Við forvitnuðumst um ráðstefnu sem haldin verður í febrúar í Hörpu um öndun, kulda, streitu og seiglu. Vilhjálmur Andri Einarsson er heilsuþjálfi og meðstofnandi Andri Iceland, sem stendur að þessari ráðstefnu og hann kom til okkar í dag og við fengum hann til að segja okkur frá þessari ráðstefnu og sína reynslusögu, en hann átti í langvarandi glímu við líkamlega verki og andlega vanlíðan.

Í dag fer fram málþing á vegum menntavísindasviðs Háskóla Íslands þar sem fjallað verður um mikilvægi félags- og tilfinninghæfni í skóla- og frístundastarfi. Þar verða líka kynntar mögulegar innleiðingar á geðrækt í skólastarf, ásamt kynningum á verðlaunaverkefnum sem byggja á nálgun jákvæðrar sálfræði. Fræðafólk sem er leiðandi á þessu sviði hérlendis og erlendis kemur fram á málþinginu og til þess að segja okkur nánar af því sem þar fer fram komu þær Bryndís Jóna Jónsdóttir, aðjúnkt á menntavísindasviði og einn skipuleggjanda málþingsins og Dóra Guðrún Guðmundsdóttir, sviðstjóri lýðheilsusviðs hjá Embætti landlæknis og kennslustjóri í diplómanámi í jákvæðri sálfræði við Endurmenntun H.Í. í þáttinn í dag.

Við fengum svo að lokum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Póstkort dagsins inniheldur hugleiðingar Magnúsar um framtíðarspár, sem eru mikið stundaðar um áramót. Hann segir frá stjörnuspekinni sem er ennþá furðulega mikið notuð af fjölda fólks til að sjá fyrir hvernig hlutir munu þróast í nánustu framtíð. Hann segir líka frá uppgjöri tónlistarársins 2022 sem honum finnst að flestu leyti sýna einsleitni og takmarkaða yfirsýn.

Tónlist í þættinum í dag:

Einsemd / Snorri Helgason (Snorri Helgason og Guðmundur Óskar Guðmundsson)

Take My Breath Away / Berlin (Giorgio Moroder)

Að vera í sambandi / Stuðmenn (Jakob Frímann Magnússon)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MELKORKA ÓLAFSDÓTTIR

Ástvaldur Zenki Traustason, tónlistarmaður og Zen kennari, kom í þáttinn í dag og fræddi okkur um zen iðkun og hvernig hún getur gert lífið betra. Ástvaldur sagði okkur sína sögu tengda Zen en hann dvaldi í Japan í sex mánuði þar sem hann lærði og nam Zen fræði.

Parkinsonsamtökin stóð fyrir ráðstefnunni Höldum takti ? Parkinson og endurhæfing í Hörpu um helgina. Þar var lögð áhersla á mikilvægi endurhæfingar í meðferðinni við Parkinson. Þar var kynnt starfsemi Takts og þá endurhæfingu sem er í boði fyrir fólk með Parkinson og fleira. Við fengum Ágústu Kristínu Andersen forstöðumann Takts, miðstöðvar Parkinsonsamtakanna og Ernu Guðmundsdóttur framkvæmdastjóra Parkinsonsamtakanna til að segja okkur meira af því sem þarna fór fram.

Elín Björk Jónasdóttir veðurfræðingur var svo hjá okkur með sitt vikulega veðurspjall. Í dag fræddi hún okkur til dæmis um perlumóðuský, sem sást víst lítið af yfir hátíðirnar hér á landi.

Tónlist í þættinum í dag:

Sveinbjörn Egilsson / Þokkabót (Gylfi Gunnarsson og Þórarinn Eldjárn)

Pabbi vill mambó / Páll Óskar og Milljónamæringarnir (Fisher og textahöfundur ókunnur)

Traustur vinur / Upplyfting (Jóhann G. Jóhannsson)

Út í veður og vind / Stuðmenn (Egill Ólafsson og Valgeir Guðjónsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG BRYNHILDUR BJÖRNSDÓTTIR

Mörg okkar strengja heit um áramót um að nú þurfi að taka til í mataræðinu og helst að einhver kíló þurfi að víkja. En er þyngdarstjórnun málið eða er best að setja heilsuna í fyrsta sætið og henda vigtinni út með jólatrénu? Við ræddum í dag við Berglindi Blöndal klínískan næringarfræðing sem sérhæfir sig í næringu, vellíðan og streitulosun í tengslum við mat án þess að einblína um of á kíló og hitaeiningar.

Við fengum svo vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni. Vinkill dagsins fjallar um að stundum er ekki nóg að hafa einn vinkil, heldur getur þurft að hafa tvo; eða jafnvel þrjá.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Rebekka Sif Stefánsdóttir, söngkona, söngkennari og rithöfundur. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Rebekka talaði um eftirtaldar bækur:

Tól eftir Kristínu Eiríksdóttir

Lungu eftir Pedro Gunnlaug Garcia

Snuð eftir Brynjólf Þorsteinsson

Svefngríma eftir Örvar Smárason

Úr bálki hrakfalla eftir Lemony Snicket

Tónlist í þættinum í dag:

Haglél / Mugison (Örn Elías Guðmundsson)

Just The Way You Are / Billy Joel (Billy Joel)

Lag ljóð / Spilverk þjóðanna (Spilverk þjóðanna)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG BRYNHILDUR BJÖRNSDÓTTIR

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í dag var Margrét Erla Maack. Hún hefur unnið í fjölmiðlum, sjónvarpi og útvarpi, hér á RÚV og nú á Hringbraut. Hún er skemmtikraftur, burleskdís, plötusnúður, karaókískrímsli og spurningaljón og athafnastjóri hjá Siðmennt, móðir og kærasta. Við fengum að vita í þættinum hvar hún er fædd og uppalin og ræddum ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag.

Og í matarspjalli dagsins sat Margrét Erla Maack föstudagsgestur áfram með okkur og við fengum að vita hvað henni þykir skemmtilegast að elda og hver hennar uppáhaldsmatur er. Og Margrét sagði okkur líka frá skemmtilegri jólamatarhefð í hennar fjölskyldu.

Tónlist í þættinum í dag:

Græna byltingin / Spilverk þjóðanna (Valgeir Guðjónsson og Sigurður Bjóla Garðarsson)

Gloria / Laura Branigan (Giancarlo Bigazzi, Trevor Veitch, Umberto Tozzi)

Try Me / Esther Philips (Scott & Radcliff)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON

Síðustu vikur hefur talsvert borið á umræðu um svokölluð hugvíkkandi efni og mögulega notkun þeirra til lækninga, sérstaklega til þess að aðstoða fólk sem glímir við geðræna kvilla. Efnin eru ólögleg og rannsóknir á virkni þeirra í þessu samhengi eru skammt á veg komnar, en þær staðreyndir hafa orðið til þess að ýmsir hafa varað við því að fólk fari fram úr sér í ályktunum um möguleikana sem falist gætu í notkun efnanna í lækningaskyni. Aðrir telja nægilega margt benda til þess að notkun hugvíkkandi efna undir eftirliti meðferðaraðila geti falið í sér tímamót í meðferðum við kvíða, þunglyndi og fíknisjúkdómum. Í dag hefst umfangsmikil ráðstefna um þessi mál í Hörpu, og meðal þeirra sem þar koma fram er Haraldur Erlendsson, geðlæknir. Haraldur sagði okkur nánar af sinni sýn á þessi mál í þættinum.

Múlabær er fyrsta dagþjálfunin fyrir aldraðra og öryrkja og er stofnuð 1983 af Rauða krossinum, SÍBS og Samtökum aldraðra. Starfsemin verður því 40 ára 27. janúar nk. Markmið starfseminnar er að auka lífsgæði fólks sem býr í sjálfstæðri búsetu með heilbrigðisþjónustu, líkamlegri og félagslegri virkni. Það er töluvert langur biðlisti af fólki sem sækist eftir þjónustu í Múlabæ. Við kíktum í Síðumúlann og hittum Rósbjörgu S. Þórðardóttur, hópstjóra félagsstarfs, vinnustofu og listasmiðju í Múlabæ og við töluðum einnig við Ottó Malmberg, 91 árs, sem sótt hefur þjónustu í Múlabæ frá 2017.

Á morgun, föstudag, eru tvöhundruð og fimmtíu ár frá því að Gunnlaugur Guðbrandsson Briem fæddist. Hann var fyrstur til að taka upp ættarnafnið Briem en í dag skipta þau hundruðum sem bera sama ættarnafn. Á laugardaginn verður haldið málþing í Þjóðarbókhlöðunni þar sem fræðifólk mun fjalla um ævi þessa merka sýslumanns og fjölskyldu hans. Við fengum þau Erlu Dóris Halldórsdóttur, sjálfstætt starfandi sagnfræðing og formann Félags um átjándu aldar fræði og Inga Þorleif Bjarnason, jarðeðlisfræðing, fundarstjóra málþingsins og stjórnarmann í Félagi um átjándu aldar fræði til þess að koma í þáttinn og segja okkur aðeins frá Gunnlaugi og því sem fer fram á málþinginu á laugardag.

Tónlist í þættinum í dag:

Bingó / Geirfuglarnir (Freyr Eyjólfsson)

Lucy in the sky with diamonds / Bítlarnir (Lennon & McCartney)

Það rökkvar í Róm / Erla Þorsteinsdóttir (Pietro Garineri og Loftur Guðmundsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MELKORKA ÓLAFSDÓTTIR

Sjónlýsingar eru þjónusta við blinda og sjónskerta sem gefur ítarlegri mynd af því sem er að gerast í umhverfinu. Sjónlýsingar má nota við næstum allar tegundir viðburða; íþróttaleiki, sjónvarpsefni, bíómyndir, leikrit, listasýningar eða hvaðeina. Góð sjónlýsing gefur áhorfendanum betri heildarmynd af því sem er að gerast og einnig upplýsingar um hvað hugsanlega er að gerast í bakgrunni, ef það er mikilvægt fyrir söguþráðinn. Sjónlýsing getur því opnað nýjan heim fyrir áhorfendum sem eru t.d. hætt að geta fylgst með sjónvarpi, eða í leikhúsi, þegar þau sjá ekki lengur hvað er að gerast. Baldur Snær Sigurðsson, tækniráðgjafi Blindrafélagsins, kom í þáttinn og sagði okkur nánar frá sjónlýsingum.

Héðinn Sveinbjörnsson ber hinn óviðjafnanlega titil aðalhamingjustjóri og er meðlimur í samtökum sem kalla sig Chief Happiness Officers. Héðinn kom í viðtal í Mannlega þáttinn í ágúst síðastliðnum og sagði okkur frá þessum samtökum, sem stuðla að því að starfsfólk upplifi hamingju á vinnustaðnum, finni tilgang og að það sé metið að verðleikum. Hann sagði okkur þá frá því að verið væri að safna gögnum um hamingju vinnandi fólks á alþjóðavísu og í dag kom hann aftur í þáttinn og kynnti einmitt niðurstöður þessarar könnunar.

Við forvitnuðumst að lokum um málörvunarforritið Orðalykill. Það er gagnvirkt forrit sem kennir undirstöðuþætti lesturs og læsis og er afsprengi nýsköpunarfyrirtækisins Mussila. Við höfum fjallað talsvert í þættinum um hættuna sem steðjar að íslenskunni og íslenskukunnáttu yngri kynslóðanna nú á tímum snjalltækja, youtube og tik tok þar sem nánast öll afþreying er á ensku og þær áskoranir sem fylgja svo íslenskukunnáttu hraki ekki enn meira í kjölfarið. Orðalykill er einmitt lestrar- og málörvunarforrit og Jón Gunnar Þórðarson frá Musilla kom í þáttinn og sagði okkur betur frá.

