Spurningin kann að virðast hversdagsleg en undirniðri er hún eitt af tækjunum sem Íslendingar nota til að kortleggja samfélagið, okkur sjálf og náungann. Við köfum ofan í þessa spurningu með mannfræðingnum Dr. Hallfríði Þórarinsdóttur.

Manneskjan er nafli alheimsins. Að minnsta kosti hefur slík mannmiðjukenning verið undirliggjandi forsenda í allri hugmyndasögu vesturlanda undanfarnar aldir. Í þriðja pistli sínum af fjórum um stöðu mannsins í heiminum veltir Karl Ólafur Hallbjörnsson, heimspekinemi við Háskólann í Warwick, fyrir sér einum helsta drifkrafti mannverunnar, ástinni.

Hönnunarmars fer fram á óvenjulegum tíma vegna heimsfaraldursins, hefst seinna í þessari viku. Hönnunarsamfélagið iðar því að lífi, undirbúningur í fullum gangi. Í Lestinni í dag tökum við púlsinn á hönnunarteyminu Are we studio? sem frumsýnir ný verk á hátíðinni, verk sem eru innblásin af mistökum.

Í meira en tvær aldir hefur ein helsta táknmynd íslensku þjóðarinnar verið ung og fríð kona, faldbúningsklædd Fjallkona. Og frá því um miðja síðustu öld hafa skrautklæddar fjallkonur flutt ávarp á þjóðhátíðardaginn. Fjölbreytileiki samfélagsins hefur aukist undanfarna áratugi og samhliða því hafa fjallkonurnar orðið fjölbreyttari í útliti og uppruna. En enn hefur það aldrei gerst að sú manneskja sem valin er fjallkonan í Reykjavík hefur verið karlmaður. Snorri Ásmundsson, listamaður, vill breyta þessu, og í gær hafði lögregla afskipti af Snorra vegna fjallkonuávarps hans á Austurvelli. Við ræðum við Snorra um gjörninginn.

Davíð Roach Gunnarsson segir frá hljómsveitinni Shabazz Palaces og nýju lagi frá þessari tilraunkenndu rappsveit, Mega Church.

Og við förum líka í annars konar í kirkju. Eða raunar kemur kirkjan til okkar. Þeir bræður Baldur og Snæbjörn Ragnarssynir taka sér far með Lestinni í dag en þeir hafa stofnað nýjan söfnuð, Hljóðkirkjuna, sem er þó ekki trúfélag heldur hlaðvarpsstöð.

Fanney Benjamínsdóttir hefur verið að velta fyrir sér verum sem standa kyrrar í borgarmyndinni, steinrunnar, allan ársins hring. Hvaða þýðingu hafa styttur af breiskum hetjum í samtímanum?

Þegar orðrómur berst um barbara utan bæjarmúra á mærum heimsveldisins, grípa yfirvöld til stöðugt harðari aðgerða gegn meintum innrásarmönnum og bæjarbúum. Þetta er sögusvið skáldsögunnar Beðið eftir barbörunum eftir suður-afríska nóbelsskáldið J.M. Coetzee (koúdsee) sem kom út í íslenskri þýðingu nú á dögunum. Við ræðum við þýðendurna tvo, Sigurlínu Davíðsdóttur og Rúnar Helga Vignisson.

Halldór Armand veltir fyrir sér viskunni og þjáningunni í pistli sínum þessa vikuna. Æskilos, Job og Bobby Kennedy koma meðal annars við sögu í pistlinum.

Og við veltum fyrir okkur þeirri athöfn að biðjast afsökunar og hvað þarf til svo afsökunarbeiðni sé vel tekið. Í vikunni baðst grínistinn Pétur Jóhann Sigfússon afsökunar á óviðeigandi og fordómafulli gríni sem var tekið á myndband og dreift á samfélagsmiðlum. Andrés Jónsson, almannatengill, kemur í þáttinn og Sema Erla Serdar leggur orð í belg.

Um þessar mundir eru 40 ár frá skotárásinniá J.R. Ewing Junior í sjónvarpsþáttaröðinni Dallas. Áhorfendur um allan heim sátu eftir með stærstu ráðgátu sjónvarpssögunnar: Hver skaut J.R? Við köfum ofan í þessa spurningu og áhrif hennar í Lestinni í dag með aðstoð Dallas-sérfræðingsins Karls Ferdinands Thorarensen.

Nú á dögunum var George Floyd borinn til grafar í heimabæ sínum Houston í Texas. Dauði hans af hendi hvíts lögreglumanns í Minneapolis hefur kveikt mótmælaöldu gegn kynþáttahatri og lögregluofbeldi í Bandaríkjunum og víðar. Á sínum tíma tók Floyd virkan þátt í rappsenu Houston ásamt einum frægasta plötusnúði allra tíma, DJ Screw. Við könnum í dag stuttan rappferil Big Floyd eins og hann var kallaður.

Manneskjan er nafli alheimsins. Að minnsta kosti hefur slík mannmiðjukenning verið undirliggjandi forsenda í allri hugmyndasögu vesturlanda undanfarnar aldir. Í öðrum pistli sínum af fjórum um stöðu mannsins í heiminum veltir Karl Ólafur Hallbjörnsson, heimspekinemi við Háskólann í Warwick, fyrir sér spurningum mannverunnar.

Við fylgjumst líka með kapphlaupi ungs sviðslistamanns við tímann þar sem hann flýtir sér heim frá Svíþjóð, í gegnum sóttvarnarsvæði og skimanir, til að mæta á Grímuverðlaunahátíðina í kvöld þar sem hann er tilnefndur.

Þátturinn verður með óvenjulegu sniði að þessu sinni. Lestin verður tekin undir pallborðsumræður þar sem spurt verður hvernig íslenskt samfélag geti best brugðist við þeirri mótmælaöldu sem nú geisar um allan heim í kjölfar morðsins á George Floyd. Hvernig vandinn endurspeglast hér á landi, hvaða lexíur við þurfum að læra, hvert við eigum að stefna?

Í dag kemur tímaritið Iceland Review út á íslensku í fyrsta sinn í 57 ára sögu blaðsins. Útgáfan er viðbrögð við fordæmalausum tímum, þar sem engir túristar eru eftir á landinu til að lesa sér til um land og þjóð. Tímaritið Reykjavík Grapevine hefur eins fundið fyrir breyttu árferði og hefur brugðist við því með aukinni sókn á veraldarvefnum. Gréta Sigríður Einarsdóttir, ritstjóri Iceland Review og Valur Grettisson, ritstjóri Reykjavík Grapevine, taka sér far með Lestinni í dag.

Við höldum inn í miðju svartholsins, sérstæðuna, örlítinn punkt þar sem tímarúmið er óendanlega sveigt. Fjórir reykvískir hönnuðir hafa skapað slíka sérstæðu í hátíðarsal Iðnó en þessi gagnvirka innsetning er einskonar miðja Listahátíðar í Reykjavík sem fer fram með óvenjulegu sniði í ár.

Og Marta Sigríður Pétursdóttir gerir heimsmálin, og málin hér heima fyrir, að umtalsefni sínum í örlítið óvenjulegum kvikmyndapistli.

Þöggun hefur verið umtalsvert í umræðunni undanfarin ár. En hvað er þöggun? Þessu veltir heimspekingurinn Elmar Geir Unnsteinsson fyrir sér í nýjasta hefti Hugar, tímarits áhugafólks um heimspeki. Rætt verður við Elmar í Lestinni í dag.

Það líður ekki sá dagur að Jakob Bjarnar Grétarsson, blaðamaður Vísis, sé ekki beðinn um að senda viðmælanda viðtal til yfirlestrar fyrir birtingu. Jakob segir þessa hugmynd, um að yfirlestur sé sjálfsögð krafa, vera vitleysu og brjóta gegn trúnaðarsambandi blaðamanns og lesenda.

Halldór Armand Ásgeirsson veltir fyrir sér sígarettunni sem er horfin úr kjafti Bubba Morthens á mynd af tónlistarmanninum á vegg Borgarleikhússins.

Kröfur mótmælenda í Bandaríkjunum eru allt í senn einfaldar og flóknar. Barist er fyrir jafnrétti, því að svört líf séu metin til jafns við hvít, en uppi eru ýmsar róttækar hugmyndir um leiðina að þessu markmiði. Ein vinsælasta hugmyndin snýr að því að skera niður hjá lögreglunni. Önnur, snýr að því að skera niður lögregluþætti. Við rýnum í síðarnefndu kröfuna.

Manneskjan er nafli alheimsins. Að minnsta kosti hefur slík mannmiðjukenning verið undirliggjandi forsenda í allri hugmyndasögu vesturlanda undanfarnar aldir. Loftslagsbreytingar, kjarnorkuvopn og verksmiðjubúskapur á dýrum væri hægt að taka sem dæmi um þessa mannmiðjuhugsun. Í lestinni í dag veltir Karl Ólafur Hallbjörnsson, heimspekinemi við Háskólann í Warwick, fyrir sér stöðu mannsins og lífum annarra vera.

Það eru ekki margir styrkir sem bjóðast nýjum rithöfundum sem eru að stíga sín fyrstu skref í útgáfu. Nýræktarstyrkir Miðstöðvar Íslenskra bókmennta, sem voru afhentir í síðustu viku, gegna því mikilvægu hlutverki í að rækta nýjabrumið í ritlistarsenunni. Við fáum tvo nýbakaða nýræktarstyrkþega í heimsókn í Lestinni í dag og ræðum um bækur og líf ungskáldsins.

Við kynnum okkur hugtakið plöntublinda, en það er notað yfir hvernig við nútímafólkið tökum æ verr eftir plöntunum í umhverfi okkar og eigum erfiðara með að þekkja ólíkar tegundir gróðurs í sundur. Bryndís Snæbjörnsdóttir, myndlistarkona, kemur við sögu og Sverrir Norland, rithöfundur, útskýrir hvernig plöntur eða hverfa úr orðabókum.

Rappdúettinn Run the Jewels gaf út sína fjórðu breiðskífu í gær en annar helmingur hans, Atlanta-rapparinn Killer Mike, vakti mikla athygli í vikunni fyrir innblásna ræðu þar sem hann útlistaði reiði sína vegna dráps lögreglunnar á George Floyd. Útgáfu RTJ4 var í raun flýtt um tvo daga vegna ástandsins í Bandaríkjunum. Davíð Roach Gunnarsson rýnir í gripinn.

En við ætlum að byrja á sláandi fyrirsögn sem birtist í gær en sagði ekki alla söguna.

Við kynnum okkur hugtakið plöntublinda, en það er notað yfir hvernig við nútímafólkið tökum æ verr eftir plöntunum í umhverfi okkar og eigum erfiðara með að þekkja ólíkar tegundir gróðurs í sundur. Bryndís Snæbjörnsdóttir, myndlistarkona, kemur við sögu og Sverrir Norland, rithöfundur, útskýrir hvernig plöntur eða hverfa úr orðabókum. Rappdúettinn Run the Jewels gaf út sína fjórðu breiðskífu í gær en annar helmingur hans, Atlanta-rapparinn Killer Mike, vakti mikla athygli í vikunni fyrir innblásna ræðu þar sem hann útlistaði reiði sína vegna dráps lögreglunnar á George Floyd. Útgáfu RTJ4 var í raun flýtt um tvo daga vegna ástandsins í Bandaríkjunum. Davíð Roach Gunnarsson rýnir í gripinn. En við ætlum að byrja á sláandi fyrirsögn sem birtist í gær en sagði ekki alla söguna.