Fyrr á öldum þótti enginn maður með mönnum nema hann væri hlutgengur í glímu. Smalar tóku eina bröndótta sér til hita, glímt var eftir kirkjuferðir og í landlegum vermanna. Glíman telst til þjóðlegra fangbragða en af þeim eru þekktar um 150 tegundir um víða veröld. Glíman sker sig úr öllum öðrum fangbrögðum á þrennan hátt: Upprétt staða, stígandinn og svo níð. Um helgina fór fram 112. Íslandsglíman og keppt var um Grettisbeltið í karlaflokki og Freyjumenið í kvennaflokki en sigurvegararnir hlutu sæmdarheitin Glímukóngur og Glímudrottning Íslands. Margrét Rún Rúnarsdóttir formaður Glímusambands Íslands kom í viðtal í dag.

Við fengum svo vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni skúffuskáldi og þjóðfræðiáhugamanni úr Flóanum. Í dag lagði Guðjón vinkilinn að skýrslum.

Að lokum var það lesandi vikunnar, í þetta sinn er það Margrét Bjarnadóttir. Hún er danshöfundur og listakona. Hún vinnur jöfnum höndum með dans- og performanslist, ljósmyndir, myndbandsverk, glerverk, teikningar og skrif. Hún, til dæmis, vann nýlega með Ragnari Kjartanssyni og tónlistarmanninum Bryce Dessner sýninguna No Tomorrow, sem hlaut Grímuverðlaun og ferðaðist víða um heim. Margrét samdi sviðshreyfingar fyrir nýjustu tónleikaferð Bjarkar Guðmundsdóttur, Cornucopia. En við fengum auðvitað að heyra hvaða bækur Margrét hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Bækurnar sem Margrét talaðu um voru:

Getting Lost, Staðurinn og fleiri bækur eftir Annie Ernaux

Líkaminn geymir allt e. Bessel Van Der Kolk

My Phantoms e. Gwendoline Riley

Tónlist í þættinum í dag:

Gamla Kvíabryggja / Sigurður Ólafsson (Svavar Benediktsson og Guðmundur Guðmundarson)

Sigtryggur vann / Hinn íslenski þursaflokkur (Egill Ólafsson)

Autum leaves / Hljómsveit Björns R. Einarssonar (Joseph Kosma)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var tónlistarmaðurinn Jón Ólafsson. Hann hefur spilað sig inn í hjörtu þjóðarinnar í fjóra áratugi með hljómsveitunum Possibillies, Bítlavinafélaginu, Sálinni hans Jóns míns, Nýdönsk og svo auðvitað í undir eigin nafni á sólóferli. Hann hefur stjórnað útvarps- og sjónvarpsþáttum sem til dæmis urðu að tónleikaröðinni Af fingrum fram. Framundan eru tónleikar í Eldborgarsal Hörpu þar sem hann mun, ásamt úrvali tónlistarfólks, fagna sextugsafmæli sínu. Það var um nóg að ræða við Jón í þættinum í dag.

Í matarspjalli dagsins sat afmælisbarnið og föstudagsgesturinn Jón Ólafsson áfram og að ræddi við okkur um mat. Mexíkóskur matur, indverskt matargerðarnámskeið í Hússtjórnarskólanum, uppáhalds 1944 rétturinn og hvað honum þykir skemmtilegast að elda var meðal þess sem var rætt um.

Tónlist í þættinum í dag:

Flugvélar / Nýdönsk (Jón Ólafsson og Björn Jörundur Friðbjörnsson)

Þrisvar í viku / Bítlavinafélagið (Jón Ólafsson og Stefán Hjörleifsson)

Líf / Hildur Vala Einarsdóttir (Jón Ólafsson og Stefán Hilmarsson)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Þriðja vaktin hefur verið mikið til umfjöllunar og í fersku minni er auglýsingaherferð sem VR stóð fyrir um þá ólaunuðu ábyrgð og verkstýringu á heimilis- og fjölskylduhaldi sem kölluð er þriðja vaktin. Tveir ungir frumkvöðlar, þær Alma Dóra Ríkarðsdóttir og Sigurlaug Guðrún Jóhannsdóttir, unnu Gulleggið árið 2020 með smáforritinu HEIMA sem ætlað er að sjá um skipulag og hugræna byrði heimilisverka fyrir fjölskyldur og freista þess þannig að draga úr álagi á fjölskyldur auk þess sem allir fjölskyldumeðlimir fá betri yfirsýn yfir öll heimilisverkin. Við töluðum við þær Ölmu og Sigurlaugu í dag.

Landstúlkun er túlkunarfyrirtæki stofnað af Martynu Ylfu Suszko og Aleksöndru Karwowska. Þær túlka og þýða í og úr pólsku, íslensku og ensku og hafa báðar unnið í sínu fagi í mörg ár. Landstúlkun er með rammasamning við Ríkiskaup fyrir túlka- og þýðingaþjónustu og sinnir þjónustu hins opinbera, til dæmis í skólum, í heilbrigðismálum, dóms- og lögreglumálu og fleira. Þær Martyna og Aleksandra komu og sögðu okkur frá sínum störfum í dag.

Tónlist í þættinum í dag:

Allur lurkum laminn / Bjarni Arason (Hilmar Oddsson) Þórir Úlfarsson útsetti

Someday soon / Crosby, Stills, Nash and Young (Graham Nash)

Ship-o-hoj / Ragnar Bjarnason (Oddgeir Kristjánsson og Loftur Guðmundsson)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Sigríður Víðis Jónsdóttir hefur starfað meðal annars sem blaðamaður, aðstoðarmaður ráðherra og hjá UNICEF, en hún kom í viðtal í dag og við ræddum við hana um mögnuð ferðalög sem hún lagðist í til landa sem við fæst förum til en sjáum helst fréttir um vegna stríðsátaka og gríðarlega erfiðra tíma. Hún var yfirleitt ein á þessum ferðalögunum og skrifaði meðal annars blaðagreinar þar sem hún miðlaði til Íslands ástandinu á staðnum, sögur af heimafólkinu og fjölskyldunum sem hún kynntist oftar en ekki náið. Afghanistan, Mjanmar, Katar, Bosnía og Hersegóvína, Eþíópía, Rúanda, Suður Súdan, Sýrland, Írak, Palestína, Ísrael og Búrkína Fasó. Við fengum Sigríði til að segja okkur sögur af sínum ferðalögum, en hún skrifaði bókina Vegabréf: íslenskt um reynslu sína.

Árið 2016, eftir röð áfalla, byrjaði Gunnella að finna fyrir allskonar einkennum sem hún hafði ekki áður upplifað. Hjartslátta- og meltingatruflanir, síþreyta, verkir í augum, sveppasýking í hálsi og margt fleira. Taugaáfall, sagði læknirinn. Svona hljómar hluti af kynningu á leikverkinu Hvað ef sósan klikkar? eftir Gunnellu Hólmarsdóttur leikkonu og handritshöfund. Leikritið er sett upp sem matreiðsluþáttur í sjónvarpi í beinni útsendingu. Gunella kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá leikverkinu þar sem hún notar persónulega áfallasögu sína og fjölskyldu sinnar.

Við fengum póstkort frá Magnúsi R. Einarssyni í dag. Í korti dagsins sagði Magnús frá bók sem hann hefur verið að lesa undanfarið og er eftir Martin Rees, sem er hinn konunglegi stjörnufræðingur Breta. Í bókinni spáir höfundur því að helmings líkur séu á að mannkynið muni tortíma sér á þessari öld og færir fyrir því ýmis rök. Í framhaldinu velti Magnús fyrir sér af hverju hin ákafa leit að vitsmunalífi utan jarðar hafi engu skilað og af hverju enginn hafi haft samband við okkur sem sveimum um á lítilli plánetu og teljum okkur viti bornar verur.

Tónlist í þættinum í dag:

Hótel Jörð / Heimir, Jónas og Vilborg Árnadóttir (Heimir Sindrason ogTómas Guðmundsson)

Hálft í hvoru / Hálft í hvoru (Aðalsteinn Ásberg, Ingi Gunnar Jóhannsson, Guðmundur Árnason og Aðalsteinn Ásberg)

Love me do/Beatles (Lennon & McCartney)

When will I be loved / Everly Brothers (Marc Bolan og Phil Everly)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Geðfræðslufélagið Hugrún er rekið í sjálfboðaliðastarfi af háskólanemum og snýr öll starfsemi félagsins að því að bæta geðheilsu ungmenna á Íslandi og auka aðgengi að geðfræðslu. Nú yfir páskana gaf félagið út myndbönd með yfirskriftinni ?Tölum meira um geðheilsu!?. Um er að ræða þrjú stutt myndbönd sem eru ætluð til þess að vekja fólk til umhugsunar um geðheilsu og markmiðið er að vekja athygli á mikilvægi þess að tala opinskátt um geðheilsu. Vonin er sú að með tímanum verði eins eðlilegt að ræða um geðheilsu sína og það er að ræða líkamlega heilsu. Ragna Kristín Guðbrandsdóttir, varaformaður og fulltrúi læknanema í stjórn Hugrúnar og Inga Birna Sigursteinsdóttir fræðslustýra félagsins komu í þáttinn í dag og fræddu okkur meira um félagið og þetta átak.

Við fengum vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag og í þetta sinn lagði hann vinkilinn að menningarmun þeirra sem búa í skógi vöxnu landi og þeirra sem gera það ekki.

Svo kom Elín Björk Jónasdóttir til okkar í sitt vikulega veðurspjall. Við fórum með henni yfir vorveðrið framundan og að þó mars hafi verið kaldur hér á landi þá var hann einn hlýjasti marsmánuður frá upphafi mælinga á heimsvísu.

Tónlist í þættinum í dag:

Árið 2012 / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Buck Owens, Magnús Ingimarsson og Ómar Ragnarsson)

Það er svo skrýtið / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Magnús Eiríksson og Vilhjálmur Vilhjálmsson)

Dans gleðinnar / Vilhjálmur Vilhjálmssson (Pálmi Gunnarsson og Kristján frá Djúpalæk)

Ég fer í nótt / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Joe Allison, Audrey Allison og Ómar Ragnarsson)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Hjónin Sigurður Rúnar Jónsson tónlistarmaður, eða Diddi fiðla, og eiginkona hans Ásgerður Ólafsdóttir sérkennari ákváðu fyrir 10 árum að flytjast búferlum til Þýskaland og fylgja syni sínum og fjölskyldu en sonurinn, Ólafur Kjartan Sigurðarson óperusöngvari, hafði fengið vinnu við óperuhúsið í Saarbrucken. Þau fluttu svo til Berlínar fyrir tveimur árum. Diddi og Ásgerður hafa verið gift í rúm 50 ár, sögðu okkur frá því hvernig þau kynntust á Akranesi, þau sögðu okkur frá því þegar þau fluttu til Eyja og lentu í gosinu. Diddi sagði frá Stúdíó Stemmu, Ásgerður sagði frá sínu starfi í sérkennslu fyrir einhverfa. 15. apríl verður sérstök síðdegisstund með þeim hjónum í Hannesarholti, þar sem þau munu fara vítt og breitt yfir það sem á daga þeirra hefur drifið og eftir að hafa búið í Þýskalandi í tíu ár hafa þau frá ýmsu að segja varðandi samanburðinn á lífinu hér á Íslandi og í Þýskalandi.

Við töluðum svo við Róbert Ómarsson, 18 ára kokkanema á veitingastað í Osló sem er með Michelin stjörnu en hann gerði sér lítið fyrir og vann Masterchef Unge Talenter sjónvarpskokkakeppni í Noregi. Hann hefur búið í Noregi frá því hann var fjögurra ára og er nú á þriðja ári í kokkanáminu og þessi sigur í sjónvarpskeppninni sýnir að hann á framtíðina fyrir sér sem kokkur. Við hringdum til Osló í dag o fengum Róbert til að segja okkur frá þessari reynslu og lífinu í Noregi.

Já, þetta er síðasti vinnudagur flestra fyrir páskahátíðina og framundan eru fjölmargar fermingarveislur og allskonar veislur og við fengum fyrirspurnir frá nokkrum hlustendum um að endurtaka viðtal sem við áttum við veislusérfræðinginn og veitingahúsaeigandann Marenzu Poulsen sem hefur áratuga reynslu af því að halda veislur af öllu tagi af öllum stærðum og gerðum. Hún sagði frá því hvernig hægt er að reikna út rétta magnið af veigunum, hvenær er nóg af þeim í veislum og hvernig er best að bera fram það sem er í boð. Þetta er afskaplega fróðlegt spjall fyrir þá sem eru að fara að halda fermingarveislu eða útskriftarveislu eða bara veislu af hvaða tegund sem er.

Tónlist:

Segulstöðvarblús / Jóhanna Linnet (Sigurður Rúnar Jónsson og Þórarinn Eldjárn)

Gamla gatan / Jóhann Sigurðarson (Oddgeir Kristjánsson og Ási í Bæ)

Vor við sæinn / Sigrún Hjálmtýsdóttir (Oddgeir Kristjánsson og Árni úr Eyjum)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Gervigreind er ekki ný af nálinni, við höfum séð í kvikmyndum og vísindaskáldskap þar sem gervigreindin snýst gegn mannkyninu, tölvur og vélmenni verða miklu greindari en mannfólkið og taka völdin í heiminum. En nú, í raunveruleikanum, hafa fjölmargir lýst áhyggjum sínum af gríðarlega hraðri þróun gervigreindar. Allt í einu er hægt að nýta hana í nánast hvað sem er, hún getur skrifað bækur, ljóð, ritgerðir, blaðagreinar og miklu fleira, um hvað sem er í nánast hvaða stíl sem er. Hún getur búið til raunverulegar myndir og myndbönd af hverjum sem er að gera hvað sem er. Er gervigreindin eitthvað sem við eigum að hræðast, eða er hún tól sem mun nýtast mannkyninu á jákvæðan hátt? Bergur Ebbi Benediktsson, grínari og samfélagsrýnir, hefur velt þessu mikið fyrir sér, hann kom í þáttinn í dag og spjallaði við okkur um gervigreind.

Sumarið 2019 fjölluðum við hér í þættinum um konu sem var úti að hlaupa, eins og hún gerði nánast á hverjum degi, nema í þetta sinn fór henni allt í einu að líða einkennilega og ástandið varð það alvarlegt að hún hringdi á sjúkrabíl. Hún fékk kláða í iljarnar sem ágerðist um líkamann, svo fóru andlitið, hendur og fætur að bólgna og loks tungan líka. Það leið næstum yfir hana og hún kastaði upp. Þetta var það alvarlegt að hún hringdi á sjúkrabíl. Eftir rannsóknir kom í ljós nokkru síðar að hún var með bráðaofnæmi fyrir áreynslu. Hún hafði aldrei áður fundið fyrir þessum einkennum, en nú þurfti hún, í samráði við lækna að hugsa alla hreyfingu og áreynslu uppá nýtt. Þessi kona, Sigríður Dögg Auðunsdóttir, starfsfélagi okkar hér á RÚV, kom til okkar í dag og rifjaði þetta upp með okkur og sagði okkur frá því hver staðan er í dag og hverju þetta hefur breytt í hennar lífi.

Svo kom Elín Björk Jónasdóttir veðurfræðingur til okkar í sitt vikuleg veðurspjall. Við töluðum við hana um gervigreind tengda veðurfræði, páskaveðrið og sitthvað fleira.

Tónlist í þættinum í dag:

Ferðabar / Spilverk þjóðanna (Spilverk þjóðanna)

Brestir og brak / Katrín Halldóra Sigurðardóttir (Jón Múli og Jónas Árnasynir)

Ljúfa vina / Ragnar Bjarnason og Sigrún Jónsdóttir (Jón Sigurðsson, Ólafur Gaukur Þórhallsson og Indriði G. Þorsteinsson)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Omar Salama hefur verið búsettur hér í 18 ár en kom fyrst til landsins til að keppa í skák og heillaðist svo af landinu að hann settist hér að. Fyrir nokkrum árum stofnaði hann Kleopatra tours, ferðaskrifstofu sem sérhæfir sig í ferðum til miðausturlanda. Omar kom í þáttinn í dag.

Við fengum vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag og þetta sinn lagði hann vinkilinn við nýafstaðna fjallaferð með góðum vinum.

Og svo var það lesandi vikunnar, í þetta sinn var það Tobba Marínós. Hún hefur unnið sem blaðakona og ritstjóri, hefur stjórnað sjónvarpsþáttum, skrifað bækur, sem til dæmis urðu að sjónvarpsþáttum, og nú síðast opnaði hún og rak Granólabarinn ásamt móður sinni. En í dag talaði hún auðvitað við okkur um hvað hún hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Tobba talaði um eftirfarandi bækur:

Hvunndagshetjur e. Auði Haralds

Inngangur að efnafræði e. Bonnie Garmus

Girl on The Train e. Paula Hawkins

Leiðbeiningar um aftengingar blöndunartækja

svo nefndi hún höfundana Astrid Lindgren og Halldór Laxness.

Tónlist í þættinum í dag:

Hvað get ég gert / Sigríður Eyrún Friðriksdóttir (Karl Olgeirsson)

Tunglið tunglið taktu mig / Sigrún Hjálmtýsdóttur (Stefán S. Stefánsson og Theódóra Thoroddsen)

Í tímans sandi / Halli Reynis og Vigdís Jónsdóttir (Halli Reynis)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Föstudagsgestur Mannlega þáttarins í þetta sinn var leikarinn Hjörtur Jóhann Jónsson. Hann hefur á þeim rúma áratug síðan hann útskrifaðist sem leikari leikið fjölmörg hlutverk á leiksviði, í sjónvarpi og kvikmyndum. Hann lék til dæmis Ríkharð III. og MacBeth eftir Shakespeare, Skarphéðinn Njálsson í Njálu og miklu fleiri hlutverk. Hann leikur aðalhlutverkið í nýrri íslenskri kvikmynd, Óráð, sem fer í almenna sýningu í kvöld. Óráð er hrollvekja sem tekin var upp í heimsfaraldrinum og samkvæmt eiginkonu Hjartar er hann mjög hryllingsmyndahræddur. Við töluðum við Hjört um það að leika þessi stóru Shakespeare hlutverk, hjátrú í leikhúsi, að rýna í handritið og svo auðvitað sagði hann okkur frá nýju kvikmyndinni, Óráð, og hvernig það var fyrir hann að leika í sálfræðihrollvekju þrátt fyrir að vera svona hræddur við þess háttar kvikmyndir.

Í matarspjalli dagsins, sem var það síðasta fyrir páska, þá notuðum við tækifærið og spjölluðum um lambakjöt, páskalambið. Lambið hefur sterka tengingu við páskahátíðina og við fórum yfir hvernig okkur þykir það best framreitt.

Tónlist í þættinum í dag:

Landsímalína / Spilverk þjóðanna (Valgeir Guðjónsson og Sigurður Bjóla Garðarsson)

Fade Into You / Mazzy Star (Sandoval & Roback)

Brotlentur / Valdimar (Valdimar Guðmundsson og Ásgeir Aðalsteinsson)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Guði sé lof að ég er ekki unglingur í dag. Þetta er fyrirsögn á grein sem tveir sálfræðingar hjá Geðheilsumiðstöð barna og verkefnastjóri miðlalæsis hjá Fjölmiðlanefnd skrifuðu saman. Þar eru þau til dæmis að bera saman breytingar í heimi unglinga í dag og þegar þau voru ung. Þá voru engir samfélagsmiðlar, snjalltæki og allt það sem því fylgir. Við fengum tvö þeirra, Daðey Albertsdóttur og Skúla Braga Geirdal, til að koma í þáttinn og segja okkur frá því sem þau eru að fjalla um í þessari grein, þessa breyttu tíma, að alast upp í svona miklu upplýsingaflæði, í öllum þessum samfélagsmiðlum og mögulegar afleiðingar þess.

Þrjár konur, Achola Otieno, Shruthi Basappa og Elizabeth Lay, skrifuðu saman grein á visir.is með fyrirsögninni: Hvernig höldum við samtalinu lifandi? Þar eru þær að bregðast við umræðunni sem kom upp í framhaldi af því að fólk af asískum uppruna benti á að birtingamynd asísks fólks og asískrar menningar í sýningu Íslensku Óperunnar væri særandi, úreld og niðrandi. Þær eru allar íslenskir ríkisborgarar, tala íslensku, ala upp fjölskyldur sínar hér, sinna sinni vinnu og verkefnum og leggja sitt af mörkum til samfélagsins. En þær segjast þurfa reglulega og síendurtekið að takast á við fordóma í sínu lífi. Achola, Shruthi og Elizabeth komu í þáttinn í dag og sögðu okkur frá sinni reynslu og frá hlaðvarpsþætti sem þær eru að vinna að saman, þar sem þær munu tala um sína reynslu. Þær segja að nú verði þær að nota raddir sínar til að láta í sér heyra, barnanna sinna vegna. Anna Marsibil Clausen las íslenska þýðingu í viðtalinu.

Tónlist í þættinum í dag

Flækt og týnd og einmana / Una Torfadóttir (Una Torfadóttir)

Something better / Kári (Kári Egilsson)

One of These Things First / Nick Drake (Nick Drake)

UMSJÓN: GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON