Roimh dheireadh na míosa seo, beidh oileáin bheaga na hÉireann ag caitheamh vóta i dtoghchán na hUachtaránachta ar an lá céanna leis an mórthír.

­

Tá 29 oileán ann ina bhfuil cónaí iontu agus tá suntas ar leith a bhaineann leo ó thaobh an chultúir de agus na teanga de.

­

Ach cad é mar atá sé le bheith i do chónaí ar oileán, ar charraig atá fada amuigh ar an bhfarraige, scartha ón mhórthír?

­

Láithreoir: Ciarán Dunbar, Aoi: Áine Ní Bhreisleáin

­

Tá an podchraoladh seo maoinithe ag Ciste an Daonlathais Áitiúil.

­

Foclóir:

­

Tréigeadh: Abandoned

­

Bánaigh: To devastate or to abandon

­

In éag: Die out

­

Buan:Permanent

­

Sceirdiúil: Windswept or bleak

­

Creagach: Rocky

­

Go tréan: Strongly

­

Ceann tuí: Thatched roof

­

An mhórthír/an tír mhór: The mainland

­

Fiáin: Wild/untamed

­

Tearmann: Sanctuary

­

Faire ar éin: Birdwatching

­

Bradán: Salmon

­

Portán: Crab

­

Móin: Turf

­

Breosla: Fuel

­

Céibheanna: Quays

­

Glórach: Loud

­

Bád farantóireachta: Ferry

­

Traonach: Corncrake

­

An teach fágtha le huacht: The house bequeathed in a will

­

Uathúil: Unique

­

Aighneas: Disagreement

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá baint nach beag Éireann agus le hÉireannaigh leis an scéalaíocht agus leis an tsamhlaíocht, agus tá clú agus cáil uirthi dá bharr. Ach leis an saol nua-aimseartha mar a bhíonn anois, is minic nach dtugtar an meas ceart don tseanchas, ná don tobar saibhir a chuireann sí ar fáil dúinn. Ach deirtear go bhfuil borradh ag teacht ar an nós ársa scéalaíochta seo agus go bhfuil sé faoi bhláth arís. Ar dhuine de na scéalaithe nua-aimseartha seo tá Aindrias de Staic.  Ar Seachtain, tógann Aindrais siar ar bhóithrín na smaointe muid, labhraíonn sé faoina óige, a chuid fadhbanna leis an ól, agus faoin síocháin atá aimsithe aige anois tar éis an saol a bhí aige a fhágáil ina dhiaidh. 

Foclóir: 

Foilsitheoir: Publisher 

Ádh: Luck 

Meabhair: Mind 

Damháin alla: Spiders 

Lámh in uachtar: Dominate 

Éirigh as: Quit 

Seachaint: Avoid 

Fonn: Melody 

Cíos: Rent 

Dátheangach: Bilingual 

Aithris: Recitation 

Taifeadtaí: Recordings 

Scéalaíocht: Storytelling 

Saothar: Work or writings 

Léacht: Lecture 

Clairseach: Harp 

Seanchas: Folklore 

Tá Aindrais ag tabhairt faoi chamchuairt lena seó ‘By the light of the slivery moon’. Tá sonraí ar fáil ar an suíomh https://aindrias.com/

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bhailigh na sluaite inniu i gColáiste Gonzaga i mBleá Cliath inniu le slán a fhágáil agus omós a thabhairt do Mhanchán Magan. Ní raibh ach 55 bliain d’aois slánaithe aige nuair a d’imigh sé ar shlí na fírinne an Déardaoin seo caite. Bhí ailse air le tamall. Bhain Manchán cáil amach mar gheall ar a chuid oibre mar scríbhneoir, láithreoir agus mar dhuine a spreag glúin nua i dtreo na Gaeilge de. Ar Seachtain, labhair Tessa Fleming le hÁine Ní Bhreisleáin, iriseoir le Seachtain, faoin lorg atá fágtha aige.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

50 bliain ó shin, chuaigh beirt bhall den IRA Sealadach i mbun ghnímh a chuir cor nua i stair na hÉireann. 

Bhí leannáin Eddie Gallagher agus Marion Coyle ar aon sa phríosún.  Mar sin, bheartaigh an bheirt acu iad a scaoileadh saor ar bhealach éigin.   

Ach, d’imigh an eachtra a bheartaigh siad go hiomlán as smacht. 

Ar Seachtain, cuimhníonn an Dr. Mícheál Ó hAodha, leachtóir in Ollscoil Luimnigh, siar ar fhuadach Tiede Herrema, eachtra a tharraing aird an domhain ar Éireann. 

 

Foclóir: 

Fuadaigh: Kidnap 

Léigear: Siege 

Géill: Yield 

Níos críonna: More shrewd 

Tionscol: Industry 

Gabh: Capture 

Ar éigean: Scarcely  

Áibhéil a dhéanamh: To exaggerate 

Bá: Affinity 

Báúil: Friendly 

Ar teitheadh: Fleeing 

Páirtí: Partner 

Neamhghnách: Unusual  

Oilte: Proficient or trained 

Ficheall: Chess – fi - hill 

Aigne: Mind 

Níos boige: Softer 

Diúl: Suck - dule 

Eisceachtúil: Exceptional 

Leannáin: Lovers 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Cé comh deacair is atá sé tabhairt faoin oideachas trí Ghaeilge – go háirithe mura bhfuil mórán den teanga agat sa chéad dul síos. 

I gclár faisnéise nua a chraolfar ar TG4 oíche Dé Luain, buaileann an tionchaire ar líne, Kayleigh Trappe, le daoine fud fad na hÉireann a rinne díreach sin agus iad ag freastal ar na Boird Oideachais agus Oiliúna, nó mar is fearr aithne orthu, na ETBanna. 

Thapaigh Tessa Fleming an deis labhairt le Jean Gilger atá ag obair leis na ETBanna faoi na scéalta pearsanta taobh thiar den chlár. 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá cás sceimhlitheoireachta in aghaidh Liam Óig Uí Annaidh, rapálaí ón bhanna cheoil Kneecap, caite amach ag ag cúirt i Sasana.

Cuireadh ina leith gur thaispeáin sé brat Hezbollah agus é ar stáitse i Londain, agus go raibh sé sin ina chomhartha tacaíochta don eagraíocht thoirmiscthe.

Seo an tríú huair do Liam Óg teacht os comhair na cúirte i dtaca leis an gcúiseamh seo, ach cuireadh moill ar an bhreithiúnas roimhe seo mar gheall ar argóintí dlí teicniúla.

­

Labhair an t-iriseoir Ciarán Dunbar ar Seachtain faoin mhéid a tharla sa chúirt inniu.

­

Foclóir:

Ionchúisitheoir: Prosecutor

­

Máguaird: Environs

­

Cúiseamh: Charge

­

Neamhchiontach: Innocent

­

Cinneadh: Decision

­

Cloí: Abide by

­

Trídhathach: Tricolour

­

Slad: Plunder

­

Míchuí: Inappropriate

­

Cosc: Ban

­

Camchuairt: Tour

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beidh díreach triúr iarrthóirí ag dul san iomaíocht sa toghchán uachtaránachta, agus is iad ar fad ainmnithe ag Páirtithe an Oireachtais. Ach cad é faoi na hiarrthóirí neamhspleácha, iad siúd nach raibh in ann an tairseach a bhaint amach agus a n-ainm a chur ar an ballot paper? Agus le lá na vótála ag teanadh linn, cén cineál Uachtaráin atá uainn anois? Ar Seachtain, tugann Ursula Savage, tráchtaire polaitíochta,  spléachadh ar na hiarrthóirí, na conspóidí agus na knock-backs atá feicthe againn san fheachtas go dtí seo. 

Foclóir: 

Toghcheantar: Constituency 

Dul ar scor: Retire 

Deimhnithe: Confirmed 

Siar is aniar: Back and forth 

Comhbhá: Empathy or kinship 

Iarrthóirí neamhspléacha: Independent candidates 

Comhairle áitiúla: Local authority 

Ainmniúchán: Nomination 

Tairseach: Threshold 

Rathúil: Successful 

Luachanna: Values 

A mhalairt: The opposite 

Droch-tháithí: Bad experience 

Ní chuireann sí fiacail ina cuid focail: She doesn’t mince her words 

Maitheas: Good or benefit 

As an ghnáth: Out of the ordinary 

Seicteachas: Sectarianism 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Chuaigh na mílte Gaeilgeoirí chun sráide i mBaile Átha Cliath Dé Satharn sa chéad agóid náisiúnta ar son na Gaeilge san ardchathair le breis agus deich mbliana. Ach an raibh duine ar bith ag éisteacht leo? 

Ar Seachtain, phléigh na hiriseoirí Áine Ní Bhreisleáin agus Ciarán Dunbar faoin mórshiúil stairiúil le Tessa Fleming. 

Foclóir:

• Éileamh: Demand 

• Fiúntas: Merit or value 

• Aird: Attention 

• Gríosaigh: Incite 

• Meastachán: Estimation 

• A neartú: To strengthen 

• Feiceáileach: Visible

• Cuí: Proper 

• Feirsteach: Someone from Belfast 

• Bratach: Flag 

• Tapaigh: To seize or grasp  

• Díolúintí: Exemptions  

• Breatnaise: Welsh 

• A dhath: Diddly-squat or nothing 

• Tithe folmha: Vacant homes 

• Maram: I suppose 

• Cáinaisnéis: Budget

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ní rud a fheictear go minic é – slua mór de Ghaeilgeoirí ag bailiú le chéile ar shráideanna na hardchathrach – agus iad feargach.  Is í seo an chéad agóid náisiúnta - thuaidh agus theas - ar son an Ghaeilge le breis agus deich mbliana. Cén fáth a bhfuil siad ag dul chun sráide, agus an seasann an phobal gan Gaeilge, leo? 

Láithreoir: Tessa Fleming, Aoi: Róisín Ní Chinnéide 

Foclóir: 

Bainisteoir Abhcóideachta: Advocacy manager 

Reachtaíocht: Legislation 

Cuí: Proper 

Scagadh: Sifting through or vetting 

Ag dul chun sráide: Taking to the streets 

Bagairt: Threat 

Ag gníomhú: Taking action 

Cothromaíocht: Balance 

A mheá: To weigh up 

Ag snámh in aghaidh easa: To swim against the current 

Maoiniú: Funding 

Lom: Bare or naked 

Caiteachas: Spending 

Ar bhonn rialta: On a regular basis 

Dúbailt Doubling 

Sprioc: Aim or goal 

Rochtain: Access 

Eiseamláir: Role model 

Uaillmhianach: Ambitious 

 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá mionchabhlach de thuairim is 50 bhád ar a bhealach go Gaza – agus tá Éireannaigh ina measc siúd atá ar bord.  

 

Tá na céadta daoine ó thíortha fud fad an domhain mar chuid den  Global Sumud Flotilla agus é ar intinn acu cabhair dhaonnúil a thabhairt isteach do mhuintir Gaza.  

 

Tuairiscíodh oíche Dé Luain gur bhuail drón ceann de na báid sa Túinéis áfach. 

 

 Chuir an Global Sumud Flotilla físeán in airde ar na meáin shóisialta a léiríonn solas geal ag bualadh an bháid. Níor gortaíodh aon duine.  

 

 Ach diúltaíonn údaráis na Túinéise gur drón a bhí i gceist.  

 

Deir lucht eagraithe an chabhlaigh nach gcuirfidh eachtraí sa Túinéis stop lena dturas agus go leanfaidh siad orthu. 

 

 Tá Naoise Dolan ina cuid den iarracht seo agus labhair sí le Seachtain. 

Foclóir: 

Eachtra: Incident 

Cinedhíothú: Genocide 

Ionsaí: Attack 

Rogha: Choice 

An Túinéis: Tunisia 

Toradh: Result 

Ag taobhú: Siding with 

Ceachtanna: Lessons 

Sonraí: Details 

Éalú: Escape 

Siombalachas: Symbolism 

Daonna: Humane 

 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.