از مشرق تا مغرب، جهان عرب‌زبان شاهد جوششی فرهنگی و هنری است که از لبنان گرفته تا مراکش، در عرصۀ ادبیات، هنرهای تجسمی و موسیقی جریان دارد. در این میان، خوانندگان زن نقشی برجسته به عهده دارند و بسیاری از آنان، فراتر از چارچوب کشور خود، بر صحنه‌های بین‌المللی شاهد موفقیت‌های بزرگ‌اند.

موسیقی روز عرب میراث پرباری در اختیار دارد که با اندکی ابتکار و ذوق می‌تواند منبع آفرینش بسیار حاصل‌خیزی باشد. موسیقی عرب، اساساً در قاهره و بیروت، از حوالی سال ١٩٣٠ چنان زاینده و سرزنده شد که نه تنها کشورهای غیرعرب منطقه مثل ایران و ترکیه را تسخیر کرد، که در جهان غرب هم با چهره‌هایی مثل ام کلثوم، به شهرتی محکم دست یافت.

آثار باقیمانده از این دوران طلایی امروزه برای خوانندگان و موسیقیدانان جهان عرب دستمایۀ پرارزشی است. اگرچه در این کشورها هم موسیقی مصرفی جای اصلی را در رسانه‌ها و گوش مردم اشغال می‌کند، اما هنرمندانی که به دنبال کارهای ماندنی‌تر و تجربه‌های تازه‌اند کم نیستند.

به گفتۀ خانم اُم که اهل مراکش است و نام کاملش ام‌الغیث بنت صحراوی است، "امروزه سرزندگی و جوششی تازه در عرصۀ ترانه‌های عرب دیده می‌شود، هرچند که در داخل کشور (مراکش)، رَپ آبکی و ترانه‌های عاشقانۀ دو دقیقه و نیمه که کلام آنها بیش از دو جمله و نیم نیست، فضا را اشغال کرده است".

خانم سعاد ماسی الجزایری نیز می‌گوید: "برای من حکایت کرده‌اند که ام کلثوم برای اجرای یک ترانه‌‌ که گاه دو ساعت طول می‌کشید، به مدت شش ماه از صبح تا شب با ارکستر بزرگ تمرین می‌کرد".

این سنت بزرگ موسیقی و آوازی که مستقیماً بااکثریت مردم ارتباط برقرار می‌کرد و در عین حال بسیار کارشده و مشکل‌پسند بود، باعث می‌شود که بسیاری از خوانندگان امروزی جهان عرب سطح انتظار و توقع بالایی از موسیقی و ترانه‌سرایی داشته باشند.

خانم اُم مراکشی که از کودکی در چارچوب گروه‌های همخوانی با موسیقی کلیسایی سیاهان آمریکا (گاسپل) آشنا شده، حالا هم که تقریباً چهل سال دارد، همان حال و هوای جاز را بیشتر می‌پسندد، هرچند که سبک آواز و تحریر‌های او مستقیماً با موسیقی عرب مرتبط است.

سعاد ماسی الجزایری اما از آغاز مجذوب موسیقی سفیدپوست‌های آمریکایی بوده (فولک و کانتری) و کارش را با تقلید از جون بائز یا کِنی راجرز شروع کرده است. اما او هم به گفتۀ خودش بعد از چند سال به موسیقی و فرهنگ سرزمین خود باز گشته است.

اما وجه مشترک خوانندگانی چون سعاد ماسی یا اُم، یا ناتاشا اطلس که رگ مصری دارد و بسیاری دیگر از خوانندگان زن جهان عرب، سهولت در پیوند فرهنگ و زبان مادری با جریان‌های روز موسیقی بین‌المللی است...

ادامه دارد...

برای شنیدن نمونه‌هایی از کارهای اُم، سعاد ماسی و ناتاشا اطلس به فایل صوتی رجوع کنید