Phong trào phản kháng của “Gen Z” từ châu Á lan sang Madagascar và Maroc ; Cháy trung tâm dữ liệu quốc gia và những hậu quả chưa từng có với hệ thống hành chính của Hàn Quốc ; Phần Lan tích cực chuẩn bị để sẵn sàng đối phó với nguy cơ bị Nga tấn công ; Matxcơva chuẩn bị trả đũa nếu Liên Âu dùng tài sản phong tỏa của Nga để cho Ukraina vay. Trên đây là những chủ đề chính trong tạp chí Thế giới đó đây tuần này.

Phong trào phản kháng của « Gen Z » từ châu Á lan sang Madagascar và Maroc

Sau Sri Lanka, Bangladesh, gần đây là Népal, Philippines, và vào cuối tháng 9/2025, đến lượt giới trẻ - thế hệ « Gen Z » ở Madagascar và Maroc phát động phong trào phản kháng xã hội, đòi cải thiện quyền lợi xã hội, đòi lật đổ chính phủ.

Cụm từ « Gen Z » vốn là tên gọi những thanh niên sinh từ khoảng năm 1997 đến 2012. Gen Z là thế hệ lớn lên và có cuộc sống gắn với mạng internet, nên phong trào phản kháng xã hội của thế hệ này đều xuất phát từ internet, từ các mạng xã hội.  

Trong năm 2022, giới trẻ Sri Lanka đã phát động và thành công trong phong trào lật đổ gia tộc Rajapaksa, nắm quyền trong gần 20 năm. Đến năm 2024, chỉ sau 6 tuần, phong trào của giới trẻ Bangladesh buộc thủ tướng Sheikh Hasina phải ra đi sau 15 năm lãnh đạo. Nhanh hơn nhiều, giới trẻ Nepal chỉ mất có ít ngày trong tháng 9 để khiến chính phủ « thất thủ ».

Rồi sau đó là đến Madagascar, quốc đảo Ấn Độ Dương, phía đông nam châu Phi.  Xuất phát từ sự bất bình vì liên tục bị cúp điện và nước, từ cuối tháng 09/2025, thế hệ Z phát động phong trào phản kháng, bạo động nổ ra. Theo AFP, hôm 29/09, tổng thống Andry Rajoelina buộc phải giải tán chính phủ sau khi có 22 người thiệt mạng trong các vụ đụng độ.

Nhìn sang Bắc Phi, tại Maroc, xuất phát từ các mạng xã hội, phong trào phản kháng của giới trẻ lan xuống đường phố từ cuối tuần trước. Đây được xem như phong trào phản kháng xã hội lớn mạnh nhất tính từ nhiều năm qua ở Maroc. Liên tiếp các tối trong suốt tuần này, theo lời kêu gọi của tổ chức GenZ 212 (212 là mã quốc gia của Maroc), đông đảo thanh niên tập hợp ở nhiều thành phố trong cả nước, từ Rabat, Casablanca, Fès, cho đến Tanger ….

Từ Casablanca, thông tín viên Matthias Raynal hôm 02/10 gửi về bài phóng sự :

« Người biểu tình hẹn tập trung ở Bernoussi, ngoại ô phía đông bắc Casablanca. Một thanh niên tên là Mohammed đã tham gia tất cả các cuộc biểu tình suốt 5 ngày trước đó. Mohammed cho biết : "Bộ Nội Vụ đã ra chỉ thị không đàn áp người biểu tình ôn hòa".  

Tối qua không xảy ra các vụ bắt giữ, trái với các buổi tối trước đó. Cảnh sát chỉ theo dõi, giám sát cuộc tuần hành. Người biểu tình giương biểu ngữ : "Nhân dân muốn nạn tham nhũng chấm dứt".

Một cô gái giải thích : "Các đòi hỏi xã hội đã đưa chúng tôi đến đây : Sức khỏe, giáo dục, nhân phẩm. Giới trẻ chúng tôi không thể chịu đựng hơn nữa tình trạng thất nghiệp. Chúng tôi cũng lên án sự trấn áp, cách thức duy trì an ninh này chỉ khiến mọi việc thêm nghiêm trọng".    

Một phụ nữ tên là Fatima, 64 tuổi, đứng nhìn đám đông đi qua. Bà bày tỏ thiện cảm với phong trào này. Bà Fatima chia sẻ : "Tôi muốn họ giúp đỡ những thanh niên nghèo khó này. Nếu họ xuống đường, đó là vì họ đã lâm cảnh tồi tệ nhất, đã rơi vào tuyệt vọng, không tìm thấy lối thoát. Tôi hy vọng chính phủ sẽ đối thoại với họ, điều này có thể giúp họ bình tĩnh lại".

Tại Bernoussi, hôm qua (tức 01/10), các thanh niên trong tổ chức GenZ 212 đã kêu gọi thủ tướng Aziz Akhannouch từ chức. »

Ban đầu diễn ra ôn hòa, các thanh niên đòi cải thiện hệ thống giáo dục và dịch vụ y tế công, nhưng dần dần bạo lực đã bùng phát, đụng độ giữa người biểu tình và cảnh sát đã xảy ra. Tối thứ Tư 01/10, ba người biểu tình đã thiệt mạng vì bị cảnh sát đàn áp. Đến đêm 02 rạng sáng 03/10, tổ chức GenZ 212 ra thông cáo đòi Quốc vương can thiệp, giải tán chính phủ.

Cháy trung tâm dữ liệu quốc gia : Hậu quả chưa từng có với hệ thống hành chính Hàn Quốc

Vụ cháy xảy ra ngày 26/9 tại Trung tâm Quản lý Tài nguyên Thông tin Quốc gia (국정자원) ở Daejeon đã gây ra một cuộc khủng hoảng diện rộng đối với hệ thống hành chính công của Hàn Quốc. Ngọn lửa bùng phát tại phòng máy 7-1 tầng 5, nơi đặt các hệ thống thông tin trọng yếu cấp 1 và 2 (cấp cao nhất), đã thiêu rụi toàn bộ 96 hệ thống.

Từ Seoul, thông tín viên Trần Công tường thuật :

« Cảnh sát xác định, ngọn lửa có thể xuất phát từ pin lithium-ion của hệ thống UPS. Sáu khối pin nghi vấn đã được di chuyển khỏi hiện trường, trong đó ba khối đã gửi tới Viện Khoa học Hình sự Quốc gia để giám định. Khả năng pin quá niên hạn, thao tác di chuyển thiếu an toàn hoặc chập điện được xem là nguyên nhân chính.

Ngay sau vụ cháy, 647 dịch vụ hành chính đồng loạt gián đoạn, trong đó có những dịch vụ gắn liền trực tiếp với đời sống người dân như Chính phủ24, cổng thông tín thuế HomeTax, cổng thông tin pháp luật, dịch vụ bảo hiểm, cấp hộ chiếu và bưu chính. Người dân không thể làm thủ tục hành chính online, buộc phải nộp giấy tờ trực tiếp, trong khi các doanh nghiệp nhỏ rơi vào cảnh đình trệ hồ sơ xin hỗ trợ kinh doanh.

Dịch vụ bưu điện quốc gia đặc biệt bị ảnh hưởng. Do tổn thất dữ liệu địa chỉ khách hàng nhiều tiểu thương đã không nhận gửi hàng tươi sống và hàng trả phí sau, giao hàng chậm trễ tại nhiều khu vực. Tiểu thương ở các chợ truyền thống tại Suwon, Anseong lo ngại hàng sẽ đến tay khách sau cả Tết Trung thu – thời điểm tiêu thụ cao nhất trong năm.

Mất sạch dữ liệu công vụ trên G-Drive. Nghiêm trọng hơn, hệ thống G-Drive – kho lưu trữ trực tuyến cho công chức trung ương - tại phòng máy một phòng máy – đã bị thiêu hủy hoàn toàn. Đây là nền tảng bắt buộc công chức lưu trữ tài liệu thay vì giữ trong máy tính cá nhân, theo quy định từ năm 2018. 

Theo Bộ Hành chính & An toàn, 74 cơ quan trung ương với 191.000 công chức sử dụng G-Drive, dung lượng lưu trữ tính đến tháng 8/2025 đạt 858 TB, tương đương 2,23 nghìn tỷ trang A4. Tất cả dữ liệu này đã bốc hơi vĩnh viễn do hệ thống không có cơ chế sao lưu ngoài. Một số cơ quan, như Cơ quan Nhân sự – vốn yêu cầu bắt buộc toàn bộ tài liệu phải lưu trên G-Drive – chịu thiệt hại nặng nề nhất.

Nguy cơ an ninh mạng

Sự cố cháy không chỉ khiến dữ liệu mất sạch mà còn mở ra “khoảng trống nguy hiểm” cho tấn công mạng. Ngày 29/9, Cơ quan Tình báo Quốc gia đã nâng mức cảnh báo an ninh mạng từ “quan tâm” lên “cảnh giác”, yêu cầu toàn bộ cơ quan hành chính, doanh nghiệp nhà nước tăng cường giám sát và báo cáo khẩn khi có bất thường. Chính phủ dự kiến cần ít nhất 4 tuần để khôi phục hệ thống tại trung tâm dự phòng ở Daegu, đồng nghĩa với một tháng tiềm ẩn rủi ro lớn về an ninh thông tin.

Sự bất tiện dây chuyền và Tổn thất chưa từng có

Doanh nghiệp nhỏ gặp khó khi không thể nộp hồ sơ hỗ trợ trực tuyến. Các cơ quan hỗ trợ buộc phải chuyển sang tiếp nhận giấy tờ thủ công, khiến tiến độ xử lý chậm đáng kể. Người dân bức xúc vì các dịch vụ thiết yếu bị gián đoạn đúng vào dịp lễ.

Vụ cháy tại Trung Tâm Dữ Liệu không chỉ làm tê liệt hệ thống dịch vụ công mà còn gây ra thảm họa mất dữ liệu quốc gia chưa từng có trong lịch sử Hàn Quốc. Hàng trăm nghìn công chức mất sạch tài liệu công vụ nhiều năm qua, người dân và doanh nghiệp đối diện với ách tắc thủ tục, còn hệ thống hạ tầng số quốc gia lộ rõ những lỗ hổng nghiêm trọng trong quản trị, sao lưu và ứng phó sự cố. »

Phần Lan sẵn sàng đối phó với nguy cơ bị Nga tấn công

Phần Lan không tỏ ra nao núng trước những nỗ lực gây bất ổn của láng giềng Nga, dù là nhắm vào chính họ hay phần còn lại của châu Âu, theo khẳng định của bộ trưởng Quốc Phòng Phần Lan hôm 30/09. Tình báo Phần Lan coi Nga là mối đe dọa chính đối với an ninh quốc gia.

Từ Stockholm, thông tín viên trong khu vực, Ottilia Ferey, hôm 02/10/2025 cho biết thêm :

« Phần Lan là một trong những nước châu Âu được chuẩn bị tốt nhất để đối phó với Nga. Ngân sách quốc phòng của Phần Lan tăng không ngừng và dự kiến ​​sẽ vượt quá 3% GDP vào năm 2029. Phần Lan được xem là nước đầu tiên bị nhắm tới trong cuộc chiến tranh hỗn hợp mà Nga tiến hành, nhưng kịch bản về một cuộc tấn công xâm lược trên bộ hiện giờ là không thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu điều đó xảy ra, thì người Phần Lan cũng đã sẵn sàng, ví dụ như Aleksi, 30 tuổi, chủ tịch một câu lạc bộ lính dự bị ở Helsinki, người mỗi tuần tập bắn ít nhất 3 lần.

Aleksi nói : "Chúng tôi muốn có khả năng bắn tốt hơn láng giềng (người Nga). Các thành viên trong câu lạc bộ của chúng tôi đều biết cách bắn vào một tấm bia có kích cỡ chỉ 20 cm ở khoảng cách 150 mét. Chính vì thế, tôi đã có thể yên tâm ngủ ngon giấc ! Tôi tin tưởng vào Nhà nước, vào quân đội, vào những người lính dự bị của chúng tôi. Nếu đến lúc phải chiến đấu thì tôi sẵn sàng. Họ (tức là người Nga) đã không cho ông của tôi được trở về nhà. Ông tôi đã hy sinh khi chiến đấu trong Cuộc chiến Mùa đông (tức là chiến tranh Nga - Phần Lan trong Đệ nhị Thế chiến), vì vậy mà tôi có cảm giác nước Nga còn nợ tôi".

Biên giới Phần Lan - Nga dài hơn 1.300 km. Đây là biên giới dài nhất của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO với Nga. Tại đó, quốc gia Bắc Âu này đã bắt đầu xây dựng một hàng rào biên giới với tường rào và camera, bởi vì hồi tháng 05/2024, các hình ảnh vệ tinh cho thấy có nhiều hoạt động quân sự diễn ra ở phía bên kia biên giới, trên lãnh thổ Nga.

Nhà phân tích quân sự Emil Kastehelmi của Phần Lan theo dõi sát sao những hoạt động này, cho biết : "Chúng tôi đã quan sát thấy có sự gia tăng các hoạt động tập luyện. Tình hình giống với những gì chúng tôi đã trải qua trong Chiến tranh Lạnh. Đó là cách họ chứng minh sự hiện diện và năng lực của mình."

Kế hoạch xây dựng một căn cứ đồng minh gần biên giới của Phần Lan, một thành viên mới của NATO kể từ năm 2023, cũng đã được dự kiến. »

Litva đẩy mạnh xây hầm trú ẩn

Lo sợ bị Nga tấn công diện rộng, trong bối cảnh gần đây có nhiều vụ xâm nhập drone được cho là của Nga nhắm vào Litva và các nước láng giềng khác ở châu Âu, quốc gia vùng Baltic này đang thúc đẩy việc xây thêm hầm tránh bom. AFP nhắc lại là hồi tháng 6/2025, chính quyền Vilnus thông báo 6.453 hầm tránh bom ở Litva có khả năng làm nơi trú ẩn cho khoảng 1,5 triệu người, tương đương 54% dân số đất nước. Riêng chính quyền thành phố Vilnius cho biết dự tính hiện đại hóa 32 hầm tránh bom của thủ đô, để trong những trường hợp khẩn cấp có thể nhanh chóng sử dụng.

Matxcơva dọa trả đũa nếu Liên Âu dùng tài sản phong tỏa của Nga để cho Ukraina vay

Lãnh đạo các nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu hôm 01/10/2025 đã họp tại Copenhagen, thủ đô Đan Mạch, chủ yếu bàn về tăng cường bảo vệ an ninh cho khối 27 nước trước mối đe dọa quân sự từ Nga. Trước đó vài ngày, từ hôm 26/09, theo AFP, Liên Âu bắt đầu thảo luận về việc cấp cho Ukraina khoản vay 140 tỉ euro từ số tài sản của Nga hiện đang bị Liên Âu phong tỏa, chủ yếu là ở Bỉ. Ủy Ban Châu Âu nhấn mạnh đây không phải « tịch thu » tài sản của Nga, số tiền này sau này sẽ được hoàn lại cho Nga với điều kiện Matxcơva bồi thường chiến tranh cho Ukraina.  

Về phía Bỉ, trước báo giới, hôm 02/10, thủ tướng Bỉ, Bart de Wever, cho biết ông đã nhận được những lời đe dọa của chính quyền Putin : « Nếu các người động vào tiền của chúng tôi, các người sẽ vĩnh viễn chịu hậu quả ». Trên thực tế, phương Tây cũng có tài sản đang bị Nga phong tỏa và nhiều nhà máy có thể bị Matxcơva tịch biên.  

Từ Matxcơva, thông tín viên Nicolas Feldmann cho biết thêm :

« Như thường thấy, cảnh báo đầu tiên đến từ phát ngôn viên của điện Kremlin. Khi được hỏi trong buổi họp báo, ông Dmitri Peskov đã so sánh việc châu Âu sử dụng tài sản tịch thu của Nga với hành vi trộm cắp.

Ông nói : "Chúng tôi đã phản ứng về vụ việc này nhiều lần và ở nhiều cấp độ khác nhau. Đây là những kế hoạch chiếm đoạt bất hợp pháp các tài sản của Nga. Trong tiếng Nga, chúng tôi gọi đó là trộm cắp. Và nếu như có ai đó muốn đánh cắp tài sản của chúng tôi, biển thủ và hưởng lợi từ cổ tức của chúng tôi, thì tất nhiên, bằng cách này hay cách khác, những người có liên quan sẽ bị truy tố. Tất cả những người đó đều sẽ phải chịu trách nhiệm".

Ngoài những lời đe dọa trên, chính quyền Nga cũng đang chuẩn bị biện pháp đáp trả. Matxcơva hiện đang xem xét việc quốc hữu hóa và bán tài sản do các công ty nước ngoài nắm giữ. Sắc lệnh tổng thống Nga Vladimir Putin ký hôm thứ Ba 30/09, cho phép đẩy nhanh việc bán các công ty này : thời gian thẩm định trước khi bán giảm xuống chỉ còn 10 ngày và thủ tục đăng ký cũng được đơn giản hóa.

Kể từ khi chiến tranh ở Ukraina nổ ra, Matxcơva đã giành lại quyền kiểm soát hoạt động ở Nga của một số tập đoàn của châu Âu, ví dụ hãng bia Đan Mạch Carlsberg. Tuy nhiên, hàng trăm công ty khác, từ các ngân hàng đến những thương hiệu quốc tế lớn như Pepsi, vẫn tiếp tục hoạt động trên lãnh thổ Nga ».