Seachtain

Tuairiscítear go bhfuil laghdú tagtha ar líon na ndaltaí a rinne an scrúdú Gaeilge san Ardteistiméireacht i mbliana. Ach ag an am céanna, tá an Ghaeilge ag dul ó neart go neart ar líne. Le os cionn 170,000 leantóir ar Instagram agus grúpaí ar fud fad na cruinne ag glacadh páirt i ngrúpaí Gaeilge faoi stiúir Múinteoir Mollie, is léir go bhfuil an spéis sa teanga agus an fonn atá ar dhaoine í a fhoghla ag neartú. Tá tionchar ag na scannáin An Cailín Ciúin agus Kneecap le mothú i bhfad i gcéin mar a bhfuil grúpaí comhrá, ranganna agus ábhar ar fáil ar líne. Tá áiseanna ar fáil do chách a bhfuil suim acu sa teanga. Ach cén fáth, mar sin go bhfuil laghdú spéise sa teanga le feiceáil ag an dara leibhéal? San eagrán seo, labhraíonn Róisín Ní Mhaoláin le Mollie Guidera ón gcúntas Instagram 'Irish with Mollie' faoin modh oibre atá aici chun daoine a mhealladh i dtreo na teanga, na tuairimí atá aici ó thaobh múineadh na teanga di agus neart eile. Foclóir: Aipeanna – apps Pobal – community Cuimsitheach - inclusive Fiúntach - rewarding Oidhreacht - heritage Ionannas – identity Dúchas - heritage Magadh - joking Dlíodóir - solicitor Timpeallacht - environment Iontráil - enter Doimhneacht - depth Coilíniú - colonisation

See omnystudio.com/listener for privacy information.

D’fhógair an IRA a chéad ‘sos cogaidh’ tríocha bliain ó shin ar an 31 Lúnasa 1994.Tar éis 25 bhliain de choimhlint agus 1,700 duine a mharú, chuir an tIRA stop leis an fhoréigean. Meastar gur eachtra chinniúnach é sa Phróiseas Síochána. San eagrán seo de Seachtain, téann Ciarán Dunbar síos bóithrín na smaointe leis an staraí acadúil Fearghal Mac Bhloscaidh. Foclóir: Sealadach – proivisional Comhréiteach - compromise Lámh in uachtar – the upper hand Trian – a third Easaontóirí - dissidents Díbir - expel Buan – permanent Constaicí - barriers Seicteachas – sectarianism Críoch deighilt - partition

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ba thuras fada a bhí i gceist sula raibh a fhios ag na Gardaí céard go díreach a tharla do Mary Callinan agus Sylvia Sheils ar an 7ú lá de mhí an Mhárta sa bhliain 1997. Ní hamháin go raibh clann agus cairde leis an mbeirt croí bhriste tar éis an dúnmharú seo, a tháinig aniar aduaidh, i gceantar ciúin a mhothaigh muintir na háite, i nGráinseach Ghormáin, slán sábháilte ach bhí go leor ceisteanna le freagairt sula mbeadh a fhios céard go díreach a tharla don bheirt bhan aosta. San eagrán seo, atá mar chuid de shraith choireachta ar phodchraoladh Seachtain, labhraíonn Tessa Fleming le Róisín Ní Mhaoláin chun chuile casadh sa scéal a mhíniú go mion. Foclóir: Mionscrúdú - examination Meabhairshláinte - mental health Fíochmhar - ferocious Fiosrúchán - inquest Dúnmharú - homicide Athbhreithniú - review Leochaileach - vulnerable Aird - attention Tréithe - traits Cúisithe - accused

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ba é Martin Cahill – a.k.a The General – ceann de na Crime Lords is clúití in Éirinn. Rugadh é go beo bocht, mar chuid de chlann ollmhór, i lár na cathrach i mBÁC sna 1940í. Thosaigh Martin Cahill amach i mbun mionchion agus é óg agus lean sé ar aghaidh agus phleanáil sé ceann de na robálacha ba mhó le rá i stair na tíre. Tar éis na coireachta d’fhorbair Cahill stádas mistiúil i gcultúr na hÉireann, le roinnt daoine ag féachaint air mar laoch an phobail, Baile Átha Cliath bocht ó dhúchas. Ó maraíodh é sa bhliain 1994, spreag saol agus coireanna Martin Cahill leabhair, scannáin, agus tuairimíocht gan stad – the criminal whose life became the stuff of legend and infamy. Is é scéal Martin bunús scéal an scannán ‘The General’, agus an scannán 2000 ‘Ordinary Decent Criminal’ le Kevin Spacey agus Colin Farrell. Labhraíonn Róisín Ní Mhaoláin le Tessa Fleming leis an coirpeach is cluití in Éirinn a phlé. Foclóir: Áirid - eccentric Coirpeach – criminal Seodra – jewellery Fianaise – evidence Foréigneach - violent Tairne – nail Ba léir - it was apparent Aire – care Teagmhálaithe - contacts Táithí - experience Luachmhar – valuable Anonn is anall – back and forth Ifreann – hell Suntas – attention Oidhreacht – legacy Scaoileadh - shot

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mharaigh Joe O’Reilly a bhean chéile Rachel Callaly i 2004. Ba é cheann de na cásanna is iomráití sa tír. Lig O’Reilly air gur buirgléireacht a bhí ann i dtosach báire agus go raibh sé faoi bhrón as a bhean chéile a chailleadh. Áfach, lena iompar aisteach ina dhiaidh an dúnmharú, tháinig sé faoi amhras na nGardaí agus fuarthas ciontach é as an ionsaí fíochmhar.

Ar Seachtain, amharcann Róisín Ní Mhaoláin siar 20 bliain ar chás Rachel Callaly, nó Rachel O’Reilly mar is fearr aithne uirthi, le muid a threorú tríd an méid a tharla do di. 

Foclóir:

• Uchtú - adopted
• San áireamh - included
• Suaimhneach – at peace
• Aisteach – strange
• Teannas – tension
• Réchúiseach - Easy-going
• Mí na meala - honeymoon
• Fiosrúchán - investigation
• Athléiriú a dhéanamh ar – to  re-enact
• Meangadh – grin
• Fianaise - evidence
• Múiníneach - confident
• Deacrachtaí - difficulties
• Coir – crime
• Spreag – prompt
• Eochracha - keys

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Is é an t-am sin bliana arís nuair a théann 32 Rós ó fud fad na cruinne san iomaíocht le bheith ainmnithe mar Rós Thrá Lí. Ar Seachtain, labhraíonn Eimear McGovern, iriseoir ón Belfast Telegraph, faoi na heachtraí is conspóidí ón chomórtas thar an blianta.

­

Foclóir:

Maslach – demeaning

Oidhreacht – heritage

Charthanachtaí - charities

Trasinscneach - transgender

Aerach – gay

In ainneoin – despite

Ag spochadh - teasing

Gluaiseacht - movement

Geallghlacadóir - bookies

Comhtharlú - coincidence

Filíocht - poetry

Rath – success

Banaltra – nurse

Urraíocht - sponsorship

Tionlacan  - escort

Dul chun cinn - advancement

­

­

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tháinig an grúpa Kneecap chun cinn in 2017 lena singil C.E.A.R.T.A, agus ó shín i leith, tá siad ag tarraingt clú agus cáil orthu féin de bharr a gcuid ceoil - agus an chonspóid a leanann iad. Agus an scannán oscailte anois sna pictiúrlainn in Éirinn, bhuail Seachtain le roinnt den fhoireann taobh thiar den scannán ar an chairpéad dearg ag an première. Láithreoir: Tessa Fleming Foclóir: Dlúthchairde - best friends Broim – fart Srannfach - snoring Ar ball beag – shortly Éacht - feat/accomplishment Uirbeach – urban Níos doimhne – deeper Beathaisnéis - biography Ar na mallaibh – recently Cruthaitheach – creative D'aon turas - deliberate

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Tá an t-údarás áitiúil i mBaile Átha Cliath ag iarraidh tacú le gnólachtaí chun seirbhísí i nGaeilge a chur ar fáil do chustaiméirí. Deir Daithí de Buitléir, Clárbhainisteoir togra Gaeilge365, go bhfuil buntáistí eacnamaíochta ann do ghnólachtaí má bhaineann siad leas as an teanga. Láithreoir: Ciarán Dunbar Aoi: Daithí de Buitléir

See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘You’re a big man now’. B'in cuid de na focail deireanacha a chuala Thomas Dooley agus é ina luí ina fhuil féin ag fáil bháis tar éis ionsaí fíochmhar i reilig lán le daoine i gCiarraí. A mhuintir féin a bhí freagrach as a dhúnmharú foréigeanach. Láithreoir: Tessa Fleming. Rannpháirtí: Tadhg Evans.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Maraíodh 31 duine agus gortaíodh na céadta i mbuama na hOmaí i 1998. 26 bliana ar aghaidh ón lá uafásach sin, tá cuid mhór ceisteanna go fóill le freagairt. Ar theip ar na péas an t-ionsaí a chosc? Labhraíonn Tessa Fleming leis an scríbhneoir Ciarán Ó Pronntaigh faoin ionchoisne a thosaigh an tseachtain seo, agus an tionchar a d’fhág an buama ar an bhaile.

See omnystudio.com/listener for privacy information.