Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Anna Svava Knútsdóttir, leikkona og grínari. Hún leikur stórt hlutverk í Verbúðinni og hefur margoft staðið sig mjög vel í Skaupinu. Hún rekur einnig ísbúðina Valdísi, ásamt eiginmanni sínum Gylfa Þór Valdimarssyni og nýlega opnuðu þau heimsendingarþjónustuna www.matsedill.is. Anna Svava er nú stödd á Spáni en fjölskyldan ákvað að búa þar í u.þ.b. hálft ár þannig að hún var í beinni útsendingunni úr blíðunni á Spáni. Við fórum á handahlaupum með Önnu í gegnum lífið, frá Fossvoginum til Köben, þaðan til London og svo sagði hún okkur frá því þegar leiklistin fór að láta á sér kræla og uppistandið óvænt líka.

Í matarspjalli dagsins var Diljá Ámundadóttir Zöega gestur Sigurlaugar þar var umræðuefnið gamaldags íslenskur matur, stundum kallaður ömmumatur. Hryggur, læri, kjöt- og fiskfars, fiskibollur, svuntur, fiskverslanir og fleira.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Hvað á að gera þegar ungbarni gengur illa að sofa um nætur og foreldrarnir eru ráðþrota? Hafdís Guðnadóttir ljósmóðir og hjúkrunarfræðingur hefur sérmenntað sig í svefnvenjum barna. Nýlega stofnaði hún sérstaka síðu þar sem hún heldur úti netnámskeiðum fyrir foreldra ungra barna og eftirspurnin er slík hún hefur vart undan. Við heyrðum í Hafdísi.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R Einarssyni en þetta var síðasta póstkortið um ferðasögu Magnúsar frá Kanaríeyjum og Alicante. Hann segir frá því sem hann hreifst af í ferðalaginu, en hann hafði töluverðan fyrirvara á sér gagnvart eyjunum sem hann taldi vera óáhugaverðar og í klassa með Benidorm og álíka kúltúrsnauðum stöðum. Annað kom í ljós og hann fann ýmislegt sem vakti áhugann.

Það hefur færst í vöxt undanfarin ár að fullorðið fólk fari á skipulögð sundnámskeið, skriðsund og Garpasund eru vinsæl og við brugðum okkur í heimsókn í Sundlaug Kópavogs þar sem eitt slíkt námskeið var í gangi og tókum þáttakendur tali og töluðum við þjálfarann Hákon Jónsson. Þetta viðtal var endurflutt frá haustinu 2021.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Aðdáendur Sumarmála hér á Rás hafa vafalaust orðið glaðir í dag þegar Ása Baldursdóttir sneri á ný í hljóðstofu með allt það áhugaverðasta á streymisveitunum. Ný áhugaverð hlaðvörp og hvað er helst að finna sem áhugavert er að horfa á í sjónvarpi. Í dag sagði hún okkur frá óhugnalegum og spennandi hlaðvarpsþáttum á Spotify þar sem fjallað er um dularfullt hvarf heillrar fjölskyldu í Kentucky, áhugaverðum viðtölum Loix Theroux hins þekkta sjónvarpsmanns í hlaðvarpi BBC4 sem heita Grounded og svo sænskum sjónvarpsþáttunum Älska meg, sem fjalla um hversdagslífið á einkar áhugaverðan hátt.

Árið 2016 var Birna G Ásbjörnsdóttir doktorsnemi í heilbrigðisvísindum við Háskóla Íslands með áhugaverða pistla hjá okkur hér í Mannlega þættinum varðandi þarmaflóruna. Birna stundar doktorsnám við læknadeild og matvæla- og næringarfræðideild Háskóla Íslands, hún er með meistaragráðu í næringarlæknisfræði frá Surreyháskóla og hefur lokið námi í gagnreyndum heilbrigðisvísindum frá Oxfordháskóla.Við heyrðum pistil hennar ídag þar sem hún fjallar um Glúten. Hvað er Glúten og hvaða áhrif hefur það á okkur? Hún tekur fyrir Glútenóþol og Glútennæmi. Glútenóþol fer vaxandi í heiminum og er talið að aukin notkun sýklalyfja og aukin neysla á unnum matvörum hafi þar áhrif.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Við fjölluðum um vetrarútivistarferðir í þættinum, en það er t.d. hægt að taka þátt í skíðaferð í Bjarnarfirði á vegum Útivistar í vetur en í dag héldum við áfram að fjalla um útivistarmöguleika yfir vetrartímann til dæmis á vegum Útivistar. Félagið er 46 ára gamalt og býður til ferða í vetur, gönguferða, skíðaferða, jeppaferða, svo eitthvað sé nefnt og framundan eru t.d. léttar gönguferðir í nálægð við höfuðborgina. Ásta Þorleifsdóttir situr í stjórn félagsins og kom í spjall í dag.

Svo fórum við í heimsókn á hundasnyrtistofu uppi á Höfða. Þar ræður Stella Gísladóttir ríkjum. Á meðan hún var að snyrta agalega sætan Havanese hund veitti hún okkur innsýn inn í störf hundasnyrtisins. Hvað er það helsta sem hundaeigendur leitar til hennar með? Nú eru hundategundir gríðarlega mismunandi að stærð og gerð, fylgja þá mismunandi meðferðir mismunandi tegundum? Hundasnyrtispjall í þættinum í dag.

Kristín okkar Einarsdóttir játaði í Mannlega þættinum í dag að á göngum sínum um Bjarnarfjarðarhálsinn, sem er í næsta nágrenni við heimili hennar, lítur hún stundum í kringum sig til að fullvissa sig um að ekki sjáist til hvítrar skepnu á hæðunum í kring, sem gæti þá mögulega verið hungraður ísbjörn. Kristín leitaði því til Kristins Schram þjóðfræðings sem um árabil hefur stundað rannsóknir á sögum og sögnum af ísbjörnum.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Breytingaskeið kvenna er ekki lengur tabú og um allan heim er umræðan um þetta mikilvæga skeið í lífi kvenna, að færast í aukana. Það er því miður ekki mikil fræðsla um breytingaskeið kvenna í læknisfræðikennslunni segir Hanna Lilja Oddgeirsdóttir læknir en í vor mun hún opna lækninga- og heilsumiðstöð sem býður uppá heildræna nálgun fyrir konur á breytingaskeiðinu, Gínamedica. Hanna Lilja kom í þáttinn í dag.

Janúar sem veganúar er búinn að festa sig nokkuð í sessi og þeir sem eru vel með á nótunum vita að framundan er Edrúar. Sem sagt febrúarmánuður þar sem margir ákveða að sleppa áfengi eða minnka neysluna að minnsta kosti. Nú stendur til að opna vínbúð í vesturbænum þar sem eingöngu eru til sölu óáfengir drykkir. Sífellt fleiri kjósa áfengislausan lífstíl og eigandi búðarinnar segir að sá hópur sem vilji eiga þennan valkost í bland við að áfenga drykki sé sífellt stækkandi. Hún segir að ungt fólk sé upp til hópa mjög heilsumeðvitað og meðvitað um skaðsemi áfengis. Við ræddum við Sólrúnu Maríu Reginsdóttur eiganda vínbúðarinnar Akkúrat í þættinum í dag.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Guttormur Þorsteinsson bókavörður og formaður hernaðarandstæðinga. Við fengum að vita hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikkonan Sólveig Guðmundsdóttir. Hún lærði leiklist í London og hefur leikið í fjölda leikrita, sjónvarpsþátta og kvikmynda. Hún fékk Grímuverðlaunin árið 2017 í flokknum leikkona í aðalhlutverki fyrir hlutverk sitt í Sóley ræstitæknir og svo aftur í sama flokki árið 2019 fyrir hlutverk sitt í leikritinu Rejúníon. Við spurðum hana út í æskuna og uppvöxtinn, skólagönguna og ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag.

Í matarspjalli dagsins töluðum við um í tilefni bóndadagsins karlamat og þorramat. Hvort að það sé í rauninni eitthvað sem hægt sé að kalla því nafni og hvað þá er það? Í það minnsta var það uppspretta skemmtilegra umræðna í matarspjalli dagsins.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Á morgun er bóndadagurinn og þá mun hið þekkta tríó Guitar Islandscio gefa út 12 laga vínylplötu með íslenskum þjóðlögum og nótnabók með útsetningum tríósins. Frá stofnun Guitar Islancio árið 1998 hafa þeir Björn Thoroddsen, Gunnar Þórðarson og Jón Rafnsson lagt mikla rækt við þjóðlögin sem hafa verið spiluð og sungin í gegnum aldirnar. Við heyrðum í Jóni Rafnssyni kontrabassaleikara í dag og hann sagði okkur frá ævintýrum þeirra félaga sl. 30 árs en Jón hefur komið víða við á tónlistarsviðinu hér á landi, ekki bara sem tónlistarmaður heldur hugmyndasmiður og stjórnandi viðburða og grunnskólatónleika ofl.

Comovatnið á Ítalíu býr yfir einstakri náttúrufegurð. Vatnið er við rætur Alpafjalla og hefur verið eftirsótt af hefðarfólki frá fornu fari og enn er það svo að ríka og fræga fólkið sækir þangað. Guðrún Sigurðardóttir hefur búið á Ítalíu í næstum þrjá áratugi og býr nú til skiptis á Ítalíu og Íslandi. Hún hefur verið fararstjóri með Íslendinga víðs vegar um heiminn í fjölda ára og nú ætlar hún að leiða þá í allan sannleik um lífið við Comovatn. Guðrún kom í þáttinn í dag.

Listamannahúsið Varmahlíð í Hveragerði á sér langa sögu en það var byggt árið 1929. Enn dvelja listamenn þar við sköpun og um þessar mundir er sellóleikarinn Ólöf Sigurvinsdóttir í húsinu og næstu daga ætlar hún að standa fyrir fjórum viðburðum sem tengjast byggingu listamannahússins. Við fengum Ólöfu til að segja okkur frá húsinu, viðburðunum og dvölina í þættinum.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við rákum augun í grein á akureyri.net þar sem sagt var frá því að fyrir skemmstu hafi vetrarfuglatalningar hafist á Akureyri. Við erum talsvert fuglaáhugafólk hér í Mannlega þættinum og á sumrin erum við auðvitað með fugl dagsins og heilmiklar umræður og vangaveltur um hann. Því urðum við forvitin og fengum Jón Magnússon fuglaáhugamann, sem stendur í ströngu þessa dagana, til þess að segja okkur frá því hvernig svona vetrarfuglatalning fer fram. Hvaða tegundir er verið að telja og af hverju? Svo sagði Jón okkur frá því hvernig gengur að hjúkra uglunni Þresti, sem kom reyndar í ljós eftir að hún fékk nafnið að hún er kvenfugl.

Við heyrðum svo í Einari Erni Jónssyni, íþróttafréttamanni hér á RÚV, en hann er í Búdapest í Ungverjalandi að lýsa leikjum handboltalandsliðsins á EM. Ísland vann sinn þriðja leik í röð í gærkvöldi, einmitt á móti heimamönnum í ungverska landsliðinu, og er nú komið í milliriðil með fullt hús. Við forvitnuðumst um stemninguna í Ungverjalandi, hjá liðinu, heimafólki og íslensku áhorfendunum. Og þar sem við erum ekki íþróttafréttafólk þá fékk hann kannski ekki alveg þessar hefðbundnu handboltaspurningar frá okkur. Við spurðum hann því líka út í borgina og matinn, þetta er nú einu sinni Mannlegi þátturinn.

Við fengum svo póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Í póstkorti dagsins segir Magnús áfram frá lífinu á Tenerife þar sem hann er í vetrarfríi ásamt hundruðum ef ekki þúsundum mörlanda sinna. Hann segir frá rysjóttu veðri, rykstormi frá Sahara eyðimörkinni, stjörnuskoðunarferð upp á þriðja hæsta eldfjall jarðarinnar, og svo frá því þegar hann sigraði í kareoki keppni á breskum bar.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Stefán Ingvar Vigfússon skrifaði áhugaverða grein í Stundina þar sem hann talar um vináttu og vinaleysi karlmanna. Þegar Stefán var að alast upp sagðist faðir hans ekki eiga neina vini. Sjálfur hefur Stefán minni þörf fyrir félagsskap heldur en konan hans. Hann leitaði því til föður síns og ýmissa sérfræðinga í leit að skýringum og upplýsingum þegar hann var að skrifa þessa grein. Við fengum Stefán til að segja okkar frá vangaveltum sínum og hverju hann komst að í þættinum í dag.

Ásdís Olsen dagskrárgerðarkona á Hringbraut leitar eftir reynslusögum af stefnumótum og vangaveltum um þau, en hún er að gera þátt um stefnumótamenningu á Íslandi. Við ræddum við hana um þennan þátt og hennar eigin reynslu og skoðun á stefnumótamenningunni.

Á heimasíðu Café Riis segir: Café Riis er glæsilegur veitinga og pizzustaður í hjarta Hólmavíkur. Í boði er meðal annars heimabakað bakkelsi, súpur í hádeginu, fiskréttir og pizzur. Þetta elsta hús Hólmavíkur var byggt árið 1897 en svo gert upp árið 1995 og þar opnaður veitingastaður. Hlutar innréttinga staðarins eru útskornir og myndefnið er sótt í hin ýmsu galdratákn, en Strandamenn voru á öldum áður taldir galdramenn hinir mestu og eru reyndar sagðir svo enn. Um áramótin tók nýr eigandi við staðnum, Guðrún Ásla Atladóttir og Kristín okkar Einarsdóttir, hitti hana þar sem hún var nýbúin að leggja á borð fyrir grunnskólanemendur sem þar eru meðal annarra í mötuneyti.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Innan skamms verða liðin tvö ár frá því að heimsfaraldurinn lét til skarar skríða og síðan höfum við kynnst takmörkunum sem líklega engin okkar bjóst við að við ættum eftir að upplifa. Til dæmis er það er augljóst að skólaganga krakka og unglinga undanfarin tvö ár er gerólík því sem hún var. Félagslíf skólanna, sem stuðlar að félagsþroska unga fólksins á þessum mikilvægu mótunarárum, hefur verið, í besta falli, skugginn af því sem það áður var. Það er meiri hætta á að einangrast í þessu ástandi og félagstengsl og samskipti hafa farið að miklu leyti yfir á stafrænt form. Hvaða áhrif hefur þetta haft á unga fólkið? Hafa þau misst af mikilvægum félagsþroska og jafnvel misst niður hæfileikann til samskipta? Jón Jósafat Björnsson, framkvæmdastjóri Dale Carnegie kom í þáttinn og ræddi þessi mikilvægu mál.

Allt frá árinu 1960 hefur Þjóðminjasafn Íslands staðið fyrir söfnun þjóðhátta og þannig skipulega safnað heimildum um lífshætti á Íslandi með því að semja spurningaskrár og safna svörum almennings. Nýverið sendi safnið út spurningaskrá um sjálfbært, heilsusamlegt mataræði og óskar eftir góðri þáttöku landsmanna. Helga Vollertsen sérfræðingur þjóðhátta við Þjóðminjasafn Íslands seagði okkur frá þessu og einnig frá fyrirlestri sem fram fer í hádeginu á morgun um íslenska matarmenningu út frá þeim aragrúa upplýsinga sem þjóðháttasafnið varðveitir.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Hanna Björg Vilhjálmsdóttir kennslukona í Borgarholtsskóla. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON