Ný ríkisstjórn Liz Truss í Bretlandi stendur í stórræðum. Breyttri efnahagsstefnu hefur verið illa tekið, pundið hefur snarfallið og verðgildi ríkisskuldabréfa sömuleiðis. Englandsbanki, seðlabanki Bretlands, þurfti í gær að grípa til neyðaraðgerða og kaupa ríkisskuldabréf til að halda uppi verði þeirra. Þetta var aðalefni Heimsglugga vikunnar en í lokin ræddu Þórunn Elísabet Bogadóttir og Bogi Ágústsson um skemmdarverk á gasleiðslunum Nord Stream 1 og 2 í Eystrasalti og svokallaða þjóðaratkvæðagreiðslu í fjórum héruðum Úkraínu.

Kosningar verða á Ítalíu á sunnudag og kannanir benda til sigurs hægri flokka. Fari svo verður Giorgia Meloni næsti forsætisráðherra. Hún er leiðtogi Fratelli d'Italia, flokks sem á ættir að rekja til fasistahreyfingarinnar á Ítalíu. Fratelli d'Italia, Bræður Ítalíu eða Bræðralag Ítalíu, er í bandalagi með tveimur öðrum hægriflokkum, Lega og Forza Italia. Leiðtogar þeirra eru Matteo Salvini og Silvio Berlusconi, fyrrverandi forsætisráðherra.

Þetta ræddu Þórunn Elísabet Bogadóttir og Björn Þór Sigbjörnsson við Boga Ágústsson í Heimsglugga vikunnar. Víðtæk mótmæli í Íran voru einnig til umræðu. Þau hófust eftir að lát ungrar konu spurðist í síðustu viku. Hún var í haldi ,,siðgæðislögreglu" klerkastjórnarinnar í landinu. Yfirvöld segja að konan, Mahsa Amini, hafi fengið hjartaáfall en allt bendir til þess að hún hafi verið barin til bana. Guardian segir sneiðmyndir af höfði Amini sýna beinbrot, blæðingu inn á heila og heilabjúg. Amini var handtekin fyrir meint brot á ströngum lögum klerkastjórnarinnar um klæðaburð kvenna, slæða hennar hafi ekki verið í samræmi við reglurnar að mati ,,siðgæðislögreglunnar". Mótmælt hefur verið í flestum borgum og bæjum landsins og samstaða kvenna virðist mikil. Margir óttast að klerkastjórnin eigi eftir að bregðast við af mikilli grimmd eins og hún hefur gert áður. Þannig voru víðtæk mótmæli 2009 brotin á bak aftur með mikilli hörku þar sem tugir manna féllu og þúsundir voru hnepptar í fangelsi.

Magdalena Anderson, forsætisráðherra Svíþjóðar, baðst lausnar í morgun. Andreas Norlén, forseti sænska þingsins, fól henni að sitja áfram uns ný ríkisstjórn hefur verið mynduð. Ulf Kristersson, leiðtogi hægri flokksins Moderaterna, fær tækifæri til að mynda stjórn sem nýtur stuðnings meirihluta sænska þingsins. Fjallað var um sænsk stjórnmál í Heimsglugganum á Morgunvaktinni á Rás 1 í morgun. Einnig var rætt um stöðuna í Úkraínu þar sem her landsins hefur stökkt Rússum á flótta á stórum svæðum í Kharkiv-héraði í norðausturhluta landsins.

Liz Truss þykir hafa staðið sig vel er hún stóð fyrir svörum í fyrsta sinn sem forsætisráðherra í neðri málstofu breska þingsins. Skemmtanagildi fyrirspurnatímans þótti þó minna en þegar Boris Johnson var forsætisráðherra. Þau Keir Starmer, leiðtogi Verkamannaflokksins, tókust mest á um skattamál en Truss staðfesti það sem hún sagði í kosningabaráttunni í Íhaldsflokknum að hún ætlaði að lækka skatta og örva efnahagslífið þannig. Truss kynnir í dag umfangsmiklar ráðstafanir vegna gífurlegra hækkana á orkuverði, verðbólgu og þrenginga fólks vegna þess. Ráðstafanirnar verða fjármagnaðar með lántökum. Rishi Sunak keppinautur hennar um leiðtogaembættið í Íhaldsflokknum sagði að efnahagsstefna Truss og fyrirhugaðar skattalækkanir væru algerlega ábyrgðarlausar. Stjórnarandstaðan vill að efnahagsráðstafanir verði fjármagnaðar með hvalrekaskatti á orkufyrirtæki sem flest skila ofurhagnaði.

Truss hefur verið núið um nasir að andstaða hennar við hvalrekaskatt færi milljarða til hinna ríkustu og fyrirtækja sem græði á tá og fingri, fyrirtækja eins og Shell, og það hefur verið rifjað upp að Liz Truss starfaði fyrir Shell. Hún varði þessar fyrirhuguðu skattalækkanir með því að segja að ekki væri hægt að skattleggja sig til hagvaxtar, vöxtur fengist með því að laða að fjárfestingar, hafa lága skatta og breyta kerfinu svo hlutir gengju hraðar fyrir sig, þannig væri hægt að skapa störf og tækifæri um allt landið.

Þórunn Elísabet Bogadóttir og Guðrún Hálfdánardóttir ræddu bresk stjórnmál við Boga Ágústsson í Heimsglugganum. Þau ræddu einnig Noura al-Qahtani, sem var dæmd í 45 ára fangelsi í Sádí-Arabíu fyrir að flekka mannorð Mohammed bin Salmans krónprins og Salmans konungs og taka þátt í athöfnum sem „grafa undan öryggi og stöðugleika ríkisins“. Henni var einnig gefið að sök að hafa lýst stuðningi við fólk sem hefur „að markmiði að veikja konungdæmið“ og fylgja þeim á Youtube. Hún var einnig dæmd fyrir að hafa lítilsvirt tákn ríkisins, hafa farið fram á að handtekið fólk yrði leyst úr haldi og hindrað rannsókn með því að eyðileggja og fela farsíma sem hún hafi notað við glæpi sína. Svo var hún dæmd fyrir að eiga bannaða bók.

Að lokum var minnst á að skoðanakannanir í Svíþjóð benda til þess að hnífjafnt sé á milli fylkinga hægri og vinstri blokkanna í landinu. Þar verður kosið á sunnudag. Nýjustu kannanir spá mið- og vinstriflokkum örlítið meira fylgi og að þeir fái 177 þingsæti en hægriflokkarnir 172. Munurinn er innan skekkjumarka og undanfarna daga hafa fylkingarnar skipst á að hafa meirihluta.

Jair Bolsonaro og Luiz Inacio Lula da Silva, alltaf kallaður Lula, takast á um forsetaembættið í Brasilíu. Fyrri umferð forestakosninganna þar verður í byrjun næsta mánaðar. Frambjóðendurnir eru afar ólíkir, kannski má líkja þeim við Donald Trump og Bernie Sanders í bandarískum stjórnmálum. Bolsonaro heitir hvorki meira né minna en Messias að millinafni en Lula er með meira fylgi samkvæmt könnunum núna.

Það er hnífjafnt á milli fylkinga hægri og vinstri flokka í Svíþjóð en þar eru tíu dagar til kosninga. Langmest hefur verið rætt um gengjastríð og skotárásir og málefni innflytjenda og það hefur gagnast Svíþjóðardemókrötum sem spáð er mestu fylgi hægriflokka.

Björn Þór Sigbjörnsson ræddi við Boga Ágústsson um þessi mál í Heimsglugganum á Morgunvaktinni á Rás 1 í morgun. Þeir ræddu einnig í upphafi um Mikhail Gorbatsjov, síðasta forseta Sovétríkjanna, sem lést í vikunni. Einnig um vindorkuver. Samkomulag var undirritað í vikunni um nýtt vindorkuver í hafinu við Borgundarhólm. Sjöfalda á vindorkuframleiðsluna á þessu svæði og rafmagnið á að duga fyrir 20 milljónir heimila. Þá hafa Bretar tekið í notkun stærsta hafvindorkuver í heiminum í Norðursjó, 40 sjómílur undan strönd Jórvíkurskíris. Þarna eru 165 risastórar vindmyllur, hver þeirra er meira en tvisvar sinnum hærri en Hallgrímskirkja. Stjórnstöðin er í Grimsby og finnst mörgum tímanna tákn að gamli útgerðarbærinn skuli vera að breytast í miðstöð grænnar orku.

Svíar kjósa 11. september og kannanir benda til þess að mjótt sé á mununum milli fylkinga hægri- og vinstrimanna. Nýjasta könnun Novus, sem birt var í sænska ríkissjónvarpinu í dag, bendir til þess að hægri flokkar hafi nauma forystu og fengju 179 þingmenn en flokkar til vinstri fengju 170. Í könnun Demoskop fyrir Aftonbladet frá því í fyrradag hafa vinstri flokkarnir hins vegar nauma forystu. Stjórnmálaskýrendur segja að munurinn sé svo lítill að erfitt sé að spá fyrir um úrslitin. Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir ræddu stöðuna í stjórnmálum í Svíþjóð við Boga Ágústsson í Heimsglugganum á Morgunvakt Rásar 1 í morgun.

Salma al-Shehab hefur verið dæmd í 34 ára fangelsi í Sádi-Arabíu fyrir að endurtísta umfjöllun um mannréttindamál í landinu. Al-Shebab var handtekin við komuna til landsins frá Bretlandi þar sem hún var í doktorsnámi við háskólann í Leeds. Þessi harði dómur er til marks um hversu hart yfirvöld í landinu taka á allri mannréttindabaráttu undir forystu krónprinsins Mohammeds bin Salmans. Hann hefur þó lýst yfir að hann vilji breyta landinu og færa í átt að nútímanum en tekur samt af mikilli grimmd á allri andstöðu og má minnast þess að sádiarabískir leyniþjónustumenn myrstu blaðamanninn Jamal Kashoggi í Tyrklandi fyrir fjórum árum. Á sama tíma reyna Sádi-Arabar að hvítþvo sig á alþjóðavettvangi með því að ausa fé í íþróttaviðburði eins og röð golfmóta og þeir hafa einnig keypt enska knattspyrnufélagið Newcastle.

Þetta var meðal þess sem Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir ræddu við Boga Ágústsson í Heimsglugga vikunnar. Þau ræddu einnig stöðuna í sænskum stjórnmálum rúmum þremur vikum fyrir kosningar. Þar stefnir í mjög spennandi kosningar. Lítil spenna virðist hins vegar um leiðtogakjör í breska Íhaldsflokknum þar sem allt bendir til að Liz Truss beri sigurorð af Rishi Sunak.

Þá var tveggja manna minnst í lokin með einu lagi. Þetta eru Elvis Presley og þýski leikstjórinn Wolfgang Petersen sem lést í vikunni. Í fyrradag voru 45 ár frá dauða Presleys.

Petersen notaði þjóðlag frá Schwaben í Suðvestur-Þýskalandi, Muss i denn í kvikmynd sinni Das Boot. Textinn er á svabískri þýsku, muss i denn, muss i denn zum Städtele hinaus; verð ég þá að fara og skilja þig eftir, Und du, mein Schatz, bleibst hier? Það var mjög vinsælt að syngja lagið í upphafi ferðalaga og leiðangra, ekki síst meðal sjómanna, bæði í kaupskipaflotanum og herflotanum. Þannig er það notað í Das Boot.

Lagið er meðal þekktustu þjóðlaga Þjóðverja, og það er til í mjög mörgum útgáfum, Marlene Dietrich, Mireille Mathieu og Nana Mouskouri hafa flutt það en þekktasta útgáfan í hinum enskumælandi heimi er án efa Wooden Heart sem Elvis Presley söng 1960 í kvikmyndinni G.I. Blues, sem fjallar um bandaríska hermenn í Þýskalandi. Presley var einmitt í hernum þar þegar hann gegndi tveggja ára herskyldu frá 1958-60. Lagið fór víða í efsta sæti á vinsældalistum.

Rússar bjóða föngum sakaruppgjöf ef þeir eru reiðubúnir til að berjast í Úkraínu, að því er samtök sem hjálpa föngum segja. Fangarnir ganga til liðs við ?Wagner-hópinn? sem eru samtök málaliða, að sögn tengd rússneskum stjórnvöldum. Talið er að allt að 3000 fangar hafi þegar gengið í Wagner-hópinn til að berjast í Úkraínu og tugir þúsunda bætist við á næstu mánuðum. Olga Romanova, stofnandi samtakanna ?Rússland á bak við rimla? sagði þetta í viðtali við SVT, sænska ríkissjónvarpið, í gærkvöld.

Björn Þór Sigbjörnsson og Bogi Ágústsson ræddu málefni Úkraínu, einnig stjórnmál í Svíþjóð og Danmörku, þurrka og hita í Evrópu og gjaldþrot Dominos-pitsu staðanna á Ítalíu.

Björn Þór Sigbjörnsson og Guðrún Hálfdánardóttir ræddu í Heimsglugganum við Boga Ágústsson um Matilde Kimer, fréttamann Danmarks Radio, sem rússnesk yfirvöld hafa rekið úr landi. Þau ræddu einnig stöðuna í stríðinu í Úkraínu.

Svo virðist sem Úkraínumönnum hafi tekist að stöðva sókn Rússa með HIMARS-flugskeytum sem þeir hafa fengið frá Bandaríkjunum. Hernaðaraðferðir Rússa hafa hingað til verið að skjóta með fallbyssum og flugskeytum og leggja nánast allt í rúst áður en þeir senda hermenn til að leggja rústirnar undir sig. Nú hafa Úkraínumenn hins vegar fengið þessi langdrægu og nákvæmu flugskeyti frá Bandaríkjamönnum og geta svarað stórskotaliði Rússa og eyðilagt fallbyssur og skotpalla þeirra. Rússar hafa því að mestu leyti hætt stórskotaárásum nema frá einum stað af því að þeir vita að Úkraínumenn svara þeim árásum ekki. Það er Zaporizhzhia-kjarnorkuverið, hið stærsta í Evrópu. Úkraínumenn þora ekki að svara þeim árásum af ótta við valda kjarnorkuslysi.

Þá var stuttlega rætt um stöðuna í leiðtogakjöri breska Íhaldsflokksins áður en rifjuð var upp tölfræði Hans Roslings sem benti á að þrátt fyrir öll vandamál hefðu orðið miklar framfarir í heiminum undanfarna áratugi. Af því tilefni lauk Heimsglugganum með lagi Louis Armstrongs What a Wonderful World.

Fréttamenn án landamæra, RSF, segja í ársskýrslu sinni að fjölmiðlafrelsi hafi hafi ekki verið jafn lítið og nú frá því á tímum Kalda stríðsins. Sótt sé að frjálsum og óháðum fjölmiðlum í öllum heimshlutum, jafnvel í Evrópu þar sem mest frelsi hefur verið. RSF samtökin hafa í tuttugu ár gefið út World Press Freedom Index, lista yfir frelsi fjölmiðla í 180 ríkjum. Á nýjasta listanum sem birtur var í maí er Norðurlöndin í efstu sætunum nema Ísland, sem er í 15. sæti.

Þetta var umræðuefni er Björn Þór Sigbjörnsson og Guðrún Hálfdánardóttir ræddu um erlend málefni í Heimsglugganum við Boga Ágústsson. Þau ræddu einnig um Sergei Lavrov, utanríkisráðherra Rússlands, og ferð hans til nokkurra Afríkuríkja, þar á meðal Egyptalands. Það mátti skilja á máli Lavrovs eftir fund hans með forseta Egyptalands að stríðsmarkmið Rússa hefðu breyst og þeir vildu stjórnarskipti í Úkraínu. Lavrov sagði að Rússar vildu hjálpa Úkraínumönnum við að losna undan andlýðræðislegri stjórn.