รูปรสกลิ่นเสียงสัมผัสมิใช่กาม แต่ความพึงพอใจในรูปรสกลิ่นเสียงสัมผัส เรียกว่ากาม

แม้จะผ่านไปแล้ว จิตปรุงแต่งได้ โดยอาศัยสัญญาภาพ เรียกกามสัญญา

จิตที่ท่องเที่ยวไปในกามสัญญา ติดอยู่ในบ่วง เปรียบเหมือนสุขของคนป่วยที่ได้กินของแสลง

จิตที่ตกอยู่ภายใต้บ่วง คือจิตที่มีความคับแค้น

เพราะมีเหยื่อล่อด้วยรสโอชะอันเกิดจากกามนี่เอง

- - - - -

ใครอยากจะรู้ว่าจิตตัวเองนั้นตกอยู่ใต้บ่วงหรือเปล่า

หลับตาอยู่นิ่งนิ่ง

หลับตายืนนิ่งนิ่ง อยู่ในอิริยาบถนั่ง

เราจะเห็นสภาพจิตของเราว่ามันเป็นอิสระจากบ่วงไหม

หรือว่าตกอยู่ใต้อาณัติของบ่วงไปแล้ว ถูกบ่วงร้อยรัดไปแล้ว

จิตที่ตกอยู่ในบ่วงมีแต่ความคับแค้น มีแต่ความทุกข์

มีแต่ความขัดแย้ง เข้าไปเสพเข้าไปข้องเกี่ยว

พัวพันในอารมณ์ อันทำให้เกิดความขัดแย้ง

เกิดความโทมนัส เกิดความคับแค้น นั่นแหละตกอยู่ในบ่วงละ

ใครอยากจะไปอยู่ในบ่วงนั้นล่ะ.. มันไม่มีนะ แต่มันมีเหยื่อล่อไง

รสโอชะความสุขอันเกิดจากกามนั่นเองที่เป็นเหตุให้จิตเกิดความเพลิน

ที่ไปเพลินในสุขอันเกิดจากกามนี่เพราะอะไร เพราะไม่เคยได้ยินได้ฟัง

ไม่เคยศึกษาว่า ยังมีความสุขอีกนัยยะหนึ่ง

อีกประเภทหนึ่งซึ่งไม่ให้โทษเลย

ใครที่ไปอ่านในฌานสูตร ภิกษุทั้งหลายความสุขที่พึงควรกลัวความสุขที่ไม่พึงกลัว

ความสุขที่พึงกลัวก็คือความสุขมันเกิดจากกามสัญญา

ความสุขอันเกิดจากรูปรสกลิ่นเสียงสัมผัส

ความสุขที่ไม่ควรกลัวเลยก็คือความสุขอันเกิดจากสมาธิเกิดจากเนกขัมมะ อันนั้นไม่มีโทษเลย

พระองค์ท่านตรัสแบบนี้

ปิยทัสสี ภิกขุ

อุบายวิธีในการ "ยืนสมาธิ" และ "นอนสมาธิ"

ปุจฉา:วิสัชนาเรื่อง "เวลาในหลุมดำ"

- - -

อันนั้นคือธาตุเกิด

" พักจากการท่องเที่ยวไปในกาลเวลา โดยอุบายวิธีเหล่านี้

เป็นอุบายที่เพิกถอนจิตออกจากความคิดนึกปรุงแต่ง "

======

แน่นอนทีเดียว.. การที่จะมาฝึกจิตให้เป็นหนึ่งเดียวอยู่กับปัจจุบัน

อยู่กับอารมณ์อันเป็นปัจจุบัน ลมหายใจก็เป็นส่วนหนึ่งของอารมณ์ปัจจุบันนะ

ที่เราฝึกกันมาเสพคุ้นมา คุ้นเคยมา

แต่มีสภาวะหนึ่งที่ไม่อนุญาต ไม่ยอมปล่อยให้จิตอยู่กับปัจจุบัน

ก็คือโลกใบเดิม "ความเคยชิน"

โลกแห่งความคิดนึก โลกแห่งความสัมพันธ์ โลกแห่งความเชื่อ

โลกแห่งลัทธิประเพณี โลกของความรู้ โลกแห่งประสบการณ์ที่เราเคยมีมาก่อน

คอยจะดึงจิตไปร่วมกับโลกใบนั้นอีก โลกใบเดิมที่เราเสพคุ้นอยู่

อุบายวิธีที่จะให้จิตถอยห่างออกมา

คลายออกมาจากพื้นที่ของความคิดนึก ก็คือเราต้องถอนเหตุ

.

อะไรนะเป็นเหตุที่อาจเป็นตัวร้อยรัดจิตให้ติดอยู่ในอารมณ์อดีตอนาคต

เราต้องถอนเหตุตัวนี้ ปลดเปลื้องเหตุตัวนี้

ไม่เช่นนั้นการที่จะมาสัมผัสกับอารมณ์อันเป็นปัจจุบันนี้มันยากมาก

.

อยู่กับลมหายใจ อยู่กับความรู้สึกตัวอันเป็นปัจจุบันไม่กี่ขณะมันดึงไปอีก

ความคิดก็คือสัญญาภาพ

เรารับรู้อารมณ์อดีตผ่านสัญญา เรารับรู้อารมณ์อนาคตผ่านจินตนาการ

.

วิญญาณไปรับรู้อารมณ์ จิตเข้าไปเห็นกระบวนการ

ไปหยั่งลงในกระบวนการของวิญญาณ และธาตุที่ไปหยั่งลงสู่อารมณ์

.

มันมีอีกตัวนึงแทรกเข้ามาก็คือความพึงพอใจหรือไม่พึงพอใจในอารมณ์นั้นๆ

แรงพึงพอใจไม่พึงพอใจ ที่ร้อยรัดจิตให้ติดอยู่ในอารมณ์

ให้ติดอยู่ในโลกของอดีต โลกของอนาคต ในโลกของความคิด

ปิยทัสสี ภิกขุ

เมื่อจิตเป็นอิสระจากกาลเวลาทั้งอดีตอนาคตแน่นอนทีเดียว

ความรู้สึกจะเต็มอยู่กับปัจจุบัน ตัวนี้เรียกว่า "ปราโมทย์ "

มีความอิ่มข้างในอยู่

ไม่กระวนกระวาย ไม่กระสับกระส่าย

ไม่ลุกลี้ลุกลน ไม่โลดแล่น

ไม่ปรากฏอยู่ในอดีตอนาคต

เรียกว่าตัวปราโมทย์ มีความอิ่มเอมภายใน

ปราโมทย์ตัวนี้เกิดจากปัญญานะไม่เหมือนปิติ

ปิติบางประเภทนี้เกิดจากการเพ่งเกิดจากอารมณ์ของฌานก็มี

แต่ตัวปราโมทย์เป็นผลจากปัญญาที่หยั่งลงสู่สภาวะรูปและนามตรงตามความเป็นจริง

อาศัยการฟังบ้างแล้วเอาองค์ความรู้ที่ได้ยินได้ฟัง

มาสาธยาย มาตรึกตรอง มาพิจารณา มามนสิการ

เมื่อปราโมทย์เกิดแล้ว

จิตที่มีปราโมทย์มีความอิ่มเอม เป็นลักษณะของปีติ

ปีติเกิดแล้ว

กายที่ปิติตั้งอยู่ก็จะเบา

กายเบาจิตเบา

กายเบาจิตเบาเป็นผลให้เป็นพื้นที่ให้ความสุขได้หยั่งลง

สุขภายในนะ

เมื่อความสุขหยั่งลงแล้ว เป็นพื้นที่ให้เกิดสมาธิ

เมื่อสมาธิเกิดแล้ว สัมมาสมาธิย่อมหยั่งรู้ตรงตามความเป็นจริง

ก็คือบรรลุถึงอริยสัจธรรมบรรลุถึงนิพพาน

จะเป็นแบบนี้นะ

ปิยทัสสี ภิกขุ

* ปิยทัสสี ภิกขุ *

ปฏิบัติร่วมกันในสัปดาห์อาสาฬหบูชา

เป็นวันเกิดขึ้นของพระรัตนตรัย ครบองค์สามในวันอาสาฬหบูชานี้

.

สภาวะสิ้นสุดลงของการสืบต่อของรูปและนาม ไม่ตั้งอยู่ในอายตนะทั้งหก ไม่มีการรับรู้ในพื้นที่ของวิญญาน เป็นการรับรู้ที่ไม่เนื่องด้วยเวลา

.

ภิกษุสามรูปบิณบาตร ภิกษุสองรูปบำเพ็ญเพียร

ภิกษุสองรูปบิณบาตร ภิกษุสามรูปบำเพ็ญเพียร

* รูปใดได้ดวงตาเห็นธรรมก่อนหลัง หรือมีลำดับอย่างไร การบันทึกนี้ตกหล่นไป *

ท้ายที่สุด ปัญจวัคคีย์ได้ดวงตาเห็นธรรมเหมือนกันหมด

พุทธองค์ได้แสดงอนัตลักขณสูตร

ควบคุมไม่ได้ รักษาไม่ได้ สภาวะเป็นอนัตตา มิใช่ตัวมิใช่ตน มิใช่บุคคล

พอได้แสดงอนัตลักขณสูตรแล้ว เหล่าปัจวัคคีย์ก็ได้ดวงตาเห็นธรรมขั้นสุดท้าย บรรลุขีณาสพ บรรลุอรหัตมรรค

*-การดับสิ้นสุดลงของรูปและนาม สิ้นสุดลงเมื่อใด ขณะนั้นมัคคญานปรากฏ เกิดขึ้นเพียงหนึ่งขณะแล้วดับไป

สภาวะไม่เกิดไม่ดับ ก็เป็นอารมณ์ของจิตต่อไป การเกิดขึ้นเป็นครั้งที่สองเรียกว่าผลญาน

.

.

* ปิยทัสสี ภิกขุ *

มันมีนะบางช่วงบางขณะ จิตที่มีอวิชชาตัณหาอุปาทานอยู่เนี่ย

ก็จะมีสมุทัยสัจจะ เคลื่อนเข้ามา

เคลื่อนเข้ามาแทรกในการรับรู้ ในกระแสของการเกิดดับของขันธ์

จิตที่หลุดพ้นแล้วโดยสมบูรณ์

จะมีเพียงการเปลี่ยนแปลงการเกิดดับของขันธ์ล้วนๆนะ

จะไม่มีแรงปรารถนา จะไม่มีความรักและความชัง

เข้ามาเกิดร่วมกับการรับรู้อารมณ์

แต่จิตที่ยังมีอวิชชาอยู่ แน่นอนทีเดียว

ตัณหาอุปทานยังดับไม่หมดใช่ไหม เขาก็จะทํากิจทําหน้าที่ของเขา

ยินดีบ้างในอารมณ์ที่รับรู้

ไม่พึงพอใจบ้างกับอารมณ์ที่รับรู้

* ปิยทัสสี ภิกขุ *

. เราสัมผัสโลกใบนี้ได้เพียงแค่หนึ่งขณะ

เราสัมผัสได้เพียงขณะนี้

ไม่มากไปกว่านี้

---

เวลาได้กลืนกินทุกสรรพสิ่งพร้อมกับตัวมันเอง

แต่ผู้ใดที่เข้ามาถึงจุดต้นกําเนิดของเวลาคือปัจจุบันขณะแล้ว

บุคคลนั้นชื่อว่าเป็นผู้กลืนกินกาล

แทนที่จะถูกเวลามันกลืนกิน

เป็นผู้กินกาลนะ

ย่อมทําที่สุดแห่งทุกข์ได้

.

ทำที่สุดแห่งทุกข์ได้คือยังไง

ปัจจุบันขณะเห็นการเกิดการดับของรูปและนาม ขณะเกิดดับเกิดดับ

ขณะก็แน่นอน ก็คือขณะแห่งการปรากฏและการเสื่อมสลายไปของรูปและนาม สสารพลังงาน

.

เกิดดับเกิดดับ จนกระทั่งว่าการเกิดดับเนี่ยมันไปถึงจุดเต็มรอบของมันนะ

เต็มรอบคือยังไง สายธารแห่งความเกิดดับเขาเรียกว่าความสืบต่อแห่งสสารพลังงาน-

รูปและนามที่มันอิงปัจจุบันขณะอยู่นี้

ปรากฏตั้งอยู่สลาย ปรากฏตั้งอยู่สลาย หรือว่านิยามว่าเกิดดับเกิดดับ

.

ดับไปแล้วก็มีความเกิดมาปรากฎใหม่แล้วก็ดับไปอีก

แล้วก็มีความเกิดมาสืบต่อความสืบต่อเรียกว่าสันตติ

ท้ายที่สุดของสายธารของเวลาอันเป็นปัจจุบันขณะ เกิดดับเกิดดับมันจะไปสิ้นสุดลง

สายธารนี้นะ มันบรรลุถึงสภาวะที่สิ้นสุดลงมัน จะสิ้นสุดลงที่รอบของความดับ

เขานิยามว่าดับสุดท้าย

เมื่อดับสุดท้าย ทําไมนิยามว่าดับสุดท้าย

เพราะเวลาดับสุดท้ายไปแล้วจะไม่มีสภาวะความเกิดมาสืบต่อ

ตามให้ทันนะ

.

ดับสิ้นสุดลงนะ เวลามันจะดับสิ้นสุดลงพร้อมกับการดับลงของรูปและนามของความเกิดและดับ

ของสสารพลังงาน ของรูปและนามเนี่ย

มันจะสิ้นสุดลงที่รอบดับ

เมื่อสิ้นสุดลงแล้วนั่นคือนิยามว่าไม่มีความเกิดมาสืบต่อเมื่อไม่มีเกิดจะมีดับได้อย่างไร

สภาวะที่ไม่มีเกิดไม่มีดับนะเขาเรียกว่าไม่มีขณะของเวลาอีกแล้ว

พ้นไปแล้วจากกรอบของเวลา

เวลานี่คือกาละนะ

ที่ไม่มีเวลา ไม่ประกอบด้วยเวลาก็คือ “อกาลิโก” เป็นคุณสมบัติของธรรมคุณ

ไม่มีการจุติไม่มีการอุบัติไม่มีการเคลื่อน

ไม่ใช่ความว่างเปล่า

พระองค์ท่านตรัสว่าสภาวะนั้นมีอยู่ภิกษุทั้งหลาย ไม่มีการมาไม่มีการไป ไม่มีการจุติและอุบัตินั่นเเลคือที่สุดแห่งทุกข์นั่นคือพระนิพพานนั่นเอง

อันนี้เป็นอกาละแล้วนะ

ที่นิยามว่าเมื่อเวลามันมีอยู่จริงแล้วมันมีสภาวะที่ไม่ประกอบด้วยเวลาไหม

ก็อกาลิโกนั่นไง

อันนี้เรากําลังพูดถึงในบริบทของทัศนคติของพุทธะนะ

ใครที่ดํารงได้โดยสมบูรณ์แล้วนะ เข้าไปถึงสภาวะอกาลิโกแล้ว

ผู้นั้นจะเป็นผู้มีราตรีหนึ่งอันเจริญ

* ปิยทัสสี ภิกขุ *

ให้ผู้ปฏิบัติสังเกต ไม่ว่าเราหรือเขา

ช่วงใดโมเมนท์ใดที่จิตไปเผลอ มันถูกอกุศลธรรมเนี่ย

เศร้าหมองอีกแล้วขัดแย้งอีกแล้ววิตกกังวลอีกแล้ว

แสดงว่าในโมเมนท์นั้นขณะนั้นให้สังเกตว่า

ความรู้สึกมันจะถูกดูดไปที่ใจ จะถูกดูดไปที่ใจ

.

จะพิจารณาแล้วอะไรแล้วมันก็ถูกดึงไปอีก

กําลังของการพิจารณาไม่มีกําลังพอ ตัวปัญญาญาน

แต่ความยึดความติด ความเศร้าหมองมันดึงความรู้สึกไปร่วมกับหัวใจ

.

ก็มีอุบายง่ายนิดเดียว ! ก็คือ

เอาความรู้สึก

ช่วงที่จิตเศร้าหมองนะ

เราก็ดึงความรู้สึกมาไว้ที่กึ่งกลางสมองนะ

ความเศร้าหมองเหล่านั้นก็ทําอะไรจิตไม่ได้

อันนี้เป็นอุบายในยุคใหม่

.

มีคําบอกว่ากึ่งกลางสมองทําหน้าที่อะไรบ้าง

เป็นฐาน เป็นตําแหน่งการรับรู้อารมณ์ฝ่ายกุศลธรรมมัคคปฏิปทา

เป็นพลังงานแห่งความเกิด

แสงสว่างไม่ได้เกิดที่ใจเลยนะตอนนี้

มันจะเกิดที่กึ่งกลางสมอง

ดุจดั่งดาวฤกษ์ที่มีแสงสว่างในตัวเอง

การบรรลุการสัมผัสพลังงานทุกระดับชั้นของฌานจิต

อันนี้เมื่อก่อนนั้นฌานจิตประเภทที่หนึ่งเนี่ยจะผ่านใจ มโนทวารนะ

.

แต่ตอนนี้ไม่ใช่แล้ว

มันจะต้องผ่านกึ่งกลางสมองน่ะ

ส่วนฌานจิตประเภทที่สองที่ว่า

ตําแหน่งที่ตั้งของเอกัคคตาในระดับขณิกสมาธิอุปจาระสมาธิและระดับจตุตถฌานนั้นเหมือนกัน

* ปิยทัสสี ภิกขุ *

เราสัมผัสสังสารวัฏได้เพียงหนึ่งขณะเท่านั้น !

เป็นความเข้าใจผิดที่คิดไปว่าเราจะได้ครอบครองรูปและนามในอนาคต . . ไม่นะ

=========

การรับรู้ทางประสาทสัมผัสทั้ง ๕ ก็คือวิญญาณทั้ง ๕

ลักษณะใดหรือลักษณะหนึ่ง จะไม่จบลงตรงนั้น

มันจะมาจบลงที่ “มโนวิญญาณ”

เกิดผัสสะขึ้นแล้ว ผัสสะเป็นบวก

ผัสสะเป็นปัจจัยให้เกิดเวทนาใช่มั้ย

สุขเวทนามันตั้งอยู่ในผัสสะที่เป็นบวก

ทุกขเวทนามันตั้งอยู่ในผัสสะที่เป็นลบ

.

เกิดเวทนาแล้วหากไม่รู้ ไม่เท่าทัน ไม่เห็นการเกิดดับ

ตรงนี้แหละตรงนี้แหละ ที่สายปฏิจสมุปบาทมีสองสาย

สายแห่งความเกิดและสายแห่งความดับ

มันจะเชื่อมต่อ

รอยต่อระหว่างเส้นทางสองเส้นน่ะที่มันจะแยกออกจากกัน

มันจะแยกออกตรงที่เวทนา

ถ้าเห็นการเกิดดับของเวทนานะ

ตัณหาก็ดับ ตัณหาดับอุปทานอันดับ

อันนี้พูดถึงสภาวะในปัจจุปันธรรมนะ

แต่ถ้าไม่หยั่งลง ไม่เห็นการเกิดการดับของเวทนา อันนี้มันจะวนละ

เวทนาเป็นปัจจัยให้เกิดตัณหา

ตัณหาเป็นปัจจัยให้เกิดอุปาทาน

ภพชาติชรามรณะ จะวนไปอย่างนี้นะ

.

แต่ได้เห็นการเกิดดับของเวทนาแล้ว มันจะไม่วน

มันจะออกจากวังวนของสังสารวัฏล่ะ

ออกจากวังวนของปฎิจจสมุปบาท เรียกว่า ปฏิจจสมุปบาทในรอบแห่งการดับ

อันนี้แหละที่มาสนับสนุนตรงกับคุรุอาจารย์ที่ท่านบอกว่า "วิญญาณเป็นที่ตั้งเป็นที่รับรู้ของจิต"

.

มันมีมั้ยว่าจิตมันไปรับรู้นอกเหนือวิญญาณ

มีอีกพระสูตรหนึ่งพระองค์ท่านตรัสว่า

ภิกษุทั้งหลายวิญญาณนั้นไปหยั่งลงในอารมณ์ใด

{ ๑. วิญญาณ ๒.อารมณ์นะ }

.

อารมณ์มาจากทางไหนล่ะ !

อารมณ์จากการเห็นได้ยินได้กลิ่นลิ้มรสสัมผัส

อารมณ์มันเกิดจากความคิดนึก

อารมณ์มาจากทางอายนะทั้ง ๖

นี่แหละวิญญาณ

.

ภิกษุทั้งหลายวิญญาณตั้งอยู่ในอารมณ์ใด { วิญญาณแล้วก็อารมณ์นะ }

จิตที่มีอวิชชา { ในขณะที่จิตมีอวิชชาไม่มีปัญญาญาน }

ก็จะมีความพึงพอใจไม่พึงพอใจในอารมณ์นั้น

ก็คืออภิชฌาและโทมนัสนั่นล่ะ

.

มันไปเพ่ง มันไปปรารถนา

มันมีความพร่อง

มันมีความยินดีไม่ยินดีในอารมณ์นั้นนะ

นั่นเป็นที่ตั้งแห่งภพ

พระองค์ท่านตรัส " นั่นเป็นที่ตั้งแห่งภพ "

อันนี้คือกระโดดไปเลยนะ เพราะปกติในปฏิจจสมุปบาทที่เป็นโดยลําดับ

วิญญาณเนี่ยก็ต้องเป็นปัจจัยให้เกิดผัสสะใช่ไหม

ธรรมสามอย่างนี้เป็นปัจจัยให้เกิดผัสสะ

.

ผัสสะเป็นปัจจัยให้เกิดเวทนา

เวทนาเป็นปัจจัยให้เกิดตัณหา

ตัณหาเป็นปัจจัยเกิดอุปาทาน

อุปาทานเป็นปัจจัยให้เกิดภพ

พระองค์ท่านมาสรุปตรงที่ภพเลย

นั่นหมายถึงอะไร . .

ความยินดีไม่ยินดี อภิชฌาและโทมนัสนั้น

มันบ่งบอกว่ามันผ่านผัสสะมาแล้ว ผ่านเวทนามาแล้ว อย่างงี้

วิญญาณหยั่งลงสู่อารมณ์ใด จิตที่มีอวิชชาในขณะนั้น

ขณะใดที่จิตมีอวิชชาก็จะมีความยินดีและความไม่ยินดีในอารมณ์นั้น

มีการเพ่งในอารมณ์นั้น

นั่นคือภิกษุทั้งหลายนั่นคือเป็นที่ตั้งแห่งภพ

- ปิยทัสสี ภิกขุ -