Giải thưởng Nobel Hòa Bình được trao cho nhà lãnh đạo đối lập Venezuela gây nhiều phản ứng trái ngược. Kế hoạch hòa bình bất ngờ cho Gaza của tổng thống Mỹ Donald Trump, giúp đình chỉ cuộc chiến kéo dài hơn 2 năm nay, dấy lên nhiều hy vọng về một nền hòa bình lâu dài tại khu vực. Tuy nhiên « thắng lợi ngoại giao » dựa trên sức mạnh của tổng thống Trump, được quảng bá rầm rộ, có nguy cơ che lấp đóng góp ngoại giao của Pháp và các nước Ả Rập.

Tại Pháp, chính phủ của thủ tướng Sébastien Lecornu vượt qua cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đầu tiên tại Quốc Hội, sau khi đình chỉ dự luật cải cách hưu trí, theo đòi hỏi của đối lập. Chính quyền Hàn Quốc bị chỉ trích mạnh trong nước vì phản ứng chậm trễ trước việc cả ngàn công dân bị các tổ chức lừa đảo giam giữ tại Cam Bốt.

Ca khúc chống chiến tranh Ukraina, bị chính quyền Nga cấm, được hàng trăm thanh niên Nga hát vang trên đường phố St Petersburg. Giải thưởng Nobel Y học vinh danh tế bào « T – điều hòa », được mệnh danh là người bảo vệ sự cân bằng của hệ miễn dịch. Trên đây là các chủ đề chính Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Nobel cho « Maria Corina » : Niềm vui tràn ngập khu phố Caracas

Ngày 10/10/2025, bà Maria Corina Machado, lãnh đạo đối lập Venezuela, 58 tuổi, được trao tặng giải Nobel Hòa Bình. Thông tin về giải thưởng gây phấn chấn với nhiều người tại Venezuela, đặc biệt tại một khu phố sang trọng ở thủ đô. Thông tín viên Alice Campagnol tường trình từ Caracas :

« Phản ứng đầu tiên trên đường phố Caracas là sự ngạc nhiên. ‘‘Thật sự thế à ! Ôi, thật bất ngờ ! Thật vậy sao? Khi nào vậy ?’’. Trong bối cảnh truyền thông bị kiểm duyệt, người dân Venezuela không còn mấy quan tâm đến tin tức nữa. Khi ngạc nhiên qua đi, người qua đường đều vui mừng trước tin này. ‘‘Tuyệt vời, bà ấy thật xứng đáng !’’, ‘‘Thật may mắn khi bà ấy được trao giải thưởng rất lớn này !’’ 

• Đọc thêm : Nobel Hòa Bình 2025 vinh danh Maria Corina Machado, lãnh đạo đối lập Venezuela

Ở khu vực sang trọng này của thủ đô Venezuela, người ta không ngừng ca ngợi ‘‘Maria Corina’’, như bà được gọi một cách trìu mến ở đây. Một người nói : ‘‘Bà ấy thật dũng cảm ! Không phải ai cũng làm được những gì bà ấy đã làm ! Toàn thể người dân đều ủng hộ bà ấy. Không còn nghi ngờ gì nữa ! Tôi thực sự ngưỡng mộ bà ấy ! Với cuộc đấu tranh mà bà ấy đã tiến hành ở đất nước này, bà ấy thực sự là một người phụ nữ tốt. Bà ấy thực sự đại diện cho hy vọng thay đổi ở một đất nước đã bị điều hành bởi cùng một khuynh hướng chính trị trong suốt 25 năm nay.’’

Nhưng liệu giải thưởng này, dù có danh giá đến đâu, có thể thay đổi được tình hình ở Venezuela hay không, nơi đàn áp đã trở thành chuyện thường ngày ? Đây là điều không có gì là chắc chắn. »

Đằng sau những cuộc tranh cãi hỏa mù... 

Giải thưởng cho nhà đối lập Venezuela bị phủ bóng bởi những tuyên tuyền rầm rộ của tổng thống Mỹ Donald Trump và những người ủng hộ việc tổng thống Trump xứng đáng được trao giải Nobel do thành tích giúp cho Israel và tổ chức Hamas chấp nhận ngừng bắn tại Gaza. Chính quyền Trump chỉ trích việc trao giải thưởng cho nhà đối lập Venezuela, và khẳng định Ủy ban Nobel đặt « chính trị » lên trên « hòa bình ».

