Moderne Profeten: Ware Woorden

Deze aflevering gaat over een oud verhaal, uit het begin van de 3e eeuw. Een oud verhaal dat steeds opnieuw gebeurt, en dat ook een modern verhaal is. Het is het verhaal van een mes op je keel, van een oranje overall aangetrokken worden, van dreigtelefoons en intimidatie, en de vraag: ja of nee? En wat je dan zegt. Een ultieme vraag: Ja of Nee. En nu geen mooipraterij, maar een antwoord.

Het gaat over twee vrouwen: Felicitas en Perpetua. Al heel vroeg waren mensen onder de indruk van hun geloof. Ze kwamen om in de Arena. Het is iets dat steeds weer een modern verhaal wordt. Het gaat over mensen van vandaag, ver weg (in Afghanistan, Nigeria, Iran, Noord-Korea), of vlakbij: migranten in Nederland, misschien wonen ze om de hoek en weet je het niet eens. 

In deze podcast gaat Kees van Ekris daarnaar op zoek. Wat gebeurt er allemaal met ons, wanneer iemand met dreigende macht tegen mij zegt: Wat is het, ja of nee. Wat is waarheid in jouw leven? Waar sta jij? Wie ben jij?

Er is een kloof, zo lijkt het. Een kloof tussen randstad en provincie, tussen arm en rijk, tussen boer en burger, tussen bevoorrecht en benadeeld, tussen behoudend en progressief. En zo kun je nog wel doorgaan. Een kloof tussen mensen met verschillende huidskleuren, verschil in geloof, verschil in waarden en idealen. En we verzamelen gelijkgestemden om ons heen: mensen die zo ongeveer aan dezelfde kant van de kloof zitten, die net zo denken als wij. En de ander, die is gek, of raar, of dom, of slecht, of nog niet-wakker.

Maar zijn er ook mensen die tegenstellingen overbruggen kunnen? Mensen die niet denken in diploma’s of inkomen, die niet geloven in ‘afgehaakten’, of afgeschrevenen. Die voor ieder mens dezelfde willen zijn. Zijn er zulke mensen in de recente christeljke traditie en wat is hun geheim? 

Deze aflevering van Moderne Profeten: Ware Woorden gaat over zo iemand, over Alida Bosshardt. Majoor Bosshardt. 

De teksten van Majoor Bosshardt worden ingesproken door Henny Tinga, die jarenlang met majoor Bosshardt werkte. 

Kan muziek waarheid bemiddelen? Dat door muziek een ware werkelijkheid tot je komt? Dat je die betreedt in de muziek. Kan muziek de verklanking zijn van ware woorden? En andersom: is er ook muziek die niet-waar is, die nep is of plastic? Is er muziek die het lage of ook het slechte in een mens aanwakkert, dat je je opeens sleezy voelt of agressief, door de muziek?

Bestaat er zoiets als profetische muziek? Muziek die een rol heeft gespeeld in verzet, in het visioen, in de bezieling van mensen? En welke muziek is dat? Hoe maak je die?

Deze aflevering gaat over Arvo Pärt, een componist uit Estland. Eén van de bekendste levende componisten van onze tijd. Zijn muziek komt voort uit een geestelijke crisis. In zijn muziek kun je die crisis ook horen. Soms is pijn alleen te vertolken door muziek. Maar in zijn muziek hoor je ook zijn voorstel om uit een crisis te komen. 

Welkom op deze muzikale reis, met stiltes en lawaai, met woorden, klanken en  betovering. Of is het eenvoud die je gaat horen, muzikale en existentiële eenvoud zo puur als je het maar zelden hoort.

De teksten van Arvo Pärt worden voorgelezen door Ab Nieuwdorp. 

In deze bonusaflevering bij de aflevering over Paul Kingsnorth gaan Kees van Ekris, schrijver en verteller van Moderne Profeten, en initiator en maker Daan Molenaar in gesprek met Frank en Marieke Mulder van woongemeenschap Overhoop in het Utrechtse Overvecht. 

Ze worden beiden geïnspireerd door Kingsnorth. Wat hij zegt zien ze in het klein, in hun wijk, gebeuren. De natuur die ver weg is, de mensen die uit verbinding met elkaar gaan, de efficientie die zich opdringt….

Samen voeren ze een gesprek over leven buiten je comfortzone, dreigende crises en de opstand van de mens tegen God. 

Wat gebeurt er met ons? Hoe we leven, hoe we omgaan met elkaar, met de schepping, wat voor soort mensen worden wij? Is de manier waarop wij leven te ontwrichtend? Voor onszelf, voor onze omgeving? Zullen wij de effecten gaan merken in een ecologisch drama?  

Wij pendelen tussen optimisme en wanhoop. We hopen op technologische oplossingen, op een collectieve gedragsverandering, op het afwenden van de dreiging. Maar soms denk je dat het te weinig is en te laat. Anderen relativeren de dingen en kijken weg. Ik weet hoe jij het voelt, maar volgens mij ligt een schaduw over de tijd. Veel mensen kennen depressie en angst, vooral jonge mensen. 

Zijn er plekken waar je dat kunt uiten? Zijn er mensen die hier woorden voor hebben?

De teksten van Paul Kingsnorth worden voorgelezen door Frank Mulder.

Je moet ‘jezelf zijn’ en: ‘dicht bij jezelf blijven’. Die zinnen hoor je vaak. Soms klinken ze magisch en wijs en wil je niks anders. Soms klinken ze ook goedkoop en kitscherig. Wat is dat ‘jezelf zijn’? En wie ben je dan precies? Maar misschien is het wel degelijk één van de diepere vragen van het bestaan, een vraag die iedereen moet beantwoorden die het leven heeft gekregen.

Wíe ben jij? Bén je iemand? Of ben je op de vlucht voor die vraag? Vlucht je weg in de massa, in de anonimiteit, in wat je koopt, in een moraal of in een geloof? Kun je dat ook uit de weg gaan, de opdracht om zelf ‘iemand’ te zijn?

Deze aflevering gaat over Søren Kierkegaard, een Deens filosoof uit de 19e eeuw. Hij heeft deze vragen op de kaart gezet en hij kan je dus ook helpen hoe ermee om te gaan.

Als intermezzo's in de aflevering gaat verteller en schrijver Kees van Ekris in gesprek met Geert-Jan Blanken en Matteo van den Brink, experts in het leven en het werk van Kierkegaard. 

Is geloof in God onredelijk? Is niet-geloven logischer? Zijn er mensen die in niets geloven? Zijn alle overtuigingen over God, over menszijn, over ethiek, relatief? Kunnen wij daarmee leven, dat bijvoorbeeld geweld gelijkwaardig is aan de liefde? Kun je van mening veranderen als het gaat over geloof? Kun je van ‘niet-gelovige’ veranderen in een gelovige en hoe gaat dat? Kan iemand je daarbij helpen?

Een leven lang werkt de New Yorkse predikant Tim Keller eraan dat de bezieling van het geloof, bij christenen en niet-christenen, weer opvlamt. En soms moeten een paar ‘denkbezwaren’ tegen het geloof daarvoor aangepakt worden. Soms moet je even opgeschud worden. Want misschien is in onze tijd juist het ongeloof wel lui geworden. Alsof er zoveel goede redenen zijn om niet te geloven.

De teksten van Tim Keller worden uitgesproken door Stefan Paas.

In deze bonusaflevering bij de aflevering over Tish Warren gaan Kees van Ekris, schrijver en verteller van Moderne Profeten, en initiator en maker Daan Molenaar in gesprek met minister Carola Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen. 

Haar portefeuille brengt ingewikkelde dossiers, gevoelige thema’s en complexe keuzes met zich mee. En lange werkdagen. Hoe vormt haar christelijk geloof, het heilige, haar dagelijkse realiteit? Hoe gaat ze ermee om als ze wakker ligt van de verantwoordelijkheid die ze draagt? Waar vindt ze zielzorg?

Is waarheid alleen iets van het denken, van de geest? Of heeft waarheid ook te maken met het lichaam? Wat zegt het lichaam ons over waarheid?

Profeten in de Bijbel spreken vaak in fysieke taal. Het gaat over hun nieren, hun handen, hun ogen, hun baarmoeder. Maar het lichaam is ook iets van het gewone leven. Douchen, je tanden poetsen, sporten, de aroma van een kop koffie, ziek worden, de gerimpelde huid van je moeder. Is waarheid ook zo vlakbij, te ontdekken op een gewone dag?

Tish Warren, Anglicaans priester, heeft veel mensen geleerd om aandachtig te luisteren naar het lichaam en naar het gewone leven. Op een intrigerende manier verbindt ze dat met bidden. Bidden als toegang tot waarheid. Bidden, en aandachtig leven en daardoor een blikverruiming opdoen? Meer zien. 

Kunnen dingen veranderen? Kunnen diepe patronen van denken en voelen, in een samenleving, kunnen die veranderen en hoe? Kunnen veranderingen vreedzaam verlopen, of moet dat altijd met geschreeuw en geduw? Durf je een kritische waarheid over jezelf onder ogen te zien, en hoe moet iemand dat dan zeggen? Als je ziet dat ideologische systemen zo sterk zijn, en je denkt dat verzet geen zin heeft, hoe kun je dan toch iets doen? Kunnen dingen veranderen?

Deze Moderne Profeten - Ware Woorden gaat over Václav Havel: dichter, gevangene, president van TsjechoSlowakije. Hij hield zich een levenlang bezig met de macht van onmenselijke systemen. Hij zag dat wij mensen onze vrijheid en onze menselijkheid kunnen verliezen, vanbinnen dood kunnen gaan. Maar als je naar hem luistert krijg je ook moed, om waarheid en liefde te zoeken, en te geloven dat anderen dat ook willen.

Dit is een verhaal dat klinkt als een sprookje, maar het is levensecht. En hopelijk actueel. 

De quotes worden voorgelezen door Jan Sonneveld. Jan is speechschrijver van beroep. Hij wordt erg geinspireerd door de woorden en daden van Hável.