد و  ۵۰ درصد دیگر با نرخ دولتی تهیه می‌شود. این عامل در افزایش قیمت مرغ موثر است. این مشکل توسط مرغداران در سراسر کشور گزارش شده است.

دبیر کانون مرغداران گوشتی کشور در گفتگو با یک خبرگزاری رسمی اعلام کرده نهاده ها  در بازار نیست و با وجود اینکه گفته می‌شود نهاده‌ها از گمرک ترخیص و به مرغداران اختصاص داده شده، اما مرغداران نمی‌توانند بخش عمده نیاز خود را  با قیمت های مصوب تهیه کنند. او می گوید: مرغداران نیمی از نیاز خود را از بازار آزاد و با قیمت‌های بالایی خریداری می‌کنند. به‌عنوان مثال درحالی که قیمت مصوب کنجاله سویا سه‌هزار و ۲۰۰ تومان است، در بازار آزاد آن را به قیمت‌های مختلف نظیر ۱۶ تا ۱۸ هزار تومان و در برخی از موارد حتی ۲۰ تا ۲۱ هزار تومان خریداری می‌کنیم. در نتیجه این معضل، برخی مرغداری‌ها فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند و برخی نیز میزان جوجه‌ریزی را کاهش داده‌اند.

به نظر برخی فعالان عامل دیگر گرانی گوشت مرغ، کاهش جوجه‌ریزی در دو ماه گذشته بوده است. به‌گفته آن‌ها در مهرماه سال جاری با توجه به‌کاهش قیمت جوجه یکروزه در سطح کشور از نهم تا ۱۹ مهرماه جوجه‌ای تولید نشد و مرغداری‌ها جوجه‌ریزی نداشتند و همین کمبود جوجه، سبب افزایش قیمت مرغ در بازار شده است. چند مقام صنفی در استان‌های مختلف کشور در گفتگو با رسانه‌ها تایید کرده‌اند که در ابتدای مهرماه تمامی مرغداران مادر، به سبب پایین بودن قیمت جوجه، به‌صورت هماهنگ از تولید جوجه خودداری کرده بودند.

محمدرضا طلایی می گوید که قیمت نهاده کمی بیش از نیمی از قیمت تمام شده تولید مرغ گوشتی است و قیمت نیمه دیگر اقلام مورد نیاز برای تولید گوشت مرغ، در اثر تورم افزایش یافته است. با این وجود، او می گوید قیمت تمام شده گوشت مرغ در حدود ۲۱ هزار تومان است و با از بین رفتن جو روانی قیمت ها به زودی به روال عادی بر می گردد.

باری، داستان مرغ و قیمت گوشت مرغ در ایران سر درازر دارد. اگر کمی بیشتر بر مناسبات نیمه رسمی حاکم بر این بازار دقت کنیم، شرایط اقتصاد ایران را در آن می یابیم . اقتصادی ناشفاف که توسط شرکت های ناشفاف اداره می شود. شرکت هایی که به صورت مجموعه ای مافیایی عمل می کنند و مسقیماً و یاا غیر مستقیم با حلقه های قدرت در نظام اسلامی پیوند دارند.

برخلاف ادعای مقامات جمهوری اسلامی، اقتصاد ایران تحت تحریم های همه جانبه آمریکا در بدترین شرایط تاریخی خود قراردارد و در صورتیکه گشایشی برای تنش زدایی با آمریکا ایجاد نشود، شرایط می تواند بازهم از گذشته بدتر شود. با انتخاب جو بایدن برای ریاست جمهوری آمریکا و اعلام  قبلی او و مشاورانش مبنی بر بازگشت به توافق اتمی و برجام ظاهراً امکان  چنین گشایشی فراهم شده است. اما از هم اکنون اختلاف نظر در دیدگاه ها در مدیریت بالای سیاسی کشور بروز کرده است. این اختلاف در نگرش ها می تواند فرصت بدست آمده را از میان بردارد. در حالی که تمامی موتورهای محرک اقتصاد ایران خاموش شده و یا به کندی گرائیده است، رهبر جمهوری اسلامی مسیر مذاکره با آمریکا را تجویز نمی کند و می گوید با تکیه به عوامل داخلی تولید باید در فکر مقابله و خنثی کردن تحریم ها بود.

این شماره برنامه دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا به  سردرگمی مقامات و مسئولان ارشد جمهوری و بروز اختلاف در باره نحوه ایجاد تحرک در اقتصاد ایران اختصاص دارد.

آنچه مسلم است و جای هیچگونه تردیدی ندارد، در حال  حاضر  موتورهای اصلی محرک رشد اقتصادی کشور از سرمایه گذاری در تولید گرفته  تا صادرات به شدت دچار آسیب شده اند. اقتصاد ملی به شدت منقبض شده و گرانی و بیکاری در کشور بیداد می کند و این موضوع به نوبت خود موجب شده که سایر موتورهای داخلی محرک اقتصاد ملی، مانند تقاضا  و تولید داخلی نیز به  شدت دچار کندی شوند. افزایش شدید فقر و گسترش آسیب های اجتماعی از جمله نتایج این شرایط اسفناک اقتصادی در ایران است.

 این فکر را باید از سر خود بیرون کنیم که با کشیدن دیوار  و حصار به گِرد خود، می توانیم پیشرفت داشته باشیم. همانگونه که آب راکد پس از مدتی گندیده شده  و مبدل به مرداب می شود، هیچ کشوری در جهان هم نمی تواند بدون تنش زدایی و تعامل سازنده با دیگر کشور های جهان در راه توسعه اقتصادی و اجتماعی خود گام بردارد. تعامل سازنده با جهان به معنی تسلیم شدن و قبول ذلت و بردگی در برابر قدرت های بزرگ جهان نیست، بلکه هر کشوری با حفظ کیان و استقلال ملی خود می تواند در راه کاهش تنش ها و افزایش تعامل با کشورهای جهان گام بردارد. راه بازگشت ایران به جرگه  کشورهای متداول جهان خصوصاً با تنش زدایی و تعامل با آمریکا و همسایگان جنوبی اش مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی باز خواهد شد. اکنون که دولت آینده آمریکا می خواهد راه تنش زدایی با ایران و بازگشت به توافق اتمی را در پیش بگیرد، رهبران جمهوری اسلامی ایران باید از تمامی ظرفیت های سیاسی و دیپلماتیک خود در این راه استفاده کنند.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت درباره آینده مناسبات تهران و واشنگتن تاکید کرد که ایران و آمریکا هر دو می‌توانند تصمیم بگیرند و اعلام کنند که به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ (آغاز به کار رسمی دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا)برمی‌گردند. روحانی با تاکید بر اینکه ما نیز به آن شرایط برمی‌گردیم، افزود: «این می‌تواند راه‌حل بزرگی برای بسیاری از مسائل و مشکلات باشد و مسیر و شرایط را کاملا تغییر دهد و سپس می‌توان مراحل بعدی را در بخش‌های مختلف ادامه داد.»

در حالی که حسن روحانی تنها راه برون رفت از مشکلات کنونی را بازگشت آمریکا به توافق اتمی و ادامه مذاکرات در مراحل بعدی می داند، آیت الله خامنه ای  نظر دیگری دارد.

آیت‌الله خامنه‌ای روز سه‌شنبه گذشته در دیدار با رؤسای سه قوه و دیگر اعضای شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی گفت: «برای علاج تحریم‌ها دو مسیر "خنثی‌سازی تحریم‌ها و غلبه بر آنها" و "رفع تحریم ها" وجود دارد.» او تأکید کرد که «مسیر رفع تحریم را یک‌بار امتحان کردیم و چند سال مذاکره کردیم اما به نتیجه‌ای نرسید.»

بدون بازگشت آمریکا به توافق اتمی و گشودن باب مذاکره  در باره دیگر موضوعات  مورد اختلاف کنونی دو کشور، اقتصاد ایران احتمالاً در بن بست خواهد ماند. البته آقای خامنه ای  نظر دیگری دارد و فکر می کند که بدون مذاکره هم می تواند تحریم های آمریکا را خنثی کرده و با آنها مقابله کند.

رهبر جمهوری اسلامی در این باره گفت: «اگر با تلاش و ابتکار و با سینه سپر کردن در مقابل مشکلات بتوانیم بر تحریم‌ها غلبه کنیم و طرف مقابل بی‌اثر شدن تحریم‌ها را ببیند، به‌تدریج دست از تحریم برخواهد داشت.»

وی همچنین گفت که «ما ظرفیت‌ها و توانایی‌های فراوانی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها داریم، به شرط آنکه بخواهیم و همت کنیم و به دل مشکلات برویم.»

  آیت الله خامنه‌ای سپس با بیان بعضی از راه‌حل‌های پیشنهاد شده کارشناسان و متخصصان در چهار سرفصل "کسری بودجه"، "افزایش سرمایه‌گذاری دولتی و نهادهای عمومی"، "جهش تولید" و "حمایت از قشرهای ضعیف" ابراز امیدواری کرد که با اجرای این راهکارها، آثار مثبتی در اقتصاد کشور و زندگی مردم پدید آید.

وی در این باره گفت که کارشناسانِ بخش‌های دولتی و غیردولتی برخی راهکارهای عملیاتی مشخص را برای جهش تولید پیشنهاد کرده‌اند از جمله: "افزایش تولید خودرو با اتکاء به ظرفیت قطعه‌سازان داخلی"، "افزایش تولیدات صنعت نفت با تکیه بر دانش‌بنیان کردن صنایع نفتی" و "افزایش تولید خوراک دام و دانه‌های روغنی."

رهبر جمهوری اسلامی همچنین بر "ضرورت حمایت از قشرهای ضعیف" تأکید کردو افزود: «اقتصاد خانواده‌ها به علت رکود تورمی در چند سال اخیر به شدت تحت فشار بوده و اکنون نیز کرونا بر مشکلات افزوده و دشواری‌های جدی معیشتی برای گروه‌های زیادی از مردم به‌وجود آورده است که باید در این زمینه اقدامی جدی انجام داد.»

 وی "ایجاد نظام متمرکز تأمین اجتماعی برای آحاد مردم" و "ایجاد پایگاه ملی ایرانیان با اتصالِ پایگاه‌های مختلف اطلاعاتی به یکدیگر" را از جمله پیشنهادهای کارشناسان برای کاهش مشکلات مردم برشمرد.

آقای خامنه‌ای در ادامه با تأکید بر اینکه باید بنا را بر این بگذاریم که گشایشی از خارج انجام نخواهد شد، افزود: «کسانی که برخی چشم امید به آنها دارند که با ما دشمنی می‌کنند، ضمن آنکه شرایط داخلی آنها به هیچ‌وجه روشن نیست و گرفتاری‌های اخیر، امکان صحبت و موضع‌گیری در مسائل بین‌المللی را به آنها نمی‌دهد و نمی‌توان روی حرف آنها حساب و برنامه‌ریزی کرد.»

 وی همچنین  اظهارات اخیر وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا را یاوه‌گویی خواند و گفت: «وضع آمریکا که مشخص نیست و اروپایی‌ها هم دائماً در حال موضع گیری بر ضد ایران هستند. آنها در حالی‌که خودشان بیشترین دخالت‌های نادرست را در مسائل منطقه دارند، به ما می‌گویند در منطقه دخالت نکنید و در حالی‌که انگلیس و فرانسه دارای موشک‌های مخرب اتمی هستند و آلمان نیز در این مسیر قرار دارد، به ما می‌گویند موشک نداشته باشید. ..به شما چه ربطی دارد، شما اول خودتان را اصلاح کنید و بعد اظهار نظر کنید.»

آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان فصل االخطاب تأکید کرد: «به بیگانگان نمی‌توان اطمینان کرد و نباید به امید گشایش آنها بود.»

 حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی روز پنجشنبه در آیین بهره برداری از طرح های ملی وزارت نفت برای جهش در تولید و اقتصاد کشور به مواردی اشاره کرد که از دیدگاه اقتصاد دانان راه بهینه برون رفت اقتصاد به زانو افتاده ایران است. اظهاراتی که در تناقض با نگرش رهبر جمهوری اسلامی است.

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران در واکنش به اینکه ایران به دولت بعدی آمریکا خوش‌بین است ضمن رد این موضوع گفت: «ما به هیچ دولتی خوش‌بین نیستیم؛ مگر اینکه ببینیم در عمل چه می‌کنند. بنابراین اظهارنظر درباره اینکه ما به دولت بعدی آمریکا خوش‌بین هستیم اصلا در دولت مطرح نیست. اما خودشان (تیم بایدن) در مبارزات انتخاباتی اعلام کردند که سیاست دیگری را اتخاذ می‌کنند و ادبیات و لحنشان نسبت به ترامپ متفاوت است؛ این را آنان گفته‌اند وگرنه هیچ‌کسی نه تماس گرفته و نه مذاکره‌ای آغاز شده است.»

برای شنیدن این برنامه بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

در آستانه نشست سران کشورهای گروه بیست (G20)  در عربستان سعودی، یازده سازمان غیر حکومتی خواستار اقدامات فوری برای جلوگیری از انفجار گرسنگی، سو تغذیه و قحطی ناشی از رکود اقتصادی جهانی مرتبط با همه گیری کرونا شده اند. این سازمان های غیرحکومتی از جمله "آکسفام"، "اقدام علیه گرسنگی"، "مراقبت بین المللی"، "کودکان را نجات دهید" و "کمک مسیحی" زنگ های خطر را به صدا درآورده اند و به رهبران بیست کشور بزرگ و ثروتمند جهان  هشدار داده اند که «این بار یک بمب دیگر در جهان در حال انفجار است، یک بمب انسانی که اقتصاد جهان را تهدید می کند.»

این شماره برنامه دنیای اقتصادی، اقتصاد دنیا به موضوع  خطر افزایش شتابنده فقر و گرسنگی در جهان می پردازد. دکتر فریدون خاوند، اقتصاد دان مقیم کشور فرانسه میهمان این برنامه است.

جان اگلند، دبیرکل شورای پناهندگان نروژ به رهبران کشورهای گروه بیست هشدار می دهد: «ما شاهد افزایش چشمگیر نرخ فقر و سوء تغذیه در میان پناهندگان و آسیب دیدگان درگیری ها هستیم. صدها هزار نفر هنوز در معرض خطر ترک خانه و آشیانه خود قرار دارند، میلیون ها نفر از خوردن وعده های غذایی خود صرف نظر می کنند و میلیون ها کودک نمی توانند به مدرسه بروند و از تحصیل باز می مانند. رهبران گروه بیست هم فرصت و هم ابزار لازم را برای پاسخگویی به این بحران رو به رشد دارند، آنها نباید لحظه ی درنگ کنند،  زمان اقدام همه جانبه در برابر این بحران فرا رسیده است.»

بانک جهانی در گزارش اخیر خود برآورد کرده است که  ۱۵۰ میلیون نفر در جهان می توانند تا سال ۲۰۲۱ در چنبره فقر شدید بیافتند. گزارش سازمان ملل در ماه  ژوئیه گذشته نشانگر این واقعیت تلخ است که در سال ۲۰۱۹ تقریبا از هر ۹ انسان بر روی کره زمین ، یك نفر ازسوء تغذیه مزمن رنج می برد. به دلیل همه گیری كوید -۱۹ ، این نسبت در سال جاری بدتر شده و بازهم می تواند بدتر شود.