Tuy nhiên, các tuyên bố rầm rộ của chính quyền Trump, và những phản bác mạnh mẽ của nhiều người chống Trump, có nguy cơ làm lu mờ đi một thực tế là, nhà đối lập Venezuela Machado vốn thân cận với tổng thống Mỹ, và những người cùng phe của ông Trump, như tổng thống cực hữu Achentina, Javier Milei. Trên thực tế, chính quyền Trump chắc chắn coi hòa bình là chính trị : « Áp đặt hòa bình bằng sức mạnh » (Peace Through Strength) là lập trường chính thức của Nhà Trắng (Tuyên bố ngày 4/3/2025).

Ngay sau công bố Nobel Hòa Bình, nhà đối lập long trọng tuyên bố cảm ơn tổng thống Mỹ, và khẳng định tổng thống Trump xứng đáng là người nhận giải. Trang mạng The Conversation, có bài của chuyên gia Thomas Posdado, Đại học Rouen (Pháp), cho rằng việc Ủy ban Nobel trao giải cho bà Machado là « một cách để gián tiếp khen thưởng Donald Trump », ngầm ủng hộ việc thay đổi chế độ tại Venezuela.

Nobel Hòa bình giúp tránh bạo lực hay góp phần thổi bùng ngọn lửa chiến tranh ?

Vào lúc tàu chiến Mỹ áp sát Venezuela, và tổng thống Mỹ đe dọa can thiệp, bà Machado tuyên bố tin tưởng vào sự hỗ trợ của ông Trump để Venezuela được giải phóng khỏi chế độ độc tài, trong lúc theo viện thăm dò dư luận Datanalisis, được báo Le Monde dẫn lại, chỉ có 3% người dân nước này ủng hộ Mỹ can thiệp quân sự. Báo chí nhiều nước châu Âu lo ngại, giải Nobel Hòa Bình có thể trở thành tác nhân làm căng thẳng gia tăng, thậm chí thúc đẩy chiến tranh bùng phát. Báo Bỉ RTBF có bài « Trump, Maduro và giải Nobel bất hòa : Venezuela bên bờ bão tố ». Đài Pháp France Culture : « Từ Nobel Hòa bình đến bóng ma chiến tranh ? ». 

• Đọc thêm : Tại sao Donald Trump gia tăng áp lực chống Venezuela vào lúc này ?

Theo Ủy Ban Nobel, giải Nobel Hòa Bình được trao cho bà Maria Corina Machado, « một gương mặt chủ chốt làm nên sự thống nhất của các lực lượng đối lập Venezuela », vì các nỗ lực thúc đẩy « tiến trình chuyển đổi từ chế độ độc tài sang nền dân chủ một cách công bằng và ôn hòa ». Liên Hiệp Quốc thừa nhận việc trao giải cho lãnh đạo đối lập Venezuela phản ánh khát vọng của người dân Venezuela « được bầu cử tự do và công bằng », « các quyền dân sự và chính trị được tôn trọng ».

Cựu ứng cử viên tổng thống đối lập Eglée Gonzalez, một đồng chí của bà Machado, đặt niềm tin vào là « việc trao giải Nobel Hòa Bình sẽ khuyến khích chính trị gia này lựa chọn con đường đối thoại để tìm lối thoát cho khủng hoảng chính trị ». Tuần báo Pháp Le Nouvel Obs cũng bày tỏ hy vọng « giải Nobel Hòa Bình nhắc nhở chúng ta rằng lòng dũng cảm của một người phụ nữ có sức nặng hơn cả một chế độ độc tài vũ trang. Hy vọng thông điệp này không bị hiểu lầm là sự khích lệ đối với những người, một lần nữa, mơ ước cứu châu Mỹ Latinh bằng cách gửi tàu chiến đến nơi đây. »

Kế hoạch Gaza « của Trump » và đóng góp ngoại giao của Pháp - Ả Rập Xê Út

Việc tổng thống Trump tung ra Kế hoạch 20 điểm về hòa bình cho Gaza, cuối tháng 9, chỉ ít ngày sau đó, đã được Israel và Hamas, hai bên xung đột chấp thuận, và bắt đầu triển khai giai đoạn một với việc trả tự do cho tất cả con tin Israel và khoảng 2000 tù nhân Palestine, Israel ngừng bắn và bắt đầu rút quân. Việc đình chiến diễn ra chỉ ít tuần sau khi Israel oanh kích Qatar, quốc gia trung gian đàm phán, giết chết nhiều đại diện của Hamas, đã được coi là một thắng lợi ngoại giao ngoạn mục của tổng thống Mỹ. 

• Đọc thêm - Hòa bình cho Gaza và lợi ích của gia đình Trump : Một công đôi việc

Tuy nhiên, thắng lợi ngoại giao được quảng bá rầm rộ của tổng thống Mỹ, và người con rể Jared Kuchner, đã gần như che khuất các đóng góp ngoại giao không nhỏ của tổng thống Pháp Emmanuel Macron, cùng các nước Ả Rập. Theo nhà báo Liza Rozovsky của tờ Haaretz, một nhật báo có đông bạn đọc hàng đầu tại Israel, thì tại quốc gia này, sáng kiến của tổng thống Pháp bị chỉ trích nặng nề và coi là xa rời thực tế. Trên thực tế, nhà báo Israel cảnh báo, hãy còn quá sớm để nói rằng cuộc chiến tại Gaza sắp kết thúc, và cần phải « bày tỏ lòng kính trọng đối với một nhà lãnh đạo (tổng thống Pháp Emmanuel Macron), người đã bị chỉ trích rộng rãi ở Israel, và kể cả bởi chính bản thân ông ».

• Đọc thêm : Giải pháp hai Nhà nước Palestine – Israel và cuộc đối thoại “của những người điếc”’ (nhân cuộc vận động ngoại giao của Pháp - Ả Rập Xê Út về Gaza) 

Sáng kiến ​​Pháp-Ả Rập Xê Út được khởi xướng vào cuối tháng 9 ban đầu có vẻ hụt hơi, và xa rời với thực tế. Tuy nhiên, chính sách ngoại giao mạnh mẽ của Pháp, cả trước công chúng lẫn hậu trường, cuối cùng đã góp phần mang lại kết quả. Trước khi ông Trump đưa ra kế hoạch 20 điểm, áp lực quốc tế đã gia tăng lên mức chưa từng có, với việc có thêm hơn chục quốc gia, dẫn đầu là Pháp, công nhận Nhà nước Palestine.

Khi phương châm « áp đặt hòa bình bằng sức mạnh » gặp giới hạn….

Sáng kiến ​​Pháp-Ả Rập Xê Út, với Tuyên bố New York, đã khiến tổng thống Mỹ « phải thay đổi lập trường ». Kế hoạch của ông Trump dựa nhiều vào Tuyên bố này. Theo nhà nghiên cứu Muriel Asseburg, chuyên về Trung Đông, Viện Đức về Quan hệ Quốc tế và An ninh (The German Institute for International and Security Affairs - SWP), được báo Israel dẫn lại, sáng kiến này đã góp phần làm thay đổi lập trường của chính quyền Mỹ, khi đoàn kết các nước Ả Rập đi theo một lập trường thống nhất, khẳng định tương lai của Palestine « không có Hamas ». Tổng thống Trump đã phải từ bỏ kế hoạch ảo tưởng về việc trục xuất người dân Palestine khỏi Gaza, để biến nơi đây thành khu nghỉ dưỡng sang trọng. « Thành công lớn nhất » của tổng thống Macron, theo báo Israel, là đã buộc tổng thống Mỹ đưa việc công nhận Nhà nước Palestine vào kế hoạch 20 điểm (điểm thứ 19).

• Đọc thêm - Tái thiết Gaza : Khối Ả Rập họp bàn cách chống lại kế hoạch di dân Palestine của Trump

Phương châm « áp đặt hòa bình bằng sức mạnh » của tổng thống Mỹ khi đối diện với thực tế vấp phải những giới hạn. Chính sách ngoại giao của Trump, muốn đạt thành quả trong các hồ sơ phức tạp, không tránh khỏi phải tích hợp đóng góp của các đối tác.

Pháp: Người vừa đoạt giải Nobel kinh tế kêu gọi « dừng đồng hồ » cải tổ hưu trí để hòa dịu xã hội

Tại Pháp, bài diễn văn của thủ tướng Sébastian Lecornu trước Quốc Hội ngày 14/10, chấp nhận đình chỉ cuộc cải tổ hưu trí, để đổi lại việc không bị đảng Xã hội bỏ phiếu bất tín nhiệm cùng các đảng phái đối lập khác. Quyết định của thủ tướng Lecornu tránh cho Quốc Hội Pháp phải giải tán, mà theo nhiều nhà quan sát có thể đưa nước Pháp lún sâu vào khủng hoảng chính trị trầm trọng.

Có lẽ ít người để ý là, kêu gọi đình chỉ cuộc cải tổ hưu trí là nội dung chính của một trong những phát biểu đầu tiên của người đồng đoạt giải Nobel kinh tế Pháp Philippe Aghion, 69 tuổi, tối ngày thứ Hai, 13/10, trên đài France 2, một ngày trước diễn văn rất được trông đợi của thủ tướng:

« Tôi không biết từ đình chỉ có đáng sợ không, nhưng rõ ràng là chúng ta phải làm điều đó. Đó là cách để làm tình hình dịu lại ! Chúng ta phải dừng ‘‘đồng hồ’’ ngay bây giờ cho đến cuộc bầu cử tổng thống. Nghĩa là, chúng ta giữ tuổi về hưu 62 năm 9 tháng. Chúng ta phải dừng ở 62 năm 9 tháng cho đến cuộc bầu cử.

Chúng ta có đủ khả năng chi trả. Cải cách sẽ phải đình lại, nhưng có thể tiếp tục nối lại từ năm 2027. Lúc bấy giờ tổng thống mới hoặc chính phủ mới hoặc Quốc hội mới có thể quyết định về một luật mới. Nhưng bây giờ chúng tôi phải dừng chiếc đồng hồ tăng tuổi về hưu. Đơn giản là ngừng trong một năm. »

Kêu gọi dừng cải tổ hưu trí, nhưng giải Nobel kinh tế đồng thời đề xuất một cải tổ mới, không phải tính « theo tuổi », mà « theo điểm », dự án ban đầu của tổng thống Macron, sau đó bị bỏ dở. Kinh tế gia Philippe Aghion từng cố vấn cho chương trình kinh tế của Macron thời kỳ đầu, năm 2017. Ông Aghion nhấn mạnh đến lý do chính khiến Pháp và châu Âu tụt hậu là do không tạo lập được môi trường thuận lợi cho « các cách tân công nghệ lớn ».

Hát chống Putin ở St-Petersbourg: « Gen Z » thức tỉnh hay hoài niệm về thời trước chiến tranh?

Sự kiện được công chúng ủng hộ cuộc kháng chiến chống Nga xâm lược Ukraina quan tâm trong tuần qua mà sự kiện hàng trăm thanh niên Nga, « thế hệ Z », hát vang một bài hát phản đối chiến tranh Ukraina nổi tiếng, lên án Putin. Thông tín viên Anissa el-Jabri tường trình từ Matxcơva :

« Giữa tháng Tư, khi cô ấy bắt đầu, và hồi tháng Tám, chỉ có một vài người qua đường có thể nghe thấy cô gái 18 tuổi rất trẻ này ngân nga những bài hát yêu thích của mình, những bài hát của các ca sĩ lưu vong được chính quyền xếp vào loại  « nhân viên nước ngoài ». Bắt đầu từ ngày 11/8, Laoko tóc vàng, nghệ danh của cô, và ban nhạc của cô đã thiết lập một kênh Telegram, cho phép công chúng lựa chọn các bài hát được biểu diễn vào tối hôm đó.

Ban nhạc tiếp tục chơi bài hát của Monetotchka, tràn ngập nỗi nhớ về thời kỳ hạnh phúc của nước Nga trước chiến tranh. Hàng trăm người hát theo trong đêm St. Petersburg. Ca khúc « tổ hợp Hồ Thiên Nga » của ban nhạc mang tên Noize Mc đã châm ngòi thùng thuốc súng, bởi bài này bị xếp loại « bài hát cực đoan », tức còn nghiêm trọng hơn cả bài hát « của nhân viên nước ngoài ».

• Đọc thêm - Chiến tranh Ukraina: Điện Kremlin siết thông tin, truyền thông độc lập lách kiềm tỏa

Hồ Thiên Nga chính là vở ballet được chiếu trên truyền hình cuối thời Liên Xô, vào thời điểm xảy ra âm mưu đảo chính tổng thống Gorbatchev, nhằm che đậy tình hình khủng hoảng. Bài hát của Noize MC phản đối chính quyền nói trên cuối cùng đã khiến những người dân tộc chủ nghĩa phẫn nộ. Chỉ trong vài giờ, cỗ máy kêu gọi đàn áp đã hoạt động hết công suất.

