Í rannsókn sem fer fram á toneyra.is geta þáttakendur kannað hvort þau séu takt- eða tónvisst eða jafnvel tón- eða taktblind. Markmið rannsóknarinnar er að rannsaka erfðabreytileika sem hafa áhrif á tóneyra og taktvísi og tengsl þessara eiginleika við raskanir á borð við lesblindu. Við fengum Rósu Signýju Gísladóttur málvísindakonu, sem fer fyrir rannsókninni, til að segja frekar frá í þættinum.

Hornbjargsviti var byggður árið 1930 - sjófarendum til aðstoðar á erfiðum siglingum á þessu viðsjárverða hafsvæði. Við vitann var reist stórt hús þar sem vitaverðir hver fram af öðrum höfðu aðsetur frá 1930 til 1995. Ævar Sigdórsson er einn þeirra fjölmörgu sem tekið hefur ástfóstri við þetta svæði - en hann lét ekki kyrrt liggja heldur tók sig upp með konu og börn og bjó nokkur sumur í hinu risastóra vitavarðarhúsi. Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, hitti Ævar og fékk að vita ýmislegt um dvölina á Hornbjargi sögu hússins enda er hann manna fróðastur um þau mál.

Í hádeginu í dag flytur Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, doktor í íslenskum bókmenntum og þjóðfræði, hádegisfyrirlesturinn „Galdra- og brennudómar. Réttarfar Íslendinga á 17. Öld“ í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafnsins. Á sautjándu öld komu upp 152 galdramál á Íslandi sem leiddu til brennudóma yfir 25 einstaklingum. Ólína fræddi okkur um galdrabrennur í þættinum í dag.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Rótin, félag um málefni kvenna með áfengis- og fíknivanda, hefur undanfarin ár bent á skort á mikilvægi kynjamunar í tengslum við fíknivanda og áföll í rannsóknum og skýringalíkönum á neysluvanda. Drögum kynjatjöldin frá: Til móts við kynjaða heildarsýn á áföll og fíkn, er yfirskrift ráðstefnu sem haldin er á Hótel Natura í vikunni í samvinnu Rannsóknastofu í jafnréttisfræðum (RIKK), Rótarinnar, Jafnréttisskóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna og Jafnréttisstofu.Þær Kristín I. Pálsdóttir, verkefnisstjóri hjá RIKK og Sólveig Anna Bóasdóttir, prófessor í guðfræðilegri siðfræði komu í þáttinn og sögðu frá ráðstefnunni.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Bjarni Harðarson, rithöfundur og bóksali, en hann undirbýr nú viðburð um Njálu sem verður í Landnámssetrinu í Borgarnesi sem við fengum hann til að segjafrá. Svo auðvitað fengum við að vita hvaða bækur eru á náttborðinu hjá honum, hvað hann er að lesa þessa dagana og hvaða bækur og höfundar hafa haft áhrif á hann í gegnum tíðina.

Og hann var ekki eini Árnesingurinn sem kemur við sögu í þessum þætti - því við heimsóttum afar forvitnilega verslun á Selfossi sem heitir Alvöru búðin - og reyndar heitir hún ekki bara Alvörubúðin heldur líka hannyrðabúðin og er elskuð af viðskipavinum um allt land. Þar ráða ríkjum þær Alda Sigurðardóttir og Þóra Þórarinsdóttir.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MARGRÉT BLÖNDAL

Á sunnudaginn verður 10. og lokaþáttur Ófærðar sýndur í sjónvarpinu. Undanfarna 9 sunnudaga hafa farið fram líflegar umræður á facebook síðu rithöfundarins Gerðar Kristnýjar sem hún kallar Ófærðarstofuna. Þar hefur mikill fjöldi áhorfenda Ófærðar skipst á skemmtilegum athugasemdum og kenningum tengdum þáttunum en mörg hundruð athugasemdir hafa komið við hverja færslu þar sem jafnvel leikarar og höfundar þáttarins hafa blandað sér í umræðuna. Í tilefni af lokaþættinum fengum við Gerði Kristnýju ásamt Steinunni Arnþrúði Björnsdóttur prest í Neskirkju, sem hefur tekið virkan þátt í Ófærðarstofunni, í þáttinn til þess að fara yfir stöðuna, skemmtilegar athugasemdir og kenningar.

Sigurlaug Margrét Jónasdóttir, besti vinur bragðlaukanna er stödd í Þýskalandi, en það stöðvaði hana ekki í að vera með matarspjall í þættinum í dag. Við hringdum í hana þar sem hún er stödd í Munchen og heyrðum af pylsum, sinnepi, súrkáli og heimsókn hennar á ítalska veitingastaðinn Eataly (eða Átalíu í þýðingu Hallgríms Helgasonar).

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Rannsókn er að hefjast hér á landi á kæfisvefni barna. Talið er að 1-5% íslenskra barna þjáist af kæfisvefni og enn fleiri af miklum hrotum sem verður rannsakað með tilliti til áhrifa á heilsu barnsins. Dr. Erna Sif Arnardóttir stýrir verkefninu af Íslands hálfu, en hún segir að börn sem eru með kæfisvefn eða miklar hrotur gætu sýnt einkenni athyglisbrests og ofvirkni og þau sem eru verst sett fylgdu jafnvel ekki eðlilegri vaxtarkúrfu. Erna Sif kom í þáttinn í dag.

Valdimar Sverrisson ljósmyndari missti sjónina í kjölfar aðgerðar, þar sem góðkynja æxli á stærð við sítrónu var skorið úr höfði hans árið 2015. Valdimar hefur ekki fengið fullnægjandi skýringu á því hvers vegna hann tapaði sjóninni en fyrir liggur að æxlið þrýsti á augnbotnana. Hann segir að hans fyrstu viðbrögð eftir að hann áttaði sig á því að sjónin kæmi ekki aftur hafi verið að leggjast í þunglyndi og harma sinn hlut. Hann var lærður ljósmyndari og átti ung börn og var orðinn blindur. En hann tók fljótlega tekið ákvörðun um að fara hina leiðina; takast á við þetta með húmornum og jákvæðninni. Valdimar sagði sína sögu í þættinum í dag.

Í fjórðu hugvekju Kontóristans, þar sem Steinar Þór Ólafsson veltir fyrir sér ýmiskonar vinnustaðamenningu, fjallaði hann um tölvupóstinn, þörf okkar að vera alltaf til staðar gagnvart póstinum og þennan sveigjanlega vinnutíma sem við köllum eftir, sem er farinn að sveigja sig langt inn í einkalíf okkar.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MARGRÉT BLÖNDAL

Arnar Pétursson var valinn langhlaupari ársins 2018 á Íslandi, hann hefur verið sigursælasti langhlaupari hér á landi í karlaflokki undanfarið og milli æfinga vinnur hann að bók sem um allt sem viðkemur hlaupum og hugmyndafræðinni á bakvið æfingarnar. Auk þess kennir hann fólki sem hefur áhuga á að ná árangri í hlaupum, og hvernig er hægt að verða góður hlaupari með tiltölulega einföldum hætti og án þess að meiðast. Við heyrum í Arnari í þættinum í dag.

Halldís Ólafsdóttir talmeinafræðingur flutti hingað til lands seint á síðasta ári til að starfa sem talmeinafræðingur. Hún er menntuð í Danmörku og hefur starfað bæði í Noregi og Danmörku. Hún hefur sérhæft sig í raddmeinum en raddmein geta stafað af margvíslegum toga og haft mikil áhrif á líf fólks hvort sem það hefur atvinnu af röddinni eður ei.

Ljósmengun fer vaxandi um alla heimsbyggðina og vandamálin sem henni fylgja eru ekki bara þau að við sjáum ekki lengur Vetrarbrautina, heldur er ljósmengun talin ýta undir krabbamein, offitu, þunglyndi og fleiri skaðlega þætti vegna þess hún truflar líkamsklukkuna sem stjórnar miklu meiru í líkamsstarfseminni en áður hefur verið talið. Magnús segir okkur af nýjustu rannsóknum á ljósmengun og áhrifum hennar á líkamsklukkuna.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

ADHD er snilld segir Hákon Helgi Leifsson stjórnarmaður í ADHD samtökunum en hann vill vekja athygli á því jákvæða við ADHD því við erum of vön því að tala bara um neikvæðu hliðarnar. Eða eins og hann orðar það: „Hvað um hið góða, fallega, fyndna og hið ótrúlega skemmtilega sem alltaf er áberandi í hug okkar, gjörðum og hjörtum? ADHD er heilkenni jaðranna, getur verið eins svart og desembernótt á miðhálendinu eða hvítt eins og nýfallinn snjór á aðfangadagsmorgni." Hákon kom í þáttinn í dag.

Aðalstöðvar Amnesty International hrintu úr vör rannsókn á Íslandi, síðasta sumar, þar sem staða intersex fólks hérlendis var skoðuð. Rannsakandinn Laura Carter er komin hingað til lands til að fylgja rannsókninni eftir. En orðið intersex nær yfir þá einstaklinga sem fæðast með ódæmigerð líffræðileg kyneinkenni. Skýrslan var formlega gerð opinber í dag og Anna Lúðvíksdóttir framkvæmdastjóri Amnesty á Íslandi kom í þáttinn og fór yfir niðurstöðurnar.

Álagablettir eru merkilegt fyrirbæri, einhver tilfinning um að þar sé ef til vill fylgst með manni, betra að fara varlega, ekki slá blettinn, ekki beita dýrum, ekki vera með hávaða. Dagrún Ósk Jónsdóttir gerði rannsókn á álagablettum á Ströndum og Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, hitti hana og fékk að vita ýmislegt um þetta fyrirbæri en fyrst heyrðum við Guðnýju Gísladóttur segja frá álagabletti á hennar æskuheimili í Bitrufirði.

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við huguðum að geðheilsunni í þættinum í dag, Sólveig Kristjánsdóttir sálfræðingur kom í þáttinn og sagði frá fræðsluefni sem hefur verið að útbúa fyrir almenning - ekki síst unglinga í þessum efnum. Áhugaverð myndbönd um geðheilsu, kvíða og fleira. Hægt er að finna myndböndin á www.thinnbestivinur.is og á youtube rásinni Vertu þinn besti vinur.

Um þessar mundir eru 30 ár liðin síðan Rótarýhreyfingin gekk fram í því að hrinda af stað herferð til útrýmingar lömundarveiki í heiminum, í samstarfi við WHO og UNICEF og fleiri aðila. Fyrir 30 árum var faraldur í 125 löndum en nú finnst þessi vírus aðeins í þremur löndum. Lokahnykkurinn er eftir og Rótarýhreyfingin á Íslandi hefur sett saman myndband í því tilefni þar sem meðal annars er rætt við Sigrúnu Hjartardóttir frá Tjörn í Svarfaðardal en hún veiktist í síðasta svona faraldri hér á Íslandi árið 1955. Við fengum þau Garðar Eiríksson frá Rótary hreyfingunni Önnu Stefánsdóttur fyrrv. Hjúkrunarforstjóra Landsspítalans og viðtakandi umdæmisstjóra til að segja okkur frá.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Jón Geir Jóhannsson trommuleikari hljómsveitarinnar Skálmaldar, en hann er einn umsjónarmanna bókadeildar Nexus og mikill bókaormur. Við fengum að vita hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið, hvaða bækur eru á náttborðinu hjá honum og hvaða bækur og höfundar hafa haft áhrif á hann í gegnum tíðina.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MARGRÉT BLÖNDAL

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikarinn Jóel Sæmundsson, hann lærði leiklist í London í vikunni var frumsýnd kvikmyndin Vesalings elskendur, eftir sænska leikstjórann Maximilian Hult þar sem Jóel er í einu aðalhlutverkanna. Jóel sagði okkur frá æskunni, leiklistinni, körfubolta og fleiru í viðtalinu.

Þarnæsta sunnudag, tuttugasta og fjórða febrúar næstkomandi verða einstakir tónleikar í Fríkirkjunni í Reykjavík. Þá mun Matti Kallio spila á bæði hefðbundna harmonikku og nota rafharmonikku til að stjórna nýuppgerðu orgeli Fríkirkjunnar. Þessi fjarstýring orgelsins verður fyrsta sinnar tegundar á Íslandi. Á dagskránni verða hans eigin tónsmíðar auk nýrra útsetninga á hefðbundnum þjóðlögum. Matti, sem hefur búið á Íslandi í um áratug, er einn af fjölhæfustu finnsku tónlistarmönnum sinnar kynslóðar. Hann spilar á fjölda hljóðfæra, semur og útsetur og hefur bæði spilað inn á og stýrt upptökum á yfir hundrað hljómplötum á ferli sínum. Hefur hann unnið til fjölda verðlauna fyrir störf sín. Hann hefur unnið með m.a. Sinfóníuhljómsveit Íslands, Agli Ólafssyni, Bubba Morthens, Þjóðleikhúsinu, Þjóðarballet Finnlands og Todmobile. Matti kom í þáttinn og spilaði á harmonikkuna.

Í matarspjallinu í dag kom Sigurlaug Margrét, besti vinur bragðlaukanna, með góðan gest með sér. Leikarann Jóhannes Hauk Jóhannesson, sem hefur verið að gera það gott í stórum kvikmyndaverkefnum erlendis undanfarin ár. Við spjölluðum við hann um bakstur, en hann hefur lagt mikinn metnað í súrdeigsbrauðgerð undanfarið og spurðum hann líka aðeins út í matarræðið í kvikmyndatökunum erlendis.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MAGNÚS R. EINARSSON

Félagsráðgjafaþing fer fram á morgun Hótel Hilton Nordica Reykjavík á vegum Félagsráðgjafafélags Íslands, Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands, ÍS- Forsa og Rannsóknaseturs í barna - og fjölskylduvernd yfirskriftinni: Börnin geta ekki beðið. Þetta er sjötta Félagsráðgjafaþingið og eru börn og fjölskyldur í brennidepli í ár. Þar verða fjöldi erinda flutt og haldin verður umræðustofa undir yfirskriftinni Óhreinu börnin hennar Evu. Við fengum þær Sigrúnu Harðardóttur, lektor við félagsráðgjafardeild á Félagsvísindasviði HÍ og Ingibjörgu Karlsdóttur, félagsráðgjafa á BUGL, í þáttinn til að segja frá þinginu.

Leikverkið Það sem við gerum í einrúmi segir frá fjórum ólíkum einstaklingum sem búa í sömu blokkinni. Öll hafa þau einangrast, en þörfin fyrir nánd rekur þau fram á gang og inn í líf hvors annars. En þó að maður sé manns gaman fer margt öðruvísi en ætlað er. Verkið fjallar um einmannaleika og félagslega einangrun á einn eða annan hátt. Þær Sara Martí Guðmundsdóttir, leikstjóri og annar höfunda og leikkonan Ragnheiður Steindórsdóttir komu í þáttinn og ræddu um einmannaleika, sem svo margir kljást við.

Kontóristinn er ný pistlaröð þar sem Steinar Þór Ólafsson skoðar vinnumenningu af ýmsu tagi, í fyrstu tveimur pistlunum fjallaði hann um vinnurými ýmiskonar og svo þróun vinnutíma. Í þriðja pistlinum fjallar hann um fundi og fundarmenningu; viðhorf okkar til þeirra og hvernig megi fá meira út úr þeim.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MAGNÚS R. EINARSSON

Við kíkjum í heimsókn hjá ÍRA í dag, það er þó ekki írski lýðveldisherinn, heldur íslenskir radíó amatörar. Amatör radíó er fyrst og fremst áhugamál, bæði hér á landi sem annarsstaðar. Það hefur gjarnan verið nefnt vísindalegt áhugamál. Sumir vilja þó halda því fram að amatör radíó sé lífsstíll eða ódrepandi bakteria. Fjöldi radíóamatöra í heiminum í dag nær 5 milljónum og hér á landi hafa verið gefin út nær 500 leyfisbréf fyrir radíóamatöra. Við mæltum okkur mót við Sæmund E. Þorsteinsson í félagsheimili ÍRA og fengum hann til að fræða okkur um þetta.

Hátt á annað hundrað manns sem greinst hafa með alzheimers sjúkdóminn eru á biðlista eftir því að komast að í dagdvalarrými á höfuðborgarsvæðinu. Bið eftir því að komast í greiningu er átta til tíu mánuðir. Vilborg Gunnarsdóttir framkvæmdastjóri Alzheimersamtakanna segir að auka þurfi þjónustu Heilsugæslunnar því bið eftir því að komast í greiningu og dagþjálfun sé allt of löng. Oft sé fólk orðið of veikt þegar það loksins kemst að. Bergljót Baldursdóttir ræðir við hana á Heilsuvaktinni.

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MAGNÚS R. EINARSSON