Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Lovísa Elísabet Sigrúnardóttir, eða Lay Low. Hún hefur auðvitað samið og sungið lög sem hafa verið gríðarlega vinsæl, en samt ákvað hún að syngja ekki sjálf lag sem hún sendi inn í Söngvakeppni sjónvarpsins í ár. Hún fékk systurnar Betu, Elínu og Siggu Eyþórs- og Ellenardætur til að syngja lagið sitt og þær unnu. Lovísa er því á leiðinni til Tórínó á Ítalíu í maí með systrunum og lagið sitt að keppa í Eurovisionkeppninni. Við ræddum auðvitað við hana um þetta nýjasta ævintýri, en rifjuðum líka upp með henni æskuna og uppvöxtinn og ferðalagið í gegnum lífið til dagsins í dag.

Þó að rigni, þó að blási, ég skemmti mér...segir í textanum góða. Við viljum trúa því, a.m.k. að nú sé mesti snjórinn farinn a.m.k. hér syðra og þótt hann sé kannski ekki að hopa annars staðar á landinu, þá getur maður alveg dregið fyrir og látið eins og vorið sé að koma. Hið innra a.m.k. Í matarspjalli dagsins töluðum við um smárétti sem sniðugt er að hafa með t.d. freyðivíni, sem forrétti eða við hvaða tilefni sem er.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Guðmundur Óli Scheving meindýraeyðir var sérfræðingur Mannlega þáttarins í dag. Sólin hækkar á lofti, hitastigið hækkar, það er óneitanlega sumar framundan. En þá koma gjarnar skordýrin, geitungarnir og einhverjar fleiri skepnur sem við myndum flest helst vilja halda fyrir utan hýbýli okkar. Þá geta komið upp þær aðstæður að það þurfi að kalla til meindýraeyði. Við ræddum við Guðmund Óla um starf hans sem meindýraeyðir í fyrri hlutanum og svo í seinni hlutanum svaraði hann fjölmörgum spurningum sem hlustendur hafa sent í pósthólf þáttarins [email protected]. Spurningarnar um til dæmis silfurskottur, ávaxtaflugur, roðamaura, rottur, mýs, margfætlur, ham- eða feldgæru og fleira.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Alexía Margrét Jakobsdóttir hlaut viðurkenningu Sálfræðingafélags Íslands fyrir framúrskarandi lokaverkefni fyrir meistararitgerð sína í klínískri sálfræði. Ritgerðin ber heitið Efling foreldrafærni meðal flóttafólks: Er það fýsileg meðferðarnálgun við íslenskar aðstæður? Flóttafólk er sístækkandi hópur í Evrópu og víðar sem glímir við mikið álag og áföll, það var því fróðlegt að fá Alexíu Margréti til að segja okkur frá efni ritgerðarinnar og því hverju hún komst að í þættinum í dag.

Ævintýrið Hver vill hugga krílið? er tónverk sem segir frá litlum dreng sem er mjög feiminn og þorir ekki að vingast við nokkurn fyrr en hann hittir litla stúlku sem er enn hræddari við lífið en hann. Þá finnur hann kjarkinn. Tónverkið er fyrir barnakór, hljómsveit og sögumann. Verkið er eftir Olivier Manoury og er samið við sögu Tove Jansson í þýðingu Þórarins Eldjárn. Edda Erlendsdóttir píanóleikari kom í þáttinn og sagði frá.

Í gær voru liðin 74 ár frá því að Atómstöðin eftir Halldór Laxness kom út. Þór Fjalar Hallgrímsson, nemi í hagnýtri menningarmiðlun hjá Háskóla Íslands, er þessa dagana í starfsnámi hér á Rás 1 og hann fann í safni útvarpsins viðtal sem Matthías Johannessen tók við skáldið árið 1964. Við fengum Þór til að klippa fyrir okkur bút úr viðtalinu, þar sem Halldór ræðir meðal annars um æskuminningar, ömmu sína og föður sinn og við fluttum þennan bút í þættinum.

Ása Baldursdóttir kom til okkar í dag og sagði okkur frá áhugaverðum hlaðvarpsþætti og heimildarmynd og hún var ekkert að spara stóru orðin þegar hún sendi okkur upplýsingar um efni dagsins: Hún sem sagt sagðist ætla að segja frá einu svakalegasta glæpahlaðvarpi sem hún hefur hlustað á og einni bestu tónlistarheimildarmynd sem hún hefur séð á ævinni, og þó er af nógu að taka. Ása réttlætir þessi stóru orð í þættinum, en hlaðvarpsþáttaröðin heitir The Thing About Pam og tónlistarheimildamyndin heitir Homecoming eftir Beyonce Knowles.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Átakið jákvæð karlmennska er hafið sem hefur það að markmiði að vekja athygli á tilfinningum karla og drengja og að þær séu sjálfsagðar og þeim þurfi að veita athygli. Jákvæð karlmennska er andsvar við þeirri skaðlegu karlmennsku sem krefur karla og drengi um að bæla niður tilfinningar, fela þær, gefa þeim ekki gaum, tala ekki um þær og leita sér seint eða síður aðstoðar vegna vanlíðan. Þorsteinn V. Einarsson hóf vegferð fyrir um það bil fjórum árum, þar sem hann auglýsti á Facebook og svo Twitter eftir því að karlmenn tjáðu sig um karlmennsku og karlmennskuímyndir, góðar og slæmar. Viðbrögðin voru gríðarleg og nú, fjórum árum síðar á þetta allt hans líf. Hann fór í mastersnám í kynjafræði, hann er með hlaðvarpsþætti, heldur fyrirlestra og margt fleira. Þorsteinn kom í þáttinn í dag og ræddi jákvæða karlmennsku.

Tónlistarkonan, gleðigjafinn og lífslistakonan Margrét Kristín Blöndal, Magga Stína, flutti fyrir nokkru á Drangsnes og Kristín okkar Einarsdóttir heimsótti hana þar og fékk að heyra af hennar einstöku lífssýn og því að vera loksins hætt að vera rangstæð í lífinu.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það er ekki hægt að neita því að efnið sem dynur á okkur á hverju augnabliki, á netinu og samfélagsmiðlum, hinum ýmsu streymisveitum, fréttamiðlum, youtube og hvað þetta nú allt saman heitir. En það er ekki þar með sagt að við séum alltaf að skoða eitthvað sem sé virkilega áhugavert, eða fræðandi. Það er amk. afskaplega gaman þegar maður rekst á uppsprettu efnis sem kveikir á öllum perum í kollinum. Á www.visindi.is er ógrynni af áhugaverðu efni um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu, enda er þetta vefur tímaritanna Lifandi vísindi og Lifandi sögu. Guðbjartur Finnbjörnsson riststjóri Lifandi visinda kom í þáttinn og gaf okkur nokkur dæmi um áhugavert efni sem þar er að finna, t.d. 12 hættulegustu dýrin, yfirburðir rauðhærðar, greinar um Úkraínu og fleira.

Mikið hefur mætt á hjúkrunarfræðingum um allan heim síðustu tvö ár og svo sannarlega hér á landi einnig. Í næstu viku verður ráðstefnan Hjúkrun 2022 haldin á Hilton. Þar verður rætt um nýsköpun í hjúkrun en einnig um áhrif heimsfaraldursins á líf og störf hjúkrunarfræðinga. Þær Edda Dröfn Daníelsdóttir, sviðsstjóri fagsviðs hjá Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga og Ragnheiður Ósk Erlendsdóttir, framkvæmdastjóri hjúkrunar hjá Heilsugæslu Höfuðborgarsvæðisins komu í þáttinn í dag og sögðu okkur frá ráðstefnunni, nýjungum í hjúkrunarfræði og hvað við höfum lært á faraldrinum.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Ingunn Ásdísardóttir, þjóðfræðingur og þýðandi. Hún hefur unnið að rannsóknum í norrænni goðafræði, hefur skrifað um það nokkrar bækur og er að vinna í einni slíkri nú. Hún hefur verið tilnefnd nokkrum sinnum til Íslensku þýðingarverðlaunanna og hlotið þau einu sinni, fyrir þýðingu sína á á færeysku skáldsögunni Ó ? Sögur um djöfulskap eftir Carl Jóhan Jensen. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina og það er óhætt að segja að goðafræðin er fyrirferðamikil í hennar lestri.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var Þorsteinn J. Vilhjálmsson. Hann er auðvitað þekktastur fyrir að hafa í gegnum tíðina stjórnað fjölda útvarpsþátta og sjónvarpsþátta, hann hefur skrifað bækur og komið víðar við. Við forvitnuðumst um æskuna og uppvaxtarárin, fjölmiðlaferilinn, þegar hann tók t.d. þátt í upphafsárum Bylgjunnar og svo almennt um þá dagskrárgerð sem hann hefur sinnt alveg síðan, bæði í útvarpi og í myndmiðlum t.d. í sjónvarpi. Svo sagði Þorsteinn okkur frá nýju sjónvarpsþáttunum sem hann hefir verið að gera, fyrir Sjónvarp Símans, sem heita Sögur sem breyta heiminum. Þar tekur hann viðtöl við fjóra einstaklinga sem tóku ákvörðun sem breytti lífi þeirra.

Í matarspjalli dagsins þá ætluðum við að ræða létt sumarsalöt, en við vorum kannski komin aðeins á undan okkur, eða aðeins á undan veðrinu öllu heldur, af því að við erum raunsæisfólk og það þarf ekki annað en að líta út um gluggann til að sjá að það er ekki komið sumar, þannig að við ræddum líka matarmikil salöt og fleira.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Sérfræðingur vikunnar í Mannlega þættinum var Kristján Þórður Snæbjarnarson formaður og framkvæmdastjóri rafiðnaðarsambandsins. Við fengum hann til að fræða okkur um rafmagn og til að segja frá sínu starfi, bæði hjá sambandinu og sem iðnaðarmaður. Svo í seinni hlutanum svaraði hann spurningum sem hlustendur voru búin að senda inn í pósthólf þáttarins. Spurningarnar voru fjölbreyttar og áhugaverðar um allt frá flökti í ljósum, hvort væri meiri eldhætta af rafbílum en jarðefnaeldsneytisbílum og til gamalla ljósakróna.

Í lok þáttar kom Nichole Leigh Mosty, forstöðumaður Fjölmenningarseturs, í þáttinn og hún sagði okkur aðeins frá þeirri stöðu sem er komin upp í sambandi við flóttafólkið frá Úkraínu. Margir hafa boðið fram aðstoð, húsnæði og jafnvel atvinnu fyrir flóttafólkið, en það er ýmislegt sem þarf að hafa í huga þegar farið er út í slíka aðstoð. Nichole fær gríðarlega mikið af fyrirspurnum og heyrir af mörgum dæmum og hún fræddi okkur um það sem þarf að hafa í huga þegar boðin er fram aðstoð fyrir flóttafólk frá stríðshrjáðum svæðum.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við höfum fjallað talsvert undanfarið um áföll og afleiðingar áfalla og hversu mikilvægt er að grípa fljótt inn til að aðstoða einstaklinga að vinna úr áföllum. Áföll í barnæsku eru algeng og rannsóknir benda til að 60 prósent barna upplifi einhvers konar áfall eða áföll frá 0 til 18 ára aldurs. Barn í sorg, eða með einhvers konar áfallastreitu, getur til dæmis illa einbeitt sér að námi svo ekki sé talað um önnur áhrif á líf þeirra. Því er mikilvægt að grípa fyrr en seinna inn í og hjálpa þeim að vinna úr áfallastreitunni. Diljá Ámundadóttir Zoega borgarfulltrúi kom í þáttinn í dag og við ræddum við hana um tillögu hennar sem var samþykkt í skóla- og frístundaráði Reykjavíkur, þar sem lagt var til að allir skóla í Reykjavíkurborgar, frístundaheimili og félagsmiðstöðvar setji sér áfallaáætlun, einstaklingsmiðaðan stuðning við börnin. Við fengum Diljá í dag til að segja okkur frekar frá þessu.

Margir eiga erfitt með að tileinka sér tækninýjungar þegar kemur að nauðsynlegri þjónustu, bæði bankaþjónustu, félagslegri þjónustu, heilbrigðisþjónustu o.fl. Það er spurning hvort of lítill tími hefur verið gefin til að læra á nýjungar í þessu tilliti. Nýlegasta dæmið er sennilega klappkortið hjá Strætó, nú er ekki lengur hægt að nota farmiðana og víða er ekki hægt að fá þjónustu nema að hafa rafræn skilríki. Þórunn Sveinbjörnsdóttir, fyrrverandi formaður Landsambands eldri borgara kom í þáttinn í dag. Hún hefur kynnt sér hvernig farið er að í þessum málum í Danmörku og hefur einnig verið ráðgefandi hjá Reykjavíkurborg. Hún skilaði skýrslu til borgarinnar í janúar og þar kemur fram hvað má gera betur.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag og í korti dagsins sagði Magnús frá slag sínum við aukakílóin eftir að hann hljóp í spik vegna kórónuverunnar og illveðurs. Þetta tvennt lokaði hann inni og dæmdi til að breytast í átvagl og sófakartöflu. Í framhaldinu sagði hann frá megrunarátaki sem er að verða sjálfvirkt því matvælaverð fer hækkandi á heimsmarkaði vegna keisaradrauma Valdimars nokkurs Pútíns austur í Rússlandi.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Undanfarið hefur karlmennska verið mikið í umræðunni, þ.e. ekki endilega besta hliðin á karlmennsku, heldur meira eitruð karlmennska og afleiðingar hennar. Fjórir ungir karlmenn eru að setja upp leiksýningu í Borgarleikhúsinu þar sem þeir eru að velta fyrir sér karlmennskuhlutverkinu í nútímanum. Við ræddum við þá Tómas Helga Baldursson leikstjóra og Ara Frey Ísfeld Óskarsson leikara, í þættinum í dag, um karlmennskuna, jákvæðu og neikvæðu hliðarnar og hvernig sjálfshjálparbók frá 1981 hjálpaði þeim við að semja þetta verk.

Hamingjusamir hormónar - Breytingaskeiðið - Konur á besta aldri er yfirskrift námskeiðs þar sem fjallað er um næringu og lífsstíl sem getur haft áhrif á vellíðan og lífsgæði á breytingaskeiðinu. Námskeiðið miðar að því að koma sem bestu jafnvægi á hormónanna. Sigfríð Eik Arnardóttir næringarþerapisti frá Institute for Optimum Nutrition (ION) í London, kom í þáttinn og sagði frá, en hún er félagi í hinu breska fagfélagi næringarþerapista.

Fjölskyldan í Snæfelli á Hólmavík, hjónin Eiríkur Valdimarsson og Esther Ösp Valdimarsdóttir ásamt börnunum, Valdimari, Kormáki, Kolfinnu Vísu og Ástvaldi halda öðru hvoru veislu á heimili sínu þar sem þau fara í nokkurskonar heimsókn til einhvers tiltekins lands, elda t.d. mat sem er dæmigerður fyrir landið og gera ýmislegt sem landinu tengist. Kristín okkar Einarsdóttir fór í heimsókn og fékk að taka þátt í landaveislu.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Lilja Bjarnadóttir og Dagný Rut Haraldsdóttir eru lögfræðingar og sáttamiðlarar og reka Sáttamiðlaraskólann. Sáttamiðlaraskólinn var stofnaður árið 2019 og býður uppá nám í sáttamiðlun fyrir þau sem vilja starfa sem sáttamiðlari eða nýta sáttamiðlun í starfi sínu. Námið er leið til þess að auka við færni sína við úrlausn deilumála og er það mat stjórnenda skólans að sáttamiðlun eigi heima svo víða í samfélaginu. Þær Lilja og Dagný komu í þáttinn í dag.

Fjallabyggð er fyrsta og eina sveitarfélagið á landinu sem hefur sérstakan flutningsfulltrúa á sínum snærum. Hlutverk hans er að vera tengiliður þeirra sem áhuga hafa á að flytja norður eða hefja atvinnurekstur. Linda Lea Bogadóttir er flutningsfulltrúi Fjallabyggðar og hún svarar fyrirspurnum fólks og þá aðallega um atvinnu og húsnæði og hún segir að mikið sé um að fólk hafi samband og spyrjist fyrir um samfélagið, andann og auðvitað leik- og grunnskóla. Við slógum á þráðinn norður til Lindu í dag.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Jódís Skúladóttir alþingismaður. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Þar komu við sögu meðal annars Guðrún frá Lundi, Gunnar Gunnarsson og Margit Sandemo.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON