Papera eta lengoaia aberatseko zibilizazioa izaki, Maia herriak, jakintza belaunaldiz belaunaldi pasatzeko bidea azkar egin zuen. Eneko Axpe-k Zientzia eta Pazientzia poscastean  azaldu duenez, Kristo ondorengo 300 eta 900 urteen artean, Matematika lantzen ari ziren. Baita eguzki eklipseak aurre ikusten eta planetak aztertzen ere . Kautxua, adibidez,  Kristo aurretik 1.600. urtean asmatu zuten eta kakaoarekin aldiz pegamentoa edo itsasgarria.

Uxune Martinez-ek, Kandelario ohitura Erromatarren garaikoa dela azaldu digu. Tradizioa animalien ibernazioari lotuz, zehaztu du  uste dugunaren kontra  marmotek eta sagu zaharrek  egiten dutela erabateko ibernazioa, deskonexio osoa, hartzek ez bezala.

Zenbat pisatzen du itzalak? Galdera iradokitzaile batekin datorkigu gaur Amaia Arregi Donostia International Phisic Center-eko zientzialari eta komunikazio teknikaria.  Itzalak duen pisua jakiteko, ulertu behar du argiak presio bat egiten duela jotzen dituen objetuengan, esaterako, egunez eta gauez ez dugula berdin pisatzen (nahiz eta apenas hautematen den). Erradiazio presioa deritzo horri. Arregik eman dizkigu xehetasunak asteroko Zientzia Gosarian.

Dinosauroak, musker erraldoiak lirateke grekerazko oinarrizko deitura hitzez-hitz itzuliko bagenu eta orain berrehun bat mila urte bizi izan ziren Lurra planetan. Espaziotik egun Yukatan penintsula kokatzen den lekuan erori zen meteorito baten ondorioz desagertu ziren eta dinosauroekin batera garaiko bizi diren beste ehuneko hirurogeita hamasei espezie ere, Eneko Axpek azaldu digunez. Aztarnak badaude, Euskal Herrian ere gutxienez bost dinosauro espezie bizi izan zirela esateko, aztarnak topatu dituzte ikerlariek eta.

Goroldioa ere ugari dago Euskal herrian eta  badu funtzio berezi eta interesgarri bat Uxune Martinezek Zinetzia eta pazientzia podcastaren atal honetan azaldu digunez. ingurumenaren kalitatea edo kutsadura neurtzeko balio du, metal kutsatzaileak adibidez metatzeko gaitasuna du. Biomonitoreak zer diren azaldu digu zientzia dibulgatzaileak.

Interstellar filmak erakusten duena aitzakia hartuta erlatibitatearen teoria azaldu digu Amaia Arregi DIPC-ko zientzialari eta komunikazio teknikariak. Einstein-ek duela mende pasa bete betean asmatu zuen. Abiadura eta grabitatea zenbat eta handiagoa, denbora orduan eta motelago igarotzen da. Alegia, espazioko zulo beltzen inguruan ordubete lurrean urteak ere izan litezke. Logikaren aurkakoa dirudien teoria hori frogatua dago jada, Amaia Arregik azaldu digunez. Gure zientzia tarteko denbora mugatuan, denbora ez dela absolutua esanez datorkigu Amaia Arregi.

Aurreikusteko zaila da Tsunamia, baina adi, marea bat batean eta kolpetik asko jaisten bada, izango du atzetik  Tsunamia edo olatu erraldoia. Zientzia eta Pazientzia podcastean Eneko Axpek azaltzen duenez hala gertatu zen 2004an Indiako itsasoan. 250 mila lagunetik gora hil zirela aurre ikusten da eta gehienak,  marearen bat batean nola jaitsi zen ikustera kostara hurbildu ziren pertsonak. 

Historiako itsas ikara edo Tsunami handienak berriz, Alaskan  1958.urtean gertatuak, mirariaz bi lagun besterik ez zituen hil, baina miloi t´erdi elefantek aldi berean itsasora salto egin izan balute bezalako indarra eragin zuten eta 90 miloi tona harkaitz bota zituen itsasora. 525 metroko garaiera hartu zuen olatua izan da tsunamien historiako handiena. Eta formula fisikoa ere bada fenomeno hura azaltzeko.

Uxune Martinez dibulgatzaileak mutualismoaz hitz egin digu.  Klima aldaketaren eraginez bioaniztasunaren katea hausten ari dela ohartarazten duten ikerketa zientifikoak azaldu ditu. Haziek eta animaliek osatu izan duten bikoa galtzen ari da munduko leku askotan, adibidez.

Euskal Herrian egiten den ikerkuntzaz sarri hitz egin izan dugu Zientzia Gosarian, eta oraingoan adibide zehatz batekin etorri zaigu Idoia Mujika Materiaren Fisika Zentroko komunikazio eta dibulgazio arduraduna. Lankide duen Sara Barja ikerlariak Europako ikerketa kontseiluaren 2,3 miloi euroko diru laguntza jaso du, Cosas izeneko proiektua garatzeko. Proiektu horren helburua hidrogenoa lortzeko prozesua erraztea da, benetan hidrogeno berderako bidean urratsak ematea. Idoia Mujikak eman dizkigu azalpenak eta zinemarako proposamena ere ekarri digu.

Desira, erakarpena eta maitasuna, maitemintzean pertsonak izaten dituen hiru faseak dira. Biokimikaren ikuspegitik, pertsonak gustuko duen beste baten aurrean aipatutako hiru fase horiek garatzen ditu. Eneko Axpek, Zientzia eta pazientzian podcastean azaldu du nola gertatzen den prozesu kimiko hori: Estrogenoak, Testosterona, dopamina eta oxitozina dira besteak beste, sortzen diren eragile kimikoak. Eta zientzialariek itxura fisikoa eta pertsonalitatea faktore garrantzitsu gisara aztertu dituzte.

Uxune Martinezek berriz, Dovereko itsas labarrak zergatik diren zuriak azaldu digu. Alga mikroskopiko zurien oskolak itsaspean pilatuz joan dira eta duela ehun milioi urte azaleratu dira lur azalera. Labar horiek baliatu izan dira klariona egiteko. Hain zuzen ere, Ingalaterraren aintzinako izena Albiol da eta Kretaziko aroari izena ere, zuritasuna eragiten duen alga kokolitoforido horietatik datoz.

Etxe orratzak eta zubiak bakarrik ez, Matterhorn edo Cervino mendia ere mugitu egiten da.

Alpe-etako mendi hau aurrera eta atzera mugitzen da bi segundoz behin. Diapasoi baten eran, Iparretik Hegoaldera eta Ekialdetik Mendebalera. 4.478 metroko harkaitz piramidalari sentsoreak jarrita zientzialariek jakin dute mikrometro  bat eta nanometro baten arteko mugimendu ikus ezina duela. Haizearen eraginez, oinean baino hamalau  aldiz handiagoa tontorrean. Uxune Martinezek Zientzia eta Pazientzia poscastean azaldu du ordenagailuzko simulazioen bidez aztertu dituztela zientzialariek Cervino mendiaren mugimenduak.

Bere aldetik  Eneko Axpek lana gustagarri egoten duten hirurogei ikerketen inguruko ondorioak nabarmendu  ditu.

Ikerlari zenbaiten iritzirako, menopausia, espezieek aurrera egiteko abantaila ebolutiboa da eta ez desabantaila.

Zientzia eta Pazientzia podcastean Uxune Martinez dibulgatzaileak George C. Williams biologo ebolutiboak  1957an garatu zuen Amonaren teoria azaldu digu. Hipotesi honen arabera, emakumearen kasuan bizitza osoan haurrak izaten segi ordez, gaitasun hori galdu eta zaintzaren bidez belaunaldi gazteen bizi iraupena bermatzen du giza espezieak menopausiarekin. Umeak hazi eta zaintzan denbora gehien erabiltzen duen espezieak, egokitzapen ebolutibo hori garatu du.

Bitxia eta ez ohikoa, gizakiaz gain, orkak, pilotu izurdeak, eta beluga baleak bakarrik izaten dute menopausia urteetan aurrera doazenean. Orka emeak adibidez,  105 urte ere bizitzera iristen dira gaztetan ama izateari utzi eta taldearen zaintza edo eta orka taldearen gidari lanak eginez.

Eguraldi iragarleak, oso lotiak eta ehiztari apartak izateaz gain, katuek badute beste abilezia bat ere, begiak baliatuz egiten dute barre.

Eneko Axpek, Zientzialariek ikertu dituzten katuen inguruko bost  bitxikeria azaldu ditu Zientzia eta Pazientzia podcastean. Munduan bizi diren 300  milioi katuek, 33 animalia espezie ehizatu eta desagertu erazi dituzte. Harrapakari handiak dira . Eta aholku gisara, katurik bazenu, ez sekula moztu biboteak katuari, ehizean  ari direnean distantzia eta norabidea neurtzeko baliatzen dituzte biboteak eta.

Katuaren lagun egiteko berriz; jarri beren aurrean, itxi begiak astiro astiro eta irribarrez ari zarela ulertuta, erantzun egingo dizu, hori bait da katuek  barre egiteko duten modua.