Kvennasögusafn Íslands fagnaði 45 ára afmæli sínu þann 1. janúar 2020. Safnið var stofnað 1. janúar 1975, á fyrsta degi alþjóðakvennaárs Sameinuðu þjóðanna. Hápunktur kvennaársins á Íslandi var án efa Kvennafrídagurinn 24. október, en öll gögn sem tengjast honum voru afhent á Kvennasögusafn til varðveislu. Við fengum Ragnhildi Hólmgeirsdóttur, sagnfræðing og sérfræðing á Kvennasögusafninu í þáttinn í dag.

Dansarinn og gjörningalistakonan Anna Richardsdóttir hefur kennt og unnið með dans og hreyfingu í fjölda ára. Hún stendur þessa dagana fyrir námskeiðum í dansflæði þar sem hún prófar nýja hluti sem hún tileinkaði sér í dansinum eftir ársdvöl á Spáni. Anna kom í hljóðverið á Akureyri og spjallaði við okkur um flæði og frelsið í dansinum.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni á Spáni í dag. Í korti dagsins sagði hann frá hetjudáð ungs manns frá Senegal, áramótagleðinni á Costa Blanca og ennfremur frá væntingum og vonum Spánverja á nýju ári.

UMSJÓN GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Sífellt fleiri aðhyllast sorplausan lífsstíl og hreyfingin í kringum hugmyndafræðina stækkar á hverjum degi. Langflest vilja lifa vistvænni lífsstíl en eiga erfitt með að finna auðveldar leiðir til þess umfram það að flokka sorp til endurvinnslu. Við fengum Þóru Margréti Þorgeirsdóttur í þáttinn í dag, en hún hefur í mörg ár haldið úti síðunni Minna sorp á netinu, þar sem hún deilir reynslu fjölskyldu sinnar í að vera ábyrgir neytendur. Þóra þýddi einnig bókina Zero Waste eftir Bea Johnson, sem er nýkomin út, en Bea hélt fyrirlestur hér á landi um helgina og við fengum Þóru til að segja okkur frá sorplausum lífsstíl sem snýr að mestu leyti um að minnka neyslu.

Andlegahliðin er í forgrunni á Rás 1 í janúar. Því fengum við í hljóðverið á Akureyri tvo skólasálfræðinga sem sögðu okkur frá andlegri líðan framhaldsskólanema, en mikið brottfall úr framhaldsskólum hefur meðal annars verið tengt slæmri geðheilsu ungmenna hér á landi. Jóhanna Bergsdóttir, skólasálfræðingur í Verkmenntaskólanum á Akureyri, og Kristín Elva Viðarsdóttir, skólasálfræðingur í Menntaskólanum á Akureyri komu í þáttinn.

Eitt þeirra fjölmörgu starfa sem unnin eru í sveitum landsins er að rýja féð - sem áður fyrr var gert á vorin áður en rekið var á fjall. Nú er féð rúið tvisvar á ári - seint á haustin og aftur snemma á vorin. Kristín Einarsdóttir, okkar kona á Ströndum, fór í lok nóvember og hitti rúningsmennina Ragnar Bragason á Heydalsá og Reyni í Gröf þar sem þeir kepptust við að rýja fé Haraldar bónda a Stakkanesi.

UMSJÓN GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Í bók sinni, Korngult hár, grá augu, fjallar Sjón um Gunnar Kampen, ungan mann sem elst upp í vesturbæ Reykjavíkur í kjölfar seinni heimsstyrjaldarinnar. Hann stofnar andgyðinglegan stórnmálaflokk og tekur þátt í að breiða út boðskap nýnasista. En hvað varð til þess að hann fór inn á þær brautir? Sjón kom í þáttinn í dag og við spjölluðum við hann um einmitt það. Við fengum að vita að hverju hann komst að við að skrifa þessa bók og í gegnum þá rannsóknarvinnu sem hann vann fyrir hana.

Í gömlu bakhúsi í miðbænum á Akureyri leynist Ómur - Jóga og gongsetur. Þar er boðið upp á fjölbreytta jógatíma og á vefsíðu þeirra stendur að það sé þeirra hjartans ósk að þetta sé staður þar sem allar sálir geti lært, vaxið og fengið stuðning til að upplifa jákvæða breytingu í eigin lífi. Við fengum stofnanda Óms, hana Arnbjörgu Kristínu Konráðsdóttur jógakennara, til okkar í hljóðverið á Akureyri og hún sagði okkur frá starfseminni, jóga og leyndardómum gongsins.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Júlían Jóhann Karl Jóhannson, kraftlyftingarmaður og nýkjörinn íþróttamaður ársins. Við fengum að vita hvaða bækur eru á náttborðinu hjá honum, hvað hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft áhrift á hann í gegnum tíðina.

UMSJÓN GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Rás 1 verður á andlegu nótunum í janúar. Mannlegi þátturinn mun huga að andlegu heilsunni með ýmiskonar fróðleiksmolum og viðtölum við sérfræðinga og ráðgjafa. Og svo er það Morgunleikfimin sem fer í frí og við fáum í staðinn leidda hugleiðslu með Thelmu Björk Jónsdóttur jógakennara alla virka morgna klukkan 9.45. Thelma Björk var einmitt föstudagsgestur Mannlega þáttarins í dag, hún er fatahönnuður, móðir og jógakennari. Hún hefur verið að kenna jóga og hugleiðslu síðan hún útskrifaðist sem jógakennari árið 2014. Við fengum að kynnast henni í þættinum í dag og fengum að vita hvernig morgunhugleiðslan verður í útvarpinu næsta mánuðinn.

Svo var það matarspjallið, sem er fastur liður hjá okkur á föstudögum. Það ætti ekki að hafa farið fram hjá neinum að sífellt fleiri prófa ketó mataræðið, gerast vegan, grænkerar og hvað þetta allt saman heitir. Þorbjörg Hafsteinsdóttir var að gefa út bókina Ketóflex 3-3-1 mataræðið. Við fengum Þorbjörgu til að segja okkur betur frá því hvað það er.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Við kynntum í dag inn tvö ný efni sem munu fylgja okkur á nýju ári í Mannlega þættinum.

Þorsteinn Guðmundsson, leikari, meistaranemi í sálfræði og skólastjóri Bataskólans verður með fasta pistla í þættinum á nýja árinu sem hann kýs að kalla Breyskleikar Þorsteins Guðmundssonar. Þar ætlar hann að fjalla um margvísleg efni sem tengjast einmitt breyskleikum hans og líklega okkar allra. Þorsteinn kom í þáttinn í dag og sagði betur frá því sem hann ætlar að fjalla um í pistlum sínum eins og til dæmis, að hvaða leiti erum við eins og vélmenni? Að hvaða leiti er heili okkar eins og tölva? Þorsteinn lét vita af því að ef hlustendur hafa einhverja fyrirspurn, eða ábendingar í sambandi við þessar spurningar, þá geti þeir sent þær á [email protected].

Margir þjást af flughræðslu og því miður sumir við talsvert mikla flughræðslu, jafnvel ofsahræðslu. Þó við ættum að vita að það séu töluvert minni líkur á að lenda í lífshættu um borð í flugvél en til dæmis í bíl og það eru víst meiri líkur á því að við látum lífið við að rúlla fram úr rúminu en um borð í flugvél. Daníel Ólason, rafeindavirki og raforkuverkfræðingur, kynnti hugmynd á hugmyndadögum RÚV um að gera innslög fyrir útvarp um einmitt þetta efni, en hann hefur þjáðst af mikilli flughræðslu í gegnum tíðina. Það er skemmst frá því að segja að hugmyndin var samþykkt og hann hefur nú lagt á sig mikla vinnu við að taka viðtöl við sérfræðinga sem gátu svarað spurningum hans sem hafa komið upp í sambandi við flughræðsluna, atvinnuflugmann, öryggiskennara og yfirkennara flugfreyja og flugþjóna, flugvirkja, doktor í flugverkfræði og doktor í sálfræði. Daníel kom í stutt viðtal í þáttinn í dag og svo fengum við að heyra fyrsta innslagið af sex um flughræðslu þar sem hann tók viðtal við Friðbjörn Oddsson, þjálfunarflugstjóra hjá Icelandair.

Magnús R. Einarsson sendi okkur áramótapóstkort í dag. Áramótin á Spáni eru ekki eins litrík og á Íslandi, en þeir skemmta sér engu að síður konunglega við þetta tilefni. Í þessu Póstkorti frá Spáni segir Magnús frá þrem fréttum sem fönguðu athygli Spánverja á liðnu ári.

UMSJÓN GUNNAR HANSSON

Við hringdum vestur á Strandir í okkar konu Kristínu Einarsdóttur og ræddum við hana um áramótin og áramótaskaupið. Kristín hefur rannsakað skaupið og efnistök í mörg ár og skrifað um húmor landans.

Póstkort dagsins frá Magnúsi R. Einarssyni á Spáni sagði okkur frá sérkennilegu jólahaldi á Spáni fyrir gamlan Seyðfirðing þar sem fólk dansar á ströndinni á jóladag, tekur ekki upp jólagjafir fyrr en á þrettándanum. Ennfremur segir af sérkennilegum siðum um áramót þar sem aðalatriðið er að gleypa tólf vínber á miðnætti, eitt við hvert klukkuslag þegar pósthúsklukkan í Madrid slær tólf.

Við rifjuðum upp áhugavert efni úr þættinum frá liðnu ári og af því að Rás 1 mun huga að andlegu heilsunni í janúar, heyrðum við viðtal við Guðrúnu Pálmadóttur ráðgjafa á Akureyri um sjálfsvirði og með henni veltum við fyrir okkur spurningunni „Hvert er þitt sjálfsvirði?“. Það er kannski erfitt fyrir marga að svara því nákvæmlega en áföll og ofbeldi í bernsku geta haft áhrif á sjálfsvirðið út lífið. Guðrún heldur úti vefsíðunni sjáfsvirði.is og heldur námskeið sem hún byggir á eigin reynslu en hún upplifði andlegt ofbeldi í æsku. (Viðtalið var í Mannlega þættinum 11.mars ?19)

Hrefna Guðmundsdóttir er í hópi fólks sem ætlar að styrkja björgunarsveitirnar með beinum fjárframlögum, í stað þess að kaupa flugelda og hvetja aðra til þess sama. Við heyrðum í Hrefnu í lok þáttar.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þeir Björgvin Páll Gústavsson og Sölvi Tryggvason voru föstudagsgestir Mannlega þáttarins í þetta sinn. Björgvin Pál þekkjum við auðvitað sem landsliðsmarkmann í handbolta þar sem hann hefur á mjög líflegan hátt varið mark Íslands með mikilli innlifun í mörg ár. Hann hefur verið atvinnumaður erlendis í árafjöld en steig fram í haust og talaði um að hann hefði rekist á vegg og segist hafa látið í langan tíma látið einkenni um andlegt og líkamlegt hrun sem vind um eyru þjóta. Hann var nýlega búinn að lesa bók Sölva, Á eigin skinni, þar sem hann tengdi sterkt við reynslusögu Sölva. Björgvin hafði samband við Sölva og saman skrifuðu þeir bókina Án filters, þar sem Björgvin talar opinskátt um þá stöðu sem hann var kominn í og vonast til að hjálpa öðrum í svipaðri stöðu með bókinni.

Sigurlaug Margrét Jónasdóttir, besti vinur bragðlaukanna, var með sitt vikulega matarspjall í þættinum í dag. Í þetta sinn fræddi hún okkur um hvað er gott að bjóða uppá í áramótapartýi.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Það er nægur snjór hér á Akureyri og það frysti dálítið í nótt þannig að fólk þarf að vara sig á svellinu sem er víða. Fólk er almennt í hátíðarskapi og ekki sá ég nokkurn mann hlaupa á milli búða í morgun enda Akureyringar annálaðir fyrir gott skipulag og hér eru menn duglegir við að bóna bílana sína, þeir segja að með því renni snjórinn frekar af bílunum. Guðrún fór með hljóðnemann á Glerártorg í gær og spurði fólk út í jólahaldið

Kaffistofa Samhjálpar er opin alla daga ársins, en þar er boðið upp á morgunkaffi, meðlæti og heita máltíð í hádeginu, um helgar jafnt sem helgidaga eins og aðfangadag og jóladag. Um 67 þúsund máltíðir eru gefnar á Kaffistofunni á hverju ári. Guðmundur Sigurbergsson, fjármálastjóri Samhjálpar og Jóna Björg Howard, verkefnisstjóri kaffistofunnar tóku á móti Mannlega þættinum og sögðu okkur frá þessu góða starfi sem þar er unnið.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikstjóri sem hefur verið að gera það mjög gott undanfarin ár, ekki bara hér á Íslandi heldur líka erlendis, sérstaklega í Þýskalandi og Austurríki. Sýningar hans hafa vakið mikla athygli og fengið virkilega góða dóma og var hann til dæmis útnefndur leikhúsleikstjóri ársins í Þýskalandi í fyrra. Meðal sýninga sem hann hefur leikstýrt eru Englar alheimsins, Guð blessi Ísland, Njála, Edda, Ódysseifskviða Hómers og fleiri. Hann var ráðinn listrænn stjórnandi hjá Volksbuhne í Berlín frá og með síðasta hausti. Þetta er auðvitað Þorleifur Örn Arnarsson. Við spjölluðum við hann um lífið, listina og tilveruna og ferðuðumst með honum í gegnum lífið til dagsins í dag.

Það var pizzu þema í matarspjalli dagsins. Við fengum góða gesti, þau Hauk Má Gestsson, sem var að gefa út bókina Ég elska þig pizza ásamt Brynjari Guðjónssyni, og Bryndísi Björgvinsdóttur sem ritstýrði bókinni og við spjölluðum um pizzur frá öllum hliðum.

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Mannshvörf hafa lengi vakið óhug hjá þjóðinni en í jólabókaflóðinu má finna bókina Saknað - íslensk mannshvörf eftir Bjarka H. Hall. Fjallað er ítarlega 31 mannshvarf á Íslandi og líka Íslendinga sem horfið hafa erlendis. Einnig er að finna styttri umfjallanir um flest þau mannshvörf sem höfundi er kunnugt um í nær heila öld eða frá 1920-2019. Bjarki kom í þáttinn.

Greinin „Frá sjónahorni starfsfólks hjúkrunarheimila“ eftir Maríu Fjólu Harðardóttur og Pétur Magnússon var birt á visir.is fyrr á þessu ári þar sem þau röktu aðstöðu heilbrigðisstarfsfólks og hvöttu til yfirvegaðrar umræðu. Í greininni tala þau um að óvægin umræða og stundum dómharka samfélagsins í kjölfar einhliða málflutnings, til dæmis á samfélagsmiðlum, taki vissulega á starfsfólk, sérstaklega þá sem rækja starf sitt af hvað mestri trúmennsku. María Fjóla, sem er framkvæmdastjóri heilbrigðissviðs Hrafnistuheimilanna og Hrönn Ljótsdóttir, forstöðumaður Hrafnistu Ísafold, komu í þáttinn og veittu okkur innsýn inn í starfið á hjúkrunarheimilum landsins.

Sætabrauðsdrengirnir hafa sungið sig inn í hjörtu þjóðarinnar undanfarin ár. Hópurinn er samsettur af landsþekktum söngvurum sem eru aðalega þekktir fyrir að syngja klassíska tónlist. En í þessum hópi flytja þeir lög í léttari kantinum þar sem léttleiki og húmor er áberandi. Sætabrauðsdrengirnir eru einnig þekktir fyrir áhuga sinn á mat og sætabrauði enda fengu þeir nafn sitt í beinni útsendingu í útvarpi þar sem var verið að fjalla um tónleika og sætabrauðsát þeirra og áhuga þeirra á mat. Við fengum tvo úr þeirra hópi, Gissur Pál Gissurarson og Halldór Smárason, í þáttinn til að segja okkur hvað þeir eru að bralla í aðdraganda jólanna.

UMSJÓN GUNNAR HANSSON OG GUÐFINNUR SIGURVINSSON