Ca sĩ Diana Loginova, tên thật của người tổ chức sự kiện, đã bị bắt giam hôm thứ Năm vừa qua. Theo một số phương tiện truyền thông, ca sĩ Diana Loginova có thể bị buộc tội làm mất uy tín của quân đội, và có nguy cơ bị tù 3 năm ».

Bài hát do ca sĩ Noize MC, tên thật là Ivan Alexeyev, sáng tác ngay sau khi Nga xâm lược Ukraina. Tác giả đã trốn sang Litva sau đó. Theo Moscow Times, bộ Tư Pháp Nga, đưa Ivan Alexeyev vào danh sách « nhân viên nước ngoài ». Tháng 5/2025, một tòa án chính thức cấm ca khúc « Tổ hợp Hồ Thiên Nga », vì bài hát « tuyên truyền cho một cuộc lật đổ chính phủ bằng bạo lực » và là mối đe dọa đối với « sự phát triển đạo đức và luân lý » của trẻ vị thành niên.

Trong ca khúc có đoạn « ... Khi Sa hoàng băng hà, chúng ta sẽ lại nhảy múa... ».

Câu hỏi hiện vẫn còn để ngỏ là : liệu các thanh niên Nga hành động một cách bột phát hay thực sự ý thức được ý nghĩa sâu xa của bài hát phản kháng ? Và ngoài việc hát lên bài ca ấy, họ còn muốn và có thể làm gì khác ?

 

Cả nghìn dân Hàn bị giam trái phép ở Cam Bốt:  Seoul phản ứng trễ, Phnom Penh hợp tác nửa chừng

Sau cái chết của một công dân Hàn Quốc tại Cam Bốt liên quan đến tội phạm lừa đảo, chính quyền Hàn Quốc bị chỉ trích mạnh mẽ. Seoul muốn tăng cường hợp tác với Cam Bốt để xử lý triệt để tệ nạn này, nhưng chưa được Phnom Penh đáp ứng.

Tường trình của thông tín viên Trần Công từ Seoul :

« Số vụ công dân Hàn Quốc bị bắt cóc và giam giữ tại Campuchia, được công bố chính thức, tăng chóng mặt: từ 4 vụ năm 2021, 17 vụ năm 2023, lên 330 vụ chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025. Các đường dây tội phạm dụ dỗ người Hàn Quốc bằng lời mời “việc nhẹ, lương cao ở nước ngoài”, sau đó tịch thu hộ chiếu và ép họ tham gia lừa đảo trực tuyến, hoặc rửa tiền. Tổ chức Ân xá Quốc tế cảnh báo rằng nhiều “trại tội phạm” hoạt động với sự bao che hoặc thờ ơ của giới chức địa phương.

Trước làn sóng tội phạm bùng phát, từ tháng 9/2025, bộ Ngoại Giao nâng cảnh báo du lịch, như với Phnom Penh lên Cấp 2 (tức hạn chế đi lại), và Cấp 4, ở một số vùng biên giới của Campuchia giáp với Lào và Thái Lan, tức cấm hoàn toàn.

Khủng hoảng công dân Hàn Quốc tại Cam Bốt xảy ra vào đúng thời điểm tổng thống Yoon bị hạ bệ khiến hệ thống điều phối ngoại giao - an ninh bị xem nhẹ. Việc ghế đại sứ tại Cam Bốt bỏ trống từ tháng 7, cùng lực lượng cảnh sát Hàn tại chỗ quá mỏng, đã làm suy yếu khả năng phản ứng và tiếp nhận thông tin, việc bảo hộ công dân tại Cam Bốt bị khủng hoảng nghiêm trọng.

• Đọc thêm - Cam Bốt : Chính quyền “bất lực” hay “đồng lõa” với nạn lừa đảo trực tuyến ?

Sau cái chết của một công dân Hàn Quốc ở tỉnh Kampot liên quan đến hoạt động tội phạm tại Cam Bốt, Quốc hội Hàn Quốc triệu tập phiên điều trần khẩn cấp về “Khủng hoảng công dân tại Cam Bốt” trong tuần thứ hai của tháng 10/2025. Cả các nghị sĩ đảng cầm quyền lẫn đối lập đều chỉ trích phản ứng ban đầu của bộ Ngoại Giao là chậm trễ. Tổ công tác liên bộ gồm bộ Ngoại giao, Cảnh sát, Tình báo và Tư pháp do thứ trưởng Ngoại giao Kim Jin-ah dẫn đầu đã sang Cam Bốt vào ngày 16/10. Hai bên thống nhất thành lập “Tổ công tác chung Hàn – Cam Bốt” gồm Cảnh sát Hàn Quốc, Cơ quan Tình báo và Cảnh sát Cam Bốt.

Tiến trình xử lý hiện vẫn gặp nhiều trở ngại: 70% yêu cầu hợp tác của cảnh sát Hàn Quốc chưa được phản hồi, và tâm lý bài Hàn tại Campuchia gia tăng do lo ngại rắc rối liên quan đến cảnh sát, ảnh hưởng đến du lịch và đầu tư ».

Chìa khóa « Hòa Bình » của hệ miễn dịch : Phát hiện được Nobel Y học 2025 vinh danh

Giải thưởng Nobel Y học năm nay được trao cho ba nhà khoa học, Mary E. Brunkow (Mỹ), Fred Ramsdell (Mỹ) và Shimon Sakaguchi (Nhật), vì công lao khám phá « dung nạp miễn dịch ngoại biên », một cơ chế giúp cơ thể ngăn hệ miễn dịch không bị rối loạn. Đóng vai trò cốt lõi là tế bào T điều hòa (Regulatory T-cell – Treg). Tế bào T điều hòa trong hệ miễn dịch được giới chuyên gia coi như chìa khóa của một hệ thống phòng vệ khỏe mạnh, cân bằng. Những chiến binh canh giữ hòa bình, không cho phép hệ thống phòng vệ đó phát triển quá mức, rơi vào trạng thái quân ta đánh quân mình (thuật ngữ y khoa gọi là bệnh « tự miễn »).

Nhà sinh học phân tử Lê Học Lãnh Vân, thành viên sáng lập công ty Y Chính xác (Precision Med), thành phố Hồ Chí Minh, giải thích:  « Sinh giới có điều kỳ diệu là hoạt động theo nguyên tắc cân bằng, nghĩa là luôn có cơ chế điều hòa giữ cân bằng và thiết lập cân bằng mới mỗi khi điều kiện sống thay đổi. Mỗi hệ sinh môi độc lập như ao nước, thảm cỏ, được giữ cân bằng động về dân số của mỗi loài, nguồn thức ăn, dây chuyền thực phẩm... Mỗi cơ thể động vật có vú luôn được giữ cân bằng động về các mặt sinh hóa máu (nồng độ đường, mỡ trong máu), nhiệt độ, lượng nước...

Khám phá về tế bào T điều hòa (Treg) cho thêm bằng chứng về điều kỳ diệu này ở mức phản ứng miễn dịch. Hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể bằng cách tấn công, loại bỏ vi trùng, vi rút xâm nhập. Nhưng hệ miễn dịch cũng là nguy cơ gây bệnh tự miễn khi tấn công lại các tế bào của chính cơ thể. Các tế bào T điều hòa giữ vai trò trung tâm trong việc điều hòa: khi phát hiện hệ miễn dịch tấn công tế bào cơ thể, các tế bào T điều hòa làm dịu phản ứng tự miễn dịch, bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tự miễn. » 

 

Trong một bài viết giới thiệu về giải Nobel Y học trên trang Le Grand Continent, chuyên về chính trị quốc tế, nhà hóa sinh học người Pháp Xavier Olessa-Daragon đưa ra một so sánh thú vị về « Địa-chính trị của tế bào » :

« Trên quy mô địa-chính trị, phương châm ‘‘muốn hòa bình phải chuẩn bị chiến tranh’’ (‘‘vis pacem para bellum") tương ứng với ‘‘ai muốn có một cơ thể khỏe mạnh, thì phải tích lũy kháng thể’’ trên quy mô phân tử.

Trong cả hai trường hợp, rủi ro đều như nhau. Đó là chúng ta càng chuẩn bị cho chiến tranh bằng cách tích trữ vũ khí, thì có nguy cơ càng cao là một trong số các vũ khí vô tình bị kích hoạt - hoặc ai đó bắt đầu gây xung đột với chúng ta, lấy cớ là để tự vệ… Để đạt được hòa bình, chúng ta phải chuẩn bị cho chiến tranh, nhưng không vượt quá một giới hạn nhất định; nói cách khác, chúng ta phải ngăn chặn một cuộc tấn công mà không làm quá mức, để không tự mình kích động nó.

Nguyên lý này đúng cả với địa-chính trị cũng như với hệ thống miễn dịch của con người ».