Trên các mạng xã hội, các công thức nấu ăn, các bức ảnh chụp hay video về nghệ thuật ẩm thực rất thịnh hành phổ biến, nhất là đối với giới trẻ thích Instagram và TikTok. Thế nhưng, đằng sau nét quyến rũ mê hoặc của những món ăn với lối trình bày đẹp mắt, đằng sau nét lộng lẫy hào nhoáng của những ngôi sao Michelin, là cả một quá trình rèn luyện đào tạo đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.

Theo khảo sát gần đây của cơ quan Ipsos, 58% bạn trẻ ở Pháp trong độ tuổi 15-35 đều xem thường xuyên tài khoản của các ngôi sao ẩm thực, các tiệm bánh hoặc nhà hàng trứ danh. 67% thanh niên Pháp cũng thường xuyên tham khảo công thức nấu ăn của những đầu bếp mà họ yêu thích. Ngày nay, ngành ẩm thực là một lãnh vực năng động : các bạn trẻ chọn nghề này vì họ dễ tìm được việc làm một khi tốt nghiệp ra trường. Thế nhưng, một số bạn trẻ cũng không tránh khỏi sự thất vọng : đằng sau dáng vẻ hào nhoáng, được phản ánh qua mạng xã hội hay các chương trình truyền hình, các ngành nghề ẩm thực trong thực tế đòi hỏi tính siêng năng, cần mẫn. Nghệ thuật ẩm thực là bệ phóng cho nhiều tài năng trẻ tuổi, nhưng để thành danh, tài năng mới ấy cần có thời gian đào tạo hay để trau dồi tay nghề. Đó là nhận xét của đầu bếp Anto Cocagne, tác giả chuyên viết sách dạy nấu ăn và chủ cửa hàng thực phẩm cao cấp Baraka ở Paris. 

"Tôi nhận được tin nhắn của khá nhiều bạn trẻ nói với tôi rằng họ muốn đeo đuổi ngành ẩm thực nhưng gia đình lại không muốn như vậy. Có lẽ cũng vì đây còn là những nghề chưa được coi trọng, các bạn trẻ chọn nghề này bị đánh giá là họ không có nhiều tham vọng. Quan niệm ấy khiến nhiều gia đình muốn con em mình chọn nghề « danh giá » thay vì làm đầu bếp hay làm việc trong ngành phục vụ ăn uống. Gia đình tôi cũng vậy, giờ đây bố mẹ tôi rất mừng khi nhìn thấy con mình thành đạt, nhưng thực tế là lúc đầu, chuyện làm bếp hay mở cửa hàng bán thực phẩm không phải là mong muốn của gia đình tôi. Nhiều bạn trẻ xem nhiều video trên TikTok, rồi nghĩ rằng nấu ăn cũng dễ thôi, chỉ cần học trên mạng. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, bạn không thể đơn thuần học nấu ăn trên TikTok. Bản thân tôi từng được đào tạo bài bản về cách nấu ăn, từng tham gia các chương trình ẩm thực trên đài truyền hình, nhưng tôi vẫn phải quay lại học một khóa đào tạo về cách làm bánh ngọt. Khi làm món tráng miệng, tôi không hiểu vì sao loại bánh choux của tôi lại không ngon. Khi trở lại trường lớp, tôi mới hiểu rằng, có những động tác cách làm, ta không thể học được từ xa hay trên mạng, ta cần được một chuyên gia hướng dẫn từng động tác cử chỉ và cần được giải thích lý do tại sao ta nên làm theo cách này chứ không phải cách khác". 

Đọc thêmGuillaume Gomez : Vị đại sứ mang ẩm thực Pháp đi khắp thế giới

Các video trên TikTok thường phản ánh một cách chớp nhoáng những nét lộng lẫy, ngoạn mục nhất của nghệ thuật ẩm thực. Nhưng đó thường là thành quả, chứ không phải là quá trình thực hiện, càng công phu càng đòi hỏi nhiều thời gian. Theo ông Pascal Maillou, hiệu trưởng của Lycée Bélliard, một trường trung học cấp hai chuyên dạy nghề ẩm thực tại Paris, nhiều đầu bếp nổi tiếng thường được mời đến trường để truyền đạt kinh nghiệm của họ và nhất là để giải thích về thực tế nghề nghiệp của ngành ẩm thực. 

"Trường chúng tôi thường mời những đầu bếp nổi tiếng đến tư vấn và hướng dẫn giới học sinh trong khuôn khổ chương trình « masterclass ». Gần đây, chúng tôi đã mời một số nghệ nhân xuất sắc nhất của Pháp, nhờ kinh nghiệm chuyên môn và nhiều năm tay nghề nên họ đoạt giải Meilleur Ouvrier de France (MOF). Các chuyên gia này tạo động lực cho các học sinh, nhưng đồng thời giải thích về những điều mà các em cần phải trao dồi : tính kiên nhẫn chịu khó và độ chính xác thuần thục. Cả hai đều đòi hỏi nhiều thời gian, hầu hết những đầu bếp lớn đều phải trải qua giai đoạn này mới đạt được thành công trong sự nghiệp hay uy tín của các cuộc thi quốc tế. Tuy nhiên, đa số các học sinh thường nhìn thấy các ưu điểm bề ngoài, mà lại chóng quên rằng, ở trường lớp, họ còn phải học nhiều thứ khác bị cho là khô khan, không dễ thuộc lòng. Chẳng hạn như trường Bélliard có mở lớp đào tạo về các điều kiện vệ sinh, từ chuyện lau chùi trong bếp cho đến bảo quản thực phẩm. Khóa đào tạo kéo dài trong nhiều kỳ này là một lớp học bắt buộc, nếu không học thì thí sinh sẽ không nhận được bằng cấp. Tại Pháp, để có được bằng CAP của một trường dạy nghề, bạn phải theo học một số lớp đào tạo nhất định (thường là 400 giờ trong hai năm). Vì vậy, nghề nấu ăn hay làm bánh nếu muốn có bằng cấp, cần có sự đào tạo bài bản, chứ không thể học cấp tốc từ xa hay chỉ được xem qua các video hướng dẫn trên TikTok. Một công việc càng đòi hỏi tay nghề và kỹ thuật thành thạo, lại càng cần có người tận tâm chỉ dẫn chứ không thể học từ xa. 

Khái niệm thi đua cạnh tranh rất quan trọng trong các trường đào tạo dạy nghề, vì đó là động lực nâng trình độ của toàn bộ lớp học lên một mức cao hơn. Ở đây, trường chúng tôi phân biệt ba nhóm đối tượng khác nhau : có những người chỉ giỏi nấu ăn, có người chỉ chuyên về điều hành êkíp nhân viên, còn nhóm người thứ ba giỏi về mặt kinh doanh, biết huy động vốn để làm chủ nhà hàng. Cả ba đối tượng này đều có một vai trò quan trọng, tuy vậy trường chúng tôi tập trung vào việc nhóm đầu tiên, mà thuật ngữ chuyên ngành gọi là « những bàn tay nhỏ bé », nguồn nhân viên này rất cần thiết trong tất cả các nhà hàng và khách sạn, các ngành dịch vụ này rất cần đến những nhân viên như vậy, trước khi nghĩ tới chuyện tuyển nhân viên có tay nghề chuyên môn hay cao hơn. Đối với nhiều người học việc, miễn là họ có ý chí và nỗ lực, họ có thể tiến rất xa. Họ có thể bắt đầu làm việc ở cấp bậc thấp nhất, nhưng nhờ có ý chí vươn lên mà sau đó trở thành giám đốc điều hành nhiều quán ăn trong cùng một tập đoàn". 

Đọc thêmSách hướng dẫn miễn phí các quán ăn Pháp với giá phải chăng

Cũng theo ông Pascal Maillou, hiệu trưởng trường dạy nghề Bélliard, hàng năm trường đào tạo khoảng 600 học sinh đến từ 40 nước khác nhau. Các khóa đào tạo đều là dài hạn từ hai đến ba năm. Một khi ra trường, các học sinh tại Pháp đều nắm các kỹ thuật căn bản, nhưng sau đó họ phải còn tự trau dồi thêm vì ngay cả ở Pháp, sau khi họ được tuyển dụng, họ phải biết thích nghi, mỗi nhà hàng quán ăn đều có thực đơn riêng, cung cách phục vụ cũng khác biệt. Theo đầu bếp Lorna Boboua Do Sacramento, làm việc cho công ty Onomo, tình trạng thiếu hụt nhân viên khiến các tập đoàn quốc tế trong ngành dịch vụ khách sạn nhà hàng luôn nhức đầu với vấn đề tuyển dụng, nhất là vào những mùa cao điểm. 

"Quả thật là có một sự thiếu hụt nhân viên và ở đây tôi muốn phân biệt nhiều trường hợp khác nhau, trước hết có những bạn trẻ muốn đốt giai đoạn : họ quan tâm đến nhiều các mạng xã hội, họ ngưỡng mộ sự thành công của những đầu bếp trứ danh và họ nghĩ rằng họ cũng muốn làm như vậy, chỉ có điều là họ nhìn vào thành quả mà lại ít có ý thức về quá trình và tất cả những nỗ lực làm việc để đạt được thành quả đó. Bên cạnh đó, còn có những bạn trẻ được đào tạo bài bản qua trường lớp, nhưng một khi được tuyển dụng rồi, thì họ cần được học lại vài khóa để thích nghi với môi trường công việc. Ở trường lớp các bạn học cách nấu ăn, kỹ thuật chế biến, nhưng khi vào đời phải học thêm tính năng động, linh hoạt : từ các cú va chạm mà học thêm cách tùy cơ ứng biến".

Dù hàng năm, có khá nhiều thực tập sinh tốt nghiệp, nhưng các trường đào tạo ở Pháp vẫn chưa đủ để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân viên có tay nghề. Các trường dạy nghề chuyên về ẩm thực đều đang ở trên đà phát triển mạnh chừng nào tại Pháp vẫn còn nhiều nghịch lý trong ngành dịch vụ khách sạn nhà hàng : chỗ làm tại các hàng quán thì nhiều, nhưng nhân viên có tay nghề thực thụ dường như lúc nào cũng thiếu.