برنامه  جهانی غذای سازمان ملل متحد (WFP)هفته پیش درباره خطر افزایش قحطی در چندین کشور جهان هشدار داده است.

دیوید بیزلی، مدیر اجرایی برنامه  جهانی غذای سازمان ملل  هفته گذشته گفت جهان در حال حاضر نه تنها با ویروس کرونا بلکه با شیوع قحطی و گرسنگی رو برو شده است. او بر پایه برآوردهای این نهاد بین المللی اعلام کرد:«خطر قحطی هم اکنون چهار کشور جهان را تهدید می کند و بر أساس بدترین سناریو احتمالا در ۳۶ کشور جهان قحطی بروز خواهد کرد».

آقای بیزلی ضمن تأکید به نتایج جنگ و درگیری در یمن ، سوریه، سودان جنوبی و حمله ملخ ها در افریقای شرقی، آفات طبیعی و تغییرات اقلیمی و بسیاری از پیش آندهای ناگوار دیگر گفت : «امروز ما دچار یک فلاکت انسانی  درجهان هستیم.»

وی با تاکید بر اینکه میلیونها نفر در مناطق جنگی هر روز بسوی قحطی سوق  داده می شوند، گفت:« ٨۲۱ میلیون نفر هر شب گرسنه می خوابند و از گرسنگی مزمن رنج می کشند.»

وضعیت گرسنگی در جهان حتی پیش از آغاز همه گیری کرونا بسیار هشداردهنده بوده است به نحوی که برنامه  جهانی غذای سازمان ملل در اوایل سال میلادی جاری پیرامون بروز بدترین بحران انسانی در جهان از هنگام جنگ جهانی دوم بدین طرف هشدار داده بود. حال با بروز همه گیری کرونا  این خطر دو صد چندان شده ست.

شورای پناهندگان نروژ بر پایه نتایج مطالعه ای که اخیراً در ۱۴ كشور تحت تأثیر این بحران انجام داده، اعلام می کند:« ۷۷ درصد از افراد نظرسنجی شده اظهار داشتند كه از زمان شیوع همه گیری کرونا شغل خود را از دست داده اند، یا درآمد ناشی از كار آنان به شدت کاسته شده، به نحوی كه این موضوع منجر به كاهش ۷۳ صدی وعده های غذایی روزانه خانوار آنان شده است.

ژان میشل گراند، مدیر اجرایی سازمان غیر حکومتی "اقدام علیه گرسنگی" در بریتانیا می گوید:« تاکنون، گروه بیست (G20)   نتوانسته است تعهدات خود را انجام دهد تا مانع از بروز چنین فاجعه ای شود.» این سازمان غیر حکومتی به ویژه این واقعیت تلخ  را یادآوری می کند که برنامه واکنش بشردوستانه جهانی به  همه گیری كوید -۱۹ که توسط سازمان ملل متحد برای سال ۲۰۲۰ هماهنگ شده است، تا نیمه نوامبر سال جاری فقط موفق به تأمین ۳٨ درصد بودجه این برنامه شده است. این کم توجهی کشورهای گروه بیست آنچنان آشکار است که بانک جهانی خواستار "اقدامات بین المللی بسیار گسترده تر" در این باره شده است.

کشورهای گروه بیست چه ابزار هایی برای جلوگیری از انفجار فقر و گرسنگی در جهان در اختیار دارند؟

چرا گروه بیست تا کنون به تعهدات خود در این باره عمل نکرده است؟

کم توجهی کشورهای بزرگ و ثروتمند به حل این معضل بزرگ چه پیامدهایی می تواند داشته باشد؟

برای شنیدن این برنامه بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

در آغاز این هفته اعلام خبر تولید واکسن موثری در مبارزه با کووید-۱۹ که بخش مهمی از آزمایش های کلینیکی را با موفقیت پشت سر گذاشته، موجی از امید در دل مردم جهان برای به بند کشیدن  این ویروس خطرناک بر انگیخت. شرکت بزرگ داروسازی آمریکایی "فایزر" و شرکت آلمانی "بیونتک" که مشترکا برای تولید واکسن علیه کووید-۱۹ کار می کنند، نخستین موسسه‌هایی در جهان هستند که به این مرحله از مسابقه تولید واکسن کرونا رسیده اند. طبق داده‌های این دو شرکت این واکسن که اصطلاحاً واکسن ژنتیکی برای کنترل ویروس است می تواند تا ۹۰ درصد در مقابل ویروس کرونا مصونیت ایجاد کند. اما از هم اکنون دو چالش مهم اقتصادی بر سر راه واکسن جدید فایزر خود را نشان می دهند.

این شماره برنامه دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا به چالش های اقتصادی بر سر راه واکسن ضد کرونای شرکت فایزر اختصاص دارد.

با انتشار خبر واکسن"فایزر" و شرکت آلمانی "بیونتک"، بورس‌های جهانی با افزایش کم سابقه ای روبرو شدند. افزون بر اوج گیری  سهام شرکت فایزر در بورس وال استریت،  سهام شرکت های مسافربری هوایی و بخش های توریستی و  به طور کلی همه بنگاه های اقتصادی که بیشترین لطمه را از همه گیری کرونا دیده اند، با افزایش قابل توجهی روبرو شدند.

 بیشتر محافل علمی و تحقیقی پزشکی در مورد جدی بودن این واکسن نظر مثبتی دارند و  آن را سرآغازی برای مبارزه مؤثر با ویروس کرونا و بیماری کووید-۱۹می دانند. هر چند هنوز پرسش ها و ابهاماتی در مورد میزان تاثیر نهایی  این واکسن  و همچنین مدت تاثیر آن در مقابل ویروس وجود دارد، ولی دو موضوع اقتصادی از همه اکنون ذهن کارشناسان و دست اندرکاران در این زمینه را بخود مشغول کرده است. با توجه به تولید دوز پیش بینی شده از سوی "فایزر" که در سال ۲۰۲۱ در حدود یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دوز است و آمریکا و اروپا و دیگر کشورهای پیشرفته و ثروتمند جهان اکثریت دوزهای واکسنی که قرار است فایزر تولید کند را ازهم اکنون پیش خرید کرده اند، این پرسش مطرح می شود که  آیا سایر کشورهای جهان، خصوصاً کشورهای فقیر جهان  چه باید بکنند؟ آیا آنها سهمی از این نوآوری نخواهند داشت و باید صبر پیشه کرده تا پس از کشورهای ثروتمند، نوبت به آنها برسد و یا به واکسن های احتمالی دیگر در آینده چشم بدوزند. به هر حال این موضوع می تواند بحث بر سر فقدان عدالت اقتصادی و اجتماعی در عرصه جهانی بین  کشورهای ثروتمند و  فقیر را خصوصاً در زمینه بهداشت داغ کند.

در همین رابطه در همایش پاریس برای صلح جهانی که روز پنجشنبه برگزار شد، امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه طی سخنانی به ابتکار ACT A  اشاره کرد و گفت: «با رها کردن بخشی از بشریت نمی توانیم در مقابله با ویروس(کرونا) پیروز شویم.»

یاد آور می شویم که ابتکار *ACT A به معنی شتاب  دادن به همکاری پیشگامانه جهانی برای توسعه، تولید و دسترسی عادلانه به آزمایشات، درمان ها و واکسن های کووید-۱۹ است. کوتاه سخن اینکه این ابتکار همبستگی و چند جانبه گرایی را برای همه کشورها و مردم جهان از غنی و فقیر تجویز می کند.

در همین حال تدروس ادهانوم، رئیس سازمان جهانی بهداشت در این همایش از کمبود اعتبار برای مبارزه مؤثر با بیماری کووید-۱۹ گلایه کرد و از کشورهای جهان خواست رفتارهای خودخواهانه را رها کرده و برای مبارزه با این بیماری به همبستگی جهانی" آری" بگویند:

«مکانیزم  ACTA تنها در صورتی می تواند از  رؤیا به واقعیت تبدیل شود که برای اجرای آن تأمین اعتبار مالی  کافی وجود داشته باشد.  اعتبار در اختیار این ابتکار اکنون 28.5 میلیارد دلار است و برای حفظ آهنگ حرکت اولیه  ما به صورت فوری  به چهار و نیم میلیارد دلار نیاز داریم. در مرحله بعدی، ما باید دسترسی عادلانه همه مردم جهان را به واکسن ها ، معالجه ها و آزمایشات تضمین کنیم. ما باید پیشرفت ها در این زمینه را به صورت دارایی مشترک جهانی ببینیم و نه به عنوان کالاهای خصوصی، نگرشی که موجب کنار گذاشتن بخش مهمی از مردم است. پایان دادن به همه گیری کرونا یک چالش بزرگ علمی و مالی است، همچنین همکاری در این باره برای جوامع ما یک آزمایش است. اکنون زمان آن فرا رسیده است که کشورهای جهان باید منافع خودخواهانه را کنار گذاشته و به همبستگی "آری" بگویند.»

گفتی است که شرکت آمریکایی "فایزر" از جمله شرکت های دارویی جهان است که از کمک های دولتی و بین المللی برای تولید این واکسن استفاده نکرده است. هزینه های تحقیق و توسعه این شرکت با سرمایه گذاری خود این شرکت انجام گرفته است. این موضوع می تواند دو مشکل عمده را ایجاد کند. نخست اینکه قیمت واکسن تولیدی را شرکت "فایز" تعیین می کند و تا زمانی که شرکت های دیگر نهایی شدن تولید واکسن را اعلام نکرده اند، واکسن فایزر جنبه انحصاری دارد و قطعاً قیمت آن بالا خواهد بود و حاشیه چانه زنی کشورها برای پائین آوردن قیمت بسیار محدود خواهد بود. برخی از کارشناسان پیش بینی می کنند که قیمت هر دوز واکسن فایزر دست کم ۵۰ تا ۶۰ دلار باشد. دوم اینکه هر چند کشورهای ثروتمند جهان قادر خواهند بود این قیمت های بالا را پرداخت کنند، کشورهای با در آمد کمتر و فقیر جهان، خصوصاً با جمعیت گسترده خود قادر به پرداخت واکسن "فایزر" به این قیمت نخواهند بود. فقط یک لحظه تصور کند که کشور هند بخواهد یک میلیارد واکسن برای پانصد میلیون نفر از مردم خود سفارش دهد( دو واکسن   برای هر فرد ضرورت دارد) باید رقمی در حدود ۶۰ میلیارد دلار پرداخت کند. تازه هند یک کشور نوخاسته صنعتی است و اقتصاد آن طی دو دوهه گذشته رشد چشم گیری داشته است. در چنین شرایطی، حساب کشورهای فقیر قاره آفریقا از همین حالا معلوم است. آنها که برای دستیابی به داروهای معمولی با مشکل روبر هستند،  نمی توانند مردم خود را در برابر کرونا واکسینه کنند.

افزون بر موضوع عدالت اقتصادی واکسن ضد کرونا "فایزر" یک مشکل دیگر نیز دارد. در تولید واکسن "فایزر" از فناوری موسوم به "ام آر ان اِی" استفاده شده که شامل تزریق بخشی از مختصات ژنتیک ویروس در بدن انسان است که شاخک‌های پروتئینی ویروس کرونا را تکثیر کرده است و در نتیجه نظام ایمنی بدن را تحریک می‌کند. اما این گونه واکسن بسیار بی‌ثبات است و باید در دمای منفی زیر ۸۰ درجه سانتیگراد نگاه‌داشته شود. این امر نگهداری و نقل و انتقال آنرا دشوار و پرهزینه می‌کند.

 ظرفیت سازندگان دستگاه های ایجاد سرما هم اکنون در جهان بسیار محدود است و به چند کشور پیشرفته صنعتی جهان مانند ژاپن، کره جنوبی و آمریکا و نوخاسته جهان مانند هند  محدود می‌شود. با اعلام خبر واکسن "فایزر" سهام این شرکت ها در بورس به نحوی انفجاری رشد کرده است.

* The Access to COVID-19 Tools (ACT) Accelerator

پس از شوک کرونا بر بازار جهانی نفت در ماه آوریل گذشته که با سقوط کم سابقه قیمت طلای سیاه همراه شد، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و احتمال پیروزی جو بایدن، نامزد دموکرات ها در این انتخابات یکبار دیگر موجب افت چشم گیر قیمت نفت در جهان شده است. در شرایطی که بالا رفتن تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در اروپا و آمریکا آینده تقاضای جهانی نفت خام را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است، پیروزی جو بایدن می تواند شوکی اضافی بر صنایع نفت و گاز شیل آمریکا ایجاد کند و بسیاری از تولید کنندگان نفت شیل آمریکا را با چالش های جدیدی روبرو کند.

این شماره دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا  به تاثیرات احتمالی پبروزی جو بایدن بر بازار جهانی نفت و خصوصاً بر تولید نفت آمریکا اختصاص دارد. منوچهر تکین، کارشناس بین المللی نفت و گاز میهمان این برنامه  است.

شاخص جهانی نفت برنت امروز، جمعه دوباره به زیر ۴۰ دلار بازگشت. قیمت پیش‌خرید هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال امروز با  ۳.۰۳ درصد سقوط  نسبت به روز گذشته به ۳۹.۶۹ دلار بازگشت. در همین حال، قیمت پیش‌خرید هر بشکه نفت خام نیمه‌سنگین تگزاس، "دابلیو تی ‌آی" نیز ۳.۴۵ درصد سقوط کرد و به ۳۷.۴۵ دلار رسید. جناب تکین درود بر شما و سپاس از اینکه در این برنامه شرکت می فرمائید.

روز ۲۰ آوریل سال ۲۰۲۰ روزی است که در تاریخ نفت جهان به عنوان روزی بحرانی ثبت خواهد شد. در این روز بازار جهانی نفت تحت بحران اپیدمی کرونا  بشدت متزلزل شد و هر بشکه نفت خام آمریکا، "دابلیو تی ‌آی" WTI ، همچنین نفت برنت دریای شمال هر دو به زیر ۴۰ دلار سقوط کردند. قیمت نفت بتدریج  و درماه های بعد قدری بالا رفت  و بیش از ۴۰ دار تثبیت شد ولی دوباره امروز کاهش یافته و قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا به حدود ۳۷ دلا رسیده است.

در همین حال جو بایدن در برنامه‌های خود متعهد شده که طی دوره ۴ ساله ریاست جمهوری خود مبلغ ۲ تریلیون دلار برای ترمیم، بهبود و ارتقا شرایط محیط زیست کشورش هزینه خواهد کرد. بخشی از این هزینه صرف کاهش وابستگی به انرژی‌های فسیلی است.

با این سطح قیمتی و ورود احتمالی  نامزد دموکرات ها به کاخ سفید، آینده صنایع نفت و گاز شیل آمریکا را چگونه می توان بررسی کرد؟

در دسامبر ۲۰۱۹ تقاضای جهانی نفت برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت، رقم ۱۰۰ میلیون بشکه در روز را رد کرد. پیش بینی آژانس‌های معتبر مطالعاتی نفتی مانند دبیرخانه سازمان اوپک، دلالت بر افزایش سالیانه ۰.۷ الی ۱ میلیون بشکه تقاضای نفت بوده است. اما با پیدایش ویروس کرونا، از یکسو و جنگ تعرفه‌ها میان آمریکا و چین از سوی دیگر، تقاضای جهانی نفت با ریزش بی سابقه‌ای روبرو شد

 کارشناسان تقاضای جهانی نفت را برای ۲۰۲۱ میلادی در بهترین شرایط حدود ۹۰ میلیون بشکه در روز برآورد می کنند. بنابراین در شرایطی که تقاضا در بدترین شرایط تاریخ بازار جهانی نفت قرار دارد، ما با عرضه فوق العاده ای در بازار روبرو هستیم.

برای رسیدن به یک نقطه تعادلی قیمت، عرضه جهانی نفت باید به چه میزان کاهش یابد؟ در این تلاش برای کاهش عرضه  سهم نفت اوپک، غیر اوپک و نفت شیل آمریکا چقدر خواهد بود؟

برای شنیدن این برنامه و گفتگوی ما با منوچهر تکین بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

جای هیچگونه تردیدی نیست، تازه ترین گزارش وزارت بازرگانی آمریکا از رشد باورنکردنی تولید ناخالص داخلی اقتصاد آمریکا در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ حکایت  دارد. بر اساس نخستین برآوردها تولید ناخالص داخلی اقتصاد آمریکا طی سه ماهه اوت، سپتامبر و اکتبر یک رشد بی سابقه ۱‚۳۳ در صدی را در مقیاس سالانه تجربه کرده است.

در این شماره از برنامه دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا،  این موضوع را بررسی می کنیم که آیا این خبر خوب اقتصادی می تواند بر نتایج انتخابات پیش رو تأثیر بگذارد و  شانس دونالد ترامپ را در برابر رقیب دموکرات او، جو بایدن افزایش دهد؟ دکتر رسول نفیسی، استاد جامعه شناسی سیاسی در واشنگتن میهمان این برنامه است.

هنگامیکه بیل کلینتون در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۹۲ در برابر جورج بوش پدر، که درگیر یک رکود اقتصادی بود، به پیروزی رسید، مشاور او جمله ای را بیان کرد که هنوز در خاطره ها باقی مانده است. او در توجیه این پیروزی گفت: "این  اقتصاد است، احمقانه است."، اگر اینگونه باشد، شانس دونالد ترامپ برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری روز سه شنبه 3 نوامبر، باید بسیار بیشتر از پیش بینی هایی باشد که هم اکنون توسط نظرسنجی ها ارائه می شود.( به عنوان مثال سایت مرجع نظر سنجی آمریکایی" فایو ثِرتی ایِت" شانس پیروز شدن ترامپ در برابر بایدن را فقط ۱۱ درصد پیش بینی می کند.)

در واقع، رشد تولید ناخالص داخلی  آمریکا پس از افت ٤‚۳۱ درصدی در سه ماهه دوم در مقیاس سالانه، در سه ماهه سوم سال جاری نه تنها راه رشد را باز یافته، بلکه یک رکورد تاریخی را تجریه کرده است. رشد  ۱‚۳۳ درصدی اقتصاد امریکا در سه ماهه سوم سال جاری رکورد رشد اقتصادی در این کشور را در دوران پس از جنگ جهانی دوم نشان می‌دهد.

با نگاهی به ارقام رشد در مقیاس سه ماهه، در می یابیم که اقتصاد آمریکا در سه ماهه سوم در مقایسه با سه ماهه دوم ٤‚۷ درصد رشد کرده است. این در حالی است که در سه ماهه دوم نسبت به سه ماهه اول سال جاری میلادی  یک سقوط ۹ درصدی را تجریه کرده است.

در مقایسه با سال ۲۰۱۹، تولید ناخالص داخلی سه ماهه سوم سال جاری آمریکا هنوز ۹‚٢ درصد از میزان این تولید در سه ماهه مشابه در سال ۲۰۱۹ پایین تر است. با توجه به بازیابی رشد اقتصادی، وال استریت ژورنال پیش بینی می کند که رکود اقتصادی آمریکا بسیار کمتر از پیش بینی گذشته است و رشد اقتصادی  برای  کل سال ۲۰۲۰ در محدوده منفی ۵‚۳ درصدی است. بدین ترتیب وضعیت رشد اقتصادی در آمریکا بسیار بهتر از دیگر کشورهای غربی است. به طور مثال رشد اقتصادی سال ۲۰۲۰ در فرانسه منفی ۱۰ درصدی پیش بینی می شود. با این حال، انتظار می رود با توجه به تداوم اپیدمی ویروس کرونا  روند رشد در ماه های آینده کاهش یابد.

 باری، مطمئناً این یک رکورد است و تعدادی دیگر از شواهد آماری این موضوع را تایید می کنند که اقتصاد آمریکا پس از رکود سنگین بهار گذشته بتدریج از وضعیت رکود خارج می شود. طی چند ماه گذشته، گرایش های مثبت در شاخص های اقتصاد امریکا، بازیابی رشد را در بزرگترین اقتصاد جهان نشان می دهند. افزایش شتابان شاخص فروش خرده فروشی، اشتغال، ساخت و سازها، و خرید رو به افزایش تجهیزات توسط شرکت های سرمایه ای و فناوری بر این موضوع گواهی می دهند. همچنین، بررسی جامع اقتصاد کلان آمریکا تصویر بازیابی رشد را تأیید می کند. افزون بر این، برخی برآورد ها نشانگر تحرک مثبت و شدید رشد اقتصدی از سه ماهه آخر سال جاری  و تداوم این رشد برای سال میلادی ۲۰۲۱ است. بازیابی رشد بهینه اقتصادی در آمریکا می تواند به کام نامزدی باشد که به عنوان برنده رقابت ریاست جمهوری آمریکا در روزهای آینده ظاهر شود. دونالد ترامپ و یا جو بایدن!

اقتصاد در انتخابات پیش رو در دیدگاه رای دهندگان آمریکایی چه جایگاهی دارد، آیا همانند گذشته می تواند باعث پیروزی یکی از نامزدها شود؟

این فاکتور مثبت اقتصادی آیا می تواند در روز انتخابات شگفتی بیافریند و دونالد ترامپ به رغم نظر سنجی ها چهار سال دیگر در کاخ سفید بماند؟

رسول نفیسی می گوید برغم گذشته، در انتخابات پیش رو اقتصاد مهم ترین عامل تعیین کننده نخواهد بود و نحوه مدیریت همه گیری کرونا عامل اصلی و تعیین کننده در این انتخابات خواهد بود. او معتقد است پس از کرونا شکافی که هم اکنون  سایه سنگین خود را بر جامعه آمریکا افکنده است، در چشم آمریکایی ها از اهیمت فوق العاده ای برخوردار است و اکثریت مردم به نامزدی رای می دهند که بتواند این شکاف را کاهش داده و بین آمریکایی ها صلح و همزیستی مسالمت آمیز ایجاد کند.

برای شنیدن این برنامه و گفتگوی ما به دکتر رسول نفیسی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.

وزیر نفت و رئیس کل بانک مرکزی ایران از برنامه دولت جمهوری اسلامی برای تهاتر نفت با کالا خبر داده اند و اظهار امیدواری کرده‌اند با توجه به تحریم‌های همه جانبه  آمریکا علیه بخش مالی و بانکی ایران این وسیله بتواند راه گشا باشد و تجارت خارجی ایران افزایش یابد.  نخستین پرسشی که مطرح می شود، آنست که ایران چگونه می‌خواهد با تهاتر نفت با کالا  گشایشی در زمینه تجارت خارجی خود ایجاد کند؟ این موضوع را همگان می دانند که مشکل خریداران احتمالی نفت ایران، فقط پرداخت پول آن نیست( که کلاً مسدود شده است)، بلکه آمریکا صادرات نفت ایران را به طور کامل تحریم کرده و اعلام کرده است که هر دولت و یا هر شرکتی در جهان که مبادرت به خرید نفت از ایران کند را تحریم  خواهد کرد.

در این شماره "دنیای اقتصاد، اقتصاد دنیا" برنامه دولت جمهوری اسلامی برای تهاتر (معاوضه) نفت و کالا را بررسی می کنیم.  برای بحث و گفتگو  در این باره دکتر جمشید اسدی، استاد استراژدی اقتصادی در فرانسه میهمان  این برنامه است.

جمشید اسدی می گوید که این برنامه تازه ای نیست و هیچ امکان جدیدی را برای جمهوری اسلامی فراهم نمی کند.  ایران همواره مجاز به واردات کالاهای اساسی مانند دارو و مواد غذایی بوده است. جمشید اسدی همچنین می گوید، این اقدم صرفاً جنبه تبلیغاتی دارد و دولت جمهوری اسلامی تلاش می کند برای چند صباحی بازار آشفته ارز و بورس را با این تبلیغات آرام کند.

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی شامگاه چهارشنبه (۳۰ مهرماه) در نشست مشترک با وزیران صنعت، معدن و تجارت (صمت)، جهاد کشاورزی و رئیس کل بانک مرکزی گفت: «با توجه به موافقت رئیس جمهوری با پیشنهاد وزارت نفت ما باید یک پنجره واحد برای واردات کالا از طریق صادرات نفت ایجاد کنیم.» وی همچنین گفت که «از هفته آینده کار عملیاتی را در این باره آغاز می‌کنیم.»

در همین حال، عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران گفت: «تامین کالاهای مورد نیاز کشور اعم از کالاهای اساسی و ضروری و همچنین مواد اولیه مورد نیاز بخش تولید، اولویت نخست تهاتر کالا با نفت است.»

وی تصریح کرد: «در شرایط حاضر که آمریکا برای جلوگیری از مبادلات پولی و بانکی ایران انواع تصمیمات را مد نظر قرار داده، تهاتر کالا با نفت می تواند گره‌گشا باشد.»

عبدالناصر همتی همچنین گفت: «با توجه به پیشینه انجام برنامه تهاتر کالا در کشورمان، برنامه موجود در ابعادی بزرگ تر و در دو مرحله اجرا می‌شود که مرحله نخست آن شامل تامین کالاهای اساسی و مرحله دوم آن شامل کالاهای ضروری و مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی خواهد بود.»

رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: «با اجرای این برنامه، شاهد تحول بزرگی در حوزه تجارت خارجی کشور خواهیم بود و حتماً تجارت خارجی در نیمه دوم سال افزایش می یابد.»

برای شنیدن گفتگوی ما با جمشید اسدی بر روی فایل صوتی بالا کلیک نمائید.