Bhí ré órga ag an Ghaeilge ar líne ar feadh tamaill, go háirithe ar Twitter - go dtí gur cheannaigh Elon Musk an t-ardán i 2022. Ina dhiaidh sin, tharla an ‘X-odus’, d’fhág roinnt comhlachtaí móra agus roinnt daoine aitheanta slán le ‘X’, agus bhí líon suntasach Gaeilgeoirí ina measc. Mar sin, cá háit ina bhfuil na Gaeil ag bailiú ar líne anois?  Agus an bhfuil spás ar bith ann ar líne d’ardán sóisialta atá go hiomlán i nGaeilge? 

Láithreoir: Áine Ní Bhreisleáin, Aíonna: Osgur Ó Ciardha, Storm Eaton-Kilgallen, Caoimhe Ní Chathail 

Foclóir: 

Tionchairí: Influencers 

Ionadaíocht: Representation 

Folláin: Healthy 

Idirdhealú: Differentiation 

Leas a bhaint as: To make good use of 

Gairmiúl: Professional 

Borradh: Boom or growth 

I mbolgán: In a bubble 

Meall: Attract 

Imeallú: Marginalisation 

Fuinneamh: Energy 

Fotheidil: Subtitles 

Cos ar bolg: Repress 

Feiceálach: Visible 

Tearman: Sanctuary 

Figh: Weave 

Éascú: Facilitate 

 

 

 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bhí clú agus cáil ar DJ Carey mar dhuine de na himreoirí iománaíochta is fearr a chonaic an tír seo riamh. 

Le linn na 90óidí agus ag tús na mílaoise, ba laoch é, ní amhain i gCill Chainnigh, ach i measc chosmhuintir na tíre ar fad. 

Bhí saol an mhadra bháin aige féin agus a pháirtí Sarah Newman le linn ré an Tíogair Ceiltigh, bhí tithe acu in áiteanna ar leith sa tír, agus ba mhinic iad ag dul ar saoire thar lear. 

Mar sin de, cá huair a chuaigh rudaí ar strae do DJ? 

Láithreoir: Tessa Fleming, Aoi: Eimear Ní Bhraonáin 

 

Foclóir: 

Feall: Betray 

Dallamullóg: Decieve  

I sáinn: In a fix or jam 

Faoi amhras: Under suspicion 

Mílaoise: Millenium  

Flaithiúil: Generous 

Cothromaíocht: Balance 

Craobh na hÉireann: All Ireland Championship 

Lánúin: Couple 

Iasacht: Borrow or lend 

Scaradh: Breakup 

Ailse: cancer 

Cóir leighis: Medical treatment 

Tuiscint: Understanding 

Macánta: Honest 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cén chuma a bheadh ar "Ghaeltacht nua" na linne seo, agus cén dóigh a dtosaíodh duine ag tógáil a leithéid? Tá Jake MacSiacais agus Róisín Nic Liam ina gcuid de ‘Lios Loch Lao’, grúpa atá ag forbairt tithe agus árasán do Ghaeilgeoirí i mBéal Feirste agus tá Caoimhín Ó Cadhla ina bhall de ‘Lonnaíochtaí Gaeilge Teo’ atá ag iarraidh tearmann do chainteoirí Gaeilge a thógáil san ardchathair. Ar Seachtain, téann Áine Ní Bhreisleáin i mbun cainte leis an dá ghrúpa atá ag iarraidh an ollfhís seo a chur i gcrích.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

De réir an daonáirimh is déanaí, tá eolas éigin ag 130,000 duine ar an nGaeilge in Albain ach i dTuaisceart na hÉireann, tá fios éigin ag beagnach 100,000 duine sa bhreis ar sin ar an teanga - 228,617.  Tá i bhfad níos mó Gaeilge ar an BBC in Albain ná mar atá ná mar atá ó thuaidh áfach. Tá idirdhealú soiléir ann, mar sin féin, agus is beag gearán a dhéanann Gaeilgeoirí faoin cheist – cad chuige sin??? 

Foclóir:

Laigí: Weaknesses 

Dall: Blind 

Líne eagarthóireachta: Editorial line 

Ábhartha: Relevant 

Aontachtaithe: Unionists 

Slat tomhais: Measuring stick 

Sciar: Proportion 

Fáinne fí: Vicious circle 

Idirdhealú: Distinction 

Maígh: Imply 

Múnla: Model 

Forlíonadh: Supplement 

Naimhdeas: Animosity 

Áiseanna: Resources 

Ionchur: Input 

Claonadh: Inclination or bias 

Cur i bhfriotal: Put into words 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Faoi dheireadh thiar thall, tá an feachtas toghchánaíochta beagnach críochnaithe agus bhí deireadh teasaí leis go deimhin. Caithfear na vótaí Dé hAoine agus roghnófar Uachtarán na hÉireann nua le teacht i gcomharbacht ar Michael D. Higgins.  Amharcann John Downing, comhfhreagraí polaitíochta leis an Irish Independent, ar na straitéisí a bhí ag na hiarrthóirí agus ar na taicticí a d’oibrigh agus nár oibrigh.

­

Foclóir:

• Mianta: Wishes
• Pobalbhreith: Poll
• Farasbarr: Advantage/Surplus
• Líomhaintí: Allegations
• Níos seirbhe: More bitter
• Goilliúnach: Cutting
• Cáineadh: Criticise
• Leas: Benefit
• Báúil: Sympathetic
• Feachtas: Campaign
• Vótaí millte: Spoiled votes
• Baol: Threat/Danger
• Is cuma sa tsioc: To not give a damn
• Easnamh: Inadequacy
• Abhchóide: Barrister
• Círéibí: Riots
• I gcoitinne: In general

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Roimh dheireadh na míosa seo, beidh oileáin bheaga na hÉireann ag caitheamh vóta i dtoghchán na hUachtaránachta ar an lá céanna leis an mórthír.

­

Tá 29 oileán ann ina bhfuil cónaí iontu agus tá suntas ar leith a bhaineann leo ó thaobh an chultúir de agus na teanga de.

­

Ach cad é mar atá sé le bheith i do chónaí ar oileán, ar charraig atá fada amuigh ar an bhfarraige, scartha ón mhórthír?

­

Láithreoir: Ciarán Dunbar, Aoi: Áine Ní Bhreisleáin

­

Tá an podchraoladh seo maoinithe ag Ciste an Daonlathais Áitiúil.

­

Foclóir:

­

Tréigeadh: Abandoned

­

Bánaigh: To devastate or to abandon

­

In éag: Die out

­

Buan:Permanent

­

Sceirdiúil: Windswept or bleak

­

Creagach: Rocky

­

Go tréan: Strongly

­

Ceann tuí: Thatched roof

­

An mhórthír/an tír mhór: The mainland

­

Fiáin: Wild/untamed

­

Tearmann: Sanctuary

­

Faire ar éin: Birdwatching

­

Bradán: Salmon

­

Portán: Crab

­

Móin: Turf

­

Breosla: Fuel

­

Céibheanna: Quays

­

Glórach: Loud

­

Bád farantóireachta: Ferry

­

Traonach: Corncrake

­

An teach fágtha le huacht: The house bequeathed in a will

­

Uathúil: Unique

­

Aighneas: Disagreement

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá baint nach beag Éireann agus le hÉireannaigh leis an scéalaíocht agus leis an tsamhlaíocht, agus tá clú agus cáil uirthi dá bharr. Ach leis an saol nua-aimseartha mar a bhíonn anois, is minic nach dtugtar an meas ceart don tseanchas, ná don tobar saibhir a chuireann sí ar fáil dúinn. Ach deirtear go bhfuil borradh ag teacht ar an nós ársa scéalaíochta seo agus go bhfuil sé faoi bhláth arís. Ar dhuine de na scéalaithe nua-aimseartha seo tá Aindrias de Staic.  Ar Seachtain, tógann Aindrais siar ar bhóithrín na smaointe muid, labhraíonn sé faoina óige, a chuid fadhbanna leis an ól, agus faoin síocháin atá aimsithe aige anois tar éis an saol a bhí aige a fhágáil ina dhiaidh. 

Foclóir: 

Foilsitheoir: Publisher 

Ádh: Luck 

Meabhair: Mind 

Damháin alla: Spiders 

Lámh in uachtar: Dominate 

Éirigh as: Quit 

Seachaint: Avoid 

Fonn: Melody 

Cíos: Rent 

Dátheangach: Bilingual 

Aithris: Recitation 

Taifeadtaí: Recordings 

Scéalaíocht: Storytelling 

Saothar: Work or writings 

Léacht: Lecture 

Clairseach: Harp 

Seanchas: Folklore 

Tá Aindrais ag tabhairt faoi chamchuairt lena seó ‘By the light of the slivery moon’. Tá sonraí ar fáil ar an suíomh https://aindrias.com/

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bhailigh na sluaite inniu i gColáiste Gonzaga i mBleá Cliath inniu le slán a fhágáil agus omós a thabhairt do Mhanchán Magan. Ní raibh ach 55 bliain d’aois slánaithe aige nuair a d’imigh sé ar shlí na fírinne an Déardaoin seo caite. Bhí ailse air le tamall. Bhain Manchán cáil amach mar gheall ar a chuid oibre mar scríbhneoir, láithreoir agus mar dhuine a spreag glúin nua i dtreo na Gaeilge de. Ar Seachtain, labhair Tessa Fleming le hÁine Ní Bhreisleáin, iriseoir le Seachtain, faoin lorg atá fágtha aige.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

50 bliain ó shin, chuaigh beirt bhall den IRA Sealadach i mbun ghnímh a chuir cor nua i stair na hÉireann. 

Bhí leannáin Eddie Gallagher agus Marion Coyle ar aon sa phríosún.  Mar sin, bheartaigh an bheirt acu iad a scaoileadh saor ar bhealach éigin.   

Ach, d’imigh an eachtra a bheartaigh siad go hiomlán as smacht. 

Ar Seachtain, cuimhníonn an Dr. Mícheál Ó hAodha, leachtóir in Ollscoil Luimnigh, siar ar fhuadach Tiede Herrema, eachtra a tharraing aird an domhain ar Éireann. 

 

Foclóir: 

Fuadaigh: Kidnap 

Léigear: Siege 

Géill: Yield 

Níos críonna: More shrewd 

Tionscol: Industry 

Gabh: Capture 

Ar éigean: Scarcely  

Áibhéil a dhéanamh: To exaggerate 

Bá: Affinity 

Báúil: Friendly 

Ar teitheadh: Fleeing 

Páirtí: Partner 

Neamhghnách: Unusual  

Oilte: Proficient or trained 

Ficheall: Chess – fi - hill 

Aigne: Mind 

Níos boige: Softer 

Diúl: Suck - dule 

Eisceachtúil: Exceptional 

Leannáin: Lovers 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cé comh deacair is atá sé tabhairt faoin oideachas trí Ghaeilge – go háirithe mura bhfuil mórán den teanga agat sa chéad dul síos. 

I gclár faisnéise nua a chraolfar ar TG4 oíche Dé Luain, buaileann an tionchaire ar líne, Kayleigh Trappe, le daoine fud fad na hÉireann a rinne díreach sin agus iad ag freastal ar na Boird Oideachais agus Oiliúna, nó mar is fearr aithne orthu, na ETBanna. 

Thapaigh Tessa Fleming an deis labhairt le Jean Gilger atá ag obair leis na ETBanna faoi na scéalta pearsanta taobh thiar den chlár. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.