Föstudagsgesturinn okkar að þessu sinni er séra Hildur Eir Bolladóttur og við komum víða við í okkar spjalli. Við ræðum um annir og desembermánuð , tilfinningar og góð samskipti og meira að segja koma Vaðlaheiðargöngin líka við sögu. Guðrún hitti Hildi á kaffihúsi fyrir norðan.

Jón Ársæll Þórðarson frumsýnir nýja þætti, Paradísarheimt hér á RÚV 6. Janúar. Í þáttunum ræðir hann við einstakt fólk úr ýmsum áttum t.d. sérlundaðan uppfinningamann sem er að kynna hugmyndir sínar fyrir stóru bílarisunum, frægasta hákarlaverkanda Íslandssögunnar, sprautufíkil, óþekkt ljóðskáld sem er hætt við að reyna að svipta sig lífi, unga konu sem er nasisti og mann sem býr í tjaldi, svo einhverjir séu nefndir. Jón Ársæll segir okkur frá þessum þáttum hér eftir nokkrar mínútur.

Sigurlaug Margrét Jónasdóttir, besti vinur bragðlaukanna verður með sitt vikulega matarspjall í þættinum í dag. Í þetta sinn kemur hún ekki einsömul, heldur verður Ragnheiður Thorsteinsson, framleiðandi hér á RÚV, með henni, en hún er sérfræðingur í matreiðslu á kalkúni, við ætlum jafnvel að ganga svo langt að kalla hana kalkúnasérfræðing þáttarins. Meira um það síðar í þættinum.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Við rifjuðum upp nokkur áhugaverð viðtöl úr Mannlega þættinum frá árinu sem er að líða. Við byrjuðum á viðtali við Andrés Jónsson, almannatengil frá 20.júní, en eftir að upp komst um notkun fyrirtækja eins og t.d. Cambridge Analytica á notendaupplýsingum af Facebook hefur umræðan um þau gögn sem við sem notendur látum af hendi á samfélagsmiðlum farið hátt. Evrópusambandið breytti reglum og neytendur urðu varir um sig í framhaldinu, eða hvað? Samfélagsmiðlar og fyrirtæki fengu í framhaldi notendur til að samþykkja hvernig þau nota upplýsingarnar sem við látum af hendi, en ekki er víst að allir hafi lesið þær til enda.

Næsta viðtal var flutt í Mannlega þættinum 9.maí. Lítil sæt rauð baun í blómi verður að lokum dýrindis drykkur í bollanum þínum og heitir þá kaffi. Við kíktum í heimsókn í kaffibrennslu á Akureyri sem á sér langa sögu eða allt frá árinu 1931, Kaffibrennsla Stefáns Árnasonar hét hún þá. Árið 1936 breyttist nafnið í Kaffibrennslu Akureyrar og frá árinu 2000 heitir þetta Nýja kaffibrennslan. Helgi Örlygsson framkvæmdastjóri er búin að vera í kaffibransanum í 46 ár, Guðrún hitti hann í verksmiðjunni og átti við hann spjall.

Þriðja viðtalið var flutt í Mannlega þættinum 25.janúar síðastliðinn. Tölfræðin sýnir að 40 - 80% mannfólksins sé haldið einhvers konar frestunaráráttu, og hjá helmingnum sé þetta vandamál. Hvað er frestunarárátta og hvernig getur fólk losað sig við hana. Lísa Páls leitaði til Marteins Steinars Jónssonar sálfræðings.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Þórdís Klara Ágústsdóttir ljósmóðir hætti fyrir skemmstu störfum eftir 42 ár í faginu. Hún segir gríðarlega margt hafa breyst á þessum rúmu fjórum áratugum þegar kemur að ljósmóðurstarfinu og hefur ekki tölu á hve mörgum börnum hún hefur tekið á móti á ferlinum. Þórdís Klara var aðalgestur Mannlega þáttarins á þessum aðfangadegi. Við fræddumst um hennar æsku og uppvaxtarár og auðvitað um starfsferilinn og síðast en ekki síst ljóðskáldið Þórdísi.

Fyrir jólin eru haldnar jólaskemmtanir með ýmsu móti um land allt og misfjölmennar. Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, fór á jólaskemmtun Grunnskóla Drangsness og leikskólans Krakkaborgar en þar eru samtals þrettán nemendur. Kristín ræddi við skólastjórann Mörtu Guðrúnu Jóhannesdóttur og nokkra nemendur.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Mannlegi þátturinn - Föstudagur 21.des 2018

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn er leikarinn Hjörtur Jóhann Jónsson, sem leikur Ríkharð III, eitt stærsta karlhlutverk leiklistarsögunnar, í hátíðarsýningu Borgarleikhússins sem verður frumsýnd milli jóla og nýjárs. Við förum með honum aftur í tíma og fáum að vita hvar hann fæddist og ólst upp, við forvitnumst um æskuna og skólagönguna og hvenær leikarinn fór að verða til hjá honum.

Í matarspjallinu góða fær Sigurlaug Margrét til sín góðan gest en það er engin önnur en Marenza Poulsen sem sest hjá okkur. Marenza hefur kennt okkur einhver ósköp um matargerð í gegnum þá áratugi sem hún hefur búið á Íslandi og er td ein af þeim fyrstu sem brýndi fyrir Íslendingum að slaka á fyrir jólin og reyna að njóta aðventunnar. Við þekkjum of vel þessa tilhneigingu okkar til að taka allt í gegn á þessum árstíma, brjóta niður veggi, mála íbúðina, skipta um bað osfrv. En í dag ætlar Marenza að tala um hátíðisdaga framundan, aðfangadagur,jóladagur og við förum um víðan völl í spjallinu okkar.

Fyrir 10 dögum kom út fyrsta íslenska breiðskífan fyrir lýru og söng, Rómur. Inga Björk Ingadóttir heitir unga konan sem leikur og syngur og þetta hljóðfæri lýran, hefur algjöra sérstöðu í íslenskri tónlistarflóru. Við ræddum við Ingu í þættinum og fengum að heyra í þessu fallega hljóðfæri sem lýran er.

Það eru ekki mörg meistarastykki sem hreinlega vaxa úr sér, en í hárgreiðslu tekur meistarastykkið kannski tvær klukkustundir og svo vex hárið, og verkið er þar með horfið nema kannski á ljósmynd. Krullað og klippt, Aldarsaga háriðna er komin út hjá Bókmenntafélaginu, og er 17. bindið í ritröð um iðnsögu Íslands. Lísa Páls brá sér í Reykjavíkur akademíuna og hitti höfunda bókarinnar þær Báru Baldursdóttur og Dr. Þorgerði H. Þorvaldsdóttur.

Vinnuhópur á vegum Listasafns Íslands hefur ásamt Myndstefi, höfundaréttarsamtökum myndhöfunda, unnið að gerð samnings um myndbirtingu höfundaréttarvarinna verka. Við undirritun hans munu söfn fá leyfi til að birta ljósmyndir á veflægri safnmunaskrá af safnkosti í höfundarétti. Með þessu stóreykst aðgengi almennings og skóla að upplýsingum úr safnmunaskrám. Við fengum þau Hörpu Þórsdóttur, safnstjóra Listasafns Íslands og Ragnar Th. Sigurðsson, ljósmyndara og formann Myndstefs til að segja okkur frá þessu í þættinum.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Fyrir tveimur og hálfu ári fékk Alexandra Ýr Ingvarsdóttir, ung Norðfirsk stúlka þá hugmynd að eftir lokun Oddsskarðsganga væri gaman að fá fólk til þess að skrifa nafnið sitt á veggi þeirra. Hún hefur búið í Neskaupstað alla tíð og Oddsskarðsgöngin því órjúfanlegur hluti af hennar lífi eins og annarra íbúa. Hún sendi hugmyndina til þáverandi bæjarstjóra og nú tveimur árum síðar er verkefnið komið á fleygiferð, við hringdum í Alexöndru Ýr og heyrðum líka í Körnu Sigurðardóttur forstöðumann Menningarstofu Fjarðarbyggðar.

Kammerkórinn SCHOLA CANTORUM var stofnaður árið 1996 af stjórnandanum Herði Áskelssyni. Í kórnum eru að jafnaði 16 atvinnusöngvarar. Kórinn hefur verið mikilvirkur í frumflutningi tónverka eftir íslensk tónskáld og haldið tónleika í mörgum Evrópulöndum og hlaut tónlistarverðlaunin sem flytjandi ársins 2016. Í hádeginu á föstudag munu þau meðal annars frumflytja tvö verk úr smiðju kórfélaga auk þess að syngja hugljúf jólalög úr ýmsum áttum. Við hringdum í Lilju Dögg Gunnarsdóttur, kórfélaga í kórnum, í þættinum í dag.

Of mikil snjallsímanotkun foreldra ungra barna getur flokkast sem tegund af vanrækslu og haft áhrif á hvernig börnin þróa samskiptahæfileika sína. Sæunn Kjartansdóttir sálgreinir segir að foreldrar séu að vakna til vitundar um hvaða áhrif þeirra eigin símanotkun hefur á börnin. Bergljót Baldursdóttir ræddi við Sæunni á Heilsuvaktinni í dag.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Við lifum í samfélagi þar sem sífellt fleiri virðast heltast úr lestinni vegna tímabundinna eða langvarandi veikinda. Svo virðist sem hluti af þessum veikindum sé til kominn vegna langvarandi álags bæði í starfi og einkalífi. VIRK, starfsendurhæfingarsjóður, fór nýverið af stað með forvarnarverkefni sem hefur það að markmiði að sporna við brotthvarfi af vinnumarkaði vegna álagstengdra vandamála. Ingibjörg Loftsdóttir, sviðsstjóri rýnisviðs VIRK kom í þáttinn og fór yfir þessi mál og sagði frá starfsemi VIRK.

Á bænum Húsavík í Strandabyggð búa hjónin Hafdís Sturlaugsdóttir og Matthías Lýðsson - þar hafa þau í nokkur ár rekið kjötvinnslu þar sem þau vinna hluta sláturafurða búsins með góðum árangri. Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, heimsótti Matthías í kjötvinnsluna og fræddist um ýmislegt sem vinnslunni og búskapnum viðkemur.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Kristín Maríella Friðjónsdóttir er fiðluleikari sem býr á Balí og hefur haldið 75 námskeið á tveimur árum, í Singapúr og hér á landi, um virðingaríkt tengslauppeldi eða RIE. En hvað er það? Kristín kom í þáttinn í dag og sagði frá.

Á miðvikudaginn verður bókakvöld á Kaffi Bismút þar sem systurnar Júlía Margrét og Kamilla Einarsdætur ætla að lesa brot úr nýútkomnum skáldsögum sínum. Kamilla er eldri, hún lærði sagnfræði í Háskólanum, en Júlía Margrét hefur meistaragráði í kvikmyndahandritsskrifum. Þær eiga ekki langt að sækja áhuga sinn á skrifum, en faðir þeirra er rithöfundurinn Einar Kárason og móðir þeirra og amma eru bókasafnsfæðingar.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Vilhelm Anton Jónsson, eða Vísinda-Villi og Villi Naglbítur. Hann þekkja flestir úr fjölmiðlum, en hann hefur komið þar víða við, auk þess að vera tónlistarmaður og rithöfundur. Við forvitnuðumst um hvaða bækur eru á náttborðinu hjá honum, hvað hann er að lesa þessa dagana og hvaða höfunda og bækur hafa haft áhrif á hann í gegnum tíðina.

Umsjón Lísa Pálsdóttir og Gunnar Hansson

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Sævar Helgi Bragason. Hann hefur verið óþreytandi að fræða landann um stjörnufræði, alheiminn og umhverfismál. Ástríða hans í þessum málum skín í gegn um allt sem hann kemur frá sér, hvort sem er í sjónvarpi, útvarpi eða bókum. Við spurðum hann út í upprunann, hvar hann fæddist og ólst upp og hvenær þessi áhugi hans á alheiminum kviknaði.

Matarspjallið var á sínum stað með Sigurlaugu Margréti Jónasdóttur. Það styttist í jólin og Sigurlaug vill að við leyfum okkur allt hið besta í mat og drykk og njóta jólahátíðarinnar án þess að fá samviskubit, enda þarf það ekki endilega að kosta mikið. Hún sagði til dæmis frá uppskrift að hlaupi með freyðivíni.

Umsjón Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Hild­ur Helga­dótt­ir, yf­ir­lækn­ir í krabba­meins­lækn­ing­um á Karol­inska sjúkra­hús­inu í Stokkhólim, var feng­in til að vera í beinni út­send­ingu Sænska sjón­varps­ins SVT frá af­hend­ingu Nó­bels­verðlaun­anna í Stokk­hólmi í fyrra­kvöld. Þar lýsti Hild­ur hvernig uppgötvanir nóbelsverðlaunahafanna í læknisfræði í ár nýtast í meðferð krabba­meins­sjúk­linga á Karol­inska og rann­sókn­um henn­ar á því sviði. Við hringdum í Hildi í Stokkhólmi og forvitnuðumst um þetta og hennar störf.

Í Parísarborg hafa geysað mestu mótmæli og óeirðir sem borgarbúar hafa séð í hálfa öld. Við slógum á þráðinn til Parísardömunnar, Kristínar Jónsdóttur og ræddum við hana um ástandið í borginni og ennfremur um jólaundirbúning og stemninguna sem ríkir í borg ljósanna í skugganum af uppþotum, skemmdar og hryðjuverkum.

Sífellt fleiri bjóða uppá einhvers konar jólamarkaði, jólabæi og eitt og annað sem tengist jólahátíðinni. Benedikt Grétarsson og fjölskylda voru líklega fyrst, en Jólagarðuinn við Akureyri var opnaður 1996, og er opinn allt árið. Lísa Páls heimsótti garðinn í fallegu vetrarveðri fyrir skemmstu.

Umsjón Magnús R. Einarsson og Gunnar Hansson