Tónlist í þættinum í dag:

Afróbít / Samúel Jón Samúelsson Big Band (Samúel Jón Samúelsson)

Bíólagið / Stuðmenn (Texti Egill Ólafsson, lag Valgeir Guðjónsson )

Hamingjan er hér / Jónas Sigurðsson (Jónas Sigurðsson)

Orðin mín / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MELKORKA ÓLAFSDÓTTIR

Leifur Reynisson sagnfræðingur kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá verkefni sem hann hefur unnið með eldri borgurum síðastliðin tvö ár til að rjúfa félagslega einangrun þeirra eftir Covid. Hann hefur farið á milli félagsmiðstöðva eldri borgara í Reykjavík og sýnt ljósmyndir á breiðtjaldi. Myndirnar eru frá tímabilinu 1940-1960 og voru fengnar hjá Ljósmyndasafni Reykjavíkur. Leifur efnir svo til umræðna um myndirnar, því þær til dæmis varpa ljósi á æsku og æskuumhverfi eldri borgaranna og rifja upp persónulegar minningar. Leifur sagði okkur betur frá þessu áhugaverða verkefni í þættinum.

Gæludýr verða oft dýrmætir fjölskyldumeðlimir en þau lifa yfirleitt skemur en eigendurnir. Því getur fylgt mikil sorg að missa gæludýrin sín og Sólrún Barbara Friðriksdóttir dýralæknir sem starfar hjá Dýraspítalanum Garðabæ kom í þáttinn í dag og fræddi okkur um praktíska hliðarnar sem þarf að huga þegar gæludýr fellur frá. Svo ræddum við líka aðeins hvernig áramótin og flugeldarnir geta farið í gæludýrin.

Svo kom Elín Björk Jónasdóttir veðurfræðingur til okkar í veðurspjall. Nú var hún komin með formlegar tölur um veðrið í fyrra og samanburð við fyrri ár. Sem sagt hvernig veðurárið 2022 var bæði hér á landi og um allan heim og hvað er hægt að lesa úr því öllu saman.

Tónlist í þættinum í dag:

Það er svo ótalmargt / Ellý Vilhjálms (Jackie Smith, Derry Lindsay og Jóhanna Erlings Gissurardóttir)

Ennþá man ég hvar / Hallbjörg Bjarnadóttir (Mogens Dam, Kaj Andersen og Bjarni Guðmundsson)

Tipp topp / Prins Póló (Svavar Pétur Eysteinsson)

Sönn ást / Björgvin Halldórsson (Magnús Eiríksson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG BRYNHILDUR BJÖRNSDÓTTIR

Ólöf Ingólfsdóttir er afar fjölhæf listakona en hún er menntuð í myndlist, dansi og söng auk þess að vera með meistaragráðu í menningarmiðlun. Hún hefur nú bætt markþjálfun við menntun sína og sagði okkur í þættinum í dag frá því hvernig listræn nálgun getur hjálpað fólki að ná markmiðum sínum.

Við fengum vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni. Í dag bar hann vinkilinn við matarsóun, þorrann, skoska skáldið Robert Burns og þjóðargersemina Þórarin Eldjárn.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo Sólveig Jónsdóttir rithöfundur og textasmiður. Hún gaf út núna fyrir jólin bókina Móðurlíf, sem er örsagnasafn um allar mögulega og ómögulegar tilfinningar tengdar móðurhlutverkinu. En við fengum að vita hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Sólveig sagði frá eftirfarandi bókum:

Bréfið eftir Katheryn Hughes

Nú brosir nóttin eftir Theódór Gunnlaugsson

Greppikló eftir Júlía Donaldson

Býr Íslendingur hér eftir Leif Muller

Tónlist í þættinum í dag:

Fyrrverandi / Una Torfadóttir (Una Torfadóttir)

Söngur fjallkonunnar / Stuðmenn (Jakob Frímann Magnússon og Egill Ólafsson

Auld Lang Syne / The Dan Air Scottish Pipe Band og Peter Weekers (Skoskt þjóðlag - Robert Burns)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG BRYNHILDUR BJÖRNSDÓTTIR

Ólafur Þ. Harðarson var föstudagsgestur Mannlega þáttarins í dag. Á sunnudaginn tók hann við riddrararkrossi á Bessastöðum fyrir rannsóknir og þekkingarmiðlun á sviði stjórnmálafræði. Við þekkjum hann auðvitað úr ótal útsendingum í kosningasjónvarpinu, þar sem hann og Bogi Ágústsson ræða og rýna í allar tölur sem koma upp úr kjörkössunum, uppbótaþingmennina, flakkarana og allt það. Auk þess sem hann er reglulegur gestur í fréttatímum til að lesa inn í landslag stjórnmálanna. En það er ekki eins víst að landsmenn þekki mikið meira til hans og því notuðum við tækifærið til að kynnast honum betur í dag. Æskunni og uppvextinum í Hafnarfirði, Hjalteyri, Ólafsfirði og í sveit hjá ömmu sinni og afa á Vestfjörðum. Við stikluðum svo á stóru í ferðalaginu í gegnum lífið, námið í Kennaraháskólanum og LSE í London, doktorsritgerðina og starfsferilinn í útvarpi og sjónvarpi til dagsins í dag.

Svo í matarspjalli dagsins fengum við Ólaf föstudagsgest til að vera með okkur áfram en hann er mikill áhugamaður um mat frá öllum heimshornum auk þess að skrifa talsvert um mat á facebooksíðu sinni, sérstaklega þegar hann er á ferðalögum erlendis. Ólafur sagði okkur til dæmis frá því þegar hann smakkaði köngulær, maurastöppu og krókódílakjöt í Kambódíu.

Tónlist í þættinum í dag:

Tunglið, tunglið taktu mig / Sigrún Hjálmtýsdóttir (lag Stefán S. Stefánsson og texti Theodóra Thoroddsen)

Werner von Braun / Tom Lehrer (Tom Lehrer)

Gin og tónik - Spaðar (Þjóðlag frá Makedóníu - Aðalgeir Arason og Guðmundur Arason)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MELKORKA ÓLAFSDÓTTIR

13 dögum eftir að hinn vestræni heimur heldur jól halda Rússar, og flestir Úkraínubúar jól, eða 7. janúar. Ljóðskáldið, blaðakonan og þýðandinn Natasha S fæddist í Rússlandi en hefur verið búsett á Íslandi í 10 ár. Hún hefur vakið athygli fyrir skrif sín, en hún hlaut nýverið bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar fyrir sína fyrstu ljóðabók, Máltöku á stríðstímum. Natasha kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá ljóðabókinni og hvernig það hefur verið að koma frá Rússlandi eftir að stríðið hófst í febrúar. Auk þess sagði hún okkur frá jólahaldi í Rússlandi og af áramótunum, sem hún segir raunar að séu mikilvægari en jólin.

Við fengum líka til okkar fulltrúa Hringsjár, sem sérhæfir sig í náms- og starfsendurhæfingu fyrir einstaklinga sem vegna sjúkdóma, slysa, fötlunar eða annarra áfalla þurfa á endurhæfingu að halda til að takast á við nám eða til að stunda atvinnu á almennum vinnumarkaði. Starfsemi Hringsjár snýst um hjálp til sjálfshjálpar og byggir fyrst og fremst á ráðgjöf, námi stoðþjónustu, þverfaglegri starfsendurhæfingu og samvinnu. Helga Eysteinsdóttir, forstöðukona Hringsjár og Jónas Hannes Eyberg nemandi í Hringsjá komu í þáttinn og sögðu okkur nánar frá starfseminni.

Sóli Hólm, grínari, eftirherma, útvarpsmaður og fleira, kom svo að lokum til okkar til að segja okkur frá sýningunni Loksins eftirhermur sem hann sýndi margoft og víða, en sýningin var svo tekin upp í haust og verður í sjónvarpinu kl. 20 annað kvöld. Hann er glettilega góð eftirherma og leikur í sýningunni ýmsar þjóðþekktar persónur. Við forvitnuðumst í þættinum við Sóla um það hver galdurinn er á bak við góða eftirhermu.

Tónlist í þættinum í dag:

Myrkur og mandarínur / Hljómsveitin Eva (Vala Höskuldsdóttir og Sigríður Eir Zophoníasardóttir)

Það rignir úti / FolkBeat

Snefill / Moses Hightower (Steingrímur Karl Teague, Andri Ólafsson, Magnús Tryggvason Elíassen og Daníel Friðrik Böðvarsson)

Þú komst við hjartað í mér / Hjaltalín (Þorgrímur Haraldsson (Toggi), Bjarki Jónsson og Páll Óskar Hjálmtýsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG MELKORKA ÓLAFSDÓTTIR