Í þessum fyrsta þætti verður farið yfir allar staðreyndirnar í málefnum loftslagsbreytinga, sögu þeirra, vísindalegar skýringar og mögulegar framtíðir. Þá verða deilur innan embættis ríkislögreglustjóra krufið til mergjar.

MANNLEGI ÞÁTTURINN MÁNUDAGUR 27.SEPT 2019

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG DAGUR GUNNARSSON

„Fluttir, færðir og niðursettir, ómagar við upphaf 18. aldar“. Sigríður Hjördís Jörundsdóttir sagnfræðingur segir okkur frá rannsóknum sínum en hún hefur skoðað hvernig þessi hópur var samsettur og hvernig framfærslu þeirra var háttað. Niðursetningurinn var neðstur í virðingarröð íslenskra heimila á öldum áður, einstæðingar sem takmarkað gátu séð um sig sjálfir og voru upp á sveitunga sína komnir. Meðferðin á þeim var æði misjöfn, eins og Sigríður hefur komist að. Hún rannskar stöðu ómaga fyrr á tíð, einkum þeirra sem manntalið 1703 greinir frá, en þá var óvenju hátt hlutfall ómaga á landinu, í kjölfar mikilla harðinda áratuginn á undan.

Eiríkur stephensen er lesandi vikunnar, hann starfar á skrifstofu rektors Háskóla Íslands og gaf nýverið út sína fyrstu skáldsögu sem nefnist Boðun Guðmundar. Stórskemmtileg bók sem hefur fengið góða dóma og meðmæli bóksala.Dagur hitti Eirík og ræddi við hann um bækur.

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Börkur Sigþórsson, leikstjóri og ljósmyndari. Hann var einn af leikstjórum Ófærðar, hann skrifaði og leikstýrði kvikmyndinni Vargur og leikstýrði þremur þáttum í nýrri spennuþáttaröð fyrir BBC sem heita Babtiste. En þættirnir verða frumsýndir hér á RÚV í næstu viku. Við ræddum við hann um lífið og listina í þættinum.

Í matarspjalli dagsins fengum við Herdísi Hupfeldt, fyrrverandi veitingakonu á Tíu dropum í heimsókn. Gamaldags íslenskt bakkelsi er að hennar skapi, brauðtertur, kleinur, pönnukökur og fleira og við fengum hjá henni góð ráð fyrir vöfflubakstur en vöfflurnar hennar á Tíu dropum þóttu guðdómlega góðar. Við rifjuðum líka upp gömlu góðu tímana á kaffihúsinu.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Katrín Pálsdóttir greindist með lungnakrabbamein og þurfti að fara í aðgerð þar sem hálft hægra lungað var fjarlægt. Sjö vikum síðar var hún komin til Indónesíu að keppa í hálfum járnkarli, eða þríþraut, þar sem keppendur synda 1,9 kílómetra, hjóla 90 km. og hlaupa 21km. Sem hún lauk á sex og hálfum klukkutíma og endaði í 10.sæti í sínum flokki. Eiginmaður Katrínar, Þorsteinn keppir einnig í þríþraut og börnin þeirra tvö. Við hringdum vestur í Bolungarvík í Katrínu og hún sagði okkur þessa ótrúlegu sögu.

Hvernig er best að haga prófundirbúningi og hvernig er góð próftækni ? Við förum yfir nokkur hagnýt atriði er varðar próftökuna sjálfa, meðal annars hvernig er best að skipuleggja tímann í prófinu og hvað ber að forðast við þessar aðstæður. Kristjana Mjöll Sigurðarsdóttir náms- og starfsráðgjafi kom í þáttinn.

Það er alltaf ánægjulegt þegar fólk lætur drauma sína rætast. Þann 6. október heldur Ann María Andreasen uppá 67 ára afmælið sitt og gerir það með tónleikum í Bæjarbíói. Þar verða lög á dagskrá sem hún hefur sungið alein, í útilegum, partíum, með kór og hljómsveitum undanfarin ca. 50 ár, eins og stendur í tilkynningunni. Um er að ræða lög sem hafa heillað Ann Maríu allt frá unglingsárum, lög eins og Stand by Me, Islands in the Stream, I want to break free. Við hittum Ann Maríu í Bæjarbíói.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

MANNLEGI ÞÁTTURINN MIÐVIKUDAGUR 25.SEPT 2019

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í síðustu viku hóf ný sjónvarpsþáttaröð, Ást, göngu sína hjá Sjónvarpi Símans. Þar er fjallað um ást, sambönd og sambandsslit frá ýmsum hliðum. Hugmyndin að þáttunum kviknað á sama tíma hjá tveimur konum sem þekktust ekkert og bjuggu í sitt hvorum landshlutanum. Í þáttunum er talað við sérfræðinga og fagfólk en einnig venjulegt fólk sem segir sögur sínar. Við fáum þær Kristborgu Bóel Steindórsdóttur og Kolbrúnu Pálínu Helgadóttur, sem áttu hugmyndina að þáttaröðinni og Valdimar Þór Svavarsson ráðgjafa í þáttinn til að fræða okkur um allar ástina frá öllum hliðum.

Á morgun verður sérstök lýðheilsu- og minjaganga í Garðabæ. Þáttakendur verða leiddir milli minja í Garðahverfi og Garðaholti og burstabærinn Krókur verður heimsóttur. Skoðaðar verða leifar þurrabýla, bæjatóftir, grjóthlaðin gerði og varnargarðar svo fátt eitt sé nefnt. Gangan endar í Króki, litlu koti í Garðahverfi sem varðveitt er með upprunalegu innbúi síðustu ábúenda. Heildarvarðveisla alþýðubæjar eins og Króks er fágæt og óvenjulegt er jafnframt að í kringum bæinn hefur varðveist byggðaheild, Garðahverfi, sem enn er tiltölulega ósnortin sveit í miðju þéttbýli. Garðar eru forn jörð og hefur þar staðið kirkja að minnsta kosti frá því á 12. öld. Já , þetta er að finna í Garðabænum, ekki margir sem vissu af því. Við kíktum inní burstabæinn Krók í fylgd Rúnu K Tetzschner.

Við fáum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni á Spáni. Í póskorti dagsins segir hann okkur frá yfirvofandi moskítófaraldri á flóðasvæðinu á Costa Blanca á Spáni. Fólk er að undirbúa sig fyrir árásina sem skellur á eftir viku eða svo. Magnús ætlar svo að segja frá moskítóflugunni sem er skæðasta kvikyndi sem herjar á mannkynið og veldur meiri skaða, sjúkdómum og dauðsföllum en nokkur önnur dýraregund á jörðu. Ennfremur verður sagt frá vaxandi heimilisofbeldi sem var mótmælt nýlega með ýmsum hætti í 250 borgum Spánar en 19 konur hafa verið myrtar inn á heimilum það sem af er þessu ári.

Í dag stendur Matvælastofnun og Matís fyrir fræðslufundi um matvælasvindl eða food fraud.Fræðslufundurinn er hluti af þriggja ára norrænu verkefni sem öll Norðurlöndin, að Finnlandi undanskildu, taka þátt í. Stendur til að skilgreina sameiginlega túlkun á matvælasvindli og koma á samvinnu Norðurlanda um matvælasvindl þvert á landamæri. En hvað er matvælasvindli? Við fengum Jónas R. Viðarsson fagstjóra hjá MATÍS og Herdísi M. Guðjónsdóttur, sérfræðing hjá Matvælastofnun til að svara þeirri spurningu og hvað þarna muni fara fram.

Leikkonan María Pálsdóttir skorar á fyrirtæki á Akureyri að bjóða öllum nemendum í fjórða bekk grunnskóla bæjarins í leikhús. Áskorunina setti hún fram á Facebook í síðustu viku. María, sem rekur Hælið - setur um sögu berklanna, ákvað að sýna sjálf fordæmi og bauð fjórða bekk Hrafnagilsskóla, Þelamerkurskóla og Valsárskóla, fyrir hönd Hælisins, á nýja fjölskylduverkið Galdragáttin og þjóðsagan sem gleymdist, sem frumsýnt verður í Samkomuhúsinu 5. október. Við hringdum í Maríu í þættinum.

Þörungaverksmiðjan á Reykhólum var stofnuð árið 1975 og er stærsti vinnustaðurinn á Reykhólum og sú eina sinnar tegundar á landinu. Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, hitti Finn Árnason framkvæmdastjóra verksmiðjunnar og fékk að heyra í stórum dráttum af því stórmerkilega starfi sem þar fer fram.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Kynning á Hnotskurn, umsjónarmenn eru Helga Margrét Höskuldsdóttir og Snærós Sindradóttir.

Undanfarin ár hefur sést til grátrönur víða um landið, en grátrönur hafi lengi verið flækingsfuglar hér á landi. Fæstir áttu von á því að grátrönur tækju upp á því verpa hérlendis en þær hafa samt sem áður orpið hér á landi í nokkur ár. Þetta vakti áhuga okkar, við hringdum til Húsavíkur í Yann Kolbeinsson náttúrufræðing hjá Náttúrustofu Norðausturlands og fengum hann til að fræða okkur um flækingsfugla á Íslandi í þættinum.

Við vorum einu sinni sem oftar að grúska í gullkistu útvarpsins og fundum áhugaverða frásögn af því þegar síðasti geirfuglinn var drepinn árið 1844 og þegar Eldey var klifin í fyrsta sinn af þremur ungum Vestmanneyingum. Leiðangurinn út í Eldey var ekki einfalt mál á þessum tíma, eða árið 1894. Það var Þorsteinn Einarsson íþróttafulltrúi sem tók saman og las pistil um þessi efni í þáttröðinni: Eyjar við Ísland - Eldey sunnan Reykjaness, árið 1962.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Ingibjörg Gréta Gísladóttir, leikkona og framkvæmdastjóri Reykjavík International Film Festival, eða RIFF, sem verður sett í þessari viku. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft áhrif á hana í gegnum tíðina.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON