Nước Pháp lại thay thủ tướng. Thế giới thở phào nhẹ nhõm nhờ thỏa thuận giữa Hamas và Israel tại Gaza ;Tuần lễ giải Nobel danh giá và cái kết đắng trắng tay của Donald Trump, là một số chủ đề chính của Tạp Chí Thế Giới Đó Đây tuần này.

Trong tuần vừa qua, diễn biến chính trị tại Pháp lại được theo dõi chặt chẽ, sau khi tân thủ tướng Sébastien Lecornu từ chức vào thứ Hai, và tân nội các với 18 bộ trưởng chỉ tồn tại có 14 giờ. Đây là lần thứ năm trong vòng chưa đầy hai năm, Pháp thay đổi thủ tướng, phản ánh tình trạng bất ổn chính trị kéo dài.

Trên kênh truyền hình France 2, tối thứ Tư ông Lecornu giải thích : « Tối nay, nhiệm vụ của tôi chấm dứt. Tôi từ chức vì không đáp ứng được những điều kiện đặt ra, và tôi cũng không chạy theo chức vụ thủ tướng.. Theo tôi, nội các mới sẽ phải chịu trách nhiệm trong tương lai, bất kể là ai, thì sẽ phải là một đội ngũ hoàn toàn không có tham vọng tranh cử tổng thống năm 2027. »

Thủ tướng từ nhiệm cũng loại bỏ khả năng giải tán Quốc Hội, và  khẳng định rằng « đây không phải là thời điểm để thay đổi tổng thống ».

Chiều thứ Sáu, tổng thống Emmanuel Macron gặp lãnh đạo các chính đảng, ngoại trừ hai đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc và đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, để tham vấn. Theo điện Elysée cuộc họp này mang tính quyết định vì lãnh đạo Pháp đã hứa bổ nhiệm thủ tướng trong vài giờ sau đó…. ( à mis à jour)

Cuộc khủng hoảng chính trị này không chỉ gây lo ngại trong nước mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực đồng euro. Những bế tắc chính trị và thâm hụt ngân sách tại Pháp đang làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Paris trong Liên Hiệp Châu Âu.

Tin tức về thỏa thuận giữa Hamas và Israel được đưa ra sáng thứ Năm, 09/10/2025, đã « khiến cả thế giới nhẹ nhõm », theo như nhận định của thủ tướng Anh Keir Starmer. Theo kế hoạch hòa bình ở Gaza do tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất, hai bên đã đồng ý thực hiện giai đoạn đầu tiên, tức là trao trả 20 con tin bị Hamas bắt giữ còn sống sót, đổi lại Israel trả tự do cho hơn 2000 tù nhân Palestine.

Nhà Nước Do Thái đã chính thức xác nhận thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực kể từ 12 giờ trưa thứ Sáu (giờ Israel), và lực lượng Israel bắt đầu rút quân ở Gaza, rời về một đường biên đã được thỏa thuận. Hình ảnh của hãng tin Reuters cho thấy những chiếc xe tải được Israel huy động để di chuyển các xe tăng ở dải Gaza. Nhiều quốc gia đã bày tỏ ý định sẵn sàng hỗ trợ, viện trợ nhân đạo, tái thiết dải Gaza đã bị tàn phá sau hai năm chiến tranh. 

Thỏa thuận mở đường cho việc chấm dứt cuộc chiến khiến 60 000 người Palestine thiệt mạng, do Israel khởi xướng để trả đũa Hamas sau vụ tấn công khủng bố 07/10/2023, lấy đi sinh mạng của 1200 người và hơn 200 người bị bắt giữ làm con tin.

Liệu Hamas có chịu giải giáp ?

Tuy nhiên, nhiều điểm trong kế hoạch hòa bình do tổng thống Trump đưa ra vẫn còn mơ hồ, đặc biệt là việc giải giáp Hamas, và bằng cách nào ? Điều này được coi là « thách thức lớn nhất vì nếu không, sẽ khó có khả năng Israel rút quân hoàn toàn và quốc tế cũng sẽ khó chấp thuận rót hàng tỷ đô la để tái thiết Gaza », theo nhận định của giáo sư Jonathan Rynhold, trưởng khoa chính trị tại đại học Bar Ilan, ở Israel, được Reuters trích dẫn. Đây cũng là điều kiện mà Nhà nước Do Thái nhiều lần đưa ra, và Hamas đã từng công khai bác bỏ.

Theo trang Al Jazeera, được cho là thân cận với phong trào Palestine, rất khó để Hamas chấp nhận giải giáp, vì vũ khí là “lá bài mặc cả” của Hamas trong các cuộc đàm phán và là biểu tượng cho sự kháng cự của họ trước Israel, và tự đặt mình vào thế yếu. Một số nhà phân tích trả lời báo Qatar cho rằng Hamas sẽ không tự nguyện giao nộp vũ khí nếu không đạt được các nhượng bộ lớn từ Israel và cộng đồng quốc tế, chẳng hạn như chấm dứt phong tỏa Gaza, bảo đảm an ninh cho người Palestine, hoặc thành lập một Nhà nước Palestine độc lập. Nếu giao nộp vũ khí, Hamas sẽ mất đi uy tín đối với những người ủng hộ ở Gaza vì mất đi vai trò bảo vệ.

Tuy nhiên, vẫn có khả năng Hamas có thể đồng ý bàn giao một phần vũ khí hoặc giải tán một số lực lượng, để đổi lấy nhượng bộ về kinh tế, thay vì giải trừ hoàn toàn. Do đó thỏa thuận ngừng bắn này có thể rất mong manh, và chỉ mang tính chất tạm thời, chỉ giảm leo thang.

Theo hãng tin AP, mặc dù tối qua, văn phòng chính phủ Israel đã thông qua giai đoạn đầu của thỏa thuận, nhưng sáng nay, nhiều vụ pháo kích vẫn diễn ra vào sáng sớm nay tại dải Gaza. Theo một nguồn tin ẩn danh từ Israel, quân đội Nhà nước Do Thái sẽ vẫn kiểm soát 50 % dải Gaza, ngay cả khi rút quân.

Dù không rõ liệu lệnh ngừng bắn có được duy trì dài lâu, nhưng niềm vui đã lan tỏa khắp dải Gaza khi thông tin này được đưa ra. Sáng nay, theo AP, hàng ngàn người Gaza đã bắt đầu đi bộ, trở về nhà, tại những nơi mà quân đội Israel rút quân.

Tình hình tại Gaza cũng là chủ đề đáng chú trong liên hoan phim về phóng viên chiến trường được tổ chức ở Pháp. Tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới ước tính 220 nhà báo đã thiệt mạng trong các vụ oanh kích của Israel tại dải đất bị cô lập này. Hành trình đưa tin chết chóc của các phóng viên được mô tả trong bộ phim tài liệu Inside Gaza, do Hélène LÂM TRỌNG thực hiện, và được trình chiếu vào tối thứ Năm, 09/10/2025, trong khuôn khổ chương trình Giải thưởng vinh danh các phóng viên chiến trường của thành phố Bayeux vùng Calvados-Normandie.

Những tiếng nói của người dân Palestine

Từ hai năm qua, không một nhà báo quốc tế nào được vào Gaza tác nghiệp, Hélène LÂM TRỌNG trong cuộc phỏng vấn, trả lời RFI tiếng Việt, cô giới thiệu về bộ phim và ý nghĩa từ việc nhường lời cho các phóng viên của hãng thông tấn Pháp AFP, những người trong cuộc chứng kiến những thay đổi đột ngột trong đời sống của 2 triệu dân Gaza chỉ sau có 1 đêm bị cuốn vào chiến tranh. Cô nói :

 « Tất cả các nhà báo quốc tế hoàn toàn bất lực vì phóng viên quốc tế bị cấm đến Gaza tác nghiệp. Chỉ còn lại các nhà báo của AFP tại Gaza. Họ làm việc trong những điều kiện vô cùng khó khăn. Phim tài liệu này trước hết là để vinh danh công sức của họ, để nhắc nhở rằng công việc của các phóng viên Palestine vô cùng quan trọng. Có thể nói đây là một bộ phim tôi đã thực hiện cùng với hãng thông tấn Pháp AFP. May mắn ở đây là tất cả các nhân vật trong phim đều là các nhà báo đã thu thập được rất, rất nhiều thông tin, hình ảnh, video.

Từ những tài liệu đó tôi đã hình thành dự án để đưa được Inside Gaza đến với khán giả. Thực ra, ngay sau loạt khủng bố 7/10/2023 không mấy ai muốn xem kiểu phim này, không mấy ai muốn biết quan điểm của người Palestine về những gì vừa xảy ra. Nhưng theo tôi tiếng nói của người Palestine hết sức quan trọng, bởi vì chất lượng thông tin chính là ở điểm, tin tức phải được xử lý một cách cân bằng.

Cần quan tâm đến lập trường của người Palestine và các nhà báo của tại Gaza là những nhà quan sát có vị trí tốt nhất, để tường thuật một cách chi tiết sống trong một cuộc xung đột khắc nghiệt như ở Gaza và hơn thế nữa làm thế nào để các nhà báo tác nghiệp, đưa tin trong môi trường bất thuận lợi đó ».  

Tuần lễ Nobel 2025 

Tuần vừa qua cũng được gọi là tuần lễ Nobel 2025 làm nổi bật những công trình đột phá khoa học cũng như những tiếng nói đấu tranh vì tự do dân chủ. Mở đầu là giải Y học, trao cho Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi vì phát hiện vai trò then chốt của các tế bào T điều hòa trong “miễn dịch ngoại vi”.

Tiếp đó, ngày 7/10, giải Vật lý vinh danh John Clarke, Michel Devoret và John Martinis với các thí nghiệm xác thực hiệu ứng cơ lượng tử trên hệ thống có kích thước vĩ mô (mạch siêu dẫn, hiệu ứng Josephson…), mở đường cho các ứng dụng trong điện toán lượng tử. Ngày 8/10, giải Hóa học được trao cho Susumu Kitagawa, Richard Robson và Omar Yaghi nhờ phát triển “khung kim loại – hữu cơ” (MOF) vật liệu có cấu trúc lỗ rỗng lớn, giúp thu nước từ không khí, hấp thụ CO₂ và lưu giữ các chất khí độc hại.

Ngày 9/10, giải Văn học thuộc về nhà văn Hungary László Krasznahorkai với các tác phẩm và phong cách sáng tác lạ thường, đầy ám ảnh, được đánh giá là « tái khẳng định sức mạnh của nghệ thuật giữa cơn hoảng loạn tận thế ». Một số độc giả Việt Nam có lẽ đã biết đến nhà văn qua tác phẩm đầu tay của ông, Satantango, được chuyển thể sang tiếng Việt bởi dịch giả Giáp Văn Chung thực hiện. Từ Budapest, dịch giả cho biết thêm :

« Từ lâu tôi đã dự báo là ông Krasznahorkai sớm muộn cũng nhận được giải Nobel. Do đó, tôi đã bỏ nhiều công sức dịch ra tiếng Việt hai tác phẩm có thể nói là quan trọng bậc nhất của ông tiểu thuyết Satan Tango – Vũ Điệu Quỷ Satan do Nhã Nam ân hành năm 2022 và tiểu thuyết Chiến tranh và Chiến tranh cũng do Nhã Nam và Nhà xuất bản văn học ấn hành năm 2017. Đây là các tác phẩm hậu hiện đại nặng ký và khẽ khá kén bạn đọc. Xin trân trọng giới thiệu để bạn đọc trong nước có thể tiếp cận với một tác giả được coi là quái kiệt của văn học Hungary.

Ông được xem là nhà văn hậu hiện đại với chủ đề u tối và bi quan, khám phá sự khủng hoảng tâm linh, sự sụp đổ xã hội, sự cô đơn, văn phong của ông mang nhiều tính cô đơn, trừu tượng, nhiều khi không tưởng. Câu văn ông thường dài lê thê, nhiều mệnh đề dồn dập trùng lấp lên nhau, có cấu trúc phức tạp tạo cảm giác dồn nén liên tục u ám có tính nội tâm mạnh. 

Được coi là cây bút lớn đặc sắc của văn học Trung Âu đương đại, đặc biệt cách nhìn vào sự sụp đổ hỗn loạn của xã hội và tính cách của con người trong những bối cảnh khắc nghiệt. Văn phong độc đáo của ông ảnh hưởng mạnh đến cách người đọc cảm nhận thời gian, không gian và tâm trạng gây thách thức nhưng cũng rất sâu sắc trong trải nghiệm văn học. Các tác phẩm của ông còn mang tính dự báo tiên tri về tương lai của thế giới và xã hội.

Các nhà phê bình coi ông sánh ngang với với các tác giả lớn của thế kỷ 20 như Kafka, Thomas Bernhard, Herman Melville nhưng ông vẫn giữ được đặc trưng và cá tính riêng biệt. Do đó ông có sức ảnh hưởng lớn tới các tác giả nhất là các tác giả trẻ đặc biệt ở các nước phương Tây. »

Tuần lễ Nobel khép lại với giải Nobel Hòa bình được trao cho bà Maria Corina Machado, chính trị gia thuộc phe đối lập của Venezuela. Bà được vinh danh vì đã kiên trì đấu tranh cho dân chủ giữa áp lực đàn áp chính quyền. Việc trao giải này được cho là thể hiện độc lập và sức nặng đạo đức trong lựa chọn của Ủy ban Nobel, đặc biệt khi có nhiều áp lực chính trị từ phía Hoa Kỳ, đối với giải thưởng mà Donald Trump luôn khao khát được nhận.