Þær stöllur Bryndís Jónsdóttir og Svanhildur Eiríkisdóttir halda úti hlaðvarpinu Af hverju vissi ég það ekki. Þar taka þær fyrir málefni sem ekki er venjulega fjallað mikið um og nú nýlega hafa þær verið með sex þætti um Breytingaskeiðið, fimm um breytingaskeið kvenna og einn um breytingaskeið karla. Við ræddum við þær Bryndísi og Auði í þættinum í dag.

Það ætti ekki að þurfa að kynna þá kumpána Örn Árnason, leikara, grínara og söngvara og Óskar Pétursson söngvara. Þeir hafa þekkst í um tuttugu ár, kynntust á tónleikum Álftagerðisbræðra og fundu fljótt út að þeir áttu til dæmis vel saman í húmor auk söngsins. Þeir verða með tónleika um helgina í tilefni Sjómannadagsins og við forvitnuðumst um þá félaga í þættinum í dag, Örn var hjá okkur í hljóðveri í Efstaleitinu og Óskar var í hljóðveri RÚVAK fyrir norðan.

Laugardaginn 19. júní verður haldið málþing í Skálholti sem ber yfirskriftina Biskupsfrúrnar í Skálholti. Þar munu þau Hildur Hákonardóttir listakona og rithöfundur og Sr. Kristján Björnsson vígslubiskup fjalla um biskupsfrúrnar í Skálholti en Hildur skrifaði einmitt bækurnar Hvað er svona merkilegt við það að vera biskupsfrú? Boðið verður upp á hádegisverð í anda fyrri alda, sögugöngu og líflegar umræður. Daginn áður, þann 18. júní verður einnig viðburður í Skálholti þar sem efnt verður til gönguferðar í minningu Ragnheiðar Brynjólfsdóttur biskups. Margrét Blöndal fór í menningarheimsókn til Sr. Kristjáns Björnssonar vígslubiskups í Skálholti í þættinum.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Eitt af einkennum sumarsins er lyktin af nýslegnu grasi. Flestum þykir hún afskaplega góð en ekki er eins víst að allir kunni að sinna garðinum sínum almennilega, sem sagt grasfletinum. Þar getur ýmislegt sett strik í reikninginn, eins og til dæmis mosi, fíflar og fleira. Því var ekki úr vegi að fá í þáttinn lærða manneskju, sem titlar sig í símaskránni grasvallatæknifræðing. Hann heitir Bjarni Þór Hannesson og lærði í Skotlandi og Englandi, hefur séð um golfvelli og knattspyrnuvelli og gaf góð ráð til garðeigenda sem viðkoma grasinu.

Nýlega skrifaði Margrét Júlía Rafnsdóttir verkefnastjóri innlendra verkefna hjá Barnaheillum ? Save the Children á Íslandi, grein í fjölmiðla þar sem hún vekur athygli á ósamræmi í sumarfríum foreldra og grunnskólabarna. Flestir foreldrar fá mest 6 vikur í sumarfrí en börn á grunnskólaaldri eiga hins vegar tvöfalt lengra frí. Barnaheill hvetja stjórnvöld og ekki síst sveitarfélög til að taka til skoðunar að koma á uppbyggilegum úrræðum fyrir börn á yngsta stigi grunnskóla í skólafríum og hvetja jafnframt fyrirtæki og stofnanir að sýna foreldrum skilning þegar hliðra þarf til vegna frídaga barna. Margrét Júlía kom í þáttinn í dag.

Við fengum annan pistilinn í nýrri röð af Kontóristanum frá Steinari Þór Ólafssyni. Í þetta sinn veltir hann fyrir sér mötuneyti og mat í fyrirtækjum, sem spila auðvitað mikilvægt hlutverk í starfsánægju og afköstum og geta jafnframt dregið úr veikindum og fjarveru starfsmanna. En ætli mötuneyti spili stærra hlutverk en bara að gefa svöngu starfsfólki að borða? Þetta skoðaði Steinar Þór kontórsti í pistli dagsins, þar sem hann talaði meðal annars við Olgu Eir Þórarinsdóttur, hjúkrunarfræðing hjá Heilsugæslunni á höfuðborgarsvæðinu og Alexöndru Kjeld, umhverfisverkfræðing hjá Eflu verkfræðistofu

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Félagið Einstök börn hlaut á föstudaginn fjölskylduviðurkenningu SOS Barnaþorpanna á Íslandi árið 2021. Eliza Reid, forsetafrú og velgjörðasendiherra SIS afhenti Guðrúnu Helgu Harðardóttur framkvæmdastjóra Einstakra barna viðurkenninguna, en SOS Barnaþorpin hafa veitt þessa viðurkenningu frá árinu 2016 til aðila sem vinna mikilvæg störf í þágu barnafjölskyldna á Íslandi. Guðrún Helga kokm í þáttinn í dag ásamt Ólöfu Þóru Sverrisdóttur, sem er móðir barns sem er skjólstæðingur félagsins og einnig var Hans Steinar Bjarnason upplýsingafulltrúi SOS Barnaþorpanna með í för.

Nú streyma ferðamenn til landsins og spurning hve stór hluti af þeim skilar sér austur, vestur, norður og á Suðurlandið. Við slógum á þráðinn norður í land til Ólafar Hallgrímsdóttur bónda í Vogabúi við Mývatn en þar er hið fræga Vogafjós. Þar er hægt er að fá sér ljúffengan málsverð og horfa á kýrnar í fjósinu um leið.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Ármann Jakobsson, prófessor í íslensku og rithöfundur. Við fengum að vita hvaða bækur Ármann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft áhrif á hann í gegnum tíðina.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í kvöld verður heimildamynd um Ljótu Hálfvitana sýnd í sjónvarpinu hér á RÚV og svo beint á eftir henni verður sýnd upptaka af tónleikum með þeim félögum frá Græna Hattinum. Ljótu hálfvitarnir eru flestir ættaðir frá Húsavík og þar á meðal bræðurnir Baldur og Snæbjörn Ragnarssynir. Snæbjörn var einmitt föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn, en hann er einmitt ásamt Baldri bróður sínum partur af annari hljómsveit, Skálmöld og þeir halda úti hlaðvarpsveitu sem þeir kalla Hljóðkirkjan og eru þar sjálfir með nokkra þætti, Snæbjörn til dæmis með viðtalsþátt sem heitir því einfalda nafni Snæbjörn talar við fólk.

Matarspjallið með Sigurlaugu Margréti er á sínum stað. Hvað eigum við að gera þegar steikin brennur, sósan misheppnast og gestir á leiðinni til okkar ? Hvernig er hægt að bjarga steikinni? Og svo förum við yfir nokkra ódýra rétti sem hægt er að bjarga sér með svona á síðustu metrunum fyrir mánaðarmót.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í dag er fimmtudagur og þá fengum við sérfræðing í þáttinn eins og aðra fimmtudaga í vetur. Í þetta sinn var það Guðrún Rakel Eiríksdóttir sálfræðingur og verkefnastjóri á sviði kortlagninga- og forvarna hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði. Hennar starf felst meðal annars í því að fara yfir beiðnir hjá fólki sem leitar til VIRK til þess að greina hvar vandinn liggur svo viðkomandi fái rétt úrræði, það er að segja að starfsendurhæfingarferillinn sé réttur fyrir viðkomandi. Þetta getur verið flókið, því skilgreiningar á hugtakinu kulnun eru til dæmis um 100 í erlendum rannsóknum. Hún segir að það sé mjög fjölbreyttur hópur sem leitar til VIRK vegna kulnunar í starfi, því skipti miklu að greina vanda hvers og eins rétt. Við fengum Guðrúnu Rakel til að útskýra þetta fyrir okkur betur í þættinum. Og í seinni hluta þáttarins svaraði hún spurningum sem hlustendur höfðu sent inn á netfang þáttarins, [email protected].

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fjölluðum í síðustu viku um herferðina á vegum Stígamóta, SJÚKÁST, sem er er forvarnaverkefni gegn kynferðisofbeldi fyrir unglinga sem hefur það að markmiði að fræða ungmenni um heilbrigð sambönd, mörk og samþykki. En í dag kom í þáttinn Steinunn Gyðu- og Guðjónsdóttir, talskonu Stígamóta, til að fara með okkur yfir stöðuna í starfseminni, en það hefur verið mikið álag undanfarið, langir biðlistar hafa myndast í kjölfar Covid og ekki síst eftir að önnur bylgja #metoo fór í gang fyrir skemmstu. Í kjölfarið hefur mikið gerst í umræðunni um ofbeldi í samböndum, kynferðisofbeldi, gerendameðvirkni, úrræði fyrir gerendur og fleira. Það var nóg um að ræða við Steinunni í þættinum.

Við heimsóttum í dag eina lífrænt vottaða kaffihúsið á Íslandi, það er á Akranesi og heitir Café Kaia og það er Kaia Jónsdóttir eigandi þess sem tók á móti okkur í sólinni í gær. Hún sagði frá því hvernig það gengur fyrir sig að vinna eftir lífrænni vottun og gaf líka góð ráð um afþreyingu á svæðinu fyrir þá sem vilja kíkja í dagsferð á Skagann.

Í dag var komið að síðasta Póstkortinu Magnúsi R. Einarssyni frá Spáni, að minnsta kosti í bili. Þetta er sjötugasta og níunda kortið og Magnús kvaddi hlustendur með frásögn af veru sinni á Spáni og þá sérstaklega frá spænskunámi sínu sem hefur gengið misjafnlega en mjakast samt í rétta átt. Hann sagði frá góðum tíma og vondum, en verst var að vera lokaður inni í hundrað daga þegar útgöngubannið ríki í fyrravor á Spáni.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við fengum Vigdísi Jónsdóttur, framkvæmdastjóra VIRK Starfsendurhæfingarsjóðs, í þáttinn í dag. Hún fór yfir starfsemi VIRK á ársfundi starfsendurhæfingarsjóðsins sem haldinn var rafrænt nýverið. Þar greindi Vigdís stöðuna og helstu áskoranir og talaði meðal annars um svokallaðan faraldur skertrar starfsgetu. Vigdís sagði meira frá þessu í þættinum.

Saga holdsveikinnar á Íslandi er samofin sögu hennar í Noregi. Sjúkdómurinn barst til Íslands í byrjun fimmtándu aldar og í báðum löndum var hann upprættur nær sex öldum síðar. Síðasti holdsveikisjúklingurinn á Íslandi lést árið 1979. Við fengum dr. Erlu Dóris Halldórsdóttur til að glugga með okkur í stórmerkilegt heimildarit eftir hana, en í þeirri bók er baráttan gegn þessum hryllilega sjúkdómi rakin og sagt frá læknismeðferð, holdsveikisspítulum sem settir voru á fót og örlögum sjúklinga sem fjarlægðir voru af heimilum sínum og gert að búa í sérstökum einangrunarbúðum.

Kontóristinn, Steinar Þór Ólafsson, er komin aftur á dagskrá Mannlega þáttarins eftir rúmlega árs hlé. Næstum ári áður en fyrsta kórónuveirusmitið var greint á Íslandi fjallaði Kontóristinn um króka og kima fjarvinnunar. Þá höfðu fáir einhverja reynslu af fjarvinnu en núna hafa nánast allir tekið þátt í þessari fjarvinnurannsókn sem lögð hefur verið fyrir heimsbyggðina. Nú, þegar sér fyrir endann á þessu tímabili, má spyrja sig hvað fólki og fyrirtækjum finnist um reynsluna. Þetta skoðaði Kontóristinn Steinar Þór í pistli dagsins.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikkonan Saga Garðarsdóttir. Hún hefur skemmt landsmönnum bæði með uppistandi, í sjónvarpi, áramótaskaupum, í kvikmyndum, á leiksviði auk þess að hafa samið talsvert af gamanefni fyrir margvísleg verkefni, sjónvarpsþætti og skemmtanir. Við ræðum við hana um uppvöxtinn og æskuna og ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag, en um síðustu helgi var frumsýnt leikritið Veisla í Borgarleikhúsinu þar sem hún fer á kostum, bæði á leiksviðinu og sem einn höfunda verksins. Saga deildi með okkur skemmtilegum sögum og sagði okkur frekar frá þessari nýju sýningu.

Í matarspjalli dagsins var Eurovision þema þar sem lögð var megináherslan á ídýfur, eins og til dæmis ein útfærslan sem jafnan er kölluð því sérstaka nafni eðla. Sigurlaug Margrét hafði aldrei heyrt á eðlu minnst í þessu samhengi og létti talsvert að heyra að ekki var átt við bókstaflega og lifandi eðlu.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í dag er fimmtudagur og þá vorum við með sérfræðing í þættinum, sem bæði fræddi okkur um sitt sérfræðisvið og svarar spurningum hlustenda. Í þetta sinn fengum lækninn Jósep Blöndal, einn helsta sérfræðing landsins í háls- og bakvandamálum, til þess að koma aftur í þáttinn, en hann var sérfræðingur þáttarins í september síðastliðnum.

Hann hefur starfað í áratugi í Stykkishólmi hjá Heilbrigðisstofnun Vesturlands, þar sem hann var yfirlæknir. Við spjölluðum í fyrri hluta þáttar við hann um nokkra punkta sem hann segir að hafi komið upp hjá sér síðan hann var hjá okkur í september, til dæmis myndatökur, bakbelti, sjúkraþjálfun, hnykkingar og fleira. Og svo í seinni hlutanum svaraði Jósep spurningum hlustenda sem við fengum sendar á netfang þáttarins, [email protected].

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Öll þekkjum við útilykt. Það er lyktin sem kemur af okkur þegar við erum búin að vera úti, yfirleitt tengjum við hana við vor eða sumar og jafnvel nýslegið gras. En hún getur verið alls konar. Það er mismunandi lykt á mismunandi stöðum, úti í móa, niður í fjöru, niður á höfn. Árstíðirnar hafa mismunandi lykt. Fishersund og 66°Norður hafa sameinað krafta sína og skapað ilmheim innblásinn af íslenskri útilykt. Ilmvatnið er handgert hér á Ísland og unnið úr íslenskum lækningajurtum og jurtaolíum. Við fengum Lilju Birgisdóttur frá Fishersundi og Fannar Pál Aðalsteinsson frá 66°Norður í þáttinn í dag til að segja okkur meira frá útilykt.

Árleg forvarnarherferð Stígamóta, SJÚKÁST, um ofbeldi í nánum samböndum ungmenna er komin í loftið. Í ár leggja Stígamót sérstaka áherslu á að ungt fólk þekki muninn á heilbrigðum, óheilbrigðum og ofbeldisfullu samböndum og hafa til þess sett í loftið sambandspróf á heimasíðu átaksins, www.sjukast.is. Heiðrún Fivelstad, verkefnastýra SJÚKÁST kom í þáttinn og fræddi okkur um þetta átak.

Skjálftinn, hæfileikakeppni grunnskólanna á Suðurlandi var haldinn í fyrsta sinn um helgina. Keppnin fór fram í íþróttahúsinu í Þorlákshöfn og þar sýndu 8 skólar í Árnesþingi atriðin sín. Skjálftinn byggir á hugmyndafræði Skrekks sem haldinn hefur verið fyrir nemendur í grunnskólum Reykjavíkur í áratugi og sú sem á heiðurinn af því að Skrekkur hefur nú eignast lítinn bróður á Suðurlandinu er Ása Berglind Hjálmarsdóttir tónmenntakennari í Þorlákshöfn. Margrét Blöndal brá sér í Grunnskólann í Þorlákshöfn í gærmorgun og hitti Ásu Berglindi og Önnu Laufeyju Gestsdóttur nemanda í 10. bekk en hún á upphaflegu hugmyndina að atriði Þorlákshafnar sem hreppti annað sætið í keppninni.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON