Á föstudaginn næstkomandi heldur Félagsráðgjafafélag Íslands félagsráðgjafaþing í samstarfi við Félagsráðgjafadeild Háskóla Íslands og ÍS-FORSA og yfirskrift þingsins er: Vinnuumhverfi, valdefling og tækni. Gyða Hjartardóttir félagsráðgjafi kom til okkar og sagði okkur frá rannsókn um hvernig til hefur tekist með innleiðingu stafræna vettvangsins SES (Samvinna eftir skilnað) og hvert mat foreldra og þeirra reynsla af því. Þessi rannsókn er sú fyrsta sinnar tegundar hér á landi og við heyrðum frá Gyðu helstu niðurstöðurnar í þættinum.

Við fengum Andra Steinþór Björnsson prófessor við Sálfræðideild Háskóla Íslands í þáttinn í dag. Hann sagði okkur frá nýjum rannsóknum sem snúa að áföllum sem bendir til þess að félagsleg áföll geti valdið áfallastreitueinkennum og jafnvel áfallastreituröskun. Hingað til hefur skilgreining orsaka áfallastreitu verið talsvert þrengri, því geti þessar nýju niðurstöður aukið skilning á áföllum og hjálpað til við meðferð þeirra. Andri fír betur yfir þetta með okkur í dag.

Við fengum svo póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í lok þáttar. Magnús hefur verið á ferðalagi um Spán undanfarinn hálfan mánuð og hann segir meðal annars frá heimsóknum sínum til ýmissa borga, þar á meðal Madrid, Granada, Ronda og Málaga. Hann segir frá því þegar hann heimsótti Granada fyrir fjörutíu og fjórum árum og hvernig brogarbragurinn hefur breyst frá þeim tíma. Kjötkveðjuhátíðin er byrjuð á Spáni og stendur í allt að hálfan mánuð í sumum borgum. Hann segir líka frá upphafi karnivalsins í Málaga.

Tónlist í þættinum í dag

Sýnir/Bergþóra Árnadóttir (Bergþóra Árnadóttir og Steinn Steinarr)

Kókos og engifer / Helgi Björnsson (Helgi Björnsson, Guðmundur Óskar Guðmundsson og Atli Bollason)

Valentine / Laufey (Laufey Lín Bing Jónsdóttir og Spencer Stewart)

Come And Get Your Love / Redbone (Lolly Vegas)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Öldrunarráð Íslands verður með málþing um millistigið á fimmtudaginn í Laugarásbíói. Millistigið er tímabilið sem fólk vill öryggi, félagsskap og aðgengilegt húsnæði. Þegar það hefur jafnvel ekki þörf fyrir þjónustu en hefur þörfina fyrir öryggi og samveru. Þegar það vill geta fengið þjónustu heim ef eða þegar það þarf á því að halda, áður en þau hafa þörf fyrir mikla þjónustu og ferð á hjúkrunarheimili. Jórunn Ósk Frímannsdóttir Jensen, formaður Öldrunarráðs Íslands kom i þáttinn og sagði okkur frá.

Páll Imsland jarðfræðingur kom til okkar í dag. Hann segist hafa haft liti og ljósmyndun á heilanum alla tíð. Hann hefur verið sérstakur áhugamaður um íslensk húsdýr og liti þeirra og hefur ljósmyndað þau í áratugi og safnað upplýsingum um liti þeirra, litaafbrigði og litmynstur. Hann hefur haldið fyrirlestra og sýningar og í dag ætlar kom hann í Mannlega þáttinn og fræddi okkur um mismunandi liti mismunandi húsdýra á Íslandi.

Guðrún Ólafsdóttir kom svo til okkar og sagði okkur frá reynslu sinni af því að ferðast ein um heiminn. Hún kennir einmitt það á námskeiði hjá Endurmenntun Háskóla Íslands, en hún segir að það sé stórkostlegur ferðamáti sem feli í sér mikið frelsi en á sama tíma nokkrar áskoranir. Guðrún hefur búið víða erlendis og ferðast heimshornanna á milli og hún sagði okkur frá kosti og göllum þess að ferðast ein í þættinum í dag.

Tónlist í þættinum í dag

Í blíðu og stríðu / Heiða Ólafs (Jóhann Helgason)

Piensa En Mi / Linda Ronstadt (Augustin Lara)

Vegbúi / KK (Kristján Kristjánsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Færsla á Facebook síðasta föstudag vakti athygli okkar, en þar rekur Helga Maren Pálsdóttir atburðarás frá því 4ra gömul dóttir hennar vaknar með hálsbólgu laugardaginn 14.janúar. Það sem gerðist í kjölfarið er martöð allra foreldra; sjúkrahúsvist, gjörgæsla, öndunarvél, bakslag, aftur gjörgæsla og sem betur fer bati eftir þrjár langar vikur. Helga Maren rakti söguna og þessa erfiðu reynslu fyrir okkur í þættinum í dag.

Við fengum vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag. Í dag bar hann vinkilinn að Skotlandi, Orkneyjum, Hjaltlandseyjum og Íslandi.

Lesandi vikunnar í þetta sinn er Fríða Kolbrún Þorkelsdóttir bóksali og nemi í almennri bókmenntafræði. Hún ætlar að segja okkur frá því hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Hún talaði um eftirfarandi bækur:

Lungu e. Pedro Gunnlaugur Garcia,

American Psycho e. Brett Easton Ellis,

Dracula e. Bram Stoker,

svo nefndi hún höfundana Milan Kundera og Andri Snær Magnason og Kristínu Eiriksdóttir.

Tónlist í þættinum í dag

Við saman / Hljómar (Gunnar Þórðarson og Þorsteinn Eggertsson)

Desafinado / Stan Getz (Antonio Carlos Jobim, Newton Ferreira de Menonca)

Smooth Operator / Sade (Sade Adu & R. St. John)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Björn Thoroddsen gítarleikari. Hans ferill er langur og glæstur, hann byrjaði í rokkinu en færði sig fljótlega líka yfir í djassinn og í dag ferðast hann, bæði sem sóló gítarleikari og með hljómsveitum, um heiminn og spilar popp, djass, rock, blús, kántrý og í rauninni bara það sem hann langar í það og það skiptið. Björn verður 65 ára í næstu viku, hann var valinn bæjarlistamaður Hafnarfjarðar í fyrra og við fórum með honum aftur í tímann og fengum hann til að segja okkur frá æskunni og uppvextinum og ferðalaginu í gegnum lífið til dagsins í dag. Auðvitað var gítarinn fyrirferðamikill á þeirri leið, hann sagði frá fyrsta gítarnum sem hann smíðaði sjálfur, náminu í rafeindavirkjun, menningarsjokkinu þegar hann flutti til L.A. og svo í lokin frá 25 ára afmælistónleikum Guitar Islancio sem verða haldnir næsta fimmtudag, 16.feb., í Hörpu.

Í matarspjallinu í dag töluðum við um kartöflur. En kartöflur eru ekki bara kartöflur, það er hægt að matreiða þær á fjölbreyttan hátt og við fórum yfir eftirlætis aðferðir okkar þegar kemur að því að elda kartöflur.

Tónlist í þættinum í dag

Lady Madonna / Björn Thoroddsen (Lennon & McCartney)

Þorraþræll / Björn Thoroddsen (Þjóðlag)

Braggablús / Guitar Islancio (Magnús Eiríksson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Það ætti ekki að hafa farið framhjá mörgum að 50 ár voru liðin frá upphafi eldgossins í Heimaey þann 23.janúar. Gosið setti líf Vestmannaeyinga í uppnám, heilu fjölskyldurnar þurftu að yfirgefa heimili sín með hraði og skilja megnið af aleigunni eftir. Um tveimur vikum eftir að gosið hófst hóf göngu sína útvarpsþáttur í Ríkisútvarpinu sem kallaðist Eyjapistill. Þátturinn var í loftinu í rúmt ár og urðu þættirnir alls tvöhundruð sextíu og einn. Í þeim voru til dæmis tekin fjölbreytt viðtöl tengd gosinu og Vestmannaeyjum, það voru birtar tilkynningar um týnda muni, sagðar fréttir af fólki og þróun mála í gosinu og spiluð tónlist. Við fengum þá bræður, Arnþór og Gísla Helgasyni, sem voru umsjónarmenn Eyjapistilsins, í þáttinn til að rifja upp þennan merkilega tíma og þættina, auk þess sem við fengum að heyra brot úr Eyjapistlinum í þættinum í dag.

Rannsóknir sýna að sú andlega og tilfinningalega vinna sem fylgir því að skipuleggja heimilislíf, sem sagt önnur og þriðja vaktin, veldur ofálagi. Bent hefur verið á í því sambandi að þessi vinna sé ósýnileg, óþekkt og vanmetin, sem rekja megi til þess að úrelt kynjaviðmið séu enn við líði í nútíma samfélagi. Haukur Þór Stephensen og Helgi Már Friðgeirsson, nemendur í viðskiptafræði með áherslu á verkefnastjórnun við Háskólann á Bifröst, skrifuðu ritgerð um hversdagslega verkefnastjórnun og notkun hennar til að jafna verkaskiptingu hvað varðar aðra og þriðju vaktina. Markmið ritgerðarinnar var að skyggnast inn í og einangra þá þætti í lífi íslenskra fjölskyldna sem verkfæri verkefnastjórnunar geta auðveldað og aukið á jafnari dreifingu verkefna milli fjölskyldumeðlima. Þeir Haukur og Helgi sögðu okkur frá þessari rannsókn og fræddu okkur líka í byrjun hreinlega um hvað önnur og þriðja vaktin eru, því það vita það ekki allir.

Tónlist í þættinum í dag

Vestmannaeyjar / Gísli Helgason (Arnþór Helgason)

Heimaslóð / Ási í Bæ (Alfreð Washington Þórðarson og Ástgeir Kristinn Ólafsson)

El duende / Egill Ólafsson og Ellen Kristjánsdóttir (Egill Ólafsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Samsæriskenningar eru ekki nýjar af nálinni, þær hafa líklegast fylgt mannkyninu megnið af okkar vegferð. En í heimi veraldarvefsins og samfélagsmiðla þá hefur líklega aldrei verið auðveldara að miðla upplýsingum og slíkum kenningum. En hvað er eiginlega samsæriskenning og hafa þær aukist á undanförnum árum, til dæmis á tímum Covid, Brexit og Donalds Trump? Og skera samsæriskenningar á Íslandi sig úr, eða eru þær á svipuðum slóðum og í öðrum löndum? Hulda Þórisdóttir stjórnmálasálfræðingur og dósent við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands er ein þeirra sem unnu fjölþóðlega rannsókn um samsæriskenningar og hverjir aðhyllast þeim og hún kom til okkar í dag og fræddi okkur um samsæriskenningar.

Á laugardaginn er óperan Don Pasquale eftir Gaetano Donizetti frumsýnd í Þjóðleikhúskjallaranum. Sviðslistahópurinn Óður neitar að geyma óperur í glerkössum, þau vilja miklu frekar taka þær fram, hrista af rykið og leika sér að þeim. Pota í óskrifaðar reglur og skemmta sér og öðrum. Þetta er hópur ungs fólks sem vill endurlífga óperuformið gagnvart almennum áhorfendum. Sólveig Siguðardóttir söngkona og þýðandi óperunnar og Ragnar Pétur Jóhannsson söngvari komu í þáttinn.

Svo kom Elín Björk Jónasdóttir veðurfræðingur til okkar í dag í veðurspjall. Það er engin lognmolla í veðrinu hér á fróni frekar en yfirleitt á þessum árstíma. Við ræddum þessa snörpu lægð sem gekk hratt yfir landið síðastliðinn sólarhring, sprengilægðir og þrjár lægðir sem eru fyrirsjáanlegar á næstu dögum.

Tónlist í þættinum í dag:

Barn / Ragnar Bjarnason (Ragnar Bjarnason og Steinn Steinarr)

New York / Frank Sinatra (John Kander, Fred Ebb)

My Island / Red Barnett (Haraldur V. Sveinbjörnsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Við kynntumst verkefninu hundavinir í þættinum, það er hluti af vinaverkefnum Rauða krossins. Markmið þeirra er að sporna gegn félagslegri einangrun. Hundavinir er verkefni þar sem sjálfboðaliðar kíkja í heimsóknir á stofnanir eða til einstaklinga með hund, sé þess óskað. Þórdís Björg Björgvinsdóttir sjálfboðaliði kom í þáttinn í dag og sagði okkur frekar frá þessu verkefni.

Því miður er fjöldi tilkynntra vinnuslysa til Vinnueftirlitsins rúmlega tvö þúsund á hverju ári, sem þýðir að meðaltali slasast sex einstaklingar í vinnuslysi á hverjum einasta degi. Í næstu viku verður forvarnaráðstefna VÍS haldin í þrettánda skiptið, hún er stærsta ráðstefna sinnar tegundar hér á landi og við fengum Helgu Rún Jónsdóttur, fulltrúa í gæða- og öryggisdeild Festis í viðtal, en hún ætlar á ráðstefnunni að fjalla um nýjar leiðir í forvarnar- og öryggismálum hjá Festi.

Flestir verja stórum hluta tíma síns innandyra. Umhverfi okkar er samspil ólíkra þátta og hefur mismunandi áhrif á fólk. Þannig hefur umhverfið heima önnur áhrif en vinnuumhverfið og það er ólík upplifun að vera í skóla eða á sjúkrahúsi, í verslun eða leikhúsi. Páll Jakob Líndal er með doktorspróf í umhverfissálfræði frá Háskólanum í Sydney og hann er sérfræðingur í mati á sálfræðilegum áhrifum umhverfis á heilsu og vellíðan, hvort sem um er að ræða náttúru eða byggt umhverfi. Hann sagði okkur frá umhverfissálfræði í þættinum í dag.

Tónlist í þættinum í dag:

Ástarævintýri / Eyjólfur Kristjánsson (Eyjólfur Kristjánsson, Ingi Gunnar Jóhannsson og Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson)

Napur vindur / Úlfarnir (Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Halldóra Geirharðsdóttir)

Vonarströnd / Íkorni (Stefán Örn Gunnlaugsson)

Three little birds / Bob Marley & The Wailers (Bob Marley)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Kvenheilsa er nýtt teymi innan Heilsugæslu Höfuðborgarsvæðisins og var opnað í haust. Hlutverk teymisins er að sinna sjúkdómum og heilsufarsvanda sem eingöngu eru til staðar hjá konum. Steinunn Zophoníasdóttir ljósmóðir er ein af þeim sem stendur að stofnun þessarar þjónustu og hún kom í þáttinn í dag og við ræddum við hana m.a. um breytingaskeið kvenna en það var eitt af upphafsverkefnum teymisins.

Við fengum glænýjan vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag. Í þetta sinn bar hann vinkilinn að bíldruslum og brostnum draumum í þjóðfræðilegu samhengi.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var svo Edda Björg Eyjólfsdóttir, leikkona og leikstjóri. Hún leikstýrir sýningunni Venus í feldi sem frumsýnd var nýlega í Tjarnarbíói og hefur fengið virkilega góða gagnrýni. En við fengum að vita hvaða bækur Edda hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Edda talaði um eftirtaldar bækur og höfunda:

Útlendingurinn e. Albert Camus

Eden e. Auði Övu Ólafsdóttur

Loving kindness e. William R. Miller

Svo nefndi hún Þórberg Þórðarson, Halldór Laxness, Búlgakoff, Isabel Allende, Gabriel Garxia Marques, Dostojevsky og Suskind.

Tónlist í þættinum í dag:

Okkar menn í Havana / Sigurður Guðmundsson og Memfismafían (Bragi Valdimar Skúlason og Tómas R. Einarsson)

Söknuður / Roof Tops (Ómar Ragnarsson, S. Oldman & D. Penn)

Augun þín blá / Sigríður Thorlacius og Uppáhellingarnir (Jón Múli og Jónas Árnasynir)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Broddi Broddason fréttamaður. Hann var fréttamaður í útvarpi hér á RÚV í um fjóra áratugi, en hann las sinn síðasta fréttatíma síðasta vor. Rödd hans hefur fylgt þjóðinni í öll þessi ár og eflaust mörg sem fögnuðu því að heyra hana aftur í dag. Við auðvitað fórum aðeins með honum aftur í tímann, hvar hann er fæddur og uppalinn en mestur tími fór í að rifja upp áhugaverð augnablik í ferli hans sem fréttamanns.

Í matarspjallinu síðasta föstudag töluðum við um ristað brauð og fengum mikil viðbrögð við því. Við héldum okkur við brauðmetið og ræddum samlokur í dag. Þær eru auðvitað margvíslegar það voru heitar lokur, grillaðar og steiktar sem voru fyrirferðamestar í þetta sinn.

Tónlist í þættinum í dag:

Ást er æði / Björgvin Halldórsson og Ragnheiður Gröndal (Sam Brooker, Ruby Amanfu og Kristinn G. Bjarnason)

Chantilly Lace / Big Bopper (J.P. Richardson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Ágúst Einþórsson ólst upp á Austurlandi og lærði bakaraiðn í Reykjavík. Síðar fluttist hann til Danmerkur þar sem hann lauk námi í bakstri og sætabrauðsgerð. Hann sneri aftur til Íslands árið 2016 og opnaði ásamt öðrum bakaríið Brauð & Co. í Reykjavík, sem varð fljótt landsþekkt fyrir súrdeigsbrauð og kanilsnúða. Núna kennir Ágúst öðrum að baka á sérstökum námskeiðum hjá frami.is þar sem hann kennir fólki að skilja allt um það hvernig á að baka brauð, kökur og jafnvel tiramisu.

Kraftur stendur fyrir árvekni- og fjáröflunarátak um þessar mundir þar sem verið er að vekja athygli á málefnum ungs fólks sem greinst hefur með krabbamein og aðstandenda. Arna Ösp Herdísardóttir kom í þáttinn í dag, en hún var 12 ára þegar móðir hennar greindist með krabbamein og síðar greindist hún sjálf með krabbamein. Með Örnu kom Inga Bryndís Árnadóttir, fræðslu- og hagsmunafulltrúi hjá Krafti.

Halldóra Arnardóttir listfræðingur kom til okkar í dag og sagði okkur frá námskeiðinu Listir og menning, hugarefling við alzheimerssjúkdómnum sem hún stýrir hjá Endurmenntun Háskóla Íslands. Á námskeiðinu skoðar hún aðferðir og dæmi þar sem listir og menning hafa eflt hugann og aukið lífsgæði fólks með alzheimers, auk þess að stuðla að auknum skilningi í samfélaginu. Halldóra sagði okkur betur frá þessu í þættinum.

Tónlist í þættinum í dag:

Staldraðu við / Stuðmenn (Egill Ólafsson og Valgeir Guðjónsson)

Somethin? stupid / Frank og Nancy Sinatra (Carson C. Parks)

Time After Time / Eva Cassidy (Cindy Lauper